1. Raport z liczenia gniazd wędrownych
ryb łososiowatych w rzekach północnej
Polski w roku 2012- wiosna.
Mgr inż. Artur Furdyna( TPRIIG), mgr inż. Grzegorz Drążkowiak (TPRIIG)
Recenzent Dr inż. Sławomir Keszka (ZUT)
5. 1. Wstęp
Łosoś (Salmo salar L.) oraz wędrowna forma troci (Salmo trutta m. trutta L.), gatunki anadromiczne,
należą do ryb o wysokich wymaganiach środowiskowych, w tym otwartych dwukierunkowo szlaków migracji w
górę dorzeczy z wód morskich. Stan ich dzikich populacji można uznać za indykator stanu ekologicznego
ekosystemów rzecznych. Jednym z istotnych elementów oceny stanu populacji jest zdolność do samo
odtwarzalności stad z poszczególnych dorzeczy. Ocena tego elementu zwykle opierana jest na liczbie smoltów
spływających z danego dorzecza, jednak przy obecnym, wysokim poziomie sztucznych zarybień prowadzonych
w Polsce przez użytkowników rybackich, liczebność spływających smoltów niejednoznacznie świadczy o
liczebności stada rozrodczego. Tymczasem ilość gniazd tarłowych znacznie wyraźniej ukazuje, jaka jest
liczebność ciągu tarłowego i ile tarlaków przystąpiło do tarła.
Poniższe opracowanie zrealizowane dzięki sfinansowaniu przez szwedzką organizację FISH
SECRETARIAT, jest efektem pracy własnej autorów, członków Towarzystwa Przyjaciół Rzek Iny i
Gowienicy(TPRIIG) oraz analizy wyników wielu Zespołów badawczych zabiegających o ochronę naturalnego
rozrodu ryb wędrownych, przede wszystkim łososiowatych w rzekach przymorza w polskiej części zlewni
Bałtyku. Analiza dostępnych, oficjalnych danych stała się przyczynkiem do doprecyzowania zarówno informacji
na temat obecnego poziomu naturalnego rozrodu tych gatunków, jak i określenia potencjału rozrodczego
poszczególnych, wybranych dorzeczy, które, zdaniem autorów są istotne dla istnienia dzikich populacji łososia
(Salmo salar) i troci wędrownej (Salmo trutta m. trutta) w polskiej części zlewni Bałtyku. Jednymi z głównych
determinantów sukcesu rozrodu naturalnego, obok efektów antropopresji na dorzecza, w Polsce jest ochrona
tarlaków wędrownych łososiowatych przed kłusownictwem rybackim, które, mimo, że jest zwalczane z urzędu,
stanowi największe zagrożenie. Autorzy nie zgadzają się z dotychczas stosowaną metodyką i wskaźnikami
skuteczności ochrony w postaci wykazywanych ilości zebranego nielegalnego sprzętu oraz liczby ujawnionych
faktów kłusownictwa, bowiem wskaźniki te nie mają związku z efektywnością naturalnego rozrodu.
Inwentaryzacja tarlisk oraz liczby gniazd ukazują natomiast jak wiele ryb odbyło tarło w danym dorzeczu, stąd
wybór tej metody oceny poziomu naturalnego rozrodu. Wskaźnik liczby gniazd pośrednio ukazuje również
skuteczność ochrony. Autorzy samodzielnie zinwentaryzowali tarliska w dorzeczach rzek Iny, Gowienicy,
Wołczenicy oraz Regi- biorąc pod uwagę całe dorzecza, oraz wybrane partie w dorzeczach Parsęty (Perznica)
oraz Wieprzy( Bystrzenica, Wieprza od Sławna do Kępic). Informacje na temat pozostałych dorzeczy oraz ich
części, wykazane w opracowaniu, zaczerpnięte są z literatury wymienionej w bibliografii oraz rozmów z
przedstawicielami organizacji zajmujących się ich ochroną: Towarzystwa Miłośników Parsęty (TMP),
Towarzystwa Miłośników Rzeki Regi (TMRR), Towarzystwa Miłośników Rzeki Wieprzy i Grabowej (TMRWIG),
Towarzystwa Przyjaciół Rzeki Łeby (TPRŁ) oraz Klubu „Trzy Rzeki”.
5
6. 2. Metody badań
Badania terenowe prowadzono od marca do czerwca 2012. Wcześniej obserwacje były niemożliwe z
powodu wysokiego stanu wód w dorzeczach trwającego dla Iny, Gowienicy i Regi od grudnia 2011 do kwietnia
2012. W ramach obserwacji autorzy przemierzyli rzeki Inę, Gowienicę, Wołczenicę, Regę, prawobrzeżne
dorzecze górnej Parsęty, Wieprzę na odcinku Sławno- Kępice wraz z dopływami I i II rzędu, oraz Łupawę w
okolicy Damnicy. Pozycję gniazd określono przy pomocy urządzenia GPS GARMIN GPSMAP 78. Dokumentację
fotograficzną wykonano przy użyciu aparatu CANON EOS 60 D z obiektywem o zmiennej ogniskowej 70-300 i
filtrem polaryzacyjnym. Pomiary zaobserwowanych gniazd wykonano przy pomocy dalmierza laserowego oraz
urządzenia GPS. Pomiary obszarów tarłowych, gdzie okresie ochrony tarła w listopadzie i grudniu 2011
zaobserwowano tarło ryb wykonano określając obszar tarłowy przy użyciu funkcji pomiaru powierzchni
urządzenia GPS. Na głębszych partiach rzek rozmiary obszarów tarliskowych określano przy pomocy sprzętu
typu Belly boat- KFT-1 KEEPER. Obserwacjom pomagały okulary polaryzacyjne, zaś na płytszych partiach
dorzeczy obserwacje i pomiary wykonano brodząc przy użyciu zestawów odzieży do brodzenia VISION. Całość
wyposażenia sfinansowano z dotacji od FISH SECRETARIAT. W badaniach przyjęto trzy rozmiary gniazd: duże - o
średnicy powyżej 2 m- oznaczono je w tabelach symbolem B, średnie w przedziale 1 do 2 m o- oznaczono je
symbolem M, oraz małe - 1 – 0,5 m oznaczone symbolem S. Za gniazda uznano tylko wyraźnie zaznaczone
kopce z odsypem piasku za kopcem i dołkiem od strony napływu przekraczające 0,5 m średnicy.
3. Wyniki
Fot. 1. Miejscami Ina jest dzika- Fot. Artur Furdyna (AF)
6
7. 3.1. Rzeka Ina.
Rzeka Ina jest II-rzędowym prawym dopływem Odry, której zlewnia obejmuje ponad 2151 km². Za
początek rzeki przyjęto jej wypływ z jeziora Ińsko, dalej meandruje ona po południowo-wschodniej części Niziny
Szczecińskiej przepływając oligotroficzne jezioro Krzemień, dalej w kierunku zachodniej części Pojezierza
Drawskiego i po północno-wschodniej części Pojezierza Myśliborskiego. Ina w swym biegu liczy 126 km i
wpływa do Domiąży, odnogi Odry w miejscowości Kamieniska. Dzisiejsze ujście jest sztucznym przekopem,
natomiast naturalnie rzeka ta uchodziła w północnej części jeziora Dąbie. Średni przepływ roczny wynosi
12m³/s. Maksymalne przepływy sięgały ponad 80 m³/s, zaś minimalne poniżej 10 m³/s. Najistotniejszymi jej
dopływami: są Krąpiel, Mała Ina, Stobnica z Wardynką, Reczyca, Sławęcinka i Wiśniówka [IOŚ, WIOŚ… 2011].
Zlewnia rzeki Ina w połowie jest obszarem bardzo intensywnie użytkowanym rolniczo, oraz przepływa przez
kilka dużych terenów zurbanizowanych skoncentrowanych w pobliżu miejscowości: Recz, Stargard Szczeciński,
Goleniów, co zdecydowało zarówno o jakości jej wód, szczególnie dopływu Małej Iny, jak i stopniu
przekształcenia. Według opracowanej przez WIOŚ oceny jakości wód powierzchniowych w województwie
zachodniopomorskim w roku 2009 w dwóch punktach pomiarowych (poniżej Recza Pomorskiego i poniżej
Goleniowa) na podstawie badań hydrochemicznych można stwierdzić, że stan wody jest dobry i poniżej
dobrego, stan ekologiczny jest umiarkowany, a ocena elementów biologicznych wskazuje na II–III klasę
czystości wód [WIOŚ… 2010]. Pierwsza przeszkoda dla migracji znajduje się na 58 kilometrze rzeki w Stargardzie
Szczecińskim, gdzie znajduje się jaz ze sprawnie działającą przepławką. Przez miasto Stargard Szczeciński Ina
płynie w dwóch korytach- głównym i młynówce, na której zlokalizowana jest mała elektrownia wodna(MEW).
