1. TCMB TARİHÇESİ VE KURULUŞU
Ali BARAN
Kemal BAYRAKTAR
Erdinç DEMİRCİ
Buğra ÖZDEMİR

2. Osmanlı Dönemi Para Sistemi ve Bankaları
• İlk Osmanlı parası olan “Akçe”, 1326 yılında Sultan Orhan
Döneminde,
• 1477 yılından itibaren Osmanlının ilk altın parası “Sultani” ,
• “Kaime” adındaki ilk banknotlar ise 1843 yılında ,
• 1844 yılında yeni yönetimle beraber “Mecidiye” adında
standart hale getirilmiş yeni altın ve gümüş paralar bastırıldı.

3. Bankalar
• İlk defa dış ödemeleri düzenleme işlevini üstlenen bir banka “Bank-ı
Dersaadet”
• Kırım Savaşı ile beraber ödeme konusunda aracılık edecek İngiliz
sermayeli “Ottoman Bank (Bank-ı Osmanî)” kurulmuştur
• Ottoman Bank 1863’te önce kendini feshetti. Daha sonra “Osmanlı
Bankası” adını aldı.
• 1916 yılında yeni bir para reformu yürürlüğe girdi para birimi Kuruş
oldu. Dönem içinde kurulan “İtibar-ı Milli Bankası” ileride T.İş
Bankası ile 1927 yılında birleşmiştir.

4. Cumhuriyet Döneminde Yapılan Görüşmeler
• Ulusal bir devlet bankası kurulması fikri 1923 yılında toplanan
Türkiye İktisat Kongresi’nde ele alındı.
• İlk ciddi girişim 1924 yılında Türkiye İş Bankası tarafından yapıldı.
Dipnot: Kurtuluş Savaşının en önemli özelliklerinden biri bu savaşın
arkasında bir devlet bankası olmadan finanse edilmiş olmasıdır.Bu
savaş süresince Ankara hükümetini en fazla rahatsız eden olay ise
Osmanlı kağıt paralarının galip devletlere göre sürekli olarak değer
kaybına uğramasıydı.

5. • Türkiye İş Bankası Genel Müdürü Celal Bayar, tamamen
devletçi politikaya karşı çıkarak, İş Bankasının merkez
bankasına çevrilme önerisin sundu.
• Başbakan İsmet İnönü → Merkez Bankası = Bağımsız Yapı

6. Hükümet Girişimleri
• III. İnönü Hükümeti, hükümet programında ilk defa açıkça bir
devlet bankası kurulması hakkında bir yasa taslağı hazırladı.
• Hedeflenen Türk parasının istikrara kavuşmasıydı
• Hükümet , Mayıs 1930 tarihinde tasarıyı Türkiye Büyük Millet
Meclisine sundu.
• Sunulan tasarıyı son anda geri çeken Maliye Bakanı Şükrü
Saraçoğlu, tüm kağıt paranın yetkisini bankaya verilmesini
önererek tasarıda son anda değişiklik yapmıştır.

7. Kuruluş
• 30 Haziran 1930 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanmasıyla
beraber Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası kurulmuş oldu.
• Merkez Bankası 15 milyon sermayeli bir anonim şirket olarak
bir yıl sonra resmen faaliyete başladı. Banknot çıkarma yetkisi
30 yıl merkez bankasına aitti fakat daha sonra 1994 yılından
itibaren süresiz olarak uzatıldı.
• Merkez Bankası 3 Ekim 1931 tarihinde Ziraat Bankası
binasında faaliyete geçti. Merkez Bankası günümüzde Ankara
Şubesi olarak kullanılan hizmet binasına 1933 yılında
taşınmıştır.

8. TCMB GÖREV VE YETKİLERİ

9. TEMEL GÖREVLER
• Fiyat istikrarını sağlamaktır.
TCMB uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para
politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler.

