2. 46 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
^Œ∞~°æ, ÉèíQÆ=fK«~°}ü "À„Ǩ ÉèÏ~°º. ÉèíQÆuûOQ∑ ã¨Ç¨ÏK«~°∞_çQÍ ™êfi`«O„`«º áÈ~å@OÖ’ „Ѩ=ÚYáê„`« =Ç≤ÏOz# ÉèíQÆ=f
K«~°}ü`À áê@∞ ^Œ∞~°æ ‰õÄ_® qѨ¡= HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ áêÖÁæ#flk.. 1907 JHÀì|~ü 7# JÅǨÉÏ^£Ö’ ^Œ∞~°æ [x‡OzOk.
P"≥∞ JO^ŒiH© `«# WO˜Ö’ P„â◊Ü«∞O WzÛ Éè’[# ã¨`å¯~åÅ∞ KÕ¿ãk. ZO`À PáêºÜ«∞OQÍ "åi`À =º=ǨÏiOK«_»O`À
P"≥∞ JO^ŒiH© „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# =k# (ÉèÏcè) J~ÚáÈ~ÚOk.
XHõ™êi ÉèíQÆ=fK«~°}ü Ѩ~åsÖ’ =Ù<åfl~°∞. ^Œ∞~°æ `«# WO˜x =ke ÖÏǨϟ~üÖ’ XHõ z#fl WO˜Ö’ =ÙO’Ok.
™êO_»~üû ǨÏ`«º `«~åfi`« P"≥∞ ÉèíQÆuûOQ∑ ÉèÏ~°ºQÍ H˘_»∞‰õΩ#∞ fã¨∞H˘x „Ѩܫ∂}O KÕã≤Ok. P q^èŒOQÍ "Õ~ÚHõà◊√¡ ÃÑ@∞ì‰õΩx
"≥`«∞‰õΩ`«∞#fl áÈbã¨∞Å Hõà◊√¡ HõÑ≤ÊOk. ~å*òQÆ∞~°∞ Ѩx"å_çÖÏ, ÉèíQÆuûOQ∑ q^ÕâßÖ’¡ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl Ü«Ú=‰õΩ_çÖÏ "ÕëêÅ∞
=∂~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. JÖÏ ÖÏǨϟ~ü #∞Oz ÅHÀfl‰õΩ ã¨∞~°H˜∆`«OQÍ "≥àÏ¡~°∞. JHõ¯_»#∞Oz HõÅHõ`åÎÖ’ =Ù#fl ã¨∞jÅnnH˜ Hõ|∞~°∞
KÕÜ«∞QÍ P"≥∞ ÉèíQÆuûOQ∑#∞ HõÅHõ`åÎÖ’ ã¨∞~°H˜∆`«OQÍ =ÙOzOk. D ÉèÏcè, nne^ŒÌ~°∂ z=i=~°‰õΩ giH˜ KÕ^À_»∞"å^À_»∞QÍ
=Ù<åfl~°∞.
1930 "Õ∞ 28# ÉÏO|∞`«Ü«∂sÖ’ Jk ¿Ñe ÉèíQÆ=fK«~°}ü =∞~°}˜OKå~°∞. ^Œ∞~°æ nxfl `«@∞ìHÀÖËHõáÈ~ÚOk. HÍh
P*Ï^£, W`«~° ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å ã¨Ç¨Ü«∞O`À P"≥∞ `Õ~°∞‰õΩx uiy qѨ¡= HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡ x=∞QÆfl"≥∞ÿOk. `«~åfi`« ÉÏO|∞
á¶êºHõìsÖ’<Õ q™ÈÊù@#O [~°QÆ_»O`À JO^Œ~°∂ Ѩ~å~°Ü«∂º~°∞. Ѩ~åsÖ’ =ÙO_»QÍ ^Œ∞~°æ Pã≤Î "≥Ú`«ÎO áÈbã¨∞Å∞ [ѨÙÎ
KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P"≥∞ÃÑ· JÔ~ã¨∞ì "åÔ~Oò *Ïs J~ÚOk. H˘_»∞‰õΩ =¸_Õà◊¡"å_»∞. ^•‰õΩ¯O@∂ JHõ¯_® WHõ¯_® u~°QÍeû
=KÕÛk. J~Ú#ѨʘH© P"≥∞ ÉèíQÆuûOQ∑ "åà◊¡ q_»∞^ŒÅ HÀã¨O ZO`À Hõ$+≤ KÕã≤Ok. =∂~åfi_ô ¢ã‘ÎÖÏQÍ p~° Hõ@∞ì‰õΩx
PÜ«Ú^è•Å∞ ~°"å}Ï KÕ¿ãk. "å˜Ö’ ˆHã¨∞ HÀã¨O _»|∞ƒÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕã≤Ok. ~°Ç¨Ï㨺 =ÚÖÏMÏ`üÅ∞ U~°Ê~°∞Û‰õΩx ~°Ç¨Ï㨺
ã¨O^ÕâßÅ∞ W=fi_»O, f™È¯_»O KÕ¿ãk. QÍOnèr`À ~°Ç¨Ï㨺OQÍ Hõeã≤ ÉèíQÆuûOQ∑ "åà◊¡ q_»∞^ŒÅ HÀã¨O HÀiOk. JO^Œ∞Hõ<Õ
"åi =ÚQÆ∞æsfl Li fã≤#ѨC_»∞ ^Œ∞~°æ‰õΩ q∞#∞fl qiy g∞^Œ Ѩ_»¤@ì~ÚºOk. `«# „Ѩܫ∞`«fl=∞O`å =$^ä• J~ÚO^Œ#∞‰õΩOk.
áÈbã¨∞Å∞ "≥O|_çOKÕ"å~°∞. Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞, H˘_»∞‰õΩ#∞ K«∂ã¨∞HÀ=_»O, „a˜+π "åà◊¡ÃÑ· Hõã≤ D ã≤÷uÖ’ P"≥∞
H˘_»∞‰õΩ#∞ "Õˆ~"åà◊¡H˜zÛ `å<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ XHõ Ü«∂Hõ∆<£ KÕÜ«∂Åx x~°‚~ÚOK«∞‰õΩOk. ÉÁOÉÏ~Ú áÈbãπ Hõq∞+¨#~üx K«OáêÅ#∞
‰õΩOk. ~å„u 8 QÆO@ʼnõΩ p~° Hõ@∞ì‰õΩx, Ѩ$näfiã≤OQ∑`À áê@∞ HÍ~°∞Ö’ ɡ·ÖËÌiOk. =∞OKå~üÇ≤ÏÖòÖ’ =Ù#fl Hõq∞+¨#~ü |OQÍ¡
=^ŒÌ ѨÓiÎ |O^À|ã¨∞Î =Ù#flk. `«q∞OQƤ<£ ~À_»∞¤ g∞Oz #Å∞QÆ∞~°∞ „a˜+π ¢ã‘ÎѨÙ~°∞+¨µÅ∞ |OQÍ¡ "≥·Ñ¨Ù ~å=_»O K«∂_»QÍ<Õ
P"≥∞ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iÑ≤Ok. W^ŒÌ~°∞ ѨÙ~°∞+¨µÅ∞, XHõ ¢ã‘Î QÍÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. Hõq∞+¨#~ü "åà◊¡Ö’ ÖË_»∞. á⁄~°áê>ˇÿOk. ^Œ∞~°æ "≥O@<Õ
WO˜H˜ =zÛ p~° =∂~°∞Û‰õΩx P WO˜x =kÖËã≤Ok. KåÖÏ~ÀAÅ∞ ^•‰õΩ¯O@∂ uiyOk. z=iH˜ qã≤yáÈ~Ú JÔ~ã¨ì~ÚºOk.
HÍh áÈbã¨∞ʼnõΩ P^è•~åÅ∞ ^˘~°HõÖË^Œ∞. JO^Œ∞Hõx ˆH=ÅO QÆ$ǨÏx~°ƒO^èŒOÖ’ =ÙOKå~°∞. `«~åfi`« q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞.
P*Ï^£ 1931 Ѷ≤„|=i 27# K«xáÈ=_»O, ÉèíQÆuûOQ∑, ~å*òQÆ∞~°∞, ã¨∞Y^Õ"£Å∞ 23 =∂iÛ, 1931# K«xáÈ=_»O`À P"≥∞
XO@i^≥· áÈ~ÚOk. P*Ï^£ P"≥∞‰õΩ „Ñ≤Ü«∞™È^Œ~°∞_çÖÏ =ÙO_Õ"å_»∞. ^•O`À P"≥∞ D =∞<ÀˆH¡â◊O`À<Õ Ñ¶¨∞lÜ«∂ÉÏ^£
"≥o¡áÈ~Ú JHõ¯_» ©K«~üQÍ KÕã¨∂Î, HÍO„ÔQãπ HÍ~°ºHõÖÏáêÖ’¡#∂, ã¨=∂[¿ã=Ö’#∂ QÆ_»Ñ¨™êyOk. 1937 #∞O_ç 1982
=~°‰õΩ P"≥∞ ÅHÀflÖ’ q^•ºã¨Oã¨÷#∞ #_çÑ≤Ok. HÍh =$^•úѨºO, J<å~ÀQƺO`À P"≥∞ uiy Ѷ¨∞lÜ«∂ÉÏ^£ =zÛOk. H˘_»∞‰õΩ
â◊pO„^Œ "À„Ǩ`À =ÙO@∂, JHõ¯_Õ `«∞kâßfi㨠=keOk.