Dzięki temu spływ smoltów oraz keltów troci wędrownej, jak i innych gatunków zwierząt nie jest poddany presji
możliwej śmiertelności z powodu obecności turbin. Koryto główne jest dostępne dla migracji do setnego
kilometra w miejscowości Recz. Na rzece Inie oraz w jej dorzeczu występują 33 sztuczne progi poprzeczne
utrudniające migrację w różnym stopniu[ Keszka i inni 2008]. Na rzece głównej zlokalizowana jest jedna MEW,
a w dorzeczu 6 MEW. W chwili obecnej realizowany jest projekt LIFE+, w efekcie którego udrożnione zostanie
28 piętrzeń, co istotnie zmieni dostęp dla migracji w dorzeczu oraz udostępni tarlakom dodatkowe obszary
tarliskowe. W obecnie dostępnym obszarze na rzece głównej stwierdzono 13192 m² tarlisk i 127 gniazd-( tabela
I A)- z zastrzeżeniem, że wiele obszarów jak i liczba gniazd jest mocno niedoszacowana ze względu na
niesprzyjające warunki obserwacji- mętna woda wskutek prac konserwacyjnych powadzonych poniżej miasta
Stargard Szczeciński- rejestracja gniazd możliwa była tylko na płytkich, do 0,8 metra głębokości, odcinkach. Jest
to ilość dwukrotnie większa od stwierdzonej w opracowaniu na stronie www.itep.edu.pl [Tański i inni 2011].
Należy jednak mieć na uwadze, że przy obecnym stanie degradacji ekosystemu rzeki Iny na dolnym oraz
środkowym odcinku-razem 83 km rzeki głównej- przeżywalność juwenilnych łososiowatych graniczy z 0% i
występuje w formie wysp tylko w okolicach ujść niektórych dopływów, co potwierdzają kilkakrotnie
prowadzone elektropołowy w wykonaniu naukowców Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
Technologicznego[ZUT] oraz pracowników Zarządu Okręgu Polskiego Związku Wędkarskiego w Szczecinie [ZO
PZW Szczecin] [KESZKA i inni 2008]. Jedyny produktywny wg najnowszych badań obszar to górna część rzeki
głównej w okolicach Recza o powierzchni 17 ha oraz dopływy. Sytuacja ta jest wynikiem złej gospodarki wodno-
ściekowej, szczególnie w powiecie stargardzkim, oraz brakiem stref buforowych na wielu obszarach rolniczych.
Po uruchomieniu przepławek w Reczu powierzchnia produktywna rzeki Iny zwiększy się o 2,6 ha cennych
tarlisk. Istotnym zagrożeniem w dorzeczu Iny jest bardzo zła gospodarka wodno-ściekowa oraz chemizacja
rolnictwa przy braku respektowania konieczności utrzymywania stref buforowych nad ciekami. Rejestrowany w
ostatnich latach istotny wzrost ilości gniazd oraz ciągu tarłowego mógłby być znacznie wyższy, gdyby stan
fizyko-chemiczny wód Iny i jej dorzecza utrzymywał poziom z lat 90-tych. Wyniki prac badawczych naukowców
ZUT nie przekreślają Iny z dorzeczem, co potwierdza sama przyroda i obecność ryb w tym dorzeczu, jednak
wskazują na istotne zagrożenie pogorszenia efektywności rozrodu naturalnego przez obniżenie płodności
względnej[ Tański i inni 2011]. Wyniki obserwacji własnych autorów oraz innych członków TPRIIG wskazują na
jeszcze jedno zagrożenie. Na wskutek wadliwych urządzeń oraz systemów kanalizacyjnych, lub błędów w ich
obsłudze, w dorzeczu Iny regularnie dochodzi do przedostawania się do wody ścieków w ilościach
powodujących masowe śnięcia ryb. Zdarzenia te od kilku lat dziesiątkują letnie stado łososiowatych
gromadzące się ma odcinku poniżej Stargardu Szczecińskiego. Na przykładzie tego dorzecza widać także efekty
ochrony permanentnej na odcinkach tarłowych realizowanej przez strażników SSR z TPRIIG oraz ZO PZW
Szczecin. Szkoda, że wysiłki te nie znajdują odpowiedniego wsparcia w służbach powołanych specjalnie do
zwalczania kłusownictwa rybackiego- Państwowej Straży Rybackiej oraz Okręgowego Inspektoratu
Rybołówstwa Morskiego [Furdyna i inni, 2011].
7
8. Rys. 1. Schemat dorzecza Iny. . Autor - G. Drążkowiak (GD)
Fot. 2 i 3. Tarliska na Inie w Goleniowie i złowiony na nich narybek łososiowatych. (Fot . AF)
8
9. Tabela I A – Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Ina.
Współrzędne
Rozmiar gniazda B, Powierzchnia
Rzeka Lp. geograficzne Liczba gniazd
M, S tarliska - m²
N E
1 53°33'6,13 14°50'20,54 M, M, M, S 880 4
2 53°33'5,68 14°50'21,03 S 5 1
3 53°33'0, 02 14°50'23,88 B, B, M, M, M 1300 5
4 53°32'55,09 14°50'32,33 B, B, B, B, M, M 420 6
5 53°32'54,79 14°50'33,09 M 270 1
6 53°32'54,14 14°50'33,64 S 10 1
7 53°32'53,37 14°50'33,50 S 10 1
8 53°32'37,01 14°50'27,51 B, B, M, S 250 4
9 53°32'2,38 14°50'31,57 B, B, B, B 530 4
10 53°31'53,66 14°50'34,73 M, B 215 2
11 53°31'36,33 14°50'39,77 B, B, 216 2
12 53°33'8,51 14°50'24,68 S 900 Wiśniówka 35
13 53°26'44,45 14°53'51,07 B, B 530 2
14 53°25'18,73 14°56'51,77 M, M, M 334 3
15 53°24'59,31 14°56'58,4 M, M, M 180 3
16 53°25,208 14°57'063 M 10 1
17 53°25,204 14°57,067 M 10 1
18 53°24'41,38 14°57'9,31 B, B, B, M, M, M, M 1146 7
19 53°24'28,88 14°57'20,01 B, B, M, M, M 1221 5
20 53°24'28,47 14°58'8,92 B3, M5, S2 2717 10
21 53°20,598 15°02'923 M 10 1
Ina 22 53°20,579 15°02'929 M 10 1
23 53°15,550 15°32'126 B 15 1
24 53°15,550 15°32'128 B 20 1
25 53°15,541 15°32'126 B 20 1
26 53°15,537 15°32'126 S 5 1
27 53°15,527 15°32'123 M 10 1
28 53°15,498 15°32'131 M 15 1
29 53°15,550 15°32,126 M 15 1
30 53°15,550 15°32,128 M 15 1
31 53°15,541 15°32,126 M 15 1
32 53°15,537 15°32,126 M 15 1
33 53°15,527 15°32,123 M 10 1
34 53°15,498 15°32,131 B 15 1
35 53°15,481 15°32,134 B 20 1
36 53°15,479 15°32,135 M 10 1
37 53°15,472 15°32,137 M 10 1
38 53°15,465 15°32,140 M 10 1
39 53°15,453 15°32,140 M, S 540 2
40 53°15,425 15°32,106 M 10 1
41 53°15,452 15°32,140 M 10 1
42 53°15,431 15°32,123 B 20 1
43 53°15,425 15°32,122 B, B, M, M 1200 4
9
10. 44 53°24'444 14°58'241 M 10 1
45 53°24'441 14°58'251 M 8 1
SUMA 13192 127
3.1.1. Wiśniówka
Strumień ten jest pierwszym czynnym obecnie dopływem tarłowym Iny w górę od jej ujścia. Ciek ten
liczy około 20 km długości, jednak dla ryb dostępny jest pięciuset metrowy odcinek przyujściowy o powierzchni
900 m². W tabeli I A w pozycji 12 zaznaczono początek tego obszaru, na którym w okresie tarła naliczono 35
gniazd. W szczycie na tym pilnowanym całodobowo przez członków TPRIIG tarlisku stwierdzono obecność 70
ryb. W roku 2010, przy wyższym poziomie wód w okresie tarła w szczycie stwierdzono obecność 220 tarlaków,
zaś gniazd naliczono wówczas 70. Po udrożnieniu istniejących piętrzeń produktywna powierzchnia na tym
strumieniu wzrośnie do 3 ha.
Fot. 4 i 5. Gniazda tarłowe na Wiśniówce (Fot. AF)
Fot 6. Krąpiel- najcenniejszy dopływ tarłowy Iny. (Fot. AF)
10
11. 3.1.2. Krąpiel z Pęzinką.