10. Bu amaçla;
1. Açık piyasa işlemleri yapar.
2. Kur rejimini belirler.
3. Reeskont ve avans işlemleri yapar.
4. Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetir.
5. Ödeme ve menkul kıymet transferi ile mutabakat sistemlerini kurarak
bunların kesintisiz işlemelerini sağlar.
6. Türk Lirası’nın hacmini ve dolaşımını düzenler.
7. Para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri alır.
8. Mali piyasaları izler.
9. Hükümet’in mali ve ekonomik danışmanı, mali ajanı ve haznedarıdır

11. TEMEL YETKİLER
• Banknot çıkarma ayrıcalığına sahip tek kurumdur.
• Hükümetle birlikte enflasyon hedefini belirler, buna uyumlu
olarak para politikasını oluşturur.
• Yasa ile belirtilen para politikası araçlarını kullanmaya, uygun
bulacağı diğer para politikası araçlarını kullanmaya,
belirlemeye ve uygulamaya yetkilidir.
• Tabi kurum ve kuruluşların bu düzenlemelere uygun hareket
edip etmediğini ve kendisine gönderilen bilgilerin doğru olup
olmadığını denetlemeye görevli ve yetkilidir.

12. TEMEL YETKİLER
• Nihai kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini
yürütür. Mali piyasaları izlemek amacıyla;
– bankalar, diğer mali kurumlar ile bunları düzenlemek ve
denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli
bilgileri istemeye ve istatistiki bilgileri toplamaya yetkilidir.
– TCMB olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta
Fonu (TSMF)’nun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması
durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona
avans vermeye yetkilidir.

13. YASADA 2001 YILI DÜZENLEMELERİ:
GETİRİLEN YENİLİKLER
1. Merkez bankasının bağımsızlığı
2. Hükümetle uyum içinde çalışma
3. Yeni görev ve yetkiler

14. 1. Merkez bankasının bağımsızlığı
• TCMB’nın temel amacının fiyat istikrarını sağlamaktır ve Banka
ülke para politikasının belirlenmesinde ve uygulanmasında tek
yetkili ve sorumludur.
• Fiyat istikrarını sağlamak ve enflasyonla mücadele edebilmek
için, kullanılan para politikası araçlarını doğrudan belirleme ve
kullanma ile görevli ve yetkilidir.

15. TCMB’nın Bağımsızlığı Kapsamında;
• Hazine’ye ve kamu sektörüne avans ve kredi verilmesi
uygulaması kaldırılmış,
• Hazine ile kamu kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma
araçlarının birincil piyasadan satın alınması yasaklanmış,
• Banka’ca Hükümet’in büyüme ve istihdam politikalarının
ancak fiyat istikrarını sağlama amacıyla çelişmemek kaydıyla
desteklenmesi öngörülmüş,
• Başkan Yardımcıları’nın atanması, görev süreleri, görevden
alınamamaları konularında düzenlemeler yapılmış,

16. • Banka’nın, para politikasının belirlenmesinde ve
uygulanmalsında şeffaflığı ve para politikası kararlarında
hesap verilebilirliği/ açıklanabilirliği arttırılmış,
• Banka’nın bu Yasa ile kendisine verilen görev ve yetkileri,
kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getireceği ve
kullanacağı belirtilmiştir.

17. 2. Hükümetle uyum içinde çalışma
• Enflasyonla mücadelenin etkin biçimde sürdürülmesi
amacıyla, enflasyon hedefini Hükümet ile birlikte belirleme
görev ve yetkisi ile donatılmıştır.
• Türk Lirası’nın iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri
almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki denkliğini tespit
etmeye yönelik kur rejimini belirlemek yetkisini Hükümetle
birlikte kullanacağı belirtilmiştir.
• Fiyat istikrarını sağlamak amacıyla, Banka bünyesinde danışma
fonksiyonu üstlenen Para Politikası Kurulu oluşturulmuş ve
kurulda Hükümet tarafından atanan bir üyeyle birlikte
Hazine’nin de temsili öngörülmüş, Hükümet politikalarıyla
uyum sağlanması gereği vurgulanmıştır.