^Œ∞~åæ ÉèÏcè
ÉèÏ~°`«™êfi`«O„`«ºáÈ~å@OÖ’ÉèíQÆ`üã≤OQ∑,P*Ï^£=O˜qѨ¡=HÍ~°∞Å`ÀHõeã≤„a˜+π"åà◊§#∞
ZkiOz# ^Œ∞~åæ â◊`«[Ü«∞Ou ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ P"≥∞#∞ =∞~˘Hõ¯™êi 㨇iOK«∞‰õΩO^•O.

3. #=O|~ü – _çÃãO|~ü 2007
ã¨OѨ٘ 7 ã¨OzHõ6 ã¨OYº 27
D ã¨OzHõÖ’......
K«O^•Å∞, ~°K«#Å∞ ѨOѨ=Åã≤# z~°∞<å=∂ :
a.*’ºu
Z_ç@~ü, =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO
3–6–779/6, gkä <≥O.14, Ç≤Ï=∂Ü«∞`ü#QÆ~ü
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ – 29
á¶È<£ – 040 27625245
^≥·fi=∂ã≤Hõ Ѩ„uHõ
Hõ=~ü á¶È’ : ^Œ∞~åæÉèÏcè
Hõ=~ü _ç*ˇ·<£, =Ú„^Œ} : K«i`« WO„ÃÑ+¨<£û
=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO
q_çHÍÑ‘ – ~°∞.10/–
ã¨O=`«û~° K«O^• – ~°∞.50/–
rq`« K«O^• – ~°∞.300/–
ã¨Oáê^ŒHõ=~°æO
a.*’ºu (Z_ç@~ü)
a.J#∂~å^èŒ
_®.Ñ≤.q[Ü«∞ÅH˜∆‡
Ñ≤.[Ü«∞
Ñ≤.J#Å
ã¨ÅǨ=∞O_»e
Hõ$ëê‚ÉÏ~Ú
x~°‡ÖÏ~å}˜
=#=∂Å
HÍ`åºÜ«∞x q^Œ‡¿ÇÏ
H˘O_ÕѨÓ_çx~°‡Å
Ñ≤.ã¨`«º=u
HÍ`åºÜ«∞x
â◊tHõà◊
mahilamargam@rediffmail.com
«¨ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O : q+¨q∞ã¨∞Î#fl ™ê„=∂[º"å^Œ ã¨O㨯$u 3
«"åºã¨O : Pk"åã‘ |`«∞‰õΩefl PQÆO KÕã¨∞Î#fl ™ê„=∂[º"å^ŒO – ^Œ∞_»∞¤ „ѨÉèÏHõ~ü 5
« K«i„`«Ö’=∞Ç≤Ïà◊ : q^ÕâßÅÖ’x =∞Ç≤ÏàÏ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞ – q.QÍiæ 13
«ã¨O㨇~°} : ã¨Ç¨Ï"åã≤, Ñ≤.Ü«∞â’^•Ô~_ç¤ 17
«Hõ^äŒ : „Ѷ¨"£∞ J„_»ãπ – Hõqx 18
« ¢ã‘ÎÅ∞–~å[ºÇ≤ÏO㨠: ''„Ѩ*ÏѨHõ∆O =kÖËã≤# "å=∞ѨHõ∆O—— – a.J#∂~å^èŒ 22
«Ñ¨Ùã¨ÎHõ ã¨g∞Hõ∆ : ѨÃÇÏKå<£ – HÍ`åºÜ«∞x 26
«áÈ~å@„ã¨=OuÖ’.... : ............................................................ 29
«ã≤x=∂ã¨g∞Hõ∆ : K«H±^Õ WO_çÜ«∂ – a.J#∂~å^èŒ 36
«ã¨ÊO^Œ# : 'ã‘xÜ«∞~ü ã≤˜*ˇ<£û— JO>Ë Ñ¨Ù~°∞+¨µÖË<å? – ˜.Hõ~°∞} 38
« Hõ^äŒ : HÀ~°Å ~åHõ∆ã¨∞Å∞– `ÀHõ ^≥Ü«∂ºÅ∞ – _®IIÑ≤.q[Ü«∞ÅH˜∆‡ 39
« áê~î°‰õΩÅ"ÕkHõ : – ~°∞„^Œ"Õ}˜ 44

4. 2 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
QÆ∞iÎOѨ٠=∂~°∞ʉõΩ ^•ifÜ«∂Å<Õ PHÍOHõ∆`À
=∞#ã¨=∂[O ¢ã‘ÎÅ#∞XHõ~°HõOQÍ#∂ѨÙ~°∞+¨µÅ#∞=∞~À~°HõOQÍ#∂x~°fizOzOk.¢ã‘ÎxѨÙ~°∞+¨µ_çH˜ÉÏxã¨QÍ
=∂ˆ~Û„Hõ=∞OÖ’<ÕDx~°fiK«<åÅ∞=KåÛ~Ú.|ÅOQÍ"Õà◊¥§#∞‰õΩ<åfl~Ú.D~ÀAJqZO`«QÍ=∞#rq`«OÖ’'ã¨Ç¨Ï[O—
J~ÚáÈÜ«∂Ü«∞O>Ë Jã¨Å∞ =∞#O `Õ_® =ÙO^Œx QÆ∞iÎOK«ÖË#O`«QÍ. '¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µe^ŒÌ~°∞ =∞#∞+¨µÖË Hõ^•– "åà◊§ =∞^茺
D `Õ_® ZO^Œ∞‰õΩ =ÙOk— J<Õ PÖ’K«# ‰õÄ_® ~å#O`«QÍ Jq =∞#‰õΩ JÅ"å@~ÚáÈÜ«∂~Ú. =∞i D Ѩiã≤÷u
=∂~åÛÅO>Ë–XHõq+¨Ü«∂xflQÆ∞iοãÎ`«~åfi`«^•xfl=∂ˆ~Û,=∂~°∞Û‰õΩ<ՄѨܫ∞`«flOKÕÜ«∞QÆÅO.
'QÆ∞iÎOK«_»O—J<Õ"≥Ú^Œ˜J_»∞QÆ∞"ÕÜ«∞_®xH˜ 'q=Hõ∆— ji¬Hõ#∞„áê~°OaèOKåO.Wkáê~î°‰õΩÅji¬Hõ.
'L"≥∞<£ =~°Öò¤— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@∞ì‰õΩ#fl ëêѨÙÅ∞ Jhfl =O˜O˜ ™ê=∂#∞Å<Õ J=∞‡_»O ^ŒQÆæ~° #∞Oz, á¶êºHõìsÖ’¡
=∞Ç≤ÏàÏ HÍi‡‰õΩʼnõΩ `«‰õΩ¯= "Õ`«<åÅ∞ ~Ú=fi_»O ^•HÍ „Ѩux`«ºO ¢ã‘ÎÅ∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ q=Hõ∆ QÆ∞iÎOz `«=∞ J#∞Éèí"åÅ
#∞O_ç, ѨijÅ# #∞O_ç áê~î°‰õΩÅ∞ ~åã≤ ѨOáêÅx HÀ~°∞`«∞<åflO. =∞#Ö’ =∞#ˆH `≥b‰õΩO_® ¿Ñ~°∞‰õΩáÈ~Ú#
áê`«|∂A#∞=keOK«∞HÀ=_®xH˜‰õÄ_®Dji¬HõLѨÜ≥∂QÆѨ_®Å<Õ^ÕPHÍOHõ∆.
'ã¨ÊO^Œ#— ^•K«∞HÀ_®xH˜ HÍ^Œ∞ ѨOK«∞HÀ_®xH˜!
x`«ºrq`«OÖ’ '¢ã‘ÎÅ∞—QÍ =∞#O Z<Àfl J#∞Éèí"åÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åflO. =∞# K«∞@∂ì Z<Àfl ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡
¢ã‘ÎÅ∞ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. H˘xfl™ê~°∞¡ ¢ã‘ÎÅ∞ "å˜x Z^Œ∞~˘¯O@∂ =ÙOÏ~°∞. XHÀ¯™êi
q[Ü«∞=O`«=∞=Ù`å~°∞. XHÀ¯™êi qѶ¨Å"≥∞ÿ<å qÅ∞"≥·# QÆ∞}áê~îåÅ#∞ <Õ~°∞ÛH˘x =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥à◊¥Î =ÙOÏ~°∞.
W=hfl =∞#H© [~°Q˘K«∞Û ‰õÄ_®. WÖÏO˜ ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ =∞#O^ŒiÖ’ U^À XHõ Hõ∆}OÖ’<Õ HÍ=K«∞Û– nxfl
JO^ŒiH© K≥áêÊe, JO^Œi`À ѨOK«∞HÀ"åe, nxfl ~åã≤ JO^Œi`À K«kqOKåe J<Õ ÉèÏ=O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
=∞#O QÆ=∞xOz# XHõ q+¨Ü«∂xfl, =∞#O <Õ~°∞Û‰õΩ#fl XHõ q+¨Ü«∂xfl, ÖË^• =∞#O K«eOzáÈ~Ú# ã¨OѶ¨∞@#x
QÍh =∞#Ö’<Õ ^•K«∞HÀ"åÅxÑ≤OK«^Œ∞, ѨOK«∞HÀ"åÅxÑ≤ã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞HÀã¨"Õ∞ D 'ã¨ÊO^Œ#— ji¬Hõ.