Prawy dopływ Iny I rzędu o długości 70 km. W całości płynie w powiecie stargardzkim. Powyżej
Stargardu, niedaleko ujścia do Iny, ta nizinna rzeka przybiera górski charakter, tworząc przełom. Ten odcinek
doliny wyznaczony został do ochrony w formie obszaru Natura 2000 Dolina Krąpieli. Zlewnia tego dopływu to
670 km². Dolny odcinek tej rzeki od miejscowości Pęzino do cofki MEW Strachocin-Święte to obszar Natura
2000 o wzorcowych warunkach rzeki tarłowej dla łososia [ Keszka i inni 2006]. W chwili obecnej ryby, przy
otwarciu MEW w Strachocinie-Świętym, które jest rokrocznie od 2010 roku realizowane w okresie głównego
ciągu tarłowego na okres 10 dni na początku października, za sprawą uzgodnienia ZZMIUW/ TPRIIG/ użytkownik
MEW/ docierają do Pęzina oraz do IV rzędu dopływu Pęzinka. Odcinek ten charakteryzuje się spadkami do 4‰,
dużymi połaciami grubego substratu żwirowego do 100 mm średnicy, oraz pojedynczymi formami skalnymi w
korycie rzeki. Krąpiel na tym odcinku płynie w głębokim jarze ze skarpami porośniętymi bukami. Na odcinku
tym zarejestrowano jedne z największych gniazd o rozmiarach ponad 3 metry oraz grubej ziarnistości substratu.
Niestety liczebność gniazd nie jest zadowalająca, zaś na brzegach odkryto wiele śladów po obecności
kłusowników. Dostępna dziś powierzchnia tarłowa na tym odcinku to 12,5 ha. W ramach badań
zaobserwowano 39 gniazd w tym 3 na Pęzince. Powierzchnia obszaru tarliskowego użytego przez ryby to 1684
m²- tabela I B. Po realizacji udrożnień w ramach projektu LIFE+ obszar produktywny Krąpieli z dorzeczem
powiększy się o około 30 ha.
Tabela I B – Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Krąpiel.
Współrzędne geograficzne Rozmiar gniazda - B, Powierzchnia tarliska -
Rzeka Lp. Liczba gniazd
N E M, S m²
1 53°19,119 15°03,528 B 20 1
2 53°19,576 15°06,720 S 8 1
3 53°19,563 15°06,698 B,B,B,B, 50 4
4 53°19,528 15°06,634 M 8 1
5 53°19,526 15°06,635 M,M,M,B,B,B 1000 6
6 53°20,272 15°08,097 B,B,B,B,B,M,M,M 400 8
7 53°19,483 15°06,493 B,B 20 2
8 53°19,550 15°06,764 M 6 1
Krąpiel
9 53°19,421 15°06,624 B,B,B,B,B,B 50 5
10 53°19,373 15°06,564 S 4 1
11 53°19,329 15°06,569 M 5 1
12 53°19,327 15°06,570 S 3 1
13 53°19,860 15°08,043 M,M,M,M 100 4
14 53°20,063 15°11,303 S 3 1
15 53°20,108 15°12,382 S 3 1
16 53°20,105 15°12,387 S 4 1
SUMA 1684 39
11
12. Fot. 7. Fragment „wielorodzinnego” kopca długości 7 metrów na Krąpieli. (Fot. AF)
3.1.3. Małka
To niewielki, II rzędowy dopływ Iny o długości ośmiu kilometrów. Odcinek produktywny dla
łososiowatych to pięć kilometrów, co daje 1,5 ha powierzchni produktywnej. Po udrożnieniu progu po młynie w
Małkocinie obszar ten zwiększy się o 0,5 ha. Na odcinku do Małkocina- obecnie dostępnym, zlokalizowano 36
gniazd i 441 m² powierzchni tarlisk - tabela I C. Na cieku tym ryby wykorzystały do budowy gniazd praktycznie
każdą dostępną powierzchnię substratu. Jest to istotny produktywnie dopływ, co zostało potwierdzone w
trakcie kilkukrotnych elektropołowów wykonanych przez zespół naukowców ZUT [KESZKA i inni 2007].
Liczebność gniazd na tym dopływie jest ściśle zależna od poziomu wód w okresie tarła oraz skutecznej ochrony.
Tabela I C – Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Małka.
Współrzędne geograficzne
Rozmiar gniazda - Powierzchnia
Rzeka Lp. Ilość gniazd
N E B, M, S tarliska - m²
1 53°23,606 15°01,412 M 10 1
2 53°23,599 15°01,599 M 10 1
3 53°23,516 15°01,393 B 15 1
4 53°23,504 15°01,393 B, B, M, M 80 4
Małka 5 53°23,501 15°01,393 M 20 1
6 53°23,495 15°01,393 S 10 1
7 53°23,631 14°59,343 M 10 1
8 53°23,453 14°58,216 M 10 1
9 53°22,861 15°01,311 M 10 1
12
13. 10 53°22,862 15°01,307 M 10 1
11 53°23,273 15°01,401 M 8 1
12 53°23,199 15°01,367 M 10 1
13 53°23,125 15°01,364 M 14 1
14 53°23,120 15°01,371 B,M 30 2
15 53°22,987 15°01,344 M 10 1
16 53°23,288 15°01,400 S 6 1
17 53°23,286 15°01,403 B 16 1
18 53°23,282 15°01,407 M 10 1
19 53°23,278 15°01,407 M 10 1
20 53°23,274 15°01,406 B,M 24 2
21 53°23,290 15°01,398 M, M, S 30 3
22 53°23,342 15°01,389 B,B,B,B 50 4
23 53°23,361 15°01,390 M 10 1
24 53°23,359 15°01,395 M 8 1
25 53°23,354 15°01,395 M 12 1
26 53°23,375 15°01,382 S 8 1
SUMA 441 36
Fot. 8 i 9. Małka jest chwilami rwąca, chwilami spokojna, lecz pełna życia i substratu tarłowego. (Fot. AF)
3.1.4. Stobnica z Wardynką
Ta niewielka rzeka, II rzędowy dopływ Iny , 15 km długości, stanowi cenny dopływ tarłowy, wraz z
wpadająca do niej Wardynką, jednak liczba wchodzących do niej ryb jest ściśle związana z poziomem wody w
okresie ciągu tarłowego, bowiem na trzecim kilometrze rzeki znajduje się próg, który uniemożliwia migrację
wyżej. Dodatkowo stan tej rzeki pogarsza zlokalizowane na niej gospodarstwo stawowej hodowli karpia oraz
tuczarnia pstrąga na Wardynce. W efekcie działania tych obiektów, szczególnie hodowli karpia, na odcinku
powyżej progu trudno znaleźć rybom obszar z substratem tarłowym. Tarliska zlokalizowane są tylko poniżej
progu na przyujściowym odcinku oraz na Wardynce, poniżej jazu w Chełpie. W okresie badań gniazda
stwierdzono tylko poniżej najniższego progu, na trzecim kilometrze rzeki od ujścia do Iny. Stwierdzono tam na
120 m² 8 dużych gniazd, z których największe miało ponad 3 m średnicy z bardzo grubym substratem- tabela I
D poz. 27,28,29. Obecny obszar produktywny dla wędrownych łososiowatych to 1,2 ha. Po udrożnieniu progu
obszar ten zwiększy się o 7,5 ha. Rzeka ta regularnie zarybiana była narybkiem łososia, stąd można
podejrzewać pojedyncze pary tego gatunku odbywające w niej tarło [KESZKA i inni 2007].
13
14. Fot. 10 Gniazda na Stobnicy są duże, ale nieliczne z braku substratu, który zasypują osady z hodowli karpia
leżącej w środkowym biegu rzeki. (Fot. AF)
3.1.5. Reczyca i Sławęcinka
Około ośmiu kilometrów poniżej ujścia Stobnicy do Iny wpadają naprzeciwko siebie dwa cenne
dopływy tarłowe. Reczyca o 20 kilometrach długości oraz Sławęcinka o 8 kilometrach długości. W obecnym
stanie drożności tej rzeki ryby docierają do jazu w Suchanówku na 3 kilometrze rzeki, gdzie zlokalizowano 27
gniazd na 315 m² powierzchni tarłowej- (tabela I D). Obszar produktywny to 0,9 ha. Po udrożnieniu, w ramach
projektu LIFE+ obszar ten zwiększy się o 3 ha, przy czym powyżej MEW w Suchaniu rzeka ta jest potokiem
żwirodennym o dużym potencjale rozrodczym. Dużo mniejsza Sławęcinka także jest cennym dopływem,
którego wartość jako obszaru tarliskowego jest silnie zależna od poziomu wody. W latach o wysokim stanie
wód rejestrowano na niej kilkadziesiąt gniazd, jednak w okresie badań znaleziono jedynie 4 na 25 m² tarliska-
(tabela I D). Obszar produktywny Sławęcinki wynosi 1,8 ha. W trakcie elektropołowów naukowcy ZUT
stwierdzili na obu tych strumieniach dużą liczebność juwenilnych łososiowatych [KESZKA i inni 2007]. Na cieku
tym, podobnie jak na Reczycy i Stobnicy istnieje bardzo silna presja kłusownicza. W sezonie tarłowym 2009
kłusownicy z zemsty za skuteczną ochronę po zakończeniu przez ryby tarła i ochrony całodobowej pod koniec
grudnia zniszczyli kopce tarłowe ryb.
14
15. Fot. 11 Nieliczne bystrza żwirowe na dolnym odcinku Reczycy są w pełni wykorzystane przez tarlaki. (Fot AF)
Tabela I D Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzekach Stobnicy, Reczycy i
Sławęcince.