18. 3. Yeni Görev ve Yetkileri
• Finansal sistemle ilgili tüm istatistiki bilgiler ile ekonomideki ve
ödemeler dengesindeki gelişmelerin izlenmesinde gerekli
görülecek diğer istatistiki bilgileri toplama yetkisi
genişletilmiştir.
• Mali sistemi izleme ve değerlendirmeler yapma
• Bir bütün olarak makro ekonomik dengelerin sağlanması için;
etkin ve güvenilir bir ödeme sistemi kurmak ve sürdürmekle
görevlendirilmiştir.

19. Türkiye’de Merkez Bankacılığı ve
Kriz Dönemleri

20. Türkiye’de Merkez Bankacılığı ve Kriz Dönemleri
• Türkiye de Merkez Bankacılığı’nda ilk olarak kuruluş ve unvanı
gelmektedir. Merkez Bankası banknot çıkarma yetkisine sahip
tek banka olmakla beraber yasada yazılı görev ve yetkilerle
donatılmıştır. Hukuki olarak anonim şirketidir ve diğer
bankalar gibi kar amacı gütmez.
• Merkez Bankasının temel amacı fiyat istikrarını sağlamak
ve sürdürmektir. Bunları başarabilmesi için de bazı
görevleri vardır. Bunları ikiye ayırabiliriz. İlki para ve kur
politikaları ile ilgili görevler ikincisi ise diğer temel
görevlerdir.

21. Para ve Kur Politikaları ile İlgili Görevler
• Para politikası stratejisini belirlemek,
• Bu strateji doğrultusunda kullanılacak para politikası araçlarını
seçmek,
• Hükümet ile birlikte döviz kurunu belirlemek,
• Finansal istikrarı sağlamak.

22. Diğer..
• Banknot basımı ve dolaşımı,
• Hazineye mali danışmanlık etmek,
• Ödeme sistemlerini belirlemek,
• Elektronik Fon Transferi(EFT) ve Elektronik Menkul
Kıymet Transferi(EMKT)
• Veri ve enformasyon üretmek.

23. Kriz Dönemleri
• 1994 KRİZİ:İçeride zaten üst üste sürmekte olan temel dengesizlikleri
üzerine Avrupa para piyasasında ki kargaşa Türkiye’de 1993 de başlayıp
1994’e kadar süren kısa süreli ama şiddetli bir krizin tetikçisi oldu.
• Faiz hadleri Hazine bonolarında yüzde 400′ü aşarken TEFE yüzde 121, TÜFE
yüzde 106′lı rakamlara sıçradı. Yaklaşık 500 bin kişi işinden oldu. Ayrıca
ülkeden kaçan yabancı sermaye miktarı ise 4.2 milyarı buldu. Krizden
çıkmayı hedefleyen Çiller- Karayalçın hükümeti bir dizi önlemler aldı.
• Bu önlemlere göre; kamu harcamaları kısıtlanacak, KİT’lerin yatırım payı
azaltılacak, vergiler artırılacaktı. Ayrıca Merkez Bankası da TL’yi %16.6
oranın da devalüe etti. TL’nin dolar karşısında ki değeri 17.250 oldu. Bunun
sonucunda Moody’s gibi kuruluşlar ülkenin kredi notunu düşürdü. Alınan
başarılar geçici ve etkisiz oldu.

24. • 1998-1999 KRİZİ:1998 yılında Asya ülkelerinde olan kriz
Rusya’da yeniden Ağustos ayında patlak verdi.
• Dünya üretiminde ve ticaretinde daralma oldu ve bu durum
Türkiye’yi de etkiledi. Ülkeden 6 milyar dolar sıcak para çıkışı oldu.
Ayrıca 17 Ağustos Marmara Depremi de ekonomiye darbe vurdu.
Bundan sonra Merkez Bankası önlemler aldı. İlk önce 10 milyon TL’yi
piyasaya sürdü. Ayrıca Aralık ayında IMF ile Stand-by anlaşması
imzaladı ve enflasyonu düşürme politikası uyguladı.
• Enflasyonu düşürmek için sıkı maliye politikası, kur ve para politikası
uygulanacağı bunun yanında siyasi iradeden destek alınacağı IMF’ye
taahhüt edildi. Bu taahhütler piyasayı olumlu yönde etkiledi.

