2. Atom
• Bir elementi meydana getiren ve o elementin
bütün fiziksel-kimyasal özelliklerini taşıyan en
temel yapıtaşıdır.
• Elementin bölünemez en küçük parçası olması
fikri ve ilk atom modeli eski Yunanistan’da
Löpis, Demokritus ve Epikür’e kadar uzanır.
• Ancak kimyasal ilkelere dayanan ilk atom
modeli 19. yüzyılın başında Dalton tarafından
önerilmiştir.
3. Radyoaktivite
• Kararsız bazı elementlerin dış etkenler olmaksızın
kendiliğinden parçalanmaları sonucu çevrelerine
partiküller ya da elektromanyetik radyasyon
vererek daha kararlı elektromanyetik hale
geçmeleridir.
• Radyoaktivite; ilk defa 1896 yılında Henri
Becquerel tarafından keşfedilmiştir. 1898 de ise
Pierre ve Marie Curie tarafından yapılan
deneylerde radyoaktifliğin varlığı kanıtlanmıştır.
4.
5. Radyoaktiviteyle ilgili bazı notlar
• Radyoaktif olaylarda kütle enerjiye dönüşür.
• Radyoaktif olaylarda toplam proton sayısı ve toplam nötron sayısı
değişebilir. Ancak proton ve nötronların toplam sayısı (toplam
nükleon sayısı) asla değişmez.
• Herhangi bir dış müdahale olmaksızın kendiliğinden ışıma yapan
tanecikler doğal radyoaktiftir.
6. • Radyoaktif özellikler (ışıma, yarı ömür, fisyon vb.)
sıcaklık, basınç, bileşik oluşturma gibi fiziksel veya kimyasal
etkilerle değişmez.
• Yarı ömür tüm atomlar için farklıdır.
• Yarı ömür her bir atomun farklı izotopları için de farklıdır.
• Yarı ömrü uzun olan atomlar, yarı ömrü kısa olanlara göre daha
kararlıdır.
7. • Yarılanma hızı birim zamanda bozulan madde miktarıdır.
Dolayısıyla hem madde miktarına hem de kütleye bağlıdır.
• Genelde fisyon, füzyon ve bombardıman olayları çekirdek
tepkimesi olarak isimlendirilir.
• Işımalar ise bozunma olarak isimlendirilir.
8. • Doğal radyoaktif elementler: ( periyodik cetvelin atom
numaraları Z=81-92 arasında kalan bölgeleri kapsar)
Doğada dört radyoaktif seri bulunmaktadır.
• Yapay radyoaktif elementler: Kararlı elementler
nükleer reaktörlerde elektromagnetik alan içerisinde
hızlandırılmış partiküller ile bombardıman edilerek
radyoaktif hale getirilmektedir.
Radyoaktif elementler
11. α - Alfa Işıması
• Bir atomun 2 proton ve 2 nötron
fırlatması
• +2 yüklü
• Alfa ışıması yapan bir atomun atom
numarası 2, kütle numarası 4 azalır.
Alfa ışınlarının özelikleri:
• Fotoğraf filmlerine etki ederler.
• + yüklü oldukları için elektrik ve
manyetik alanda - kutup ‘ a doğru
saparlar.
• Karşılaştıkları moleküllerden elektron
kopararak , iyonlaşmaya neden
olurlar.
• Giricilikleri çok azdır.
12. β - Beta Işıması
• Atom çekirdeğindeki bir nötronun
protona dönüşmesi sırasında
oluşan elektronun fırlatılması
olayıdır.
• Beta ışıması yapan atomun atom
numarası 1 artar, kütle numarası
değişmez.
Beta Işınlarının Özellikleri :
• İyonlaştırma özellikleri azdır.
• Işık hızına yakın bir hızla hareket
ederler.
• Fotoğraf filmine etki ederler.
• Elektrik ve manyetik alanda
negatif yüklü oldukları için pozitif
kutupa doğru saparlar.
13. γ - Gamma Işıması
• Yüksek enerjili haldeki bir atom gama
ışıması yaparak düşük enerjili hale geçer.
• Yüksüz bir tanecik olan gama ışıması
yapan atomun atom ve kütle numarası
değişmez.
• Giriciliği ve tehlikesi en fazla.