Powierzchnia
Rzeka Lp. Rozmiar gniazda - B,M,S Ilość gniazd
Współrzędne geograficzne tarliska m²
N E
1 53°15,721 15°21,155 M 10 1
2 53°14,881 15°19,943 M 10 Sławęcinka 1
3 53°15,629 15°21,259 B 20 1
4 53°15,610 15°21,263 B,B,B 50 3
5 53°15,609 15°21,263 M,M 20 2
6 53°15,607 15°21,264 M 20 1
7 53°15,606 15°21,264 M 10 1
8 53°15,606 15°21,265 M 10 1
Reczyca
9 53°15,605 15°21,264 B,M 20 2
10 53°15,601 15°21,264 M 15 1
11 53°15,599 15°21,263 M 10 1
12 53°15,511 15°21,270 M 10 1
13 53°15,508 15°21,271 M 10 1
14 53°15,493 15°21,276 M,S 15 2
15 53°15,364 15°21,085 M 10 1
16 53°15,475 15°21,289 M 10 1
15
16. 17 53°15,469 15°21,286 M 10 1
18 53°15,346 15°21,154 M 10 1
19 53°15,431 15°21,289 M 10 1
20 53°15,429 15°21,288 M 10 1
21 53°15,417 15°21,283 M 10 1
22 53°15,357 15°21,196 M 5 1
23 53°15,356 15°21,197 M 10 1
24 53°14,033 15°21,167 M 5 Sławęcinka 1
25 53°14,031 15°21,164 M 5 Sławęcinka 1
26 53°13,998 15°21,198 S 5 Sławęcinka 1
27 53°13,078 15°28,085 B,B,,B 70 Stobnica 3
28 53°13,076 15°28,091 B,B 30 Stobnica 2
29 53°13,064 15°28,129 B,B,B 20 Stobnica 3
SUMA 450 39
Fot 12 Pozostałości po starych młynach to duża przeszkoda dla tarlaków. Pokonują ją tylko przy wyższych
stanach wód. Sławęcinka. (Fot. AF)
16
17. Fot 13 i 14. Gniazda na Reczycy (Fot. AF)
Tabela I E Zewidencjonowany obszar czynnych tarlisk w dorzeczu Iny oraz Potencjalna powierzchnia tarłowa
dorzecza Iny
Dostępna powierzchnia tarliskowa dorzecza Iny
Dostępna
powierzchnia
Rzeka Dopływ Dopływ
Lp. tarliskowa
Główna II-rzędu III-rzędu
dorzecza -
m²
1 12292
2 1674
Krąpiel
3 Pęzinka 10
4 Wiśniówka 900
Ina
5 Reczyca 315
6 Sławęcinka 15
7 Stobnica 120
8 Małka 441
Razem 15767
Potencjalna powierzchnia tarłowa dorzecza Iny
9 26000
10 300000
11 Krępa 45000
12 Górna Krąpiel Giełdnica 25000
13 Sokola 15000
14 Ina Pęzinka 20000
15 Wiśniówka 20000
16 Reczyca 30000
17 Stobnica 75000
18 Małka 5000
19 Bącznik 10000
Razem 571000
17
18. 3.2. Rzeka Gowienica
Rzeka ta należy do zlewni Zalewu Szczecińskiego, do którego uchodzi w miejscowości Stepnica
sztucznym ujściem. Gowienica ma 47,9 km długości, zaś jej najważniejszy dopływ, Stepnica, 32 km [ Keszka i
inni 2006]. Rzeka wraz z dorzeczem objęta jest w całości ochroną w ramach obszarów Natura 2000. W okresie
badań stwierdzono w Gowienicy 71 gniazd oraz 1414 m² obszarów tarliskowych- tabela II A. W chwili obecnej
ryby docierają w czasie migracji tarłowych do jazu w miejscowości Łożnica. Na tym odcinku rzeka praktycznie
nie ma dopływów nadających się regularnie do tarła. W latach obfitych w wodę kilka par ryb odbywa tarło w
Henrykowskiej Strudze, jednak w czasie badań zaobserwowano tam jedno bardzo małe gniazdo, poniżej
założeń przyjętych do kwalifikacji jako trociowe. Na trasie migracji na czynnym odcinku ryby napotykają dwie
przeszkody- pozostałości po jazach w Widzieńsku oraz Babigoszczy.
Fot 15 W tej dzikiej rzece pełno jest kryjówek dla ryb w różnym wieku. (Fot. AF)
TPRIIG będzie realizować projekt udrożnienia jazu w Widzieńsku w roku 2013. Poniżej obu przeszkód
występuje nasilone kłusownictwo w okresie ciągów tarłowych. W dolnym biegu do miejscowości Widzieńsko
ryby nie znajdują warunków do rozrodu z braku substratu. Najbardziej atrakcyjną częścią obecnie dostępnej
rzeki jest odcinek Widzieńsko- Babigoszcz, gdzie jest 8,7 ha produktywnego obszaru z licznymi obszarami
żwirowymi. Drugim czynnym dziś obszarem tarłowym jest odcinek w okolicy miejscowości Dzisna, gdzie
zlokalizowano skupiska gniazd na niewielkim obszarze. Po udrożnieniu jazu w Łożnicy, które miało być
wykonane w ramach modernizacji hodowli pstrąga, rzeka zyska 8 km doskonałych terenów dla rozrodu i
podchowu o powierzchni 2,4 ha oraz kolejne 11 km na górnej Stepnicy oraz jej dopływie Pileszy, co daje kolejne
3,3 ha. W efekcie udrożnienia dorzecza Gowienicy obszar produktywny dla łososiowatych tej rzeki może
wynieść 14,4 ha. W latach 2008- 2010 na rzece prowadzona była inwentaryzacja gniazd w trakcie której
naliczono odpowiednio 35 oraz 25 gniazd [Wasiluk 2011].
18
19. Rys 2. Schemat dorzecza Gowienicy z potencjalnymi obszarami tarłowymi. Autor - (GD)
Fot 16 i 17 Gniazda troci wędrownej na Gowienicy. Fot A. Furdyna
19
20. Tabela II A - Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Gowienica
Współrzędne geograficzne
Powierzchnia
Rzeka Lp. Rozmiar gniazda B,M,S Gniazd
N E tarliska - m²
1 53°39,138' 014°38,324' B 14 1
2 53°40,375' 014°42,831' B, B, M, M, M, S, S 50 7
3 53°40,350' 014°42,829 M 10 1
4 53°40,378' 014°45,738' B, B, B 40 3
5 53°40,456' 014°45,895' B 12 1
6 53°40,511' 014°46,462' M 8 1
7 53°40,538' 014°46,467' M 12 1
8 53°40,531' 014°46,473' B, B, B, B 60 4
9 53°40,546' 014°46,472' M 10 1
10 53°40,571' 014°46,598' M 10 1
11 53°40,565' 014°46,614' B, B 20 2
12 53°40,559' 014°46,618' M 8 1
13 53°40,578' 014°46,652' M 6 1
14 53°40,603' 014°46,787' M 8 1
15 53°40,602' 014°46,790' S 5 1
Gowienica
16 53°40,603' 014°46,794' M 7 1
17 53°40,605' 014°46,795' M 8 1
18 53°40,631' 014°46,827' M 10 1
19 53°40,632' 014°46,832' M 6 1
20 53°40,659' 014°47,124' M 10 1
21 53°40,644' 014°47,129' M 6 1
22 53°40,640' 014°47,161' S 5 1
23 53°40,639' 014°47,164' S 4 1
24 53°40,629' 014°47,198' M 8 1
25 53°40,630' 014°47,199' M 10 1
26 53°40,645' 014°47,212' M 6 1
27 53°40,646' 014°47,216' M 8 1
28 53°40,647' 014°47,220' M 10 1
29 53°40,648' 014°47,222' M 8 1
30 53°40,658' 014°47,222' M 7 1
20
21. 31 53°40,657' 014°47,223' B 8 1
32 53°40,657' 014°47,222' B 10 1
33 53°40,656' 014°47,223' M 7 1
34 53°40,670' 014°47,237' M 6 1
35 53°40,671' 014°47,252' M 6 1
36 53°40,698' 014°47,259' M 7 1
37 53°40,717' 014°47,253' M 6 1
38 53°40,717' 014°47,252' M 6 1
39 53°40,766' 014°47,364' M 5 1
40 53°40,749' 014°47,372' M 7 1
41 53°40,785' 014°47,399' M 8 1
42 53°40,780' 014°47,411' M, M 18 2
43 53°40,780' 014°47,412' M 7 1
44 53°40,921' 014°47,642' M 6 1
45 53°40,954' 014°47,632' M 8 1
46 53°40,968' 014°47,655' M 10 1
47 53°40,992' 014°47,722' M 5 1
48 53°40,985' 014°47,766' S 4 1
49 53°40'47,05 014°48'37,02 S 3 1
50 53°40'46,82 014°48'37,9 M 6 1
51 53°40,891' 014°48,041' M 8 1
52 53°41'33,24 014°51'50,47 M 6 1
53 53°41'32,02 014°51'16,03 B,B,B,B,B,B,M,M,M,M 400 9
54 53°40,892' 014°48,041' M 6 1
55 53°41'6,13 014°48'31,63 S,S 450 2
56 53°41'38,48 014°48'41,55 M,S 15 2
SUMA 1414 71
21
22. Tabela II B Zewidencjonowany obszar czynnych tarlisk w dorzeczu Gowienicy oraz Potencjalna powierzchnia
tarłowa dorzecza Gowienicy
Dostępna powierzchnia tarliskowa dorzecza Gowienicy
Dostępna
powierzchnia
Rzeka Dopływ Dopływ
Lp. tarliskowa
Główna II-rzędu III-rzędu
dorzecza -
m²
1 Gowienica 1414
Razem 1414
Potencjalna powierzchnia tarłowa dorzecza Gowienicy
1 Gowienica 24000
2 Stepnica 20000
3 Pilesza 13000
Razem 57000
3.3. Rzeka Wołczenica
Wołczenica to niewielki, podobnie jak Gowienica, dopływ Zalewu Szczecińskiego wpadający do Zalewu
Kamieńskiego. Niesie ona niewiele wody- średnio około 1 m³/s , jednak w swym środkowym biegu, powyżej
miejscowości Derkacz przepływa przez rejon bogaty w żwir i mogłaby być atrakcyjna jako tarlisko i
podchowalnik ryb łososiowatych[ Keszka i inni 2006]. Badania wykonane przez zespół naukowców z ZUT oraz
ZO PZW w Szczecinie, dowiodły przydatności tej rzeki dla rozrodu, jednak na wskutek małych przepływów oraz
zabudowy poprzecznej dziś dostępna jest tylko cześć rzeki do miejscowości Derkacz. [ Tański i inni 2011].