25. • 2001 KRİZİ:2000 yılının ilk günlerinden itibaren hızla gerileyen faiz ve
düşüşe geçen enflasyonun Türkiye üzerinde oluşturduğu olumlu hava 20 Kasım
2000 tarihinde yaşanan finansal dalgalanma ile ortadan kalktı ve bu ekonomik
dalgalanma 19 Şubat MGK toplantısında ki gerginlikle büyük bir krize dönüştü.
• Kriz bir günde Merkez Bankası’ndan 7.5 milyar doların çekilmesine ve gecelik
faizlerin yüzde 7.500’e kadar çıkmasına neden oldu. 3 gün boyunca Merkez
Bankası tarafından kur açıklanmadı ancak TCMB IMF’nin izniyle dalgalı kur
sistemine geçildiği açıklandı.
• Merkez Bankası’nca yapılan açıklamada; enflasyona yönelik sıkı para
politikasının süreceğini ve Merkez Bankası’nın piyasada aktif rol alacağı
söylendi. Ardından kabineye çağırılan Kemal Derviş bir takım önlemler aldı ve
bu önlemler neticesinde ekonomik göstergeler iyiyi gösterse de hükümet istifa
ederek erken seçim kararı aldı.

26. TCMB TEŞKİLATI VE ORGANLARI

27. TCMB TEŞKİLATI VE ORGANLARI

28. A- GENEL KURUL
• Genel Kurul aşağıdaki görev ve yetkileri haizdir:
• Banka Meclisi tarafından verilen yıllık rapor ile
Denetleme Kurulu raporunun tetkiki;
• Bankanın bilanço, kar ve zarar hesabının tetkiki
ile karara bağlanması;
• Banka Meclisi üyelerinin ve Denetleme
Kurulunun ibrası;
• Sermayenin artırılması;
• Esas Mukavelede değişiklik yapılması;
• Bankanın tasfiyesi hakkında karar verilmesi.

29. B- BANKA MECLİSİ
a) Para politikası stratejisi ve enflasyon hedefi doğrultusunda
uygulanabilecek para politikasına ve kullanılabilecek para
politikası araçlarına ilişkin kararların alınması,
b) Tedavüldeki banknotların değiştirilmesine, tedavülden
kaldırılmasına ve yok edilmesine ilişkin konularda
düzenleme yapılması ve karar alınması,
c) Açık piyasa işlemlerine, döviz ve efektif işlemlerine,
reeskont ve avans işlemleri ile reeskont ve avans faiz
oranlarına, zorunlu karşılıklara ve umumi disponibiliteye,
diğer para politikası işlemleri ve araçlarına, ülke altın ve
döviz rezervlerinin yönetimine ilişkin usul ve esasların
tespiti ile gerekli düzenlemelerin yapılması,

30. C- PARA POLİTİKASI KURULU
• Fiyat istikrarını sağlamak amacıyla para politikası ilke ve
stratejilerinin belirlenmesi,
• Para politikası stratejisi çerçevesinde Hükümetle birlikte
enflasyon hedefinin belirlenmesi,
• Para politikası hedefleri ve uygulamaları konusunda belirli
dönemler itibarıyla raporlar hazırlayarak Hükümetin ve
belirleyeceği esaslar doğrultusunda kamuoyunun
bilgilendirilmesi,
• Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak
için gerekli tedbirlerin alınması ve yabancı paralar ile altın
karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejiminin
belirlenmesi, ile görevli ve yetkilidir.