• Atom numarası ve kütle numarası
değişmez.
Gama ışıması sırasında;
• Atom çekirdeği yeniden düzenlenir.
• Atomun enerjisi azalır.
• Atom daha kararlı yapıya ulaşır.
Gama Işınlarının Özellikleri :
• Alfa ve beta ışınlarından daha fazla
giricidir.
• Yüksüz oldukları için elektrik ve manyetik
alanda sapmaya uğramazlar.
• Kütlesizdirler , fotoğraf filmine etki
ederler.
14. β+ - Pozitron Bozunması
• Çekirdekteki bir protonun bir nötrona dönüşmesi
sırasında oluşan 1 pozitronun fırlatılması sı
olayıdır. Pozitron tüm özellikler olarak nötrona
benzeyen fakat yükü + olan bir taneciktir. Pozitron
ışıması yapan atomun atom numarası 1
azalır, kütle numarası değişmez.
15.
16.
17. Diğer radyoaktif olaylar
• PROTON ATILMASI : Atom çekirdeğindeki 1 protonun dışarı atması olayıdır.
Proton atılması olayından sonra atom ve kütle numarası 1 azalır.
• NÖTRON FIRLATMASI (n ):Atom çekirdeğindeki 1 nötronun dışarı atılması
olayıdır. Nötron atılması olayından sonra atom numarası değişmez, kütle
numarası 1azalır.
• ELEKTRON YAKALANMASI (e) :Atomun en düşük enerji düzeyine (K
tabakası) sahip 1 elektronun, çekirdek tarafından yakalanması olayına
elektron yakalama denir. Yakalanan elektron çekirdekteki bir protonla
birleşerek 1 nötron oluşturur. Elektron yakalama olayından sonra atom
numarası 1 azalır, kütle numarası değişmez. Yakalanan elektronun
boşalttığı yere daha yüksek enerji düzeyine sahip olan bir elektron geçer
ve bu elektron yüksek enerjili düzeyden düşük enerjili düzeye geçerken K
radyasyonlu X ışını yayılmasına neden olur.
18. Yarılanma Süresi
• Atom sayısının başlangıçtakinin yarısına
düşmesi için geçen süre
• Her radyoaktif element için yarılanma süresi
farklı ve sabittir, dış etkilere bağlı olarak
değişmez.
• Bu nedenle yarılanma süresi radyoaktif
elementler için ayırt edici bir özelliktir.
19. Çekirdek Tepkimeleri
• Fizyon (Bölünme) Tepkimesi: Büyük kütleli
kararsız atom çekirdeklerinin bölünerek küçük
kütleli ve kararlı atom çekirdekleri oluşturmasına
fizyon denir. Atom bombası fizyon tepkimesi
olayına bir örnektir.
• Füzyon (Birleşme) Tepkimesi: Küçük kütleli
karasız atom çekirdeklerinin bir araya gelerek
büyük kütleli ve karalı atom çekirdekleri
oluşturması olayına füzyon tepkimesi denir.
Hidrojen bombası ve güneşin eneri üretme
yöntemi füzyon olayı ile açıklanabilir.
20.
21. Tabii ve suni radyoaktiflik
• Bu olay ilk kez1991 yılında Ernest
RUTHERFORD tarafından gerçekleştirilmiştir.
• Bu yöntemle bir çok yapay element elde
edilmiştir. İlk yapay elementi 1934 yılında
Curie'lerin kızı Ireni ve damadı Joliot yapmayı
başarmışlardır.
22. • Bu yöntemle adına uranyumtrans elementleri
denilen ve uranyumdan başlanarak bir çok
element elde edilmektedir. Günümüzde bu
elementlerin sayısı her an değişmektedir.
• Bu olayların sonucu olarak günümüzde FİSYON
ve FÜZYON olayları gerçekleştirilmekte ve bu
olayların sonucu nükleer enerjiye
ulaşılmaktadır.
23. Doğal Radyasyon
• İnsanların katkısı olmaksızın oluşan
radyasyonlardır.
• Dış kaynaklı
– kozmik radyasyon
– radyoaktif elementlerin yaydığı radyasyonlardır.
• İç kaynaklı
– çevre radyasyonu (back-ground radyasyonu)
24. Yapay Radyasyon
• İnsan aktiviteleri sonucu oluşan radyoaktif
maddeler nedeniyle oluşur.
• Bazı kararlı elementlerin çekirdeklerine yeni
tanecikler eklenerek elementler kararsız hale
getirilebilir bu olaya suni radyoaktiflik denir
26. ENDÜSTRİDE
• Havaalanlarında
• Plastik tabakaların ve metal yaprakların
kalınlıklarındaki düzensizliklerin kontrolünde
• Büyük tanklarda sıvı seviyelerini tespit etmek
• Çelik ve kağıt üretiminde
• Çimento ve kağıt sektörlerin
• Petrol ve boru hattı
• Otomotivde
• Kömür endüstrisinde
• Beton köprülerde
27. Tarımda
A)ÜRETİM
GÜBRELEME
• Miktarı saptamada
SULAMA
• Sulamanın düzenlenmesinde
B)TARIMSAL KİMYASALLARIN KONTROLÜ
• Kimyasal maddelerin kullanım miktarının belirlenmesinde
C)HAŞERE KONTROLÜ
• Zararlı haşerelerin belirlenmesinde
D)TOHUM MUTASYONU
• Tohum kalitesini arttırmak
• E)YİYECEKLERİN KORUNMASI
• İyonize radrasyon ile ışınlama
Bu ışınlamanın yararları:
• Sağlık riskini ortadan kaldırır.
• Kaliteyi arttırır.
• Ekonomik bir yöntemdir
• Depolama ve taşınmadaki kayıpları önler.
28. Yiyecek Işınlaması Uygulayan Ülkeler
• ARJANTiN 1986 Baharat , Ispanak , kakao
• BELÇiKA 1981 Baharat,dehidrate sebze,dondurulmuşçyiyecekler ( deniz ürünleri dahil )
• BREZiLYA 1985 Baharat , dehidrate sebze
• ŞiLi 1983 Baharat, dehidrate sebze, soğan, patates, tavuk
• ÇiN 1983 Patates
• KÜBA 1987 Patates , soğan DANiMARKA 1986 Baharat
• FiNLANDiYA 1986 Baharat
• FRANSA 1982 Baharat, kümes hayvanları, sebzeler
• ALMANYA 1983 Soğan, sarımsak
• Macaristan 1982 Baharat,Şarap Şişesi Mantarı
• İsrail 1986 Baharat
• JAPONYA 1973 Patates
• GÜNEY KORE 1985 Sarımsak Tozu
• HOLLANDA 1978 Baharat,Dondurulmuş Yiyecekler, Kümes Hayvanları, Dehidrate
Sebzeler,Pirinç, Yumurta Tozu,Yiyecekler İçin Kullanılan Ambalaj Malzemeleri
• NORVEÇ 1982 Baharat
• GÜNEY Afrika 1981 Baharat,Dehidrate Sebzeler, Meyva,Et,Soğan, Patates
• TAYLAND 1985 Soğan,Fermente Sosis
• Amerika B.D. 1984 Baharat rusya 1983 hububat yugoslavya 1985 karabiber ve diğer baharatlar
29. Hidrolojide
• Bu tür yöntemlerle;
• derin suların yaşı belirlemede
• -çökelme ve buharlaşma araştırılır.
• Suların kirlenme nedenleri araştırılır.
Bu yöntemin avantajı kısa sürede kesin bilgi ve
ucuz olmasıdır.
30. Tıpta
• Hastalıkların tanınmasında ve tedavisinde
• Kırık ve çatlakların araştırılmasında,
• Kanser tedavisinde cerrahi ve ilaç tedavilerine
• Cerrahi malzemeler ve eldivenler
• Bakterilerin yok edilmesi
33. Jeoloji- Jeofizik- Jeokimya- Tarihleme
• Kayaların yoğunluk ve kimyasal elementlerini
saptamak
• Yaş belirlemelerinde
34. Çevre
• Gazların bitkiler veya deniz tarafından yok
edilip edilmediğinin saptanmasında
• Gübre elde edilmesinde
• Denizlerdeki sıcaklık değişiminin
belirlenmesinde
• Çöplerdeki enfeksiyon etkinin azaltılmasında