Podczas badań nie stwierdzono żadnych gniazd, jednak w wynikach przytoczonego opracowania naukowcy
wykazują 12 gniazd w roku 2009 oraz 24 gniazda w roku 2010. W wykazie przedstawionym w opracowaniu
dominują gniazda małe, co niewątpliwie wiąże się z brakiem substratu tarłowego tej rzece na odcinku
dostępnym obecnie dla tarlaków. Obecnie dostępny obszar produktywny dla rozrodu i podchowu naturalnego
wędrownych ryb łososiowatych wynosi 2 ha i w znakomitej większości jest to rzeka silnie przekształcona na
wskutek regulacji. Po udrożnieniu jazu w derkaczu obszar ten mógłby wzrosnąć o 150%, przy czym na odcinku
w okolicach miejscowości Czarnogłowy oraz Trzechelskiej Strudze występuje wiele obszarów żwirowego dna.
Górna część zlewni płynie w większości przez tereny zalesione oraz ekstensywnie użytkowane łąki, stąd jakość
wody pod kątem wymogów ryb łososiowatych jest dobra i znalazłyby one, po udrożnieniu jazu w Derkaczu,
dobre warunki dla naturalnego rozrodu [ Tański i inni 2011].
22
23. Fot 18 Wieprza w okolicach Korzybia. (Fot AF)
3.4. Rzeka Wieprza
Jedna z największych i najpiękniejszych rzek Pomorza. Długość tej rzeki wynosi 117 km[RZGW
Szczecin], choć niektóre źródła podają nawet 140 km [IBSFC, HELCOM 1999], zaś jej zlewnia obejmuje 2170
km². W znacznej części objęta ochroną w ramach obszarów Natura 2000. Średnio rzeka ta niesie 21 m³/s z
wahaniami od 11 do 63 m³/s. Dolny odcinek do miasta Sławno jest silnie przekształcony, poza krótki odcinkami
płynącymi w okolicy miejscowości Wilkowice, Mazów, Stary Kraków, i nie przedstawia wartości jako obszar
reprodukcyjny dla wędrownych łososiowatych. Liczne dopływy już kilka kilometrów powyżej ujścia do Bałtyku
stanowią istotny obszar tarłowy dla tej rzeki. Najcenniejszy spośród nich- Grabowa jest niestety zabudowany w
tak silnym stopniu poprzecznymi progami, że tarlaki bardzo rzadko docierają do swych dawnych tarlisk w
okolicy Polanowa. Natomiast obszar powyżej Sławna od miejscowości Pomiłowo, po minięciu cofki jazu, z
obecnie, w trakcie badań, uruchomionymi przepławkami stanowi bardzo cenny obszar tarłowy i
podchowalnikowy, szczególnie na odcinku Lisewo- Kępice. Podczas wizyty na tym odcinku stwierdzono 21
gniazd oraz740 m² tarlisk- tabela III A. Liczba ta jest znacznie niedoszacowana ze względu na trudne warunki
obserwacji- bystra, górska rzeka o szerokości często ponad 20 m. Potencjał rzeki Wieprzy oraz jej dorzecza jest
ogromny, jednak wymaga udrożnienia wielu piętrzeń, w tym kilku MEW. Obecnie dostępne jest 60 km rzeki
głównej, w tym 10 km obszarów tarłowych o powierzchni 20 ha oraz dwa dopływy, Bystrzenica i Rakowa o
powierzchni produktywnej około 6 ha. Powyżej zespołu elektrowni Kępice istnieje najcenniejszy odcinek
tarliskowy Wieprzy z ogromną ilością dopływów o powierzchni produktywnej około 25 ha, dziś dla wędrownych
łososiowatych całkowicie niedostępny.
23
24. Fot 19. Bystrzenica w ujściu do Wieprzy. (Fot. GD)
Fot 20 i 21. Nowe przepławki na Wieprzy- Pomiłowo oraz jaz w okolicach Lisewa. (Fot. GD)
24
25. Fot 22 Tarliska na Wieprzy poniżej Korzybia latem. (Fot AF)
Tabela III A - Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Wieprza oraz dopływie
Bystrzenica
Współrzędne GPS
Rzeka Lp. Powierzchnia tarliska Ilość gniazd
N E Rozmiar gniazda B,M,S, m²
1 54°20,648 16°42,339 M 100 1
2 54°18,907 16°51,080 M 10 1
3 54°18,909 16°51,115 M 10 1
4 54°18,892 16°51,144 B, M, M 60 3
5 54°18,794 16°51,356 M 20 1
6 54°18,787 16°51,366 M 30 1
Wieprza 7 54°18,749 16°51,478 M 30 1
8 54°18,679 16°51,680 M,B 100 2
9 54°18,716 16°51,670 M, M, M, B, B, 200 5
10 54°18,738 16°51,761 B 50 1
11 54°18,739 16°51,762 M, M, 50 2
12 54°18,623 16°52,019 B 30 1
13 54°18,633 16°52,029 B 50 1
SUMA 740 21
25
26. Fot. 23 i 24. Dwa oblicza dorzecza Parsęty. Dzikie dopływy- Perznica oraz zbiorniki zaporowe- górna
Radew. (Fot AF)
3.5. Rzeka Parsęta
Rzeka ta to jeden z najważniejszych obszarów tarłowych wędrownych łososiowatych na Pomorzu
Zachodnim. Długość tej rzeki to wg różnych źródeł od 139[RZGW Szczecin], do 154 kilometrów[IBSFC, HELCOM
1999]. Zlewnia to ponad 3150 km². Najważniejsze dopływy to Radew o długości 83 km oraz ponad 1000 km²
zlewni oraz kilkanaście mniejszych, jak Dębnica, Pokrzywnica, Perznica, Mogilica, Liśnica,Topiel oraz ich
dorzecza. Całe dorzecze Parsęty objęte jest programem Natura 2000. Szlak migracji ryb wędrownych na
pierwszą przeszkodę napotyka już w niedaleko ujścia w mieście Kołobrzeg, jednak tą przeszkodę ryby pokonują
bez przystanku, a może nawet, paradoksalnie, uciśniona niskim jazem rzeka wabi je do dalszej migracji bystrym
prądem, toczącej się grubą warstwą wody. Kolejna, dużo trudniejsza do pokonania przeszkoda to MEW w
Rościnie, na 54 kilometrze rzeki. Budowla wyposażona jest w sprawnie działającą przepławkę i, gdyby nie plaga
kłusownictwa, ryby prawie swobodnie migrowałyby w górną część dorzecza. Głównym korytem Parsęty ryby
docierają dziś na sto czterdziesty kilometr rzeki do okolic Storkowa, po drodze zaś mają kilkanaście dopływów
atrakcyjnych do rozrodu. Najważniejszy dopływ, Radew, pierwszą przeszkodę dla migracji ma już na samym
ujściu do Parsęty, w Karlinie. Mimo przeszkód w Karlinie i Rościnie tarlaki troci wędrownej i nieliczne łososie
docierają w pewnej liczbie do górnej części dorzecza Parsęty oraz do Chotli, dopływu Radwi uchodzącego
poniżej jazu w Niedalinie- niedrożnego kresu ich wędrówki głównym korytem Radwi. Mimo to Parsęta wraz z
dolną częścią Radwi posiada największy ze wszystkich pomorskich rzek potencjał rozrodczy oraz
podchowalnikowy, 60% dorzecza jest dostępne dla migrujących gatunków. W przeliczeniu na powierzchnię w
chwili obecnej dla ryb wędrownych dostępne jest ponad 200 ha wód, które w przypadku stosunkowo mało
zdegradowanej rzeki oferują bardzo dużo obszarów z substratem tarłowym począwszy od odcinka
przyujściowego aż po sieć źródłową. Z uzyskanych informacji szacunkowych Parsęta z dorzeczem oferuje rybom
około 20 ha tarlisk. Oficjalnie prezentowany potencjał tego dorzecza podający możliwości produkcji do stadium
smolt na poziomie 6000 sztuk jest, zdaniem autorów, jak i opiekunów rzeki, członków TMP, bardzo mocno
niedoszacowany, lub założona przeżywalność jest za niska- oparta na wskaźnikach dla dolnych partii dużych
rzek. W przypadku Parsęty znaczna część stada tarłowego ma dostęp do II i III rzędowych dopływów, gdzie
przeżywalność jest znacznie wyższa. Dorzecze to winno generować około 30 000 dzikich smoltów, a nie 6 000,
jeśli je porównać do znacznie uboższych biologicznie rzek Skandynawskich jak Testeboån, czy inne. Wizyta na
jednym z wielu tarłowych dopływów, uchodzącej na 125 kilometrze do Parsęty Perznicy oraz jej dopływie
Raduszy- tabela IV pokazuje bogactwo i potencjał tego dorzecza. Na kilkukilometrowym odcinku naliczono 42
gniazda oraz 705 metrów tarlisk-(tabela IV A). Wg informacji członków TMP w dorzeczu Parsęty jest tak dużo
gniazd, że brak im społeczników, którzy mogliby to policzyć. Szkoda, bo ta wiedza, podobnie jak np. z Łeby, czy
Słupi, jest bardzo cenna.