31. D- DENETLEME KURULU
• Denetleme Kurulu, Bankanın bütün muamele ve hesaplarını
denetler. Başkanlık, Denetleme Kurulunun talep edeceği
bütün malumat ve vesikaları vermekle yükümlüdür.
Denetleme Kurulu üyeleri hissedarlar tarafından seçilir. Görev
süreleri 2 yıldır.

32. E- BAŞKANLIK (GUVERNÖRLÜK)
• Başkan (Guvernör), Bakanlar Kurulu kararıyla beş yıllık bir
dönem için atanır. Bu sürenin sonunda yeniden atanabilir.
Başkan (Guvernör), en yüksek icra amiri sıfatıyla Bankayı sevk
ve idare eder ve yurt içinde ve dışında temsil eder. Başkan
(Guvernör)'a yardımcı olmak üzere dört Başkan (Guvernör)
Yardımcısı atanır

33. F- İDARE MERKEZİ
• İdare Merkezi, Başkanlık ve birimlerden oluşur. İdare
Merkezi Teşkilatı, 13 Genel Müdürlükten
oluşturulmuştur.
• Genel Müdür birim başkanı olarak birimini bu
Yönetmelikle yer alan usul ve esaslar doğrultusunda
sevk ve idare eder..

34. ARAŞTIRMA VE PARA POLİTİKASI
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Bankanın, temel amacı olan fiyat istikrarını sağlamaya yönelik olarak
uygulayacağı para politikasını belirleyebilmesi için gerekli ekonomik
analizi yapmak,
• Fiyat istikrarı hedefine ulaşmak için temel politika seçeneklerinin
belirlenmesine yönelik olarak para ve kur politikaları konularında
inceleme, analiz ve araştırma yapmak,
• Bankanın uygulayacağı para politikasını belirlemekte kullanacağı
modelleri geliştirmek,
• Fiyat istikrarı hedefine ulaşmak için temel politika seçeneklerinin
belirlenmesinde esas alınmak üzere, bankacılık kesimi ve finansal
yatırımcıların davranış biçimlerini incelemek, analiz etmek ve
araştırmak,
• Dünya ekonomilerine ilişkin analiz ve öngörülerde bulunmak, olası
gelişmelerin Türkiye ekonomisine etkilerini incelemek ve analiz
etmek, ile görevlidir.

35. BANKACILIK VE FİNANSAL
KURULUŞLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Fiyat istikrarının gerçekleştirilmesi hedefi doğrultusunda
finansal istikrarın sağlanması ve sürdürülmesi amacına
yönelik olarak finansal sektörde faaliyet gösteren kuruluşlar
ve mali piyasalarla ilgili gelişmeleri izlemek,
değerlendirmek, araştırma ve incelemeler yapmak,
gerektiğinde ilgili mercilere görüş vermek,
• Bankaların kredi verme işlemleri ve mevduat kabulünde
uygulayacakları faiz oranları ve katılma hesaplarında
uygulayacakları kar ve zarara katılma oranları ile kredi
işlemlerinde faiz dışında sağlanacak diğer menfaatlere
ilişkin esas ve şartları belirlemek,
• İhracatı teşvik mevzuatı hükümlerini uygulamak, ile
görevlidir.

36. DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Bankanın birimlerinin, şubelerinin ve temsilciliklerinin bütün
işlemlerini, faaliyetlerini denetlemek,
• Yıllık denetim planlarını yapmak, onaya sunmak ve bunların
uygulanmasını sağlamak,
• Bankanın faaliyet performansını iyileştirmek
• Bankanın nakit para ve diğer varlıklarının yeterli derecede
korunup korunmadığını denetlemek,
• Başkan tarafından verilecek denetimle ilgili diğer görevleri
yapmak, ile görevlidir

37. EMİSYON GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Ulusal paranın basımı ve dolaşımını düzenlemek,
• Banknotları dolaşıma çıkarmak ve gerekli görüldüğü zaman
yeni emisyonlarla değiştirmek, banknotların baskı
programını düzenlemek ve Banknot Matbaası Genel
Müdürlüğü ile eş güdüm sağlamak,
• Dolaşımdan kaldırılan banknotlar ile eskimiş, yıpranmış ve
fiziki parça kaybına uğramış banknotların dolaşımdan
çekilmesi ile sayım, ayırım, iptal ve yok etme işlemlerini
yürütmek,
• Devlet iç borçlanma senetlerinin basımından yok
edilmesine kadar bütün mali servis işlemlerini yapmak ve
• Banka hisse senetleri ile ilgili işlemleri yapmak, ile
görevlidir.

