2. Saberías respostar as seguintes cuestións?
1. Que entendes por nutrición? E por alimentación?
2. Que aparellos ou sistemas asocias a estes procesos?
3. Como obteñen os seres vivos a enerxía que
precisan para vivir?
3. 1. A FUNCIÓN DE NUTRICIÓN
Todos os seres vivos precisan materia e enerxía para
desenvolver as funcións vitais.
A nutrición son o conxunto de procesos polos cales os
organismos toman substancias do exterior e transformanas en
materia propia e enerxía.
A alimentación é o proceso de tomar alimentos e está incluido
dentro dos procesos da nutrición.
Os alimentos son as substancias que inxiren os seres vivos para
obter materia e enerxía.
Os alimentos conteñen substancias máis simples chamadas
nutrientes que son incorporadas ás células.
4. 1. A FUNCIÓN DE NUTRICIÓN
Como xa comentamos no tema anterior poden existir dous tipos de
nutrición atendendo ás substancias que incorporan as células.
E así diferenciamos:
Organismos autótrofos: producen a súa propia materia orgánica
(alimento) a partir de materia inorgánica que toman do medio. Como
dixemos, para facelo precisan enerxía, se esta enerxía é a do sol fálase de
autótrofos fotosintéticos (algunhas bacterias e todas as algas e vexetais).
Organismos heterótrofos: aliméntanse doutros organismos ou dos seus
restos. Son os protozoos, os fungos, os animais e moitas bacterias.
Segundo os seus hábitos de alimentación poden ser: herbívoros,
carnívoros, omnívoros, filtradores, preeiros (=carroñeiros)...
5. 1.1. Procesos da nutrición en animais
Tras a alimentación (inxestión de alimentos):
Dixestión: transformación dos alimentos en nutrientes que pasan do
aparello dixestivo ao sangue que os transportará a todas as células.
Intercambio de gases: captación do O2 que se necesita para a respiración
celular e eliminación do CO2 producido neste proceso. Faino o aparello
respiratorio.
Transporte: Os nutrientes e o O2 son levados cara as células e as
substancias de refugallo e o CO2 son recollidos para ser expulsalos fóra do
organismo. Realiza este proceso o aparello circulatorio.
Metabolismo: uso dos nutrientes dentro das células para obter enerxía e
construír estruturas.
Excreción: eliminacións dos refugallos. Faino o aparello excretor.
6.
7. 1.2. Procesos da nutrición nas plantas
Absorción de nutrientes inorgánicos (auga e sales) polas raíces.
Transporte dos nutrientes inorgánicos a través dos vasos condutores
dende as raíces a toda a planta.
Evapotranspiración a través das follas, dunha boa parte da auga
absorbida.
Intercambio de gases a través dos estomas das follas.
Fotosíntese : de substancias inorgánicas a orgánicas.
Transporte de substancias orgánicas polos vasos condutores a toda a
planta.
Respiración celular, a planta obtén enerxía e materia propia a partir
dos compostos formados na fotosíntese.
Eliminación ou reaproveitamento de produtos
8.
9. 2. O PROCESO DIXESTIVO NOS ANIMAIS
O proceso dixestivo é o conxunto de fenómenos que ocorren no aparello
dixestivo e que nos permiten captar o alimento e transformalo en
nutrientes (substancias útiles) para as células e expulsar os refugallos.
Fases do proceso dixestivo:
1. Inxestión: toma do alimento do exterior.
2. Dixestión: é a descomposición do alimento para obter os nutrientes.
3. Absorción: paso dos nutrientes dende o aparello dixestivo ata o
sangue para levalos a todas as células.
4. Exestión: eliminación dende o dixestivo da parte non dixerida do
alimento. Son transformados en feces e expulsados cara o exterior.
10. Tipos de Dixestión
A degradación do alimento a nutrientes pode suceder de dous xeitos:
Intracelular: ocorre dentro das células. Característica de organismos
unicelulares e de pluricelulares simples (esponxas). Considéranse
animais sen aparello dixestivo.
Extracelular: ocorre fóra das células no aparello dixestivo. É o tipo
máis habitual. Supón, normalmente dous procesos:
- Dixestión mecánica: desmenuzado do alimento por medio
de estruturas especializadas (p.e. Dentes).
- Dixestión química: unhas proteínas especiais chamadas
enzimas permiten liberar os nutrientes do alimento.
11. Por último, a maior parte dos animais realizan unha dixestión interna,
é dicir, os enzimas vértense no interior do aparello dixestivo.
Sen embargo, algúns animais, como os arácnidos, fan unha dixestión
externa secretando as enzimas ao exterior antes de inxerir o
alimento.
Tipos de Dixestión
12.
13. Tipos de Aparellos Dixestivos
Hai dous tipos:
Cavidade gástrica: espazo recuberto de células con un único
orificio que actúa de boca e ano. É típica dalgúns invertebrados como
as medusas e pólipos.
Tubo dixestivo: conduto de tamaño variable que comeza nunha
boca, por onde se toman os alimentos, e remata nun ano polo que se
expulsan os residuos. Ao longo deste tubo hai distintas rexións con
funcións específicas e adaptadas ao tipo de alimentación do animal.
14.
15.
16.
17. O proceso dixestivo dalgúns invertebrados
As esponxas son filtradoras : fan pasar correntes de auga con
partículas de alimento a través de poros das paredes do seu
corpo. Nestes condutos atópanse os coanocitos que recollen as
partículas alimenticias e fan unha dixestión intracelular.
Os celentéreos (medusas e pólipos) capturan presas vivas cos
tentáculos provistos de células con veleno (cnidoblastos) que
rodean a súa boca. A presa é introducida pola boca/ano cara a
cavidade gastrovascular. A dixestión é extracelular.
Esponxa Celentéreos- Medusas e pólipos
18. O proceso dixestivo dalgúns invertebrados
A maioría dos moluscos posúen un tubo dixestivo (con boca e ano xa
separados) onde se produce a dixestión extracelular. Teñen un órgano,
o hepatopancreas que produce enzimas dixestivos. Algúns moluscos,
como os bivalvos, son filtradores.
Os artrópodos teñen tamén un tubo dixestivo para realizar a
dixestión extracelular. Dependendo do tipo de artrópodo posúen
distintos apéndices bucais, despois un esófago, un papo (buche) onde
os alimentos mestúranse coa saliva e unha moega (molleja) onde se
trituran. Por último pasan ao intestino e finalmente ao ano.
ArtrópodosMoluscos
Boca
Ano
Hepatopáncreas
Estómago
Ano
Intestino
Boca
Esófago
Papo
Moega
19. O proceso dixestivo nos vertebrados
Teñen unha dixestión extracelular que sucede nun tubo dixestivo.
Hai variacións atendendo a alimentación, pero en xeral o aparello
dixestivo dos vertebrados consta de:
Boca, onde ocorre a trituración (dentes) do alimento e a mestura coa
saliva.
Farinxe, esófago e estómago, onde se realiza a dixestión gástrica.
Intestino delgado, onde finaliza a dixestión e se absorben a maioría
dos nutrientes.
Intestino groso, onde se forman as feces.
Ademais ao longo do tubo hai glándulas anexas (salivares, páncreas,
fígado...) que verten enzimas e outras substancias que contribúen á
dixestión.
21. 3. A RESPIRACIÓN NOS ANIMAIS
Como xa vimos no tema anterior, o proceso de respiración celular que
sucede nas mitocondrias das células necesita osíxeno e produce dióxido
de carbono.
O O2 cóllese do exterior, e a súa vez, o CO2, que é unha substancia
tóxica para as células é expulsada fóra do organismo.
Este intercambio gasoso (entra O2 e sae CO2) lévase a cabo grazas ao
aparello respiratorio.
Hai moi distintos tipos de aparellos respiratorios, pero todos eles teñen
rexións nas que se produce este intercambio gasoso chamadas
superficies respiratorias.
Están superficies sempre cumpren que:
- Son delgadas.
- Están húmidas.
- Posúen numerosos vasos sanguíneos.
Todo elo para facilitar o intercambio de gases.
22. Respiración aérea- Respiración acuática
No aire hai unha maior disponibilidade de osíxeno que na auga, sen
embargo a exposición aérea seca as superficies respiratorias. Por iso
os animais aéreos e acuáticos posúen distintas estruturas.
Os animais aéreos soen ter as estruturas respiratorias no interior do
corpo para evitar a desecación.
Pola contra os animais acuáticos expoñen ao exterior (á auga con O2)
estas estruturas porque o principal problema que teñen é a menor
cantidade de osíxeno.
23. 4. TIPOS DE RESPIRACIÓN NOS ANIMAIS
Os animais máis sinxelos (esponxas, medusas...) non teñen aparello
respiratorio, xa que fan o intercambio de gases a través da
superficie do seu corpo.
Os que sí o posúen, téñeno adaptado ao medio no que viven e
asociado ao circulatorio (transporta os gases polo organismo).
Hai catro tipos de respiración nos animais: cutánea, branquial,
traqueal e pulmonar.