26
27. Fot 25 i 26 Gniazda na Raduszy oraz ślady po kłusowniczych „wynalazkach”. (Fot. AF)
Tabela IV A - Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Raduszy i Perznicy-
dopływach Parsęty
Współrzędne geograficzne Powierzchnia tarliska
Rzeka Lp. Rozmiar gniazda - B,M,S, Ilość gniazd
N E m²
1
53°49,394 16°20,849 M 10 1
2
53°49,411 16°20,898 M 10 1
3
53°50,231 16°24,048 M 10 1
4
53°50,228 16°24,068 M 10 1
5
53°50,223 16°24,078 M 10 1
6
53°50,228 16°24,089 M 15 1
7
53°50,231 16°24,124 M 10 1
8
53°50,163 16°24,150 M 10 1
9
53°50,164 16°24,151 B, B, B, B 80 4
10
53°50,123 16°24,163 M 20 1
11
53°50,228 16°24,136 M 20 1
12
53°50,112 16°24,172 M 20 1
13
Radusza 53°50,100 16°24,180 B, M, M, M, M, S 120 6
oraz Perznica 14
53°50,213 16°24,156 S,M 30 2
15
53°50,201 16°24,175 M 15 1
16
53°50,102 16°24,207 M, M , S, B 50 4
17
53°50,072 16°24,225 M, M , 20 2
18
53°50,139 16°24,210 M, M , M, S 50 4
19
53°50,002 16°24,254 M 20 1
20
53°50,002 16°24,253 M 10 1
21
53°50,005 16°24,255 M 15 1
22
53°50,081 16°24,235 M 45 1
23
53°50,040 16°24,248 B 55 1
24
53°50,069 16°24,243 M 20 1
25
53°50,059 16°24,247 M 20 1
26
53°47,068 16°24,413 M 10 1
SUMA 705 42
27
28. 3.6. Rzeka Rega
Rzeka Rega bierze swój początek na wysokości 177,5 m n.p.m. nieopodal miejscowości Bronowo
2
(gmina Połczyn Zdrój) jej całkowita długość wynosi 172 km przy powierzchni dorzecza 2724,9 km . Historycznie
Rega wpadała do jeziora Resko Przymorskie, a jej ujście znajdowało się między miejscowościami Rogowo i
Dźwirzyno. W 1457 roku mieszkańcy miasta Trzebiatów przekopali nowe 950 metrowe koryto i skierowali ujście
rzeki bezpośrednio do Bałtyku z pominięciem jeziora w miejscowości Mrzeżyno. Średni przepływ wody w Redze
3 3 3
wynosi 19.2 m /s, maksymalny osiągnął wartość 91.1 m /s natomiast minimalny wynosił 6.33 m /s. Spadek
doliny rzeki jest zmienny w jej górnym biegu średnia wynosi 0.97 ‰, a w obrębach cofek zbiorników
zaporowych zaledwie 0,15 ‰ (Tab V A). W dorzeczu zlokalizowane jest 38 budowli piętrzących w tym
8 elektrowni wodnych w korycie Regi. Dwie z nich tworzą zbiorniki dolinowe Rejowice (170ha) i Likowo (70ha).
Część dorzecza dostępna dla ryb dwuśrodowiskowych sięga 45,5km rzeki, gdzie znajduje się elektrownia wodna
Rejowice nieposiadająca przepławki. Ogólna powierzchnia użyteczna dla łososiowatych wynosi w przybliżeniu
86.6 ha oraz dopływy.
Rys. 3. Część dorzecza Regi dostępna dla ryb dwuśrodowiskowych –autor( GD)
28
29. Tabela V A- Średni spadek doliny rzecznej Regi.
Odcinek Odległość [km] Średni spadek
Sława – ujście Reskiej Węgorzy 145,8 – 102,7 0.97 ‰
Ujście Reskiej Węgorzy – Lisowo (MEW) 102,7 – 60,8 0,60 ‰
Lisowo – Smolęcin (MEW) 60,8 – 45,6 0,15 ‰
Smolęcin – ujście Mołstowy 45,6 – 27,0 0,44 ‰
Ujście Mołstowy 27,0 – 0,0 0,57 ‰
Pierwsze obszary tarliskowe znajdują się na odcinku miejskim Trzebiatowa. W górę rzeki obszary te
rozlokowane są punktowo z większą koncentracją w rejonie miasta Gryfice oraz poniżej elektrowni Rejowice.
Kluczowe znaczenie dla naturalnego rozrodu ma największy dopływ I-rzędu Mołstowa wraz z dopływami II-
rzędu Brodźcem, Wkrą i Pniewą. Drożność Mostowej kończy się na MEW Rzesznikowo na 21km rzeki. Dużą
koncentrację tarlisk notuje się także na dopływach II-rzędu Lubieszowej, Otoczce i Lubosielu.
Górną granicą migracji ryb anadromicznych w Redze jest elektrownia wodna Rejowice (Rys 3 - pkt.6).
Ryby, które kończą wędrówkę pod tym obiektem muszą pokonać piętrzenia MEW Trzebiatów I (Rys 3 - pkt.1)
na młynówce lub Trzebiatów II (Rys 3 - pkt.2) zlokalizowanej na Redze w Trzebiatowie oraz MEW w Gryficach
2
(Rys 3 - pkt.5) W Redze na odcinku od Trzebiatowa do elektrowni Rejowice znajduje się szacunkowo 44955 m
obszarów tarłowych. Jedynie w pobliżu Gryfic udało się policzyć gniazda tarłowe, ponieważ utrzymujące się
wysokie stany wód uniemożliwiały dostrzeżenie kopców. Łącznie w korycie Regi zinwentaryzowano 17 gniazd.
(Tab.V B)
Tabela V B. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Redze.