38. İNSAN KAYNAKLARI GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
• Bankanın insan kaynakları politikasını belirlemek ve
insan kaynağını en etkin şekilde kullanmak amacıyla
üst yönetime önerilerde bulunmak, ile görevlidir
İŞÇİ DÖVİZLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Yurt dışında yaşayan vatandaşların tasarruflarının
yurda getirilmesini sağlamak amacıyla döviz hesapları
açmak ve bu hesaplarla ilgili iş ve işlemleri yapmak,
ile görevlidir.

39. PİYASALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Ülke döviz ve altın mevcutlarını etkin bir
biçimde yönetmek amacıyla, uluslararası • Yurt içi ve yurt dışı finansal piyasaların takibi
döviz, para, altın, menkul kıymet ve bunlara ve finansal piyasalardaki gelişmeleri analiz
bağlı türev piyasalarında işlem yapmak, etmek, ile görevlidir.
• Para arzını ve ekonominin likiditesini • Piyasalar Genel Müdürlüğü ;
düzenlemek amacıyla Banka nam ve hesabına Para Piyasaları Müdürlüğü,Açık Piyasa
Banka Kanunu'nda belirtilen usul ve esaslar İşlemleri Müdürlüğü,Hazine İşlemleri
çerçevesinde açık piyasa işlemleri yapmak, Müdürlüğü,Döviz ve Efektif Piyasaları
Müdürlüğü,Döviz işlemleri Müdürlüğü,Döviz
• Bankacılık sisteminde belirsizlik ve güvensizlik ve Risk Yönetim Müdürlüğü olmak üzere altı
oluşması ve fon çekilişlerinin hızlanması müdürlük halinde faaliyet gösterir.
halinde, haklarında belirsizlik ve güvensizlik
oluşan, ödeme kabiliyeti olan bankalara
likidite desteği kredisi kullandırmak,
• İç borçlanmada Hazineye danışmanlık yapmak
• Uygulanmakta olan para ve kur politikaları
çerçevesinde döviz ve efektif işlemleri
yapmak,

40. H- BANKNOT MATBAASI GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
• Türk lirası ve bedeli karşılığında yabancı devlet banknotları, DİBS, hisse
senedi ve tahvil, milli piyango bileti ve vize etiketi gibi kıymetli evrakı
üretmek,
• Banknot ve kıymetli evrak üretimi ile bağlantılı matbu evrakı üretmek veya
temin etmek,
• Sahteliğinden şüphe edilen Türk lirası ve yabancı devlet banknotları ile
Banka üretimi kıymetli evrakla ilgili incelemeler yapmak, ile görevlidir.
İ- ŞUBELER
• Şubeler, Banka Meclisi Kararı ile gerekli görülen yerlerde açılmaktadır. Bankanın bu
husustaki kararları Başbakanlığa bildirilir.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının Türkiye çapında 21 adet Şubesi
bulunmaktadır. Bunlar:
Adana Şubesi ,Ankara Şubesi , Antalya Şubesi, Bursa Şubesi ,Denizli Şubesi ,
Diyarbakır Şubesi, Edirne Şubesi , Erzurum Şubesi , Eskişehir Şubesi , Gaziantep
Şubesi , İskenderun Şubesi ,İstanbul Şubesi, İzmir Şubesi , İzmit Şubesi , Kayseri
Şubesi , Konya Şubesi , Malatya Şubesi , Mersin Şubesi,Samsun Şubesi,Trabzon
Şubesi ,Van Şubesi

42. İLGİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİZ ..