1. 1
เอกสารเพื่อจุดประเด็นการแลกเปลี่ยนเรียนรู้
ผังเมืองและการจัดการพืนที่เสี่ยงภัย กรณี มหาอุทกภัย 2554
้
สรปและรวบรวมโดย เครือข่ายวางแผนและผังเมืองเพือสังคม
ุ ่
สถานการณ์การเกิดภัยธรรมชาติทกลายเป็ นวิกฤติภยพิบตทเี่ กิดขึนในประเทศไทยและ
่ี ั ั ิ ้
ในพืนทีในภูมภาคต่างๆอันเป็ นผลมาจากการเปลียนแปลงสภาวะภูมอากาศของโลก การเปลียนแปลง
้ ่ ิ ่ ิ ่
ระบบนิเวศ สภาพแวดล้อม และชุมชน เป็ นเรืองทีเกียวข้องกับการใช้ทดนและการตังถินฐาน
่ ่ ่ ่ี ิ ้ ่
่ ่ ่
เรืองของผังเมืองเป็ นประเด็นทีหลายฝายเห็นว่ามีความสําคัญต่อการเป็ นการกําหนดการใช้ประโยชน์
พืนทีและทิศทางการพัฒนาในอนาคต และเมือประเทศไทยเกิดมหาอุทกภัย 2554 ภัยธรรมชาติได้
้ ่ ่
กลายสภาพเป็ นภัยพิบตทก่อให้เกิดความเสียหายอย่างมหาศาลในพืนที่
ั ิ ่ี ้
ดังนัน การแลกเปลียนเรียนรู้ และถอดบทเรียนจากประสบการณ์การเกิดมหาอุทกภัย 2554
้ ่
จะช่วยในการพัฒนาความรู้ ความเข้าใจร่วมกันในสาเหตุของภัยพิบตจากอุทกภัย และการจัดการการ
ั ิ
ใชประโยชน์ทดนในผงเมอง เพอนําไปสการขบเคลอนนโยบายสาธารณะ เพอการอยรวมกนของชุมชน
้ ่ี ิ ั ื ่ื ู่ ั ่ื ่ื ู่ ่ ั
สังคม กบการพฒนาในดานต่างๆอยางมประโยชน์สข มประสทธภาพ และปลอดภย
ั ั ้ ่ ี ุ ี ิ ิ ั และเป็ น
กระบวนการเรียนรูรวมกันต่อการพัฒนา ปรับปรุงการใช้พนทีในผังเมืองและการจัดการพืนทีเสียงภัย
้่ ้ื ่ ้ ่ ่
ต่อไป
1.สถานการณ์ การตงถิ่นฐานและผังเมืองในพืนที่เสี่ยงอุทกภัย
ั้ ้
ั้ ี ั ั
สภาพการตงถนฐานในประเทศไทย ตงแต่อดตมาจนปจจุบน เป็นการตงถนฐานทม ี
ั ้ ิ่ ั ้ ิ่ ่ี
ความสัมพันธ์กบนํ้า ในลักษณะการเอือประโยชน์ต่อการดํารงชีวต โดยชุมชนส่วนมากเป็ นชุมชน
ั ้ ิ
เกษตรกรรม
พ�ืนที�ต� งถ�ินฐาน และพ�ืนที�ซ� ึงเคยเป็นทะเลในสมยโบราณ
ั ั พื�นที�ต� งถิ�นฐานในสมัยโบราณ กับพื�นที�เกษตรกรรมที�เป็ นแหล่งอาหาร
ั
Nakornsawan
Uthaitani
Dvaravadee sea
Lopburi
Supanburi
 Saraburi
Ayutthaya
Nakornayok
Kanjanaburi
Nakornphrathom
Bangkok
Ratchaburi
Cholburi
รายงานผังประเทศไทย พ.ศ.2600 ของกรมโยธาธิการและผังเมือง ระบุถงนโยบายการพัฒนา
ึ
ประเทศทีมผลต่อการตังถินฐานและการเปลียนแปลงประชากร มีการพัฒนาเมืองศูนย์กลางความ
่ ี ้ ่ ่
เจรญในภมภาคทรองรบการเป็นศนยกลางเศรษฐกจ การคา การบรการ การจางงาน และรองรบการ
ิ ู ิ ่ี ั ู ์ ิ ้ ิ ้ ั

2. 2
ยายถนของประชากร โดยเมองศนยก ลางความเจริญในหลายภาครองรับการตังถินฐานของประชากร
้ ิ่ ื ู ์ ้ ่
มากกว่าร้อยละ 50
แนวโน้มการเพิมประชากรในภาคกรุงเทพมหานครและปริมณฑลมีแนวโน้มสูงเมือเทียบกับ
่ ่
ภูมภาคอื่น และการทีกรุงเทพมหานครไม่อาจขยายพืนทีได้ จึงทําให้ เกิดการขยายตัวของการตังถิน
ิ ่ ้ ่ ้ ่
ฐานไปในเขตจังหวัด ปริมณฑลโดยรอบ มีการลงทุนในกิ จการอสงหารมทรพย์ การพฒนาโครงสราง
ั ิ ั ั ้
พนฐาน และการพฒนาแหลงงานในภาคอุตสาหกรรมในพนทภาคกลางและจงหวดในปรมณฑลอน
