‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november 2016.
•
0 likes•857 views
Er is steeds meer onderzoek en kennis over de co-morbide stoornissen bij ADHD. Verslaving is er één van en verslechtert de prognose aanzienlijk. Wordt deze co-morbiditeit juist gediagnosticeerd? Wat is de onderliggende pathologie? En worden we daaruit iets wijzer over de behandeling van deze complexe co-morbiditeit?
Recommended
Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to ‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november 2016.
Similar to ‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november 2016. (20)
‘Foute vrienden: ADHD en verslaving’: Constant Mouton, donderdag 24 november 2016.
- 1. Navigeren door de chaos ADHD en verslaving Dr. Constant Mouton MBChB, FCPsychSA Psychiater, manager zorg Triora Nederland c.mouton@triora.com
- 2. Disclosure: Belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie(s), namelijk … Geen Geen Geen Geen
- 3. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS Deel I Wat zijn de cijfers? Waarom zijn deze belangrijk? Deel II Hoe gaat het in zijn werking? Deel III Wat kunnen we eraan doen? Behandeling en (nieuwe) aanpak Navigeren door de chaos… ADHD en verslaving
- 4. Deel I De cijfers in het algemeen en comorbiditeit NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 5. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 6. Evidence-based guidelines for the pharmacological management of attention deficit hyperactivity disorder: Update on recommendations from the British Association for Psychopharmacology, 2014 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 7. Volwassenen met ADHD: 80% heeft 1 co-morbide diagnose 50% heeft 2+ co-morbide diagnoses • Stemmingsstoornissen Stemmingswisselingen Depressie Bipolaire stemmingsstoornissen • Angst stoornissen • Persoonlijkheidsstoornissen APS (CD als kind) • Verslaving McGough. Am J Psychiatry 2005; 162: 1621-7 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 8. Clare et al. Am. J. Drug Alcohol Abuse. 1999;25:441-8 Biederman et al. Am J Psychiatry 1995; 152: 1652-8 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 9. Lee SS et.al. Prospective association of childhood ADHD and substance use a meta-analytic review, Clin Psychol Rev. 2011;31(3):328-41 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 10. Verslaving ADHD Early onset 01 Hoger risico op polimiddelenmisbruik 02 Hoger risico op verslaving gedurende volwassen leeftijd 03 Aantal ADHD symptomen correleren met risico op verslaving 04 Hoger percentage van ODD, CD en ASPS (50%) 05 Onoplettendheid (n) vs. Hyperactiviteit (n) correleren met type verslaving ??? 06 Harstad et al. ADHD and Substance Abuse. Paediatrics. 2014 (1) 134: 293-301 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 11. Verslaving ADHD Geslacht Leeftijd Ras Lee SS et.al. Prospective association of childhood ADHD and substance use a meta-analytic review, Clin Psychol Rev. 2011;31(3):328-41 Meta-analyse van 27 longitudinale studies Versie van DSM Familiegeschiedenis van SUD 05 Cognitieve verslechtering Uitvoerende dysfunctie Familie milieu 06 07 08 01 02 03 04 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 12. Waarom ADHD bij volwassenen behandelen? Niet behandelen van volwassenen met ADHD: • Is kostbaar voor de samenleving(I) • Verhoging van de werkloosheid (I) Harmony et al 2009 • Verhoging ziekteverzuim(I) Graaff et al 2008 • Associatie met illegale drugs en alcohol verslaving (Ia) • Academische onderprestatie (I) • Slechter sociale aanpassing • Toename in familie en relationele conflicten (Biederman et al 2006, Fried et al 2013) • 4x Toenamen van strafrechtelijke veroordelingen(II) Lichtenstein et al 2012 • Nadelig effect op mantelzorg, familieleden en ouders (II) Cadman et al 2012 Evidence-based guidelines for the pharmacological management of attention deficit hyperactivity disorder: Update on recommendations from the British Association for Psychopharmacology, 2014 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 13. Waarom focussen wij op verslaving in ADHD? • Onbehandelde ADHD zorgt voor toenamen van terugval in verslaving • Verslaving heeft invloed op de uitkomsten van ADHD • Verslaving is een ernstige, chronische en potentieel levensbedreigende aandoening • Mogelijkheden voor behandelingen van ADHD voor verslaving • Mogelijkheden voor preventie van verslaving bij kinderen met ADHD / adolescenten NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 14. Deel II Hoe gaat het in zijn werking? Pathologie, presentatie, diagnose. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 15. Pathologie kernprincipes • Noradrenaline en Dopamine tekort in de prefrontale cortex • Herinnering: Normaal functioneren van Prefrontale Cortex • Volgehouden aandacht • Problemen oplossen • Analyseren • Selectieve aandacht • Emoties (depressie en angst) • Planning van de motorische activiteiten • Reguleert impulsen, dwanghandelingen en “drive” NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 16. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 17. Presentatie bij volwassenen • Stemmingswisselingen, emotionele buien • Chaotisch en vergeetachtig • Heeft de behoefte zich terug te trekken • Kan ergens volledig in opgaan • Heeft een grote passie en concentratie voor zaken waar interesse in is • Heeft een groot voorstellingsvermogen en een rijke fantasie • Is gevoelig en emotioneel • Is creatief en heeft humor • Is assertief, maar ook onzeker • Is snel enthousiast NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 18. Presentatie bij volwassenen • Heeft de neiging zaken uit te stellen tot het laatste moment • Denkt ver vooruit • Heeft de neiging te staren en kan afwezig lijken • Heeft moeite met zichzelf motiveren • Heeft veel gedachten tegelijk of opvolgend • Praat vaak aan een stuk door • Voelt zich regelmatig overspoeld door wat er op hem/haar af komt • Heeft moeite met het afwerken van details en afmaken van een project • Is vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken/klusjes • Heeft moeite met op tijd komen, is of veel te vroeg of te laat aanwezig NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 19. Presentatie bij volwassenen • Ervaart een overweldigd gevoel bij drukte en geroezemoes in openbare gelegenheden • Heeft moeite gestelde doelen te bereiken • Heeft de neiging een chaos van het huis, de administratie, het huishouden en de agenda te maken • Ervaart geluiden als storend waar andere mensen geen last van lijken te hebben • Heeft het gevoel geen controle te hebben en neemt zich vaak voor orde te brengen in het eigen leven • Lichamelijke onrust, voelt steeds een sterke neiging om te bewegen • Heeft heel veel energie of is compleet uitgeput, er is geen middenweg • Heeft moeite met verjaardagen en dergelijke te onthouden, is een warhoofd • Heeft moeite met ontspannen en tijd voor zichzelf maken NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 20. Presentatie bij volwassenen • Slecht zelfbeeld • Gebrek aan motivatie • Onderpresteren • Rusteloosheid en angst • Gezondheidsproblemen • Dwangmatig slecht eten, verwaarlozen oefening, of af te zien van belangrijke medicijnen • Relatie problemen • Werk problemen Vaak veranderen van werkgevers Aantal persoonlijke of werk gerelateerde prestaties Hoger gebruik van alcohol, tabak en drugs Herhalende problemen van relatie problemen, inclusief een scheiding NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 21. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 22. Screening NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 23. Diagnose NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 24. Diagnose NAVIGEREN DOOR DE CHAOS Bij verslaving: 1. Screening (niet diagnostisch 2. DIVA vragenlijst (diagnostisch ADHD) 3. Diagnosticeer ander comorbiditeiten (anamnestisch) • Stemming • Angst • Persoonlijkheid • Ander stoornissen • Zelfbeeld • Familieproblematiek
- 25. Deel III Behandelopties en aanpak NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 26. Medicatie • Stimulantia (DA en NA) Methylphenidaat Dexamfetamine Lisdexamfetamine (langwerkend) • Niet stimulerantia Atomoxetine (NA heropnamenremmer, indirecte verhoging DA) • Anti depressiva Bupropion Venlafaxine Evidence-based guidelines for the pharmacological management of attention deficit hyperactivity disorder: Update on recommendations from the British Association for Psychopharmacology, 2014 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 27. Medicatie Evidence-based guidelines for the pharmacological management of attention deficit hyperactivity disorder: Update on recommendations from the British Association for Psychopharmacology, 2014 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 28. NICE richtlijnen Volgens NICE is de keuze van het behandelen van drugs gebaseerd op: • Comorbiditeiten • Verdraagbaarheid, bijwerkingen • Gemak van de dosering (therapietrouw/ scholen) • Potentieel van de misbruik • Patiënt/ouder voorkeur Als er meer dan één behandeling geschikt is, schrijf dan de behandeling met de laagste kosten voor NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 29. Consensus- richtlijnen • Stimulantia zijn de eerstelijns behandeling voor volwassenen met ADHD. • Atomoxetine wordt beschouwd als eerstelijns behandeling bij patiënten met verslaving. • Zorgvuldige titratie en controle is nodig, met name bij het gebruik van stimulantia. • Behandeling met medicijnen moet worden voortgezet zolang dit klinisch bruikbaar is. • Geneesmiddelen vakanties kunnen bruikbaar zijn om de voortzetting van de behandeling vast te stellen. • Gelijktijdig toedienen van medicaties komt relatief vaak voor in klinische praktijken voor resistente gevallen, alleen zijn er te weinig studies gedaan naar de werkzaamheid hiervan. Evidence-based guidelines for the pharmacological management of attention deficit hyperactivity disorder: Update on recommendations from the British Association for Psychopharmacology, 2014 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 30. Psychologisch • CBT • RET • Gedragstherapie • Structureren van dagtaken etc. • Apps • Groepen NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 31. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 32. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 33. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 34. NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 35. Triora Benadering van ADHD en verslaving 1 2 3 4 5 6 BEHANDELING VERSLAVING ADHD BEHANDELING ADHD GROEP COMORBIDITEITEN BEHANDELING DETOX 7 NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 36. Triora aanpak • Intake / eerste psychiatrisch onderzoek • Detox • Toelating van behandeling voor verslaving (7 weken / 10 weken) • Gelijktijdig aan verslavingszorg ook de comorbiditeiten diagnosticeren en behandelen Zelfscreening van alle patiënten Diagnose (DIVA-II beoordeling) Tweede PO gericht op andere comorbiditeiten stemming / angst / persoonlijkheid /familie etc…. Behandeling ADHD Wekelijkse ADHD groepstherapie • Wekelijkse evaluatie (zelfrapportage / gesprekken) • Opnieuw beoordelen / re-evaluatie originele DDx (vaak niet van toepassing zijn na de behandeling van ADHD en verslaving NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 37. Uitdagingen in de behandeling • Eerste diagnose zou complex kunnen zijn (onder-diagnosis / over-diagnose) • Over- of onder-behandeling (dosering en tijd) • Bijwerkingen • Non compliance • Stigma • Terugval in middelen gebruik • Depressie na ADHD stabilisatie • Misbruik van voorgeschreven medicatie NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 38. Misbruik potentieel NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 39. Misbruik potentieel NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 40. Misbruik potentieel • Misbruik afhankelijk van Dopamine en niet Noradrenaline Daarom geen misbruik potentiaal bij Atomoxetine • Stimulantia: Het elimineren van methylfenidaat duurt langer dan cocaïne Absorptie belangrijk (formulering), de voorkeur voor een release vorm gewijzigd t1/2 Risico vs voordeel NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 41. Conclusie • ‘Common things occur commonly’ – Mis het niet! • ADHD heeft vaak vrienden – diagnosticeer en behandel ze allemaal. • De diagnose is moeilijk, maar niet onmogelijk. • Behandelingen zijn beschikbaar en zeer de moeite waard. • IDDT is essentieel in de preventie van terugval. • Combineer medicatie + groepen + Psycho-ed + ondersteuning + … NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
- 42. Dank u wel Dr. Constant Mouton MBChB, FCPsychSA Psychiater, manager zorg Triora Nederland c.mouton@triora.com NAVIGEREN DOOR DE CHAOS
Editor's Notes
- ADHD is the most common mental disorder in childhood,1 with an estimated prevalence in the United States of 5–10%.2,3 It is estimated that up to 60% of childhood cases of ADHD will continue to have clinically significant symptoms of ADHD as adults,4-7 and the prevalence of adult ADHD in the United States is estimated to be 2–5%.8-11 Adult ADHD: NL: 1.0 - 2.5% (N1800) Kooij et al 2005 USA: 4.4% (N=3200) Kessler et al 2006 Worldwide: 3,4 (N 11422) Fayyad et al 2007 Waid et al, 2004: 33%OH and 20% illicit substances in Adults with ADHD Kessler et al 2006: USA prealence: 20,6% OH and 32,6% illicit substances in Adults with ADHD 23,1%: Meta analysis of 29 studies (N=6689) - 4054 adolescents, 2635 adults. Katelijne van Emmerik et al Prevalence of ADHD in substance abusing patients. A meta-analysis and meta-regression analysis.
- WITH ADHD WITHOUT ADHD Learning Disability 46% 5% Conduct Disorder 27% 2% Anxiety Disorder 18% 2% Depression 14% 1% Dyslexia 18 - 45%
- Epidemiological data from the USA indicated five-fold increase in any mood disorder, four-fold in any anxiety disorder and seven-fold increase in drug or alcohol dependence (Kessler et al., 2006). The strength of the specific association with bipolar disorder is debated (Skirrow et al., 2012), but there is no doubt that mood dysregulation is a key component of ADHD (Barkley and Fischer, 2010; Rosler et al., 2010; Skirrow et al., 2009; Surman et al., 2011). The association of ADHD with neurodevelopmental disorders and traits (e.g. autism spectrum disorders, dyslexia, learning difficulties) is also seen in adults due to the lifelong nature of these impairments. Significantly higher rates of personality disorders have been identified in clinical samples, especially antisocial (II) (Gudjonsson et al., 2013; Huntley and Young, 2014). Up to one-third of personality disordered offenders screen positive for ADHD. Up to 45% of young people with ADHD receive criminal convictions (Rosler et al., 2004; Young et al., 2011b). The association between ADHD and crime has received considerable attention in recent years; one-quarter of adult male prisoners are estimated to have ADHD, they are younger at first offence, receive multiple convictions, and their ADHD symptoms are strongly associated with institutional aggression (Young et al., 2011b). Analysis of data from the Swedish National Register (reporting 37% males and 15.4% of females with ADHD were convicted of crime) found that the use of ADHD medication reduced the risk of criminality by 32% in men and 41% in women The co-morbidities of ADHD are often the result of similar or additional dysfunctions of the prefrontal cortex-limbic network. Especially the Ventromedial-PFC is important in explaining Conduct disorder Mood instability Anxiety Mania Oppositional defiant syndrome Additional co-morbidities are explained by deficiencies in the same areas: Orbitofrontal cortex (SUD)
- more difficult to achieve remission more likely to be other co-morbidities