Współrzędne GPS Powierzchnia Rozmiar gnizda
Rzeka Lp. Gniazda tarłowe
N E tarliskowa - m² B/M/S
1 54 3′ 51″ 15 15′ 46.93″ 3780 brak danych - wysoki stan wód
2 54 3′ 54.83″ 15 16′ 18.99″ 975 brak danych - wysoki stan wód
3 54 3′ 55.17″ 15 16′ 7.25″ 2240 brak danych - wysoki stan wód
4 54 3′ 38.92″ 15 16′ 31.42″ 110 brak danych - wysoki stan wód
5 54 3′ 13″ 15 16′ 31.16″ 350 brak danych - wysoki stan wód
6 54 1′ 41.36″ 15 15′ 31.12″ 1500 brak danych - wysoki stan wód
7 54 0′ 51.38″ 15 14′ 49.73″ 715 brak danych - wysoki stan wód
8 54 0′ 34.57″ 15 15′ 24.92″ 600 brak danych - wysoki stan wód
Rega 9 54 0′ 14.45″ 15 16′ 33.47″ 270 brak danych - wysoki stan wód
10 54 0′ 1.41″ 15 16′ 41.08″ 360 brak danych - wysoki stan wód
11 53 59′ 52.78″ 15 16′ 46.66″ 810 brak danych - wysoki stan wód
12 53 59′ 36.83″ 15 17′ 1.14″ 935 brak danych - wysoki stan wód
13 53 59′ 33.27″ 15 17′ 3.86″ 850 brak danych - wysoki stan wód
14 53 59′ 25.42″ 15 17′ 18.3″ 935 brak danych - wysoki stan wód
15 53 59′ 14.02″ 15 17′ 29.28″ 900 brak danych - wysoki stan wód
16 53 58′ 30.03″ 15 16′ 18.51″ 765 brak danych - wysoki stan wód
17 53 58′ 21.54″ 15 16′ 12.4″ 1140 brak danych - wysoki stan wód
29
30. 18 53 58′ 4.95″ 15 14′ 48.4″ 990 brak danych - wysoki stan wód
19 53 57′ 44.75″ 15 14′ 33.56″ 595 brak danych - wysoki stan wód
20 53 56′ 58″ 15 14′ 43.61″ 540 brak danych - wysoki stan wód
21 53 56′ 50.56″ 15 14′ 22.49″ 1080 brak danych - wysoki stan wód
22 53 56′ 33.16″ 15 14′ 25.94″ 2380 brak danych - wysoki stan wód
23 53 56′ 29.44″ 15 14′ 26.79″ 1520 brak danych - wysoki stan wód
24 53 56′ 12.92″ 15 14′ 19.7″ 800 2 B/B
25 53 56′ 1.68″ 15 13′ 52.93″ 850 brak danych - wysoki stan wód
26 53 55′ 55.37″ 15 13′ 34.11″ 450 brak danych - wysoki stan wód
27 53 55′ 47.94″ 15 13′ 24.75″ 855 brak danych - wysoki stan wód
28 53 55′ 45.06″ 15 13′ 25.01″ 1360 brak danych - wysoki stan wód
29 53 55′ 16.98″ 15 12′ 38.51″ 2550 2 B/B
30 53 55′ 13.61″ 15 12′ 24.81″ 1800 2 B/M
31 53 55′ 8.13″ 15 12′ 9.81″ 900 2 B/B
32 53 55′ 3.92″ 15 12′ 7.98″ 2880 5 B/B/B/M/M
33 53 54′ 55.9″ 15 12′ 8.88″ 570 2 B/M
34 53 54′ 52.72″ 15 12′ 7.45″ 440 2 B/B
35 53 54′ 6.19″ 15 13′ 39.86″ 1020 brak danych - wysoki stan wód
36 53 53′ 53.04″ 15 13′ 33.67″ 850 brak danych - wysoki stan wód
37 53 53′ 8.28″ 15 13′ 42.51″ 1190 brak danych - wysoki stan wód
38 53 52′ 57.16″ 15 14′ 11.95″ 1900 brak danych - wysoki stan wód
39 53 52′ 45.45″ 15 13′ 59.9″ 2200 brak danych - wysoki stan wód
Razem 44955 17
Fot 27 - Podwójne gniazdo tarłowe Rega w Gryficach. (Fot.GD)
30
31. Fot 28 - Rega poniżej Gryfic. (Fot.GD)
Fot 29 - Kres migracji łososiowatych – EW Rejowice. (Fot GD)
31
32. 3.6.1. Rzeka Mołstowa
Największy dopływ tarłowy I-rzędu rzeka Mołstowa o powierzchni zlewni 371,5 km², wpada do Regi na
prawym brzegu na wysokości miejscowości Bielikowo. Na rzece zlokalizowane są trzy elektrownie wodne w
miejscowościach Mołstowo, Grąd( Rys 3 - pkt. 3, 4) i Rzesznikowo. Przy pierwszych dwóch piętrzeniach
zlokalizowane są także korzystające z wód Mołstowej hodowle pstrąga tęczowego. Pierwsze dwie posiadają
sprawne przepławki, które ryby pokonują bez większych problemów. Elektrownia w Rzesznikowie (Rys. 3 -
pkt.7) nie posiada przepławki i jest to miejsce kresu migracji troci i łososia. Jedynie przy wysokich stanach wody
zdarzało się, że część ryb pokonywała tą przeszkodę przez podniesione zastawki. Łączna długość cieku dostępna
dla troci i łososia wynosi ok. 21km W tym roku ZZMiUW realizuje budowę nowych przepławek na elektrowni w
Grądach i Rzesznikowie, które do okresu migracji mają być już sprawne. Inwestycja ta otwiera górne dorzecze
Mostowej (całkowita długość rzeki 48,9km) wraz z dopływami - Rzecznicą, Czernicą, Leżnicą i Podleśną. Na
chwile obecną dostępne dla ryb są dopływy Brodziec, Wkra i Pniewa.
Pierwsze tarliska na Mołstowej znajdują się poniżej miejscowości Bielikowo, Do miejscowości Grąd,
czyli do drugiej elektrowni przeważa dno piaszczyste z pojedynczymi występującymi punktowo pokładami
substratu. Im bliżej elektrowni w Rzesznikowie tym więcej obszarów tarliskowych. Powierzchnia tarliskowa
2
rzeki Mołstowej wynosi ok. 1256 m na, której zinwentaryzowano 37 gniazd tarłowych (Tab. V C). Dość mała
powierzchnia tarlisk wiąże się z przekształceniem profilu podłużnego rzeki przez piętrzenia, przy których
zlokalizowane są elektrownie wodne. Zostały one zlokalizowane na odcinkach rzeki o największych spadkach,
co poskutkowało zasypaniem tarlisk. Sytuacja ta powoduje podniesienie rangi dopływów Mostowej takich jak
Brodziec, Wkra i Pniewa.
Tabela V C. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Mostowa.
Współrzędne GPS Powierzchnia Gniazda Rozmiar
Rzeka Lp.
N E tarliskowa- m² tarłowe gniazd B/M/S
1 53 59′ 30.88″ 15 18′ 28.76″ 70 2 M/M
2 54 0′ 6.08″ 15 12′ 55.07″ 15 1 M
3 54 0′ 6.02″ 15 20′ 1.09″ 45 1 M
4 54 0′ 8.92″ 15 20′ 20.87″ 40 1 M
5 53 59′ 56.72″ 15 20′ 52.73″ 35 2 M/M
6 53 59′ 32.91″ 15 21′ 47.53″ 20 1 M
7 53 59′ 21.37″ 15 21′ 52.23″ 45 1 B
8 53 59′ 14.1″ 15 21′ 48.01″ 20 1 B
Mołstowa
9 53 57′ 26.67″ 15 23′ 1.52″ 25 1 M
10 53 57′ 21.77″ 15 24′ 26.43″ 40 2 M/M
11 53 57′ 21.54″ 15 24′ 43.72″ 15 1 M
12 53 57′ 27.87″ 15 25′ 2.24″ 55 1 B
13 53 57′ 27.86″ 15 25′ 5.83″ 46 1 M
14 53 56′ 51.27″ 15 27′ 7.13″ 65 1 M
15 53 56′ 40.1″ 15 27′ 22.4″ 70 1 M
16 53 56′ 38.75″ 15 27′ 31.46″ 45 2 B/M
32
34. Fot. 31 - Mołstowa poniżej miejscowości Mołstowo. (Fot. GD)
Fot 32 - Gniazdo tarłowe przy ujściu Pniewy. (Fot. GD)
34
35. 3.6.2. Rzeka Brodziec
Lewobrzeżny dopływ Mołstowej wpadający do niej na wysokości miejscowości Brojce. Ciek płynie
przez kompleksy leśne i tereny rolnicze, Nosi znamiona dawnej melioracji, przez co ilość tarlisk jest niewielka.
Pojedyncze miejsca ze żwirowym dnem znajdują się na odcinku od ujścia do Mołstowej do mostu na trasie
2
Brojce – Kiełpino. Na ok. 100m tarlisk znaleziono 4 gniazda tarłowe. (Tab.V D) Długość cieku dostępnego dla
ryb wynosi ok. 8,5km. Silna presja kłusownicza połączona z małą ilością substratu w cieku sprawia, że
efektywność tarła jest znikoma. Najważniejszym dopływem Brodzca jest Rów Natolewicki, który w swoim
2
przyujściowym odcinku posiada bardzo dobre warunki do tarła troci wędrownej. Ciek ten posiada ok. 420m
powierzchni tarliskowej (Tab. V D), przy długości 4,1km dostępnej dla ryb. Ze względu na skrajnie niskie stany
wód jesienią zeszłego roku ryby nie odbywały w nim tarła. Na Brodzcu występuje silna presja kłusownicza.
Tabela V D. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Brodziec i jej dopływie.