้ื ั ่ ้ ื ่ี ั ั ิ ั
เนื่องจากการกําหนดพืนทีรองรับการพัฒนาตามนโยบายทางเศรษฐกิจและการลงทุนของรัฐทีผานมา
้ ่ ่ ่
จึงทําให้พนที่ ราบลุมซึ่ งเป็ น เกษตรกรรมชันดี และชุมชนเกษตรกรรม เปลียนแปลงไปสูพนทีเมือง
้ื ่ ้ ่ ่ ้ื ่
รองรับการพักอาศัยและการพัฒนากิจกรรมการผลิต อุตสาหกรรมและบริการ
การพัฒนาที่มีผลต่อสภาพแวดล้อม การเปลี่ยนแปลงการใช้พืนที่ ้
จึงทําให้การตังถิ่ นฐานในหลายพืนที่ซึ่งเป็ นพืนที่เสี่ยงภัย
้ ้ ้
พืนที�เส� ียงภย
� ั พืนที�ชุมชน
�
09/พย/54 ศ. เดชา บญคํ �า
ุ 3
และเมอพจารณาสภาพพนทการตงถนฐานของชุมชน ซงพ่ึ งพาผกพนกบน้ํา มพนทเี่ กษตร
่ื ิ ้ ื ่ี ั ้ ิ่ ่ึ ู ั ั ี ้ื
พืนทีน้ําหลากเมือนํ้ามามาก และวิถชุมชนเกษตรทีมการปรับตัวในการอยูกบนํ้า แต่การพัฒนาที่
้ ่ ่ ี ่ ี ่ ั
เปลียนไปนี้ ได้ทาให้พนทีลุมทีรบนํ้าหลาก ได้กลายเป็ นชุมชนเมือง ทีมวถการดํารงชีวต รูปแบบการ
่ ํ ้ื ่ ่ ่ ั ่ ีิ ี ิ
อยูอาศัยทีเปลียนไปตามการพฒนา และมีแนวโน้มขยายตัวมากขึน และมากขึนตามลําดับ
่ ่ ่ ั ้ ้

3. 3
ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ผังเมืองรวมกรุงเทพมหานครซึงไดเคยมีการศึกษาไว้ ่ ้
เมือ พ.ศ.2503 ก่อนทีจะมีการบังคับใช้ผงเมืองรวมตามกฎหมาย ได้มการจํากัดการเติบโตของ
่ ่ ั ี
กรุงเทพฯไว้ แต่ต่อมาเมือเมืองขยายตัวไปก่อนทีจะมีผงเมืองใช้บงคับ ทําให้พนทีสเี ขียวและพืนทีรบ
่ ่ ั ั ้ื ่ ้ ่ั
น้ําไดกลายเป็นพนทซงมการพฒนา มสงปลกสราง อยางไรกตาม ขอกาหนดของผงเมองรว
้ ้ ื ่ี ่ึ ี ั ี ิ่ ู ้ ่ ็ ้ ํ ั ื ม
กรุงเทพมหานครเองก็ได้มการควบคุมการพัฒนาในพืนทีซงเป็ นพืนทีรบนํ้า แต่สภาพความเป็ นเป็ น
ี ้ ่ ่ึ ้ ่ั
จรงนน พนทดงกลาวไดมการปลกสราง และการพฒนาต่างๆ ทงการพฒนาทพกอาศย แหลงงาน
ิ ั ้ ้ ื ่ี ั ่ ้ ี ู ้ ั ั้ ั ่ี ั ั ่
อุตสาหกรรม และโครงสรางพนฐาน รวมทงการขยายตวไปยงจงหวดในปรมณฑล
้ ้ื ั้ ั ั ั ั ิ ซึงพืนที่
่ ้
เกษตรกรรมชนดี พนทสวน ไดกลายเป็นเมอง พนทพกอาศย ศนยชุมชน ยานการคา และสถานท่ี
ั้ ้ ื ่ี ้ ื ้ ื ่ี ั ั ู ์ ่ ้
ราชการ
และเกิดความเสียหายอย่างมากเมือเกิดมหาอุทกภัย 2554
่
พื �นที�นํ �าท่วมเมื�อ 21 กนยายน 2554
ั

4. 4
จึงมีคาถามกลับมาสูการทบทวนและถอดบทเรียนว่า การใช้ประโยชน์ทเี่ หมาะสม คืออะไร
ํ ่
และขดจากดของการพฒนาในพนทราบลมอนเป็นพนทเี่ กษตรกรรมน้ี ไดเกนความพอดแลวหรอไม่
ี ํ ั ั ้ ื ่ ี ุ่ ั ้ื ้ ิ ี ้ ื
สภาพการณ์น้ี เป็ นประเด็น ท้าทายทีตองการการร่วมคิด ต่อการจดการพนทในผงเมอง การใช้
่ ้ ั ้ ื ่ี ั ื
ทดนในภาคเกษตร การใชทดนในเมอง และการจัดการนํ้า เพือมิให้อุทกภัยกลายเป็ นภัยพิบตใน
่ี ิ ้ ่ี ิ ื ่ ั ิ
อนาคต
การขยายพนทผงเมืองกรุงเทพมหานคร 2503-2549
ื� ี� ั
พนทเี� กษตรกรรมโดยรอบเปลยนไปส่ ู การพฒนาเมือง
ื� ี� ั
ประกาศใช้ 2503 ประกาศใช้ 2515 ประกาศใช้ 2549
ประชากร 4.5 ล้านคน ประชากร 6.5 ล้านคน ประชากร 10 ลานคน?
้
ที�มา : ศ. เดชา บญคํ �า
ุ

5. 5
2. ผังเมืองและพืนที่เสี่ยงภัย ้
การพัฒนาทังการชลประทาน การระบายนํ้าและป้องกันนํ้าท่วม และการผังเมืองซึงเป็ นการ
้ ่
ควบคุมการใช้ประโยชน์ทดน มีความเกียวข้องกับพืนทีต่างกัน ทังการเกษตร การอยูอาศัย ชุมชน
่ี ิ ่ ้ ่ ้ ่
อุตสาหกรรม พนทโลง พนทอนุรกษ์ และพนทเี่ พอป้องกนความเสียงภัย ระบบการวางผงเมองตาม
้ ื ่ี ่ ้ ื ่ี ั ้ื ่ื ั ่ ั ื
่ ี ่ ั ั ้
กฎหมาย ทีมการดําเนินการอยูในปจจุบน นัน เป็ นผังเมืองรวม ซึงครอบคลุมพืนทีซงมีลกษณะเป็ น ่ ้ ่ ่ึ ั
ชุมชนเมองและพนทต่อเน่ือง แต่ในการวางผงนนจาเป็นตองศกษาบรบทของพนทรอบนอกในระดบ
ื ้ ื ่ี ั ั้ ํ ้ ึ ิ ้ ื ่ี ั
จังหวัด ระดับภาคด้วย ว่าศักยภาพและความเสียงอันเป็ นโอกาส อุปสรรค และปญหาแต่ละพนทนน ่ ั ้ ื ่ี ั ้
เป็นอยางไร
่
การวางผังในระดับนโยบายจะมีการศึกษาพืนทีเสียงภัยประเภทต่างๆไว้ เพือเป็ นแนวทางต่อ้ ่ ่ ่
การวางผงในระดบพนท่ี ทจะกาหนดประเภทการใชประโยชน์พนทอยางเหมาะสม และกาหนด
ั ั ้ื ่ี ํ ้ ้ ื ่ี ่ ํ
มาตรการควบคุม ตลอดจนเป็ นแนวทางสําหรับหน่วยง านทีเกียวข้องในการพัฒนาสาธารณูปโภค ่ ่
สาธารณูปการ โครงสรางพนฐาน รวมทงระบบระบายน้ําและป้องกนน้ําทวมทเี่ หมาะสมสาหรบการ
้ ้ื ั้ ั ่ ํ ั
พัฒนาพืนทีทต่างกัน และลดผลกระทบต่อกัน
้ ่ ่ี
การศกษาการป้องกนภยพบติ เป็นสาระสาคญดานหน่ึงในการวางผงระดบต่างๆ โดยศกษา
ึ ั ั ิ ั ํ ั ้ ั ั ึ
พืนที่เสยงต่อภยพบตในดานอุทกภย ดนถลม แผนดนไหว ภยแลง ธรณพบตแผนดนยบ วาตภย
้ ่ี ั ิ ั ิ ้ ั ิ ่ ่ ิ ั ้ ี ิ ั ิ ่ ิ ุ ั
และการกดเซาะชายฝง่ั และกาหนดพนทเี่ สยงภย จดลาดบความรุนแรง และการวางแผนการตงถน
ั ํ ้ื ่ี ั ั ํ ั ั ้ ิ่
ฐาน การใชประโยชน์ทดนและการควบคุม
้ ่ี ิ
ตวอย่าง เช่น การกาหนดพนทเี่ สยงภย พนทพฒนา พนทตงถนฐาน จากผง
ั ํ ้ื ่ี ั ้ ื ่ี ั ้ื ่ี ั ้ ิ่ ั
ระดับประเทศ สูระดับภาค ( ภาคกลาง) ภาคกรุงเทพมหานคร ผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร การ
่
จัดทําผังทีโล่ง และระบบระบายนํ้าและป้องกันนํ้าท่วมกรุงเทพมหานคร
่
ผงนโยบายเมือง และชมชนสาคญ ในผงประเทศไทย 2600
ั ุ ํ ั ั

6. 6
อุตสาหกรรม พืนที่เสี่ยงภัย
้ เกษตร
ผงประเทศไทย 2600
ั
พืนที�อตสาหกรรม พืนที�ชมชน อยู่ในพืนที�เสี�ยงภัย
� ุ � ุ �
และเป็ นพืนที�มีศกยภาพการเกษตร
� ั
การกาหนดพนทรองรบการพฒนาและพนทเี่ มองในจงหวดภาคกลาง มการรองรบการ
ํ ้ ื ่ี ั ั ้ื ื ั ั ี ั
ขยายตัวของการพัฒนาในพืนทีเสียงภัย หลายแห่งเป็ นชุมชนเดิม ซึงจําเป็ นต้องมีระบบป้องกันที่
้ ่ ่ ่
เหมาะสม
ผังภาคกลาง พืนที�เสี�ยงภัย
� พืนที�อตสาหกรรม
� ุ
ผงภาคกลางและพืนที�เสี�ยงภย
ั � ั

7. 7
ผงนโยบายการใช้ประโยชน์ที�ดิน
ั
ภาคกรุงเทพมหานครและปริ มณฑล2600
นโยบายของรฐ และการจดทาผงนโยบายทเี่ ป็นกรอบการพฒนาพนท่ี ไดทาใหพนท่ี
ั ั ํ ั ั ้ื ้ ํ ้ ้ื
กรุงเทพมหานครและปริมณฑลมีบทบาทรองรับการขยายตัวของการพัฒนา การลงทุน การตังถินฐาน
้ ่
จากการย้ายถิน และจากการขยายตัวออกจากพืนทีชนในของกรุงเทพฯ
่ ้ ่ ั้
ผังพื�นที�ป้องกันภัยธรรมชาติ และพื�นที�เกษตร
ที�มีการปลูกสร้าง และการพัฒนาด้านอื�น
ผังภาคกรุงเทพมหานคร 2600
ที�ยงคงกําหนดให้มีการขยายตัวอุตสาหกรรมในพื�นที�
ั
โดยรอบ กทม

8. 8
จากกรอบ และนโยบายการพัฒนาพืนทีระดับประเทศ และภาค ทีทาให้เกิดการพัฒนา
้ ่ ่ ํ
และการขยายตัวในภาคกรุงเทพมหานคร แม้วาการขยายพืนทีกรุงเทพมหานครเป็ นไปได้ยากใน
่ ้ ่
แนวราบ แต่ไดทาใหเกดการพฒนาในแนวตง เพอรองรบการขยายตวของประชากร และปจจุบน
้ ํ ้ ิ ั ั ้ ่ื ั ั ั ั
กําลังมีการวางและจัดทําผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร ( ปรบปรุงครงท่ี 3)
ั ั้ ส่งเสริมให้
กรุงเทพมหานครเป็ นเมืองทีน่าอยู่ ภายใต้วสยทัศน์ คือ
่ ิ ั
• มหานครทมเี อกลกษณ์และโดดเดนดานศลปวฒนธรรม
่ี ั ่ ้ ิ ั
• มหานครทีมความสะดวกคล่องตัวและปลอดภัย
่ ี
• มหานครทีเป็ นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจวิทยาการของประเทศและภูมภาคเอเซีย
่ ิ
ตะวันออกเฉียงใต้
• มหานครทีสงเสริมสภาพแวดล้อมธรรมชาติ เพือลดภาวะโลกร้อน
่่ ่
• มหานครทเี่ ป็นศนยกลางการบรหารของประเทศและองคกรระหวางประเทศ
ู ์ ิ ์ ่
ในรางผงเมองรวมฉบบปรบปรุงน้ี ไดมการกาหนดพนท่ี สาหรบรองรบน้ํา และพนทโลง พนท่ี
่ ั ื ั ั ้ ี ํ ้ื ํ ั ั ้ ื ่ี ่ ้ ื
ั ั ั
ทีเป็ นแก้มลิง และปจจุบนร่างผังเมืองรวมฉบับนี้ อยูระหว่างการดําเนินการปรับปรุงและรับฟงความ
่ ่
คิดเห็น
ร่ างผังเมืองรวมกรุ งเทพมหานคร (ปรับปรุ งครังที� 3)
�
แผนผังกําหนดการใช้ ประโยชน์ ท� ีดนตามที�ได้ จาแนกประเภท
ิ ํ
ร่างผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร ( ปรบปรุงครงท่ี 3)
ั ั้
ั ั ่
ปจจุบนอยูระหว่างการดําเนินการ

9. 9
ร่ างผังเมืองรวมกรุ งเทพมหานคร (ปรั บปรุ งครั งที� 3)
�
แผนผังแสดงท� ีโล่ง
ร่ างผังเมืองรวมกรุ งเทพมหานคร (ปรั บปรุ งครั งที� 3)
�
แผนผังแสดงโครงการคมนาคมและขนส่ง

10. 10
ร่ างผังเมืองรวมกรุ งเทพมหานคร (ปรั บปรุ งครั งที� 3)
�
แผนผังแสดงโครงการกจการสาธารณูปโภค
ิ
ร่ างแนวคิดแผนการระบายนําลงสู่อ่าวไทย
�

11. 11
นอกจากนี้ พืนทีภาคกลางและพืนทีโดยรอบกรุงเทพมหานครซึงเป็ นพืนทีเกษตรกรรมมีการ