W<åflà◊√§QÍ "≥eH˜f¿ã "ÕkHõ ÖËHõ g∞Ö’ ^•y =Ù#fl J<ÕHõ ÉèÏ"åʼnõÄ, PÖ’K«#ʼnõÄ, ã¨ÊO^Œ#‰õÄ
JHõ∆~°~°∂áêxfl=fiO_ç. g∞~°∞ ~åÜ«∂Å#∞‰õΩ#fl ã¨OѶ¨∞@#Åx ã¨ÊO^Œ# ji¬HõH˜ ѨOѨO_ç. <åÅ∞QÆ∞QÀ_»Å =∞^茺
=∞#efl |OkèOz, =∞#efl XHõi`À XHõix HõÅ=‰õΩO_® =∞# PÖ’K«#efl ѨOK«∞HÀx=fi‰õΩO_® KÕã¨∞Î#fl ã¨=∂[
Hõ@∞ìÉÏ@¡#∞ KèÕk^•ÌO. =∞# ã¨ÊO^Œ#efl ѨOK«∞H˘O^•O! D ji¬Hõ g∞k.

5. 3=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
q+¨q∞ã¨∞Î#fl™ê„=∂[º"å^Œã¨O㨯$u
'Hõ@flO KåÅÖË^Œx Ü«Ú=ux K«OÑ≤# Éèí~°Î.......—
'J#∞=∂<åã¨Ê^Œ Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ =∞Ç≤Ïà◊ =∞$u.....—
—=∞Ç≤Ïà◊ÃÑ· J`åºKå~°O, ǨÏ`«º........—
ÃÑ· "å~°ÎÅ`À áê@∞ '„¿Ñ=∞#∞ HÍ^Œ#flO^Œ∞‰õΩ Ü«Ú=uÃÑ· Ü«∂ã≤_£^•_ç— ÖÏO˜
"å~°ÎÅ∞‰õÄ_® KåÖÏ =∂=¸Å∞ J~ÚáÈ`«∞<åfl~Ú. „¿Ñ=∞#∞ HÍ^Œ#flO^Œ∞‰õΩ <å_»∞ =~°ÅH˜∆‡
HõuÎáÈ@¡‰õΩ QÆ∞Ô~·`Õ, <Õ_»∞ HõÅÊ#ÃÑ· Ü«∂ã≤_£^•_ç [iyOk. ZÖÏ [iy`Õ<Õq∞ |Å=Ù`«∞#flk
=∂„`«O J=∂Ü«∞Hõ =∞Ç≤Ïà◊ÖË. HÍh HõÅÊ#ÃÑ· [iy# D Ü«∂ã≤_£^•_ç WO`«˜`À PQƉõΩO_®
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ WOÔHO`«=∞OkÃÑ· [~°∞QÆ∞`«∞O^À#x `«ÅK«∞‰õΩO>Ë KåÖÏ PO^Àà◊#QÍ =ÙOk.
HõÅÊ# Ѩiã≤÷u JÖÏ =ÙO>Ë, W+¨ìOÖËx"å_»∞ „¿Ñq∞OK«=∞O@∂ "≥O@Ѩ_»∞`«∞O>Ë
`åà◊ÖËHõ `«# =O˜ÃÑ· H˜~Àã≤<£ áÈã¨∞H˘x, JO˜OK«∞H˘x Kå=Ù|`«∞‰õΩÅ =∞^茺
H˘@∞ìq∞Ïì_»∞`«∂ „áê}ÏÖÁkeOk =∞ǨÅH˜∆‡. g~°∞ WÖÏO˜ "ÕkèOѨÙÅ∞ Z^Œ∞~˘¯#_®xH˜
HÍ~°}ÏÖËq∞˜? giH˜ rqOKÕ Ç¨Ï‰õΩ¯ ÖˉõΩO_® KÕã¨∞Î#flk Z=~°∞? ã¨=∂[ xˆ~Ìâ◊‰õΩÅ∞
HÍ^•? g~°∞ PǨfixã¨∞Î#fl ™ê„=∂[º"å^Œ q+¨ã¨O㨯$u HÍ^•?
HõÅÊ#, =∞ǨÅH˜∆‡Å∞ ‰õΩ_® JO^Œi J=∂‡~ÚÅ ÖψQ `«=∞ rq`«O QÆ∞iOz
|OQÍ~°∞ HõÅÖˇ<Àfl Hõ<åfl~°∞. =∞i P HõÅÅ#∞ HõÅ¡Å∞ KÕ¿ã ǨωõΩ¯ ^•"≥∂^Œ~ü ÖÏO˜ "åà◊¡‰õΩ
Z=iKåÛ~°∞? XHõ =∞x+≤x x~°∂‡eOKÕ ^è≥·~°ºO gà◊¡‰õΩ ZÖÏ =zÛOk? ZHõ¯_ç#∞O_ç
=zÛOk? gà◊¡#∞ „¿Ñ=∞ Ñ≤áêã¨∞Å#~°∞. L<å‡^Œ∞ÅOÏ~°∞. D L<å‡^Œ∞Å#∞
`«Ü«∂~°∞KÕã¨∞Î#flk „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ HÍ^•? qK«ÛÅq_çQÍ ^˘iˆH =∞^ŒºO, ѨÙ@Å∞ ѨÙ@Å∞QÍ
=zÛѨ_»∞`«∞#fl |∂`«∞™êÇ≤Ï`«ºO, „ѨÉèí∞`«fi xÜ«∞O„`«} ÖËx ã≤x=∂Å∞, „¿ÑHõ∆Hõáê„`«
=Ç≤Ïã¨∞Î#fl Ãã<åû~ü É’~°∞¤Å∞ – g@xflO˜=Å¡ HÍ^• g~°∞ WÖÏ `«Ü«∂~°~ÚºOk. Jã¨Å∞
WÖÏO˜ "åà◊√¡ ^ÕxH˜ „Ѩux^èŒ∞Å∞, gà◊¡ "≥∞^Œà◊¡Ö’ Éèí∂™êfi=∞ºO, Ñ≤`«$™êfi=∞ºO ÖË"å? gi
J}∞=}∞=ÙÖ’ ¢ã‘Î JO>Ë ™⁄O`« Pã≤Î J#fl ÉèÏ=# ÖË^•? YzÛ`«OQÍ =ÙOk. giÖ’ L#fl
ÉèÏ=*ÏÖÏxfl =∂ˆ~Û „Ѩܫ∞`«flO Z=~°∞ KÕÜ«∂e? „Ѩ[Å#∞ áêeã¨∞Î#fl áêʼnõΩÅ∞ K≥Ü«∂ºe.
=∞i D „Ѩܫ∞`åflÅ∞ áêʼnõΩÅ"≥·Ñ¨Ù #∞O_ç ZO^Œ∞‰õΩ [~°QÆ=Ù? ZO^Œ∞HõO>Ë "åiH˜ ‰õÄ_®
¢ã‘Îx J}z"ÕÜ«∂Å<åfl, "åix WOÔH‰õΩ¯= ^ÀÑ≤_ô KÕÜ«∂Å<åfl ¢ã‘ÎÅÖ’ K≥·`«#ºO ~å‰õÄ_»^Œ∞.
"å~°∞ Jaè=$kú H͉õÄ_»^Œ∞. ¢ã‘ÎÅ∞ Jaè=$kú K≥Ok, J<åºÜ«∂xfl „Ѩtfl¿ãÎ "åi ѨÙ<å^Œ∞Å∞
Hõ^Œ∞Å∞`å~Ú Hõ^• =∞i.

6. 4 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
ÃÑ·ÉèÏ=*ÏÖÏxfl JÖψQ LOz, ¢ã‘ÎʼnõΩ Z<Àfl L^ÀºQÆ J=HÍâßÅ∞ HõeÊOKå=∞x, =∞bì<Õ+¨#Öò HõOÃÑhÅ#∞, U x|O^èŒ#Å∞
ÖˉõΩO_® JǨfixã¨∂Î #∂`«# Pi÷Hõ q^è•<åÅ#∞ fã¨∞H˘x =zÛOk ˆHO„^Œ„ѨÉèí∞`«fiO. D HõOÃÑhÅÖ’ ѨxKÕÜ«∞_®xH˜ ©<Õ*ò
J=∂‡~ÚÅ∞ HÍ"åe. JO`ÕH͉õΩO_® gà◊¡ „â◊=∞#∞ ^ÀK«∞H˘#_®xH˜ ~å„u ѨQÆÅ∞ J=ã¨~°=Ú ÖË^Œ∞. JO^Œ∞ˆH Hõ^• ѨÓ<ÕÖ’ 22
ã¨O=`«û~åÅ J=∂‡~Ú J~°÷~å„u HõOÃÑh HÍ~°∞Ö’ WO˜H˜ "≥à◊√`«∂, HÍ~°∞¢_≥·=~°∞ KÕuÖ’ J`åºKå~åxH˜, ǨÏ`«º‰õΩ QÆ∞~°~ÚOk.
Jã¨Å∞ ¢ã‘ÎʼnõΩ L#fl WO˜Ñ¨x, Ñ≤Å¡Å ÉÏ^茺`«Å#∞ ™ê=∂rHõ~°}O KÕÜ«∞‰õΩO_® D <≥·ò+≤Ѷ¨ÙìÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ? ѨQÆÅ∞ L^ÀºQÍÅ∞
KÕã¨∞Î#fl"åiˆH Éèí„^Œ`« ÖËHõáÈ`Õ, WHõ ~å„uà◊√¡ ZÖÏ Éèí„^Œ`« =ÙO@∞Ok? ¢ã‘Îx Éè’QÆ=ã¨∞Î=ÙQÍ K«∂¿ã Éèí∂™êfi=∞ºO, nxfl
HÍáê_»∞`«∂, ¢ã‘Îx ã¨~°∞‰õΩQÍ K«∂¿ã ™ê„=∂[º"å^ŒO L#flO`« =~°‰õΩ ¢ã‘ÎʼnõΩ Éèí„^Œ`« ÖË^Œ∞. g˜x x~°∂‡eOKÕ ¢ã‘ΠѨÙ~°∞+¨µÅ
ã¨=∂#`«fiO, ¢ã‘ÎH˜ ã¨OѨÓ~°‚ ¿ãfiK«Ûù ÅaèOKÕ ã¨=∂[O =¿ãÎ<Õ =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ x["≥∞ÿ# q=ÚH˜Î.