Współrzędne GPS Powierzchnia Rozmiar
Rzeka Lp. Gniazda tarłowe
N E tarliskowa - m² gniazd B/M/S
1 53 57′ 26.8″ 15 22′ 23.04″ 1 M
2 53 57′ 23.89″ 15 22′ 24.58″ 1 S
Brodziec 100
3 53 57′ 19.36″ 15 22′ 26.3″ 1 S
4 53 56′ 17.91″ 15 23′ 5.94″ 1 M
Rów Natolewicki 1 53 56′ 17.07″ 15 22′ 53.36″ 420 0
Razem 520 4
Fot. 33. Uregulowany w górnym odcinku Brodziec. (Fot.GD)
35
36. Fot 34. Tarlisko na Rowie Natolewickim. (Fot. GD)
3.6.3. Rzeka Wkra
Prawobrzeżny dopływ Mołstowej wpadający do niej poniżej MEW Grąd. Ciek odbiera znaczne ilości ryb
ze względu na znajdującą się powyżej MEW. Ryby niemogące pokonać przepławki cofają się do niej. Ciek silnie
meandrujący, tarliska znajdują się od ujścia do Mołstowej do mostu na trasie Starnin – Kinowo. Przy całkowitej
2
długości dostępnej dla ryb wynoszącej ok. 9,4km powierzchnia tarliskowa wynosi ok. 2500 m . Na Wkrze
zinwentaryzowano 39 gniazd tarłowych (Tab. V E). Powyżej most na trasie Kinowo - Starnin ciek uregulowany
silnie zarasta roślinnością brak substratu na dnie. Na Wkrze występuje silna presja kłusownicza.
Tabela V E. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Wkrze.
Współrzędne GPS Powierzchnia Rozmiar gniazd
Rzeka Lp. Gniazda tarłowe
N E tarliskowa- m² B/M/S
1 53 57′ 32.23″ 15 25′ 18.43″ 1 M
2 53 57′ 33.48″ 15 25′ 24.76″ 2 M/S
3 53 57′ 40.83″ 15 25′ 27.04″ 1 M
Wkra 2500
4 53 57′ 45.02″ 15 25′ 29.86″ 1 M
5 53 57′ 48.37″ 15 25′ 28.71″ 1 M
6 53 57′ 51.97″ 15 25′ 30.64″ 2 M/S
36
38. Fot 36. Gniazdo tarłowe na Wkrze. (Fot. GD)
Fot 37. Rzeka Wkra w przyujściowym odcinku. (Fot. GD
38
39. 3.6.4. Rzeka Pniewa
Lewobrzeżny dopływ rzeki Mołstowej uchodzący do niej poniżej elektrowni w Rzesznikowie.
Elektrownia nie posiada przepławki, przez co ciek ten odbiera większość ryb z Mołstowej, które odbywają w
nim tarło. Powyżej leśnego odcinka ciek zmeliorowany bez substratu na dnie. Całkowita dostępna długość cieku
2
dla ryb wynosi ok. 8,4 km. Powierzchnia tarliskowa to ok. 3100 m ,na którym zinwentaryzowano 46 gniazd
tarłowych (Tab. V F) Występuje tam silna presja kłusownicza, co również skutkuje słabą efektywnością
naturalnego tarła.
Tabela V F. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Pniewie.
Współrzędne GPS Powierzchnia Rozmiar
Rzeka Lp. Gniazda tarłowe
N E tarliskowa- m² gniazd B/M/S
1 53 56′ 4.84″ 15 28′ 29.67″ 1 M
2 53 56′ 3.94″ 15 28′ 29.96″ 2 M/S
3 53 56′ 3.75″ 15 28′ 28.47″ 1 S
4 53 56′ 3.72″ 15 28′ 26.84″ 1 M
5 53 56′ 2.84″ 15 28′ 25.93″ 2 M/M
6 53 56′ 1.73″ 15 28′ 25.21″ 1 M
7 53 56′ 1.32″ 15 28′ ″23.4 1 S
8 53 56′ 1.02″ 15 28′ 22.74″ 1 M
9 53 56′ 0.47″ 15 28′ 22.02″ 1 S
10 53 56′ 0.2″ 15 28′ 21.44″ 2 S/M
11 53 55′ 59.8″ 15 28′ 20.01″ 1 M
12 53 55′ 59.62″ 15 28′ 18.87″ 1 M
13 53 55′ 59.19″ 15 28′ 18.01″ 2 M/S
14 53 55′ 59.18″ 15 28′ 15.99″ 2 M/S
15 53 55′ 58.84″ 15 28′ 14.87″ 1 M
16 53 55′ ″55.58 15 28′ 15.62″ 1 S
17 53 55′ 56.8″ 15 28′ 15″ 1 S
18 53 55′ 54.88″ 15 28′ 14.43″ 1 S
Pniewa 19 53 55′ 53.67″ 15 28′ 13.8″ 3100 2 M/S
20 53 55′ 52.98″ 15 28′ 14.02″ 1 S
21 53 55′ 51.6″ 15 28′ 13.72″ 2 M/S
22 53 55′ 50.5″ 15 28′ 12.57″ 1 M
23 53 55′ 49.74″ 15 28′ 10.06″ 2 M/S
24 53 55′ 49.5″ 15 28′ 7.64″ 1 S
25 53 55′ 47.63″ 15 28′ 5.39″ 1 M
26 53 55′ 46.56″ 15 28′ 0.04″ 1 M
27 53 55′ 44.87″ 15 27′ 58.34″ 1 S
28 53 55′ 42.43″ 15 27′ 52.8″ 1 M
29 53 55′ 37.75″ 15 27′ 44.24″ 1 S
30 53 55′ 40.04″ 15 27′ 36.24″ 1 S
31 53 55′ 40.25″ 15 27′ 31.25″ 1 S
32 53 55′ 36.98″ 15 27′ 24.93″ 1 M
33 53 55′ 35.54″ 15 27′ 22.43″ 1 M
34 53 55′ 33.42″ 15 27′ 9.8″ 1 M
35 53 55′ 35.87″ 15 27′ 0.46″ 1 S
36 53 55′ 36.41″ 15 26′ ″ 57.15″ 1 M
37 53 55′ 33.91″ 15 26′ ″ 51.45″ 2 S/S
Razem 3100 46
39
40. Fot 38. Odcinek tarliskowy rzeka Pniewa. (Fot. GD)
Fot 39. Gniazda tarłowe rzeka Pniewa. (Fot. GD)
40
41. Fot 40. Gniazdo tarłowe rzeka Pniewa.(Fot. GD)
Kolejnym dopływem tarłowym wpadającym bezpośrednio do Regi na jej prawym brzegu jest Lubosiel.
3.6.5. Rzeka Lubosiel
Jest to niewielki prawobrzeżny ciek bez barier migracyjnych, który posiada duży potencjał tarłowy.
2
Obszary tarłowe zlokalizowane są na trzech odcinkach o łącznej powierzchni 1510 m (Tab. V G). Niestety presja
kłusownicza całkowicie eliminuje tarło. Brak gniazd tarłowych jedynie można zauważyć ślady kopania gniazd.
Obecność ryb w cieku potwierdzona wielokrotnie przez strażników SSR. Całkowita dostępna długość cieku
wynosi ok. 5,5 km.
Tabela V G. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Lubosiel.
Współrzędne GPS Powierzchnia Rozmiar gniazda
Rzeka Lp. Gniazda tarłowe
N E tarliskowa - m² B/M/S
1 53 58′ 40.27″ 15 17′ 49.27″ 750 0
Lubosiel 2 53 58′ 25.58″ 15 18′ 18.39″ 450 0
3 53 57′ 49.77″ 15 18′ 52.11″ 310 0
Razem 1510 0
41
43. Fot. 42. Obszar tarłowy rzeka Lubosiel. (Fot. GD)
3.6.6. Rzeka Otoczka
Lewobrzeżny dopływ Regi wpadający do niej na wysokości miejscowości Górzyca Reska. Od ujścia do
2
Regi do mostu drogowego na trasie Gryfice – Trzebiatów znajdują się tarliska o łącznej powierzchni ok. 360m .
Ciek powyżej jest silnie zmieniony, płynie szeroką zatorfioną dolina. W górnym biegu ciek nie posiada
dogodnych warunków do tarła łososiowatych. Na odcinku łąkowym silnie porasta roślinnością wodną, co
pozwala na zachowanie dobrej termiki wód. Silna presja kłusownicza nie pozwala rybom na spokojne odbycie
tarła z tego względu zinwentaryzowano jedynie 7 gniazd tarłowych (Tab.V G). Całkowita dostępna długość cieku
wynosi 10,5km.
43
44. Tabela V H. Zewidencjonowane tarliska i gniazda wędrownych łososiowatych na rzece Otoczce.
Współrzędne GPS Powierzchnia Rozmiar
Rzeka Lp. Gniazda tarłowe
N E tarliskowa - m² gniazd B/M/S
1 53 57′ 59.79″ 15 14′ 36.82″ 1 M
2 53 58′ 1.14″ 15 14′ 32.92″ 1 S
3 53 58′ 3.06″ 15 14′ 27.86″ 1 S
Otoczka 4 53 58′ 4.71″ 15 14′ 25.74″ 360 1 M
5 53 58′ 5.12″ 15 14′ 20.25″ 1 M
6 53 58′ 5.94″ 15 14′ 14″ 1 S
7 53 58′ 6.63″ 15 14′ 10.2″ 1 M
Razem 360 7
Fot 43. Obszar tarłowy rzeka Otoczka (Fot.GD)
44
45. Fot 44. Gniazdo tarłowe rzeka Otoczka. (Fot.GD)
Fot. 45. Obszar tarłowy rzeka Otoczka. (Fot. GD)
45