้ ่ ้ ่ ่ ้ ่
พัฒนาระบบชลประทาน และกรุงเทพมหานครยังเป็ นเมืองทีมการออกแบบระบบระบายนํ้าและป้องกัน
่ ี
นํ้าท่วม ซึงในการวางผังเมือง จะต้องมีการศึกษาระบบเหล่านี้ ควบคูไปกับการศึกษาสภาพพืนที่ การ
่ ่ ้
ใชทดน กจกรรมการพฒนา สภาพสงคม รวมทงโอกาส อุปสรรค และขอกฎหมายต่างๆ เน่ืองดวย
้ ่ี ิ ิ ั ั ั้ ้ ้
เป็ นพืนทีซงมีการพัฒนาของหลายหน่วยงานและควบคุมด้วยกฎหมายต่างฉบับกัน
้ ่ ่ึ
แต่วนนี้ พืนที่ ปริ มณฑล และกรุงเทพมหานคร ได้ ถูกบันทึก เป็ นมหานครแห่ง
ั ้
มหาอทกภย
ุ ั

12. 12
3. พืนที่เสี่ยงภัย นํ้าไม่ไป เอาไม่อยู่
้
สภาวะแวดล้อมต่างๆ ทีเปลียนแปลงไป การบุกรุกพืนทีตนนํ้า การขยายตวของพนทเี่ มอง
่ ่ ้ ่ ้ ั ้ื ื
และอุตสาหกรรม มาตรการการบรรเทา การป้องกน และการแกไข ยงไมมมาตรการการจดการทดพอ ั ้ ั ่ ี ั ่ี ี
รวมทังระบบเตือนภัยล่วงหน้าทีเหมาะสม เพอใหการพฒนาพนทอยบนพนฐานคว ามเข้าใจสภาพภัย
้ ่ ่ื ้ ั ้ ื ่ ี ู่ ้ ื
พิบตในพืนที่ ความลมเหลวในการบรหารจดการ ระบบขอมลขาวสาร ผงเมองทผดพลาด ระบบ
ั ิ ้ ้ ิ ั ้ ู ่ ั ื ่ี ิ
ป้องกนน้ําทวมทไมเป็นธรรม ลวนเป็นประเดนทหลายฝายเหนวาเป็นปญหา และสาเหตุแหงมหา
ั ่ ่ี ่ ้ ็ ่ี ่ ็ ่ ั ่
อุทกภัย 2554 ครงน้ี ั้
ประเดนปญหาในดานต่างๆ ทตองการการรว มคิด สังเคราะห์ ถอดบทเรียน เพอป้องกนมให้
็ ั ้ ่ี ้ ่ ่ื ั ิ
นํ้าท่วม กลายเป็ นภัยพิบตททาความเสียหายและนําความขัดแย้งมาสูสงคม มีหลายประเด็น
ั ิ ่ี ํ ่ ั ที่
เกียวข้องกับการจัดการผังเมืองและพืนทีเสียงภัย ได้แก่
่ ้ ่ ่
• การขาดความรูของผูทเี่ กียวข้องและผูมสวนได้เสียในการบริหารจัดการ ในด้านพืนที่
้ ้ ่ ้ ี่ ้
เทคนิค วิชาการด้านผังเมืองและพืนทีเสียงภัย ้ ่ ่
• ผงเมอง ไดกาหนดการใชประโยชน์ทดนอยางเหมาะสมหรอไม่ ดงจะเหนวามการ
ั ื ้ ํ ้ ่ี ิ ่ ื ั ็ ่ ี
กาหนดพนทรองรบการพฒนาทขดแยงกนเองในผงระดบภาค เชน การกาหนด
ํ ้ ื ่ี ั ั ่ี ั ้ ั ั ั ่ ํ
พนทรองรบการพฒนาไปสพนทเี่ สยงภย และทาใ ห้เกิดการพัฒนา การก่อสร้างที่
้ ื ่ี ั ั ู่ ้ ื ่ี ั ํ
ขวางพนทน้ําไหลผาน และพนทเี่ กษตรกรรมกลายเป็นพนทเี่ มอง
้ ื ่ี ่ ้ื ้ื ื
• ช่องว่างทางกฎหมาย การควบคุมการก่อสร้างอาคาร และกระบวนการอนุ ญาตให้ม ี
การพฒนาต่างๆ ในพนทซงไมไดอยในเขตวางผง หรอเป็นพนทผงเมองหมดอายุ
ั ้ ื ่ ี ่ ึ ่ ้ ู่ ั ื ้ ื ่ี ั ื
บงคบ หรอรอประกาศใช้บงคับ
ั ั ื ั
ั
• ปญหาในการดแลรกษาคลอง การจดการพนท่ี และระบบทมอยู่
ู ั ั ้ื ่ี ี
ั
• ปญหากระบวนการมสวน รวมในกระบวนการกาหนดการใชประโยชน์พนท่ี และการ
ี่ ่ ํ ้ ้ื
ตัดสินใจ
• ความเป็นธรรมในการพฒนาพนท่ี และการพฒนาทคมครองพนทเี่ กษตรกรรม กบ ั ้ื ั ่ี ุ ้ ้ื ั
พนทเี่ มอง และอุตสาหกรรม
้ื ื
• ผลประโยชน์และการแทรกแซงทางการเมือง
• การขาดมาตรการคุมครองพืนทีรบนํ้าและพืนทีสเี ขียว ้ ้ ่ั ้ ่
• การขาดระบบฐานขอมลพนท่ี และ ขอมลทไมครบถวนในการออกแบบ วางผง และ
้ ู ้ื ้ ู ่ี ่ ้ ั
การป้องกันนํ้าท่วม
• การจดการทเี่ ป็นการตดสนใจโดยภาครฐ ขาดการมสวนรวมของชุมชน
ั ั ิ ั ี่ ่
• ความรู้ ความเข้าใจในพืนที่ ผังเมือง และระบบระบายนํ้า ป้องกันนํ้าท่วม และการ้
จัดการพืนทีเสียงภัย ทีมความแตกต่างกันในแต่ละพืนที่
้ ่ ่ ่ ี ้
• มาตรฐานในการวางผง และการนําไปสการตดสนใจและการปฎบติ ั ู่ ั ิ ิ ั
• วิถชวตทีเปลียนแปลง การอยูอาศัยทีไม่ปรับตัวให้เข้ากับการเป็ นเมืองนํ้า
ี ีิ ่ ่ ่ ่
• และอาจจะมีหลายประ เดน ทเี่ ป็นปญหา แต่ยงไมมการตงคาถาม ซงตองการการ ็ ั ั ่ ี ั้ ํ ่ึ ้
ร่วมมือจากทุกฝาย ฯลฯ ่

13. 13
4. ข้อเสนอจากฝ่ ายต่างๆ
เรืองของมหาอุทกภัย พืนทีเสียงภัย และผังเมือง เป็ นเรืองทีได้มการ ศึกษา การจัดประชุม
่ ้ ่ ่ ่ ่ ี
สัมมนา มีขอเสนอจากหลายฝาย ทเี่ ป็นเพยงขอเสนอ ยงไมมขอสรุปรวมกน ไดแก่
้ ่ ี ้ ั ่ ี ้ ่ ั ้
4.1 แนวทางการจดการภยพิบติในผงประเทศ ผังภาค ได้มการจัดทําผังพืนทีเสียง
ั ั ั ั ี ้ ่
ภัย และการกําหนดพืนทีเสียงภัยประเภทต่างๆ และการใชมาตรการทางผงเมองในการกาหนด
้ ่ ่ ้ ั ื ํ
ควบคุมการใช้ประโยชน์พนทีและการควบคุมการก่อสร้างอาคาร การใช้มาตรการทีเป็ นทังสิงก่อสร้าง
้ื ่ ่ ้ ่
และไมใชสงก่อสราง เชน การกาหนดพนทน้ําทวมซ้าซาก และมาตรการการใชทดน การกาหนด
่ ้ ิ่ ้ ่ ํ ้ ื ่ี ่ ํ ้ ่ี ิ ํ
พนทอนุรกษ์ตนน้ํา การกาหนดพนทกนชน การกาหนดระยะรนถอย เป็นตน การออกแบบอาคาร
้ ื ่ี ั ้ ํ ้ ื ่ี ั ํ ่ ้
สิงก่อสร้างทีเหมาะสมกับพืนทีเสียงภัย การมีระบบพยากรณ์เตือนภัย และระบบฐานข้อมูลพืนที่
่ ่ ้ ่ ่ ้
เสียงภัย ่
4.2 แนวทางการปรบปรง ผงเมืองรวมกรุงเทพมหานคร ( ปรับปรุงครังที่ 3) เพือ
ั ุ ั ้ ่
รองรบการป้องกนและแกไขปญหาอุทกภัย จะส่งเสริมรักษาสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ และกํา หนด
ั ั ้ ั
มาตรการเพือให้เกิดผลในทางปฏิบติ ได้แก่ การรักษาและปรั บปรุงพนทโลงตามแนวถนน การ
่ ั ้ ื ่ี ่
ปรบปรุงฟ้ืนฟูแมน้ํา คคลอง และมาตรการควบคุมการใชประโยชน์ทดนในพนทน้ําหลาก
ั ่ ู ้ ่ี ิ ้ ื ่ี
ทงน้ี ในการจดทาแผนผงและขอกาหนดไดมแผน ผังและข้อกําหนดทีเกียวข้องกับการ
ั้ ั ํ ั ้ ํ ้ ี ่ ่
ระบายน้ําและการป้องกนน้ําทวมในผงแสดงทโลง โดยมขอกาหนดการเวนทวางรมคลองสาธารณะ
ั ่ ั ่ี ่ ี ้ ํ ้ ่ี ่ ิ