ÃãÃÑìO|~ü 22# Ѷ≤~À*ÏÉÏ^£Ö’ XHõ ^Œo`« „ã‘Îx H˘O^Œ~°∞
^Œ∞O_»QÆ∞Å∞ ã¨r= ^ŒÇ¨Ï#O KÕÜ«∞_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOKå~°∞. P"≥∞
KÕã≤# <Õ~°O Ug∞ ÖË^Œ∞. P"≥∞ H˘_»∞‰õΩ J„QÆ ‰õΩÅã¨∞ÎÅ J=∂‡~Úx
W+¨ìѨ_ç ÃÑo§KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. W^ŒÌ~°∂ `«=∞x |`«Hõx=fi~°x ZHõ¯_çHÀ
áêiáÈÜ«∂~°∞. "åi PK«∂H© `≥eÜ«∞HõáÈ=_»O`À H˘O^Œ~°∞
QÆ∂O_®Å∞ "åi WO˜ÃÑ· ^•_çKÕã≤ J`«x `«e¡H˜ xѨC ÃÑÏì~°∞.
f„="≥∞ÿ# HÍe# QÍÜ«∂Å`À P"≥∞ Pã¨∞Ѩ„uÖ’ K«xáÈ~ÚOk.
P"≥∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’x W`«~° ã¨Éèí∞ºÅ#∞ |OnÅ∞QÍ Ñ¨@∞ì‰õΩáÈ~Ú
XHõ~À[O`å Hõ>Ëìã≤ LOz `«~åfi`« =keÃÑÏì~°∞.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ‰õΩÅ=º=ã¨÷ ZO`« |ÅOQÍ "Õà◊¥§#∞‰õΩx
LO^À `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê_®xH˜ WÖÏO˜ „‰õÄ~°"≥∞ÿ# ™êH∆ͺÅ∞ =∞#H˜
HÀH˘Å¡Å∞. W©=Å g˜ ã¨OYº ‰õÄ_® ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O_»@O KåÖÏ
PO^Àà◊#Hõ~°O. WÖÏO˜ "å~°ÎÅH˜ "å~åÎѨ„uHõÅÖ’ `«y# KÀ@∞
‰õÄ_® ^˘~°Hõx ^≥·#ºã≤÷u. Ju H˘kÌ q=~åÅ`À =∂„`«"Õ∞ Ѩ„uHõÖ’¡
XHõ=¸Å „ѨK«∞i`«"≥∞ÿOk. ‰õΩÖÏO`«~° q"åǨÅ#∞ J„QƉõΩÖÏÅ∞
ã¨Ç≤ÏOK«ÖËHõáÈ=_»=∞#flk U ™ê÷~ÚÖ’ LO^À `≥eÜ«∞KÕÜ«∞_®xH˜
K«OѨ_»OÖ’ Hõ#|~°∞ã¨∞Î#fl „‰õÄ~°`«fiO XHõ ™êHõ∆ºO. =ÚYºOQÍ P
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ ^Œo`«∞Öˇ·# ã¨O^Œ~åƒùÖ’¡ „‰õÄ~°OQÍ K«OÃÑÜ«∞º_»O
`«~°K«∂ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk.
P"≥∞ H˘_»∞‰õΩ ^˘iH˜=ÙO>Ë J`«xx K«O¿Ñ¿ã"å~°#_»OÖ’
Z=fiiH© J#∞=∂#O ÖË^Œ∞. J^Õ Ñ¶¨∞’~°O J#∞‰õΩ<Õ Ñ¨iã≤÷`«∞Ö’¡
J`«x `«e¡<≥·<å 㨈~ "≥O@<Õ K«O¿ÑÜ«∂Å<Õ „H“~°ºO. 60 Uà◊√§
QÆ_çz<å ^Œo`«∞ʼnõÄ, "≥∞ÿ<åi©Å‰õÄ ™êfi`«O„`«ºO ~åÖË^Œ∞. D
=º=ã¨÷Ö’ PtOK«_»O J=∂Ü«∞Hõ`«fi"Õ∞. WÖÏO˜ ã¨OѶ¨∞@#ÅÃÑ·
KÕ¿ã q_çq_ç áÈ~åÏÅ∞ „Ѩ[Å K≥·`«<åºxfl ÃÑOz Jk ‰õΩÅ
=º=ã¨÷‰õΩ =¸Å"≥∞ÿ# Éèí∂™êfi=∂ºxfl ÃÑH˜eOKåˆH ^Œo`«∞ʼnõÄ,
Ñ‘_ç`«∞ʼnõÄ ™êfi`«O„`«ºO ^˘iˆHk. X
^Œo`«„ã‘Îã¨r=^ŒÇ¨Ï#O
#QÆ~åÖ’¡ x=ã≤OKÕ =∞Ç≤Ïà◊Å HõO>Ë yi[# =∞Ç≤Ïà◊ÖË
`«‰õΩ¯= QÆ$ǨÏÇ≤ÏOã¨#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°x J™ÈÉÏ"£∞ 㨈~fiÖ’
"≥Å¡_≥·Ok. _èçb¡, ɡOQÆ∞à◊¥~°∞, K≥<≥·fl, HÀÖòHõ`å, =ÚOÉÏ~ÚÅÖ’
ѨxKÕ¿ã "≥~Úº=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ 㨈~fi KÕÜ«∞QÍ, #QÆ~åÖ’¡x
=∞Ç≤Ïà◊Å∞ ѨÙ~°∞+¨µÅ‰õΩ n@∞QÍ Jxfl ~°OQÍÖ’¡ ~å}˜ã¨∞Î<åfl WO’¡
Ç≤ÏOã¨#∞, H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ѨxKÕ¿ã KÀ@ „Ѩu‰õÄÅ "å`å
=~°}Ïxfl Z^Œ∞~˘¯<åeû =™ÈÎOk. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ L^ÀºQÍxH˜
ã¨O|OkèOz# ÉÏ^茺`«Å`À áê@∞, |O^èŒ∞=ÙÅ∞, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å HÀã¨O
x~°fiiÎOKåeû# q^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_® "åi g∞^Œ =uÎ_çx ÃÑOK«∞`«∞<åfl~Ú.
㨈~fi KÕã≤# "åiÖ’ 80 âß`«O =∞Ok `«=∞ J`«Î=∂=∞Å∞ PѶ‘ã¨∞
Ѩ@ì}=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ·<ÕQÆ$ǨÏÇ≤ÏOã¨Z‰õΩ¯=
Ѩxx „ѨHõ¯# ÃÑ@ì~Ú<å 㨈~ HÀ_»à◊√§ `«=∞ J=ã¨~åefl f~åÛÅx
HÀ~°∞‰õΩO@∞<åfl~°x Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. `«=∞ "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«OÖ’
XHõ™êi J~Ú<å âßs~°Hõ Ç≤ÏOã¨#∞ J#∞ÉèíqOKå=∞x K≥ѨÙ`«∞#fl
"å~°∞ 38% =ÙO_»QÍ, =∂#ã≤Hõ Ç≤ÏO㨉õΩ Ö’<≥·# "åi ã¨OYº
72% LOk. ã≤÷~°"≥∞ÿ# P^•Ü«∞O =Ù#fl =∞Ç≤Ïà◊Å g∞^Œ =∂„`«O
n~°…HÍÅ âßs~°Hõ Ç≤ÏO㨠`«QÆ∞æ`«∂ =ã¨∞ÎO^Œx D 㨈~fi ^•fi~å
`≥Å∞ã¨∞ÎOk. <Õ+¨#Öò „ÔH·"£∞ |∂º~À x"ÕkHõ „ѨHÍ~°O UÏ Ç≤ÏO㨉õΩ
QÆ∞~°=Ù`«∞#fl =∞Ç≤Ïà◊Å ˆHã¨∞Å∞ 1,50,000 #"≥∂^Œ=Ù`«∞O>Ë
JO^Œ∞Ö’ =¸_»= =O`«∞ ˆHã¨∞Å∞ ‰õΩ@∞O| Ç≤ÏO㨉õΩ K≥Ok#"Õ.
X

7. 5=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
<åQÆiHõ „ѨѨOKåxH˜ ^Œ∂~°OQÍ J_»=ÙÖ’¡ J<ÕHõ yi[#
`≥QÆÅ∞ |`«∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. <Õ˜H© H˘xfl`≥QÆÅ∞ áÈ_»∞ =º=™êÜ«∞O
^•fi~å, "Õ@ ^•fi~å PǨ~åxfl ¿ãHõiã¨∞Î<åfl~Ú. J_»qÖ’ Ѩ٘ì
J_»qÖ’ ÃÑiy J_»qx #=Ú‡H˘x rqã¨∞Î#fl Pk"åã¨∞Å∞
J<åkQÍ J<åºÜ«∂ʼnõΩ, "≥∂™êʼnõΩ, ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~“`«∂ ^ÀÑ≤_ô
Ñ‘_»#ʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ x~°O`«~°O áÈ~å_»∞`«∂<Õ =Ù<åfl~°∞.
rqOKåÅO>Ë áÈ~å_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œx rq`«O "åà◊¡‰õΩ <ÕiÊ# áê~î°O.