24. 4. TIPOS DE RESPIRACIÓN NOS ANIMAIS
Respiración cutánea: o intercambio de gases relízase a través da súa
pel, que é moi fina, sempre está húmida e ten numerosos vasos sanguíneos.
É típica de moitos vermes e nos anfibios complementa a respiración
pulmonar.
25. 4. TIPOS DE RESPIRACIÓN NOS ANIMAIS
Respiración branquial: o intercambio realízase por medio de
branquias, unha finas prolongacións da superficie do corpo a xeito de
láminas que están percorridas por numerosos vasos sanguíneos.
As branquias son características dos animais acuáticos, e poden ser
externas (se saen cara o exterior) ou internas (se se atopan nunha
cavidade interna que comunica co exterior).
externas internas
26. 4. TIPOS DE RESPIRACIÓN NOS ANIMAIS
Respiración traqueal: realízase a través de traqueas, uns condutos
arborescentes que chegan aos órganos do animal. Estos tubos ábrense
cara ao exterior por medio duns orificios chamados espiraculos ou
estigmas.
O diámetro dos condutos diminúe cara o interior permitindo a chegada
do O2 ás células sen precisar un aparello circulatorio moi complexo.
Esta respiración e típica dos artrópodos terrestres (arácnidos, insectos
e mirápodos).
27. 4. TIPOS DE RESPIRACIÓN NOS ANIMAIS
Respiración pulmonar: lévase a cabo mediante os pulmóns, que son
cavidades internas de paredes finas e húmidas e repletas de vasos
sanguíneos.
O aire entra pola boca e as fosas nasais e continúa pola farinxe, larinxe,
tráquea e bronquios (que entran xa nos pulmóns).
Mediante a inspiración entra o aire e coa expiración sae, estos dous
movementos constitúen a ventilación pulmonar.
28. Nos anfibios os pulmóns son bolsas ocas; combinan esta respiración
coa cutánea.
En réptiles os pulmóns xa teñen maior superficie.
En aves posúen unhas prolongacións chamadas sacos aéreos que
aumentan motísimo esta superficie.
Nos mamíferos están recheos de numerosos sacos denominados
alvéolos xerando tamén moitísima superficie para o intercambio de
gases.
4. TIPOS DE RESPIRACIÓN NOS ANIMAIS
30. 5. TRANSPORTE DE SUBSTANCIAS NOS
ANIMAIS
Os animais máis sinxelos non teñen aparello circulatorio, xa que os
nutrientes e o O2 chegan directamente a todas as células.
No resto, é este aparello o encargado do transporte e a recolleita do
CO2 e os refugallos resultantes do metabolismo.
O aparello circulatorio está formado por:
Líquido de transporte: é o sangue nos Vertebrados e vermes e a
hemolinfa nos insectos.
Vasos: son os condutos polos que circula o líquido. Nos Vertebrados
poden ser: arterias (saen do corazón), veas (chegan ao corazón) e
capilares (onde se produce o intercambio de gases, nutrientes e
refugallos; conectan arterias e veas).
31. 5. TRANSPORTE DE SUBSTANCIAS NOS
ANIMAIS
Corazón: órgano que bombea o sangue polos vasos.
32. 6. TIPOS DE APARELLOS CIRCULATORIOS NOS
ANIMAIS
Hai dous tipos:
Aparello circulatorio aberto: aparece en moluscos e artrópodos. Os
vasos (condutos para a circulación) non forman un circuito pechado. O
sangue ou a hemolinfa enchoupa as cavidades en contacto coas células,
nelas realízase o intercambio de gases e nutrientes, e de aquí volve ao
corazón a través duns orificios chamados ostiolos.
Aparello circulatorio pechado: en anélidos, cefalópodos e
vertebrados. O sangue circula sempre polo interior de vasos nun
sistema pechado (saen do corazón e retornan a él). Hai dous tipos:
- Simple: aparece nos peixes. O sangue pasa só unha vez polo corazón.
Circuito: Corazón-branquias (recolle o O2 e deixa o CO2)-resto do
corpo (descarga o O2 e recolle o CO2)- Retorno ao corazón.
34. 6. TIPOS DE APARELLOS CIRCULATORIOS NOS
ANIMAIS
- Dobre: no resto de vertebrados. O sangue pasa dúas veces polo
corazón.
Ten dous circuitos, a circulación pulmonar ou menor que se establece
entre os pulmóns e o corazón; e a circulación xeral ou maior entre o
corazón e o resto do corpo.
Circulación pechada dobre
35. 7. A EXCRECIÓN NOS ANIMAIS
O metabolismo celular orixina substancias de refugallo que son tóxicas e
deben ser expulsadas fóra do organismo. Son substancias como o CO2, o
amoníaco ou a urea.
O CO2 elimínase a través do respiratorio; o resto de refugallos son
expulsados mediante o aparello excretor.
A excreción é o proceso polo que se recollen e se eliminan os refugallos
procedentes do metabolismo.
Nos animais máis sinxelos (esponxas e celentéreos) non hai aparello
excretor e verten directamente ao medio a través da superficie do seu
corpo.
Nos insectos teñen uns tubos (túbulos de Malpighi) que verten ao intestino
os refugallos.
Nos crustáceos hai unhas glándulas (glándulas verdes) na base das antenas
polas que os expulsan.
36.
37. 7. A EXCRECIÓN NOS ANIMAIS
Nos vertebrados hai distintos órganos, os máis importantes son os riles que
forman os ouriños que permiten a expulsión da urea.
Os ouriños formados nos riles saen polos uréteres que os levan a vexiga
urinaria onde son almacenados. De aquí saen ao exterior pola uretra.
Nos mamíferos, ademais dos riles outros órganos participan na excreción
de diferentes substancias: glándulas sudoríparas, pulmóns …
Os réptiles e aves que beben auga salgada dispoñen de glándulas
segregadoras do sal para eliminar o exceso.
39. 8. A NUTRICIÓN DAS PLANTAS
Os organismos unicelulares fotosintéticos toman os nutrientes
directamente do medio externo.
As algas pluricelulares e carrizas, non teñen sistemas de transporte
de nutrientes e precisan vivir en ambiente húmidos para tomar a
través do toda a súa superficie as substancias que precisan.
As plantas superiores desenvolveron órganos especializados na
nutrición:
As raíces absorben a auga e os minerais.
O talo sostén a planta e posúe condutos de transporte para o zume.
As follas realizan a fotosíntese.
40. 8. A NUTRICIÓN DAS PLANTAS
Absorción de nutrientes
É o paso da auga e sales minerais dende as raíces cara o resto
da planta e realízase a través dunhas finas prolongacións das
raíces chamadas pelos absorbentes.
O zume bruto (auga + sales minerais) é a materia prima para
realizar a fotosíntese.
Transporte de zume bruto
Dende a raíz, o zume bruto pasa aos vasos leñosos (formados por
células mortas) que constitúen un tecido denominado xilema.
Estes vasos percorren o interior do talo e transportan o zume bruto
ata as follas.
O ascenso débese a varios fenómenos: capilaridade, presión da auga
na raíz, transpiración foliar...
41. 8. A NUTRICIÓN DAS PLANTAS
Intercambio de gases
Para realizar a fotosíntese precísase CO2 e prodúcese O2 que en parte é
requerido na respiración e en parte libérase ao medio. Este intercambio
de gases lévase a cabo a través dos estomas (unhas estruturas formadas
principalmente por dúas células en forma de ril que deixan entre elas un
orificio).
42. 8. A NUTRICIÓN DAS PLANTAS
Fotosíntese
O zume bruto e o CO2 grazas a luz do sol captada pola clorofila dos
cloroplastos, son transformados na fotosíntese en zume elaborado
(materia orgánica) que será repartido por toda a planta e libérase O2.
A fotosíntese é imprescindible por:
Produce osíxeno.
Convirte a materia inorgánica en orgánica dispoñible para os demais
seres vivos.
Elimina o exceso de dióxido de carbono na atmosfera.
Transporte de zume elaborado
O zume elaborado vai dende as follas (principal órgano fotosintético)
cara o resto da planta a través dos vasos liberianos (formados por
células vivas) que constitúen un tecido chamado floema.
43. 8. A NUTRICIÓN DAS PLANTAS
Metabolismo e respiración celular
O zume elaborado chega a todas as células da planta, os nutrientes que
contén utilízanse en levar a cabo o metabolismo celular.
Unha parte dos nutrientes orgánicos son utilizados en reaccións
anabólicas (precisan enerxía) para construir os propios compostos
orgánicos da planta.
Outra parte dos nutrientes empréganse en reaccións catabólicas
(liberan enerxía) que os rompen en moléculas máis sinxelas a través da
respiración celular (necesítase O2), nas mitocondrias.
Excreción nas plantas
As plantas non teñen aparello excretor porque as necesidades de
excreción son mínimas. As plantas reutilizan a maior parte dos
refugallos.
O CO2 e o O2 expúlsanse polos estomas e outros refugallos almacénanse
nos vacúolos das células ou nos espazos entre elas.