ตองเวนทวางไมน้อยกวา 3 เมตร สําหรับคลองทีมความกกว้างน้อยกว่า 12 เมตร และไม่น้อยกว่า 6
้ ้ ่ี ่ ่ ่ ่ ี
เมตร สําหรับคลองทีมความกว้างมากกว่า 12 เมตร การกาหนดบริเวณทีโล่งเพื่อสงวนรักษาสภาพ
่ ี ํ ่
การระบายนํ้าตามธรรมชาติ การควบคุมการก่อสร้างอาคารในพืนทีทางฝงตะวันออกในเขต ้ ่ ั่
ลาดกระบง มนบุรี คลองสามวา และหนองจอก และทางฝงตะวนตกในเขตตลงชน ทววฒนา และ
ั ี ั่ ั ิ่ ั ี ั
เขตบางขุนเทียน
สาหรบแผนผงแสดงโครงการสาธารณูปโภ ค ไดกาหนดโครงการทเี่ กยวของกบการระบาย
ํ ั ั ้ ํ ่ี ้ ั
นํ้าและป้องกันนํ้าท่วม โดยระบุโครงการอุโมงคระบายน้ําและพนทแกมลง โดยประสานกบสานกการ ์ ้ ื ่ี ้ ิ ั ํ ั
ระบายนํ้า และในผังเมืองรวมฉบับปรับปรุงครังที่ 3 น้ีไดมการทบทวนแผนผงแสดงโครงการกจการ ้ ้ ี ั ิ
สาธารณูปโภคในดานการระบายน้ําและป้องก ั นน้ําทวม โดยใชแนวทางตามพระราชดารในการระบาย
้ ่ ้ ํ ิ
นํ้าจากทิศเหนือให้ลงสูทะเลโดยการพัฒนาคลองในแนวทิศเหนือ -.ใต้
่ สําหรับแนวคลองระบายนํ้า
บางสายซึงยังไม่สามารถเชือต่อถึงกัน จําเป็ นต้องมีการดําเนินการสร้างความเชือมโยงทีเหมาะสมกับ
่ ่ ่ ่
พนทนนๆ เชน การขดคลองระบายน้ํา การสรางอุโมงคระบายน้ํา หรอการสรางถนนสาหรบระบายน้ํา
้ ื ่ี ั ้ ่ ุ ้ ์ ื ้ ํ ั
ในภาวะฉุกเฉิน เป็นตน ้
4.3 ข้อเสนอที่รวบรวมจากองคกร และนักวิชาการ ทเี่ สนอในการประชุม และ
์
ข้อเขียนต่างๆ ได้แก่
• การให้ความรู้ ความเข้าใจในพืนที่ Flood Plain พืนที่ Floodway พืนทีเสียงภัย
้ ้ ้ ่ ่
ในการวางผังเมืองและการจัดการพืนทีเสียงภัย
้ ่ ่
• การมแผนแมบทการบรหารจดการการใชทดนพนทน้ําทวมถง โดยยดหลกธรรมาภิ
ี ่ ิ ั ้ ่ี ิ ้ ื ่ี ่ ึ ึ ั
บาล ใหมความสมดุลของพนทเี่ กษตรกรรม พนทชุมชน พนทอุตสาหกรรม
้ ี ้ื ้ ื ่ี ้ ื ่ี

14. 14
• การกาหนดพนทเี่ กบน้ําชวคราว โดยมมาตรการบรหารน้ํา การบรหารพนทแกมลง
ํ ้ื ็ ั่ ี ิ ิ ้ ื ่ี ้ ิ
• การเพิมพืนทีแก้มลิง
่ ้ ่
• การให้ความสําคัญกับมาตรการทีไม่ใช้สงก่อสร้าง เช่น ควบคุมการสูบนํ้า
่ ิ่
บาดาล การแจ้งเตือนอุทกภัย การเตรียมความพร้อมในการให้ความช่วยเหลือ
การควบคุมการใช้ทดนและการก่อสร้าง การจัดรูปทีดน
่ี ิ ่ ิ
• การมีแผนแม่บทการเกษตรกรรมและการเพาะปลูกในพืนทีน้ําท่วม
้ ่
• การวางผงเมองทตองมผงน้ํา ผังพืนทีเสียงภัยนํ้าท่วม คลองผนน้ํา
ั ื ่ี ้ ี ั ้ ่ ่ ั
• การควบคุมการขยายตัวของเมือง
• การจัดทําผังเฉพาะในพืนทีรบนํ้า
้ ่ั
• การกาหนดพนทอนุรกษ์ตนน้ําในผงเมอง
ํ ้ ื ่ี ั ้ ั ื
• การกาหนดพนทคุมครองสงแวดลอมในพนทอนุรกษ์ตนน้ําและพนทรบน้ํา
ํ ้ ื ่ี ้ ิ่ ้ ้ ื ่ี ั ้ ้ ื ่ี ั
