2. مقدمه
امروزه یکی از مهمترین مسایلی که فکر بشررابه خود معطوف
نموده، مساله زیبایی و آراستگی میباشد. که یکی از این
ارکان زیبایی ، زیبایی پوشاک است که به دلیل پایه ای
بودن این نیاز از اهمیت مضاعفی برخوردار شده است .
یکی از روشهایی که در دوره طراحی لباس به آن پرداخته
شده است، روش طراحی لباس بر اساس مطالعه تاریخی و یا
قومیتی وجغرافیایی بوده است.
هدف گردآورنده ، شناساندن فرهنگ کردها و پوشاک آنها
میباشد، ازین رو به مطالعه لباس کردی در مناطق مختلف
جغرافیایی ایران پرداخته شده و سپس باالحاق نمونه های
امروزین این لباس ها به الهام گیری برای طراحی مانتوی
مدرن بر اساس پوشاک قومیت کرد، پرداخته شده است.
جامه و لباس
اگر چه عمده ی زیادی از مردم شهر تحت تأثیر فرهنگ جدید
در سراسر ایران قرار گرفته اند اما اکثریت روستاهای
حومه ی شهر؛ سنت محلی خود را حفظ کرده اند. لباس مردم
منطقه؛ کردی و به علت کوهستانی بودن، پوشش ساکنین منطقه
ویژگیهای خاص خود را دارد.
پوشاک کردها
پوشاک مردان و زنان کرد شامل تنپوش، سرپوش و پایافزار
است. ساخت وکاربرد هریک از این اجزا، بسته به فصل، نوع
کار و معیشت و مراسم و جشنها با یکدیگر تفاوت دارد. هر
چند پوشاک نواحی مختلف کردستان مانند اورامان، سقز،
بانه، گروس، سنندج، مریوان و... متفاوت است، اما از نظر
پوشش کامل بدن، همه با هم یکسان هستند. پیش از ورود
پارچه، کفشهای خارجی و سایر محصولات داخلی به کردستان،
بیشتر پارچهها و نیز پایافزار مورد نیاز توسط بافندگان
و دوزندگان محلی بافته و ساخته میشد. از نظر بافت
یا » گیوه « پارچه، منطقه سقز و از نظر ساخت پایافزار
اورامانات و آبادیهای پیرامون کوهستان » کالی « و » کلاش «
شاهو مانند هجیج، نودشه و آبادیهای نوسود شهرستان پاوه
چون میریه، خانه دره، مژگان، مزویو وزلی از عمدهترین
نواحی بافت و صدور پارچه و پایافزار در استان به شمار
میرفتند. جولایی و بافت پارچه و انواع منسوجات مانند
3. بوزو، برمال، جاجم، بره، پوشمین، موج، جوراب، دستکش،
زنگالو کلاء به عنوان حرفه یا کار جنبی بخشی از آبادی
نشینان مناطق مختلف کردستان محسوب میشد. در چهار قسمت
کردستان که شامل کردستان ایران، عراق، ترکیه وسوریه
میباشد شاهد پوششهای گوناگونی از لباس کردی میباشیم به
گونهای که با کمی تغییر نسبت به یکدیگر شکل و ریخت
زیبای خود را دارا میباشد که شکل و ریخت وقیافه ان
برگرفته از نیاکان شان و با توجه به شرایط اب و هوایی و
اقلیمی سازگار و درست شده است که ان را در جایگاه مهمی
قرار داده است.
لباس زیبای زنان کرد نیز شامل:
جافی: شلواری همانند شلوار مردان است. این شلوار را
زنان کرد، به ویژه زنان روستایی، هنگام کار میپوشند. در
سایر مواقع، زنان شلوار گشاد از جنس حریر به پا میکنند.
کُلُنجِه : نیمتنهای است که روی پیراهن بلند میپوشند و
مینامند و از پارچه زری یا » سوخمه « دراورامان آن را
مخمل دوخته میشود.
شال: از پارچه ای زیبا برروی لباس درناحیه کمر بسته
میشود.
کلاویاکلاه: که از جنس مقوا و به شکل استوانهای کوتاه است
که آنرا با پولکهای رنگین به صورت بسیار زیبایی تزیین
میکنند.
کُلکه: روسری یا دستار ی است که به جای کلاه مورد استفاده
زنان قرار میگیردکلکه دارای رشته بلندی از ابریشم سیاه
و سفید با ملیله دوزی است.
کهوا: که عین کت مردانه کُردی است با این تفاوت که
او لا پارچه آنرا رنگین انتخاب می کنند و ثانیا خیلی
کوتاه تر میدوزند؛ بطوری که حداکثر تا کمر آنها پایین
مینامند و نیز جیبهای کت kulega میآید و انرا کولیجه
مردانه دران دیده نمیشود.
کراس:یا پیراهن زنانه کُرد دارای دوختی ساده بابدنی بلند
ودامنی گشاد و دراز است. بطوریکه دامن پیراهن روی پای
آنها قرار میگیردومعمولا آن را ازپارچههای بسیارزیبا،
نفیس وگرانقیمت تهیه میکنند.
4. پشت تند: که عین همان پشتتند مردانه است ولی زنها اغلب
از نوع رنگارنگ آن استفاده میکنند. زنهاوقتی پشتند
رامیبندند کمی ازپیراهن خود را بالامیکشند بطوری که
انتهای دامن از مچ پای آنها پایینتر نمیرود.
دستمال یا روسری: دستمال زنان کُرد پارچه ای است بسیار
نازک و سه گوش که تارهایی دراطراف آن ایجاد میکنند و
بدین وسیله بر زیبایی آن میافزایند، اغلب پولک هایی نیز
با آن تارها میدوزند تا زیبایی آن را چند برابرکنند. هر
چند در مراسم عروسی و فلکلور اکثرا روسری نمیبندند.
درپه: به جای شلوار پوشیده میشود و با دهانهای تنگ روی
مچ پای آنها قرارمیگیرد ولی پوشش ساقهای آن بسیار گشاد
میباشد.
کلاو: یا کلاه زنان کُرد بسیار قشنگ و زیباست، این کلاه را
از مقوا و به شکل استوانه کوتاهی درست میکنند و روی آن
» معمو لا گلی یا سبزسیر « را با پارچه مخملی رنگین
میپوشانند و بعد روی آنرا با پولک های رنگین یا طلایی و
گلابتون های زرین، مزین میسازند. اینکلاه را بوسیله یک
رشته طلا که لیره یا نیم پهلویهایی به آن می آویزند و از
زیر چانه عبور میدهند، روی سر نگاه میدارند و دستمال را
روی آن میبندند، رشتهای که کلاه را به آن صورت نگاه
نام دارد و اغلب آنهایی که قدرت مالی » قطاره « میدارد
بیشتری دارند از آن استفاده میکنند و دردو طرف، درمحل
اتصال ان باکلاه یک گل طلائی آویزان مینمایند. خانم های
استفاده »Gelgla گلگله « متشخص کُرد اغلب به جای کلاو از
میکنند.
گلگله : رشته طویلی از ابریشم سیاه و سفید است که
آویزههای ابریشمی دارد و از روی روسری به شکل جالبی
بسته میشود.
لازم به توضیح است که پسران جوان امروزی به ندرت پیچ
میبندند و دختران نیز به ندرت کلاو یا گلگله بر سر
میکنند.
پوشش در مریوان
پوشش مردم منطقه ی مریوان عمدتا همان لباس محلی کردی می
باشد که این لباس یکی از زیباترین، متنوع ترین و پوشیده
ترین پوشش هایی است که به نوشته ی سیاحان در سفرنامه
هایشان در سطح فرهنگ مردم دنیا کم نظیر است، به طوری که
این لباس در چندین جشنواره ی مختلف بینالمللی مقام اول
را کسب نموده است. این لباس همانند زبان کردی دارای
5. تنوع خاص، در مناطق مختلف می باشد .لباس زنان کرد نیز از
که ازشانه تا پا « پیراهنهایی با رنگ شاد و نسبتا گشاد
دوخته می شوند. » دوخته میشود
پوشاک مردان و زنان کرد شامل تنپوش، سرپوش و پایافزار
است. ساخت و کاربرد هریک از این اجزا، بسته به فصل، نوع
کار و معیشت و مراسم و جشنها با یکدیگر تفاوت دارد.
هرچند پوشاک نواحی مختلف کردستان مانند اورامان، سقز،
بانه، گروس، سنندج، مریوان و... متفاوت است، اما از نظر
پوشش کامل بدن، همه با هم یکسان هستند. پیش از ورود
پارچه، کفشهای خارجی و سایر محصولات داخلی به کردستان،
بیشتر پارچهها و نیز پایافزار مورد نیاز توسط بافندگان
و دوزندگان محلی بافته و ساخته میشد. از نظر بافت
پارچه، منطقه ی سقزو از نظر ساخت پایافزار"گیوه"یا
"کلاش"و"کالی"اورامانات و آبادیهای پیرامون کوهستان
شاهومانند هجیج، نودشه و آبادیهای منطقه ی نوسودو
شهرستان پاوه چون میریه، خانهدره، مژگان، مزویو وزلیاز
عمدهترین نواحی بافت و صدور پارچه و پایافزار در استان
وانواع منسوجات » بافت پارچه « و» جولایی « . به شمار میرفتند
بوزو، برمال، جاجم، بره، پوشمین، موج، جوراب، « مانند
به عنوان حرفه یا کار جنبی بخشی از » دستکش، زنگال و کلاه
آبادی نشینان مناطق مختلف کردستان محسوب میشد.
مدل انتخابی و طرح ارایه شده
به دلیل تعدد طرح و مدل لباس کردی در نواحی جغرافیایی
متفاوت ، از مدل لباس منطقه قصرشیرین در غرب کرمانشاه ،
در منطقه مرزی ایران و عراق الهام گرفته شده است . که
این لباس اختصاصا شامل اقلام زیر میباشد :
1. کراس
2. سوخمه
3. درپه
4. کلاو
انتخاب این طرح به دلیل سادگی در برشها و نزدیکی به طرح
مانتوی اجتماعی بوده است . که از کراس و سوخمه استفاده
شده است .
کلاو