• การมีกฎหมายกําหนดเขตนํ้าท่วมและคุมครองพืนทีเกษตรกรรม
้ ้ ่
• การมกรรมาธการในรฐสภาททาหน้าทในดานผงเมอง และยกฐานะองคกรดานผง
ี ิ ั ่ี ํ ่ี ้ ั ื ์ ้ ั
เมืองในการทํางานบูรณาการผังเมืองกับพืนทีเสียงภัย ้ ่ ่
• วางแผ นแม่บทควบคุมการป้องกันนํ้าท่วมโดยใช้สงก่อสร้างในลุมนํ้าต่างๆ ิ่ ่
ปรับปรุงระบบระบายนํ้าท่วมให้มประสิทธิภาพทังระบบ
ี ้
• ควบคุมการสรางระบบถนนในอนาคตทปิดกนทางนํ้าท่วมไหลหลาก
้ ่ี ั ้
• ออกกฏหมายเกียวกับการบริหารจัดพิบตภยทังระบบและส่งเสริมการมีสวนร่วมของ
่ ั ิ ั ้ ่
ประชาชนต่อการจดการพบตภยของภาครฐ
ั ิ ั ิ ั ั
4.4 ข้อเสนอที่เป็ นการทําโครงการขนาดใหญ่ ได้แก่
• ข้อเสนอการพัฒนาเมืองใหม่
• ข้อเสนออุโมงค์ระบายนํ้า
• เส้นทางด่วนพิเศษนํ้าท่วมไหลหลาก (Super-express Floodway) โดยใชแนว ้
ั ั ่ ั
คลองในปจจุบน เช่น คลองชัยนาท -ปาสก คลองระพพ ั ฒน์ ใต้ คลองพระองคเจาไช
ี ์ ้
ยานุ ชต
ิ
• การสร้างเขือนในทะเล
่
• การสร้างเขิอน ่
• การทําวอเตอร์เวย์ตะวันออกและตะวันตก
• ฯลฯ
คําถาม และคําตอบ ที่จะนําไปสู่แนวทางและการพัฒนาข้อเสนอระบบผังเมืองกับ
การจัดการพืนที่เสี่ยงภัยนี้ ไม่ได้อยู่ในสายลม หรือสายนํ้า
้
แต่มาจากกระบวนการแลกเปลี่ยน เรียนรู้ ร่วมคิ ด ร่วมทํา จากทุกฝ่ าย

15. 15
เอกสารอ้างอิง
กรมโยธาธิการและผังเมือง. ผังประเทศไทย 2600.
กรมโยธาธิการและผังเมือง. ผงภาคกลาง 2600.
ั
กรมโยธาธิการและผังเมือง. ผังภาคกรุงเทพมหานครและปริมณฑล 2600.
รศ.ชูเกียรติ ทรัพย์ไพศาล. เอกสารประกอบการบรรยายเรืองการบริหารจัดการนํ้าท่วม ประสบการณ์ท่ี
่
ได้เรียนรูจากอุทกภัยขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ในอดีต และแนวทางการบริหารจัดการอุทกภัย
้
ขนาดกลางถงขนาดใหญ่ในอนาคต.2554.
ึ
ศ.เดชา บุญคํ้า .นโยบายและแผนระยะยาวว่าด้วยการตังถินฐานและการผังเมือง .เอกสารประกอบก าร
้ ่
บรรยายในคณะกรรมาธการวสามญการตงถนฐานและการผงเมอง วฒสภา.2554.
ิ ิ ั ั ้ ิ่ ั ื ุ ิ
ผศ.ทิวา ศุภจรรยา .การตงถนฐานในประเทศไทย .เอกสารประกอบการบรรยายในคณะกรรมาธิการ
ั ้ ิ่
วสามญการตงถนฐานและการผงเมอง วฒสภา.2554.
ิ ั ั ้ ิ่ ั ื ุ ิ
ภารนี สวัสดิรกษ์. เอกสารประกอบการบรรยายเรือง ความมนคงทางอาหาร พลงงาน และน้ํา บทเรยน
ั ่ ั่ ั ี
จากมหาอุทกภัย. ธันวาคม 2554.
สํานักผังเมือง กรุงเทพมหานคร. ร่างผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร(ปรบปรุงครงท่ี 3).
ั ั้
สํานักผังเมือง กรุงเทพมหานคร .เอกสารประกอบการนําเสนอร่างผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร
(ปรบปรุงครงท3).
ั ั ้ ่ี