„ѨHõ$uÖ’x "≥·~°∞^蕺Å#∞ `«=∞‰õΩ `å=ÚQÍ<Õ `≥Å∞ã¨∞HõO@∂
„ѨHõ$u`À áÈ~å@O, PǨ~° ¿ãHõ~°}Ö’ „‰õÄ~°=∞$QÍÅ`À áÈ~å@O,
J@g L`«Ê`«∞ÎÅ ¿ãHõ~°}Ö’ á¶êÔ~ãπì JkèHÍ~°∞Å`À áÈ~å@O, "å˜
J=∞‡HõOÖ’ yi[<Õ`«~°∞Å
^ÀÑ≤_ôH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å@O,
Ô~Hõ¯Å∞ =ÚHõ¯Å∞ KÕã¨∞H˘x
J_»qx #iH˜ áÈ_»∞ KÕã¨∞H˘x
ѨO_çOz# ѨO@#∞ Z`«∞ÎHõ
áÈÜÕ∞ ëê=ÙHÍ~°¡‰õΩ, ^ŒàÏ~°∞ʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å@O, áÈ_»∞
Éèí∂=ÚÅ#∞ HõÉÏ˚ KÕã≤# yi[
<Õ`«~° Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºu
ˆ~HõOQÍ áÈ~å@O – ÃÑ· ã¨=∞㨺
Åhfl Pk"åã‘ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õÄ_®
J#∞Éèíqã¨∂Î<Õ J^Œ#OQÍ Ñ≤`«$
™êfi=∞ºO, ‰õΩ@∞O|Ç≤ÏOã¨,
™ê=∂lHõ Hõ@∞ìÉÏ@¡ ¿Ñ~°
J}z"Õ`«, áÈbã¨∞Å∞, J@g
JkèHÍ~°∞Å∞, Éèí∂™êfi=ÚÅ
Öˇ·OyHõ ^ÀÑ≤_ôH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_»∞`«∂<Õ =Ù<åfl~°∞. Wn
^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍ Pk"åã¨∞Å x~°O`«~° r=# áÈ~å@O.
P<å_»∞ „a˜+π ™ê„=∂[º"å^ŒO J@g ã¨OѨ^Œ#∞
^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ yi[<Õ`«~°∞efl "åºáê~°ã¨∞÷Å∞QÍ J_»qÖ’H˜ ѨOÑ≤`Õ
<Õ_»∞ J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO J_»qÖ’x Éèí∂q∞ á⁄~°Ö’¡ =ÙO_Õ
Yx[ã¨OѨ^Œ#∞^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ã≤^Œú=∞~ÚºOk.Ѩ~å~ÚáêÅ#Ö’
á¶êÔ~ã¨∞ì JkèHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å∞, ëê=ÙHÍ~°∞¡, =_ô¤ "åºáê~°∞Å∞,
Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_ç# yi[#∞Å∞ JkèHÍ~°=∂iÊ_ç
`«~åfi`« ‰õÄ_® ÉèÏ~°`« áêÅHõ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ ÃÑ·<å, J"≥∞iHõ<£
™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_®eû =ã¨∞ÎOk. J_»qg∞^Œ
ǨωõΩ¯ HÀã¨O [iy# áÈ~å@O <Õ_»∞ J_»q<Õ ~°H˜∆OK«∞ HÀ"åeû#
^Œâ◊‰õΩ KÕiOk. WѨʘ^•HÍ J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ Pk "åã¨∞Å∞ KÕã≤#
áÈ~åÏÅÖ’ "ÕÖÏk=∞Ok J=∞~°∞ÅÜ«∂º~°∞. J<ÕHõ yi[#
„QÍ=∂Å∞ HÍe |∂_ç^ŒÜ«∂º~Ú. ZO^Œ~À yi[# ¢ã‘ÎÅ∞ ™ê=¸Ç≤ÏHõ
J`åºKå~° ǨÏ`«ºÅ‰õΩ |ÅÜ«∂º~°∞. Pk"åã‘ „QÍ=∂ÅÖ’x „Ѩu
WO˜H© XHõ áÈ~å@ K«i„`« =ÙOk. JÖÏO˜ áÈ~å@ g~°∞Ö’¡
H˘=Ú~°OcèO XHõ~°∞. <≥·*ÏO
ã¨~å¯~°∞‰õΩ HõO˜ g∞^Œ ‰õΩ#∞‰õΩ
ÖˉõΩO_® KÕã≤# QÀO_»∞g~°∞_»∞
H˘=Ú~°OcèO 67= =~°÷Ou ã¨Éèí
26–10–2007# PkÖÏÉÏ^£
lÖÏ¡Ö’x *’_≥<£ Ѷ¨∂òÖ’
[iyOk. yi[#∞ÅÃÑ· UHõѨHõ∆
Ü«Ú^ŒúO KÕã¨∞Î#fl HÍO„ÔQãπ
„ѨÉèí∞`«fiO P ã¨Éèí#∞ x~°fiÇ≤ÏO
K«_»O q_»∂¤~°"≥∞ÿ`Õ, P ã¨Éèí‰õΩ
a*ˇÑ≤, ˜P~üZãπ, ã≤Ñ≤S,
ã≤Ñ≤Ü«∞O áêsìÅ „Ѩux^èŒ∞Å∞
Ǩ[Ô~· H˘=Ú~°OcèO‰õΩ x"åà◊√
ÅiÊOK«_»O F@∞¡ ~åÅ∞Û‰õΩ<Õ
‰õΩiîÅ Z`«∞ÎQÆ_»Ö’ ÉèÏQÆ"Õ∞.
=∞~À"≥·Ñ¨Ù H˘=Ú~°OcèO =~°÷Ou
ã¨Éèí, H˘=Ú~°OcèO q„QÆǨxfl ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£Ö’ ™ê÷Ñ≤™êÎ=∞x, ÃÇ·Ï^Œ~å
ÉÏ^£ |O*Ï~åÇ≤ÏÖòûÖ’ H˘=Ú~°OcèO ¿Ñi@ Ô~O_≥Hõ~åÅ ™ê‡~°Hõ
Éèí=#O Hõ_»`å=∞x, yi[#∞ʼnõΩ ~å[H©Ü«∂Ö’¡ 12âß`«O i[ˆ~fi+¨#∞¡
HõeÊ™êÎ=∞x PÜ«∂ áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ áÈ©Å∞Ѩ_ç "åQÍÌ<åÅ∞
KÕâß~°∞. Pk"åã¨∞Å QÆ∞O_≥ <≥QÆà◊¡ g∞^Œ ¿ÑÖÏÅ∞ U~°∞‰õΩ<Õ
„Ѩܫ∞`«flOÖ’ F@¡ ~å[H©Ü«∂Å K˘OQÆ HÍ~åÛ~°∞. D ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ
Pk"åã‘Å∞`«=∞ǨωõΩ¯ÅHÀã¨OKÕã≤#,KÕã¨∞Î#fláÈ~åÏÅQÆ∞iOz,
Pk"åã‘ |`«∞‰õΩefl PQÆO KÕã¨∞Î#fl ™ê„=∂[º"å^ŒO
–^Œ∞_»∞¤„ѨÉèÏHõ~ü
"åºã¨O
P<å_»∞ „a˜+π ™ê„=∂[º"å^ŒO J@gP<å_»∞ „a˜+π ™ê„=∂[º"å^ŒO J@gP<å_»∞ „a˜+π ™ê„=∂[º"å^ŒO J@gP<å_»∞ „a˜+π ™ê„=∂[º"å^ŒO J@gP<å_»∞ „a˜+π ™ê„=∂[º"å^ŒO J@g
ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ yi[<Õ`«~°∞eflã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ yi[<Õ`«~°∞eflã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ yi[<Õ`«~°∞eflã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ yi[<Õ`«~°∞eflã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ yi[<Õ`«~°∞efl
"åºáê~°ã¨∞÷Å∞QÍ J_»qÖ’H˜ ѨOÑ≤`Õ <Õ_»∞"åºáê~°ã¨∞÷Å∞QÍ J_»qÖ’H˜ ѨOÑ≤`Õ <Õ_»∞"åºáê~°ã¨∞÷Å∞QÍ J_»qÖ’H˜ ѨOÑ≤`Õ <Õ_»∞"åºáê~°ã¨∞÷Å∞QÍ J_»qÖ’H˜ ѨOÑ≤`Õ <Õ_»∞"åºáê~°ã¨∞÷Å∞QÍ J_»qÖ’H˜ ѨOÑ≤`Õ <Õ_»∞
J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO J_»qÖ’x Éèí∂q∞J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO J_»qÖ’x Éèí∂q∞J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO J_»qÖ’x Éèí∂q∞J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO J_»qÖ’x Éèí∂q∞J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^ŒO J_»qÖ’x Éèí∂q∞
á⁄~°Ö’¡ =ÙO_Õ Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜á⁄~°Ö’¡ =ÙO_Õ Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜á⁄~°Ö’¡ =ÙO_Õ Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜á⁄~°Ö’¡ =ÙO_Õ Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜á⁄~°Ö’¡ =ÙO_Õ Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜
ã≤^Œú=∞~ÚºOk. Ѩ~å~ÚáêÅ#Ö’ á¶êÔ~ã¨∞ìã≤^Œú=∞~ÚºOk. Ѩ~å~ÚáêÅ#Ö’ á¶êÔ~ã¨∞ìã≤^Œú=∞~ÚºOk. Ѩ~å~ÚáêÅ#Ö’ á¶êÔ~ã¨∞ìã≤^Œú=∞~ÚºOk. Ѩ~å~ÚáêÅ#Ö’ á¶êÔ~ã¨∞ìã≤^Œú=∞~ÚºOk. Ѩ~å~ÚáêÅ#Ö’ á¶êÔ~ã¨∞ì
JkHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å∞, ëê=ÙHÍ~°∞¡,JkHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å∞, ëê=ÙHÍ~°∞¡,JkHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å∞, ëê=ÙHÍ~°∞¡,JkHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å∞, ëê=ÙHÍ~°∞¡,JkHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å∞, ëê=ÙHÍ~°∞¡,
=_ô¤"åºáê~°∞Å∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ=_ô¤"åºáê~°∞Å∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ=_ô¤"åºáê~°∞Å∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ=_ô¤"åºáê~°∞Å∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ=_ô¤"åºáê~°∞Å∞, Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_ç# yi[#∞Å∞ JkèHÍ~°=∂iÊ_ç `«~åfi`«áÈ~å_ç# yi[#∞Å∞ JkèHÍ~°=∂iÊ_ç `«~åfi`«áÈ~å_ç# yi[#∞Å∞ JkèHÍ~°=∂iÊ_ç `«~åfi`«áÈ~å_ç# yi[#∞Å∞ JkèHÍ~°=∂iÊ_ç `«~åfi`«áÈ~å_ç# yi[#∞Å∞ JkèHÍ~°=∂iÊ_ç `«~åfi`«
‰õÄ_® ÉèÏ~°`« áêÅHõ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ ÃÑ·<å,‰õÄ_® ÉèÏ~°`« áêÅHõ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ ÃÑ·<å,‰õÄ_® ÉèÏ~°`« áêÅHõ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ ÃÑ·<å,‰õÄ_® ÉèÏ~°`« áêÅHõ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ ÃÑ·<å,‰õÄ_® ÉèÏ~°`« áêÅHõ ^ÀÑ≤_ô =~åæÅ ÃÑ·<å,
J"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍJ"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍJ"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍJ"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍJ"≥∞iHõ<£ ™ê„=∂[º"å^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
áÈ~å_®eû =ã¨∞ÎOk.áÈ~å_®eû =ã¨∞ÎOk.áÈ~å_®eû =ã¨∞ÎOk.áÈ~å_®eû =ã¨∞ÎOk.áÈ~å_®eû =ã¨∞ÎOk.

8. 6 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
"åiÃÑ· PÜ«∂ „ѨÉèí∞`åfiÅ x~°O‰õΩâ◊ J}z"Õ`« q^è•<åÅ QÆ∞iOz
`≥Å∞û‰õΩO^•O.
Ã+_»∂ºÅ∞¤ `≥QÆÖ<Õ yi[#∞Å∞, =¸Å"åã¨∞Å∞,
Pk"åã¨∞Å∞ JOÏ~°∞. =∞#^Õâ◊OÖ’ yi[# [<åÉèÏ 12 HÀ@∞¡.
=∞# ~å¢+¨ìOÖ’ 64 "ÕÅ K«^Œ~°Ñ¨Ù H˜Ö’g∞@~°∞¡ "åºÑ≤Oz =Ù#fl
J_»=ÙÖ’¡, "≥∞ÿ^•# „áêO`åÖ’¡ ‰õÄ_® gà◊√¡ rqã¨∞Î<åfl~°∞. ÉèÏ~°`«
~å*ϺOQÆO 1950Ö’ gà◊¡#∞ Ã+_»∂ºÅ∞¤ `≥QÆÅ∞(Zãπ˜)QÍ
QÆ∞iÎOzOk. giÖ’ J_»=ÙÖ’¡ rqOKÕ"åà◊¡#∞ Pk"åã¨∞Åx,
=¸Å"åã¨∞Åx "≥∞ÿ^•# „áêO`åÖ’¡ x=ã≤OKÕ"åà◊¡#∞ yi[#∞Åx
™ê^è•~°}OQÍ =º=ǨÏiã¨∂Î =ÙOÏ~°∞. =∞#~å¢+¨ìOÖ’ 90
ÅHõ∆Å=∞Ok yi[#∞Å∞ 35 `≥QÆÅ∞QÍ =Ù<åfl~°∞. "å~°∞ Z‰õΩ¯=QÍ
qâßY U*ˇhû „áêO`«OÖ’ `≥ÅOQÍ} J_»=ÙÖ’¡, #Å¡=∞ÅÖ’
rqã¨∞Î<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ} lÖÏ¡ÅÖ’ – 1) JO^è£. 2) H˘ÖÏ=Ú, 3)QÀO_»∞,
4) `À©Å∞, 5) „Ѩ^è•#∞Å∞/ Ѩ~°^è•<£, 6) aèÅ∞¡Å∞
L`«Î~åO„^èŒÖ’ – 1) H˘O_»‰õΩ=∞‡i, 2) H˘O_»^˘~°, 3)H˘O_»Ô~_ç¤,
4) HÀÜ«∞, 5) HÀO_»∞, 6) H˘˜Ü«∂, 7) ‰õΩeÜ«∂ / =ÚeÜ«∂,
8) QÆ^Œ|, 9) Q“_»∞, 10) H˘O_»HÍѨÙ, 11) á⁄~°[, 12)|QÆ`«, 13)
=∞<≥fl^˘~°, 14) =¸Hõ^˘~° / #∂Hõ^˘~°, 15) Ô~_ç¤^˘~°, 16) "åb‡H˜,
17) ã¨=~°, 18)HÀ^Œ∞, *Ï`«=, ™ê=∞O`«, 19) ɡO_À, XiÜ«∂,
20) ~À#, 21) =∂bÅ∞, 22) ^èŒ∞eÜ«∂ / Ѩ٘ܫ∂
#Å¡=∞ÅÖ’ – 1) K≥OK«∞Å∞, 2) Z~°∞HõÅ, 3) Ü«∂<åk,
4)ã¨∞QÍb, 5) <åÜ«∞H±, 6) Hõ@∞ì<åÜ«∞H±, 7) #Hõ¯Å – "≥Ú`«ÎO
35 ~°HÍÅ yi[# `≥QÆÅ∞ =∞#~å¢+¨ìOÖ’ LxH˜Ö’ =Ù<åfl~Ú.
Pk"åã¨∞År=#q^è•#Oó
Pk"åã¨∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞, H˘ÖÏ=Ú, H˘O_», QÀO_ç, =∞~åsî,
XiÜ«∂ ÉèÏ+¨Å∞ =∂Ï¡_»∞`å~°∞. yi[# „QÍ=∂Å#∞ QÆ∞OѨÙÅ∞,
QÆ∂_≥OÅ∞, `«O_®Å∞, ÃÑO@Å∞ JOÏ~°∞. „Ѩu „QÍ=∂xH˜ XHõ
„QÍ=∞ÃÑ^ŒÌ =ÙOÏ_»∞. P „QÍ=∞ÃÑ^ŒÌ‰õΩ ã¨ÅǨ^•~°∞QÍ Ñ¨>ËÅ∞
=ÙOÏ_»∞. "åi ^Õ=`«Å‰õΩ ѨÓ[Å∞ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ XHõ ѨÓ*Ïi
=ÙOÏ_»∞. „QÍ=∞ÃÑ^ŒÌ, ѨÓ*Ïi Ѩ#∞Å∞ KÕã≤ÃÑ@ì_®xH˜ XHõ `«ÖÏs
=ÙOÏ_»∞. D |$O^ŒO „QÍ=∞ ѨiáêÅ# x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î =ÙO@∞Ok.
yi[# „QÍ=∂ÅÖ’ gˆ~ HÀ~°∞ì, g~°∞ K≥Ñ≤ÊO^Õ <åºÜ«∞O. gà◊√¡
KÕã≤O^Õ K«@ìO. „QÍ=∞OÖ’x Jxfl ã¨=∞㨺Å∞ „QÍ=∞ÃÑ^ŒÌ
Ѩi+¨¯iã¨∂Î =ÙOÏ_»∞. XHÀ¯™êi J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ s`åº „QÍ=∞ÃÑ^ŒÌ
Hõiî#"≥∞ÿ# f~°∞ÊÅ∞ K≥|∞`«∂ =ÙOÏ_»∞. [i=∂<åÅ∞ "ÕÜ«∞_»O,
f„=OQÍ H˘@ì_»O, K≥@∞ì‰õΩ "ÕÖÏ_»nÜ«∞_»O, `≥QÆ #∞O_ç
"≥e"ÕÜ«∞_»O ÖÏO˜ tHõ∆Å∞ "Õ¿ã"å~°∞. Pk=∞ã¨=∂[O Ö’x
H˘`«Î~åu Ü«ÚQÆO <å˜ QÆ}ÅHõ∆}ÏÅ „ѨÉèÏ=O D `≥QÆÅÃÑ· =ÙO_Õk.
|Ü«∞˜ ã¨=∂[O`À ã¨O|O^è•Å∞ U~°Ê_»¤O =Å¡ WѨÙ_»∞ yi[#
„QÍ=∂ÅÖ’ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ KÀ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl~Ú. QÆ`«OÖ’ ÖÏQÆ
Hõiî#"≥∞ÿ# f~°∞ÊÅ∞ D<å_»∞ ÖË=Ù. K«^Œ∞=Ù ÖËHõáÈ=_»O, "≥·^ŒºO
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËHõáÈ=_»O, ¿Ñ^ŒiHõO HÍ~°}OQÍ gà◊¡Ö’
=¸_è»#=∞‡HÍÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙOÏ~Ú. U^≥·<å [|∞ƒKÕã≤<å,
[fi~°O =zÛ<å, ^Õ=`«Å‰õΩ "≥Ú‰õΩ¯‰õΩOÏ~°∞. `åÜ«∞`«∞ÎÅ∞,
=∞O„`åÅ∞, P‰õΩѨã¨~°∞Å g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_»`å~°∞. [|∞ƒ =Úki
=∞~°}˜¿ãÎ „QÍ=∞^Õ=`« P„QÆÇ≤ÏOzO^Œx |Å∞Å∞ WzÛ ^Õ=`«#∞
âßOuOѨKÕ™êÎ~°∞.
`˘ÅHõi „áê~°OÉèíO HÍQÍ<Õ yi[#∞Å∞ "å#Å∞ Ѩ_®Åx,
ѨO@Å∞ ÉÏQÍ Ñ¨O_®Åx 'Éèí∂q∞ѨO_»∞QÆ— KÕ™êÎ~°∞. Ti|Ü«∞@
ѨOki"Õã≤ T~°∞T~°O`å JHõ¯_»‰õΩ KÕi [O`«∞|Å∞ezÛ
™ê=¸Ç≤ÏHõ Éè’[<åÅ∞ KÕã≤# `«~åfi`« =∂„`«"Õ∞ =º=™êÜ«∞ Ѩ#∞Å∞
"≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_»`å~°∞. Pk"åã¨∞Å∞ "≥∞*Ïi©QÍ ÃÇ·ÏO^Œ=
™êO„Ѩ^•Ü«∂ʼnõΩ ^ŒQÆæ~°QÍ =ÙOÏ~°∞. „Ѩu `≥QƉõΩ XHõ ^Õ=`«,
^Õ=Ù_»∞ „Ѩ^è•# P~å^èŒ∞ºÅ∞QÍ =Ù#flѨʘH© Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ=Ùà◊√¡,
^Õ=`«Å#∞ ‰õÄ_® ѨÓl™êÎ~°∞. Pk"åã¨∞ÅO`å XˆH~°Hõ"≥∞ÿ#
ã¨O㨯$f, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ Hõey=ÙO_»~°∞. qâßY U*ˇhûÖ’
x=ã≤OKÕ "åà◊¡‰õΩ, `≥ÅOQÍ} J_»=ÙÖ’¡ x=ã≤OKÕ"åà◊¡‰õΩ, #Å¡=∞Å
J_»=ÙÖ’¡ =ÙO_Õ"åà◊¡‰õΩ q"åǨÏѨ^Œú`«∞Å∞, ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å∞
"Õ~°∞"Õ~°∞QÍ =ÙOÏ~Ú. JO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_® XHõ `≥QƉõΩ "Õˆ~ `≥QƉõΩ
`Õ_®Å∞OÏ~Ú. "≥∞ÿ^•#„áêO`« yi[#∞ÅÖ’ ‰õÄ_®
=º`庙êÅ∞OÏ~Ú. "≥Ú`«ÎOQÍ Pk"åã¨∞Å∞ qaè#fl`≥QÆÅ∞QÍ
"≥·q^茺Éèíi`«"≥∞ÿ# ™êO㨯$uHõ r=# q^è•#O Hõey =Ù<åfl~°∞. yi[#
¢ã‘ÎÅ∞ ѨÙ~°∞+¨µÅ`À áê@∞ =º=™êÜ«∞Ѩ#∞Å∞, "Õ@ KÕ™êÎ~°∞.
H˘O^Œ~°∞ ¢ã‘ÎÅ∞ ‰õΩ@∞O| x~°fiǨÏ} ÉÏ^茺`«Å∞ ‰õÄ_® K«∂™êÎ~°∞.
H˘xfl `≥QÆÅÖ’ ¢ã‘ÎʼnõΩ ã¨=∂#¿ãfiK«Ûù =Ù#flѨʘH© "≥∞*Ïi©QÍ
Ñ≤`«$™êfi=∞ºO J=∞Ö∫`«∞O@∞Ok. yi[# ¢ã‘ÎÅ∞ ‰õΩ@∞O|Ç≤ÏOã¨,
`≥QÆ Hõ@∞ìÉÏ@¡ =Å¡ J}z"Õ`«‰õΩ QÆ∞iHÍ=_»"Õ∞ H͉õΩO_® á¶êÔ~ã¨∞ì
JkèHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å J`åºKå~åʼnõΩ |Ö∫`«∞<åfl~°∞. yi[<Õ`«~°
Éèí∂™êfi=ÚÅ Öˇ·OyHõ ^ÀÑ≤_ôH˜ QÆ∞~“`«∞<åfl~°∞. gà◊¡ J=∂Ü«∞Hõ`åfixfl
Pã¨~å KÕã¨∞H˘x yi[<Õ`«~°∞Å∞ ÃÑo¡KÕã¨∞‰õΩOÏ=∞x #q∞‡Oz
QÆ~°ƒù=`«∞Öˇ·# `«~åfi`« =ke"Õã¨∞Î<åfl~°∞. `≥QÆ Hõ@∞ìÉÏ@¡ =Å¡ "åà◊¡‰õΩ
Ѩ٘ì# a_»¤Å∞ J<å^èŒÖ∫`«∞<åfl~°∞. H˘O^Œ~°∞ ëê=ÙHÍ~°∞¡,
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞ yi[# K«ÏìÅ #∞O_ç =O^ŒÖÏk ZHõ~åÅ HõÉÏ˚
Éèí∂=ÚÅ#∞ HÍáê_»∞HÀ=_»O HÀã¨O yi[# ¢ã‘ÎÅ#∞ Ô~O_»=,
=¸_»= ÉèÏ~°ºÅ∞QÍ, LOѨÙ_»∞QÆ`≥ÎÅ∞QÍ "å_»∞‰õΩO@∞<åfl~°∞.
„a˜+π áêʼnõΩÅ∞ =∞#^ÕâßxH˜ ~åHõ=ÚO^Œ∞ Pk"åã¨∞Å∞
J_»qÃÑ· ѨÓiÎǨωõΩ¯ Hõey =Ù<åfl~°∞. áÈ_»∞=º=™êÜ«∞O`À áê@∞
J_»qÖ’ ^˘iˆH `Õ<≥, zO`«Ñ¨O_»∞, ‰õΩO‰õΩà◊√¡, Hõ~°Hͯܫ∞, lQÆ∞~°∞,
™ê~°Ñ¨Ñ¨C, `«∞xH͉õΩ `«k`«~° J_»qã¨OѨ^ŒÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç |uˆH"åà◊√¡.
ã¨fiÜ«∞O ã¨=∞$kú „QÍg∞} Pi÷Hõ =º=ã¨÷Ö’ |uˆH Pk"åã¨∞ÅÃÑ·

9. 7=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
„a˜+π "åà◊¡ Hõ#∞flѨ_çOk. J_»q ã¨OѨ^Œ#∞ H˘Å¡Q˘@ì_®xH˜
J_»=ÙÅ#∞ `«=∞qQÍ „ѨHõ˜OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. K«ÏìÅ∞ KÕã≤ J_»qx
J@gâßY‰õΩ JѨÊyOKå~°∞. yi[<Õ`«~°∞Å#∞ "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞QÍ
J_»=ÙÖ’¡H˜ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞. "åà◊¡^•fi~å J_»q ã¨OѨ^Œ#∞
J_»q#∞O_ç `«~°eOK«∞‰õΩáÈÜ«∂~°∞. J_»q<Õ #=Ú‡H˘x
|`«∞‰õΩ`«∞#fl Pk"åã¨∞Å∞ „Hõ=∞OQÍ J_»qg∞^Œ ã¨~°fiǨωõΩ¯Å∞
HÀÖ’ÊÜ«∂~°∞. „Hõ=∞OQÍ J_»qa_»¤Å∞ J_»q ^˘OQÆÅ∞QÍ
z„fHõiOK«|_®¤~°∞. J_»qÖ’ "Õ∞HõÅ∞ ‰"Õ∞ѨىõΩ#flO^Œ∞‰õΩ,
zO`«Ñ¨O_»∞ ¿ãHõiOz#O^Œ∞‰õΩ Ѩ#∞fl HõÏìeû =zÛOk. <åQÆe
Ѩ#∞fl, =∞OK≥ Ѩ#∞fl, QÆ_ç¤ Ñ¨#∞flÅ∞ "Õã≤ á¶êÔ~ãπì JkèHÍ~°∞Å∞
"ÕkèOKÕ"å~°∞. yi[# „QÍ=∂ŠѨ~°º@# ¿Ñ~°∞`À J@g
JkèHÍ~°∞Å∞ QÆ∂_ÕʼnõΩ =zÛ áÈ_»∞ KÕã¨∞‰õΩ<Õ Pk"åã¨∞Å^ŒQÆæ~°
ÅOK«OQÍ _»|∞ƒ =ã¨∂Å∞ KÕ¿ã"å~°∞. HÀà◊¡#∞, "Õ∞HõÅ#∞
^Ò~°˚#ºOQÍ fã¨∞ÔHàı¡"å~°∞. =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· J`åºKå~åÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞.
'=∂=¸à◊√¡— WK«∞ÛHÀÖËHõáÈ`Õ QÆ∂_ÕÅ#∞ `«QÆ∞Åɡ>Ëì"å~°∞. ÖË^•
ˆHã¨∞Å∞ Ãјì *ˇ·à◊¡‰õΩ ѨO¿Ñ"å~°∞.
Pk"åã¨∞Å∞–áÈ_»∞=º=™êÜ«∞Oó
=º=™êÜ«∂xH˜ J#∞"≥·# „áêO`«OÖ’ J_»qx #iH˜ HÍeÛ
|∂_ç^Œ KÕã≤ ™êQÆ∞KÕã¨∞H˘<Õ Ñ¨^Œúux 'áÈ_»∞ =º=™êÜ«∞O— JOÏ~°∞.
"≥Ú@ì"≥Ú^ŒQÍ =∂#=Ù_»∞ =º=™êÜ«∂xfl „áê~°OaèOzOk
áÈ_»∞^•fi~å<Õ. <Õ˜H© Pk"åã¨∞Ö’¡x H˘xfl `≥QÆÅ∞ áÈ_»∞KÕã≤
|`«∞‰õΩ`«∞<åfl~Ú. Pk"åã¨∞Å∞ XHõKÀ@ áÈ_»∞ KÕã≤# Éèí∂q∞Ö’
Ô~O_»∞, =¸_Õà◊√¡ =∂„`«"Õ∞ =º=™êÜ«∞O KÕ™êÎ~°∞. P <ÕÅÖ’ ™ê~°O
`«yæ# `«~åfi`« ^•xx =kÖËã≤ =∞~ÀKÀ@‰õΩ "≥o¡
áÈ_»∞KÕã¨∞‰õΩOÏ~°∞. WÖÏ Ñ¨Å∞KÀ@¡ áÈ_»∞ KÕã¨∞‰õΩ#fl Pk"åã‘
‰õΩ@∞O|O P Éèí∂=ÚʼnõΩ ^ŒQÆæ~À¡x XHõ „QÍ=∞OÖ’
ã≤÷~°Ñ¨_ç#@¡~Ú`Õ P Éèí∂=ÚÅÃÑ· P ‰õΩ@∞O|O ã¨~°fiǨωõΩ¯Å∞
Hõeæ =ÙO@∞Ok. Pk"åã‘ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ „Ѩu™ês áÈ_»∞KÕ¿ã
„â◊=∞ÖˉõΩO_® QÆ`«OÖ’ =¸_»∞, <åÅ∞QÆ∞KÀ@¡ áÈ_»∞KÕã≤#
Éèí∂=ÚÖ’¡<Õ =∂iÛ =∂iÛ =º=™êÜ«∞O KÕã¨∞‰õΩ<Õ"å~°∞.
JO^Œ∞=Å¡ „Ѩu Pk"åã‘ ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ 2,3
ZHõ~åʼnõΩ `«QÆæ‰õΩO_® ã¨fiO`« Éèí∂q∞ =ÙO_Õk. 1979Ö’ H˘O_»"åÅ∞
„áêO`«OÖ’x Éèí∂q∞x =∂„`«"Õ∞ áÈ_»∞ KÕã¨∞H˘<Õq^èŒOQÍ J@g
JkHÍ~°∞Å∞ POHõ∆Å∞ qkèOKå~°∞. JѨʘ#∞O_ç WO˜ "å™êʼnõΩ
K≥@∞ì#∞ #iH˜<å, á⁄~ÚºÖ’H˜ Hõ>ˇìÅ∞ H˘@∞ì‰õΩ<åfl, Hõhã¨O
WO˜=ÚO^Œ∞ <≥QÆà◊√¡ (=∞O@Å∞) "Õã¨∞‰õΩ<åfl <Õ~°=∞~ÚºOk.
JnQÍHõ yi[#∞Å∞ áÈ_»∞KÕã≤# Éèí∂=ÚÅ#∞ ѨO@=∂iÊ_ç
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ yi[<Õ`«~°∞Å∞ ^Ò~°˚#ºOQÍ P„Hõq∞OKÕ"å~°∞. ^•O`À
PHõe`Àáê@∞ Pi÷HÍ=ã¨~åÅ∞ f„=OQÍ =ÚO^Œ∞H˘KåÛ~Ú.
=_ô¤"åºáê~°∞Å#∞ P„â◊~ÚOKåeû =KÕÛk. ѨO@"Õ¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’
q`«Î<åʼnõΩ, ‰õΩ@∞O| J=ã¨~åʼnõΩ =_ô¤"åºáê~°∞Å ^ŒQÆæ~° JѨCÅ∞
KÕ¿ã"å~°∞. U Ǩg∞ ÖˉõΩO_® =_ô¤ "åºáê~°∞Å∞ Pk"åã¨∞ʼnõΩ
JѨCe™êÎ~°∞. fã¨∞‰õΩ#fl ÉÏH© `«Ñ¨Ê‰õΩO_® f~åÛÅ<Õ x*Ï~Úf
yi[#∞Ö’¡ Z‰õΩ¯=QÍ =ÙO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ J_çy#"≥O@<Õ
JѨCeKÕÛ =_ô¤"åºáê~°∞Å∞ ѨO@Å∞ ѨO_ç#ѨC_»∞ =_ô¤`À HõeÑ≤
WzÛ# ^•xH˜ =¸_çO`«Å∞ qÅ∞= KÕ¿ã ^è•<åºxfl Ѩ@∞ìÔHàı¡"å~°∞.
XHÀ¯™êi HõÅ¡OÖ’ ^è•#ºO XHõ¯ yO[ ‰õÄ_® WO˜H˜ KÕˆ~k HÍ^Œ∞.
J@∞ [O`«∞=ÙÅ #∞O_ç, Ѩ‰õ∆ΩÅ ÉÏi #∞O_ç ˆ~~ÚO|=à◊√¡
HõO˜H˜Ô~ѨÊÖÏ Ñ¨O@#∞ HÍáê_ç ëê=ÙHÍ~°¡‰õΩ JѨÊyOz x~åâ◊QÍ
WO˜=ÚYO Ѩ_»`å~°∞. XHõ"Õà◊ ѨO@ ѨO_»HõáÈ`Õ JѨC JÖψQ
=ÙOz =_ô¤ H˜O^Œ Ñ≤Å¡efl 'áêÖË~°∞¡—QÍ Ñ¨O¿Ñ"å~°∞. JѨCÅ∞
Z‰õΩ¯=~Ú`Õ Éèí∂q∞<≥·<å =^Œ∞Å∞‰õΩOÏ~°∞ QÍx P =¸QÆr=ÙÅ∞
=_ô¤"åºáê~°∞ʼnõΩ Z^Œ∞~°∞K≥ѨÊ~°∞. ÃÑ·QÍ Hõ+¨ìHÍÅOÖ’
_»|∞ƒeKåÛ~°<Õ qâßfiã¨O`À =ÙOÏ~°∞.
P q^èŒOQÍ J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ J_»=ÙÖ’¡H˜ „Ѩ"ÕtOz# yi[
<Õ`«~°∞Å∞ =_ô¤"åºáê~°∞Å∞QÍ, ëê=ÙHÍ~°∞¡QÍ, Éèí∂™êfi=ÚÅ∞QÍ
ã≤÷~°Ñ¨_®¤~°∞. ~å#∞~å#∞ gà◊¡ ^ÀÑ≤_ô Z‰õΩ¯=~ÚOk. Pk"åã¨∞Å
Éèí∂=ÚÅ∞ gà◊¡ ™êfinè#=∞Ü«∂º~Ú. áÈ_»∞KÕã¨∞H˘<Õ J=HÍâßÅ∞
ÖË=Ù. D ã≤÷uÖ’ Pk"åã¨∞Å∞ Jx"å~°ºOQÍ ™êÜ«Ú^èŒ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
KÕÜ«∂eû# Ѩiã≤÷uH˜ <≥˜ì"ÕÜ«∞|_®¤~°∞. J<ÕHõKÀ@¡ J_»q
JkèHÍ~°∞Å#∞, =_ô¤ "åºáê~°∞Å#∞, Éèí∂™êfi=ÚÅ#∞ `«iq∞H˘Ïì~°∞.
"åà◊¡#∞ ~°H˜∆OK«_®xH˜ =zÛ# „ѨÉèí∞`åfikèHÍ~°∞Å#∞, áÈbã¨∞efl
x~°ƒOkèOKå~°∞. yi[#∞ʼnõΩ yi[<Õ`«~° Éèí∂™êfi=ÚʼnõΩ =∞^茺
[iy# áÈ~å@O yi[<Õ`«~°∞ʼnõΩ ~°Hõ∆}QÍ =zÛ# áÈbã¨∞ʼnõΩ
yi[#∞ʼnõΩ =∞^茺 Ѷ¨∞~°¬}QÍ =∂iOk. "å˜Ö’ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#
áÈ~åÏÅ QÆ∞iOz ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
~°OѨ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ (1879 – 80) ó
`«∂~°∞ÊQÀ^•=i lÖÏ¡ KÀ_»=~°O `åÅ∂HÍ '~°OѨ— J<Õ
„QÍ=∞OÖ’ WѨʙê~å g∞^Œ x¿+^èŒO, HõÅ∞¡wÜ«∞_®xfl HÍO„ÏHõì~°¡‰õΩ
JѨÊyOK«_»O ÖÏO˜ q^è•<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ =Ú#û|∞^•~°∞ÃÑ·
HÀÜ«∞, H˘O_»Ô~_»∞¡ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞¡ KÕ™ê~°∞. HõÅ∞¡wÜ«∞_®xfl
HÍO„ÏHõì~°¡‰õΩ JѨÊyOK«_»O =Å¡ HÍO„ÏHõì~°∞¡ yi[#∞Å ^ŒQÆæ~°
qK«Hõ∆}Ï~°Ç≤Ï`«OQÍ Ñ¨#∞flÅ∞ =ã¨∂Å∞ KÕâß~°∞. Z^Œ∞~°∞ uiy#
"å~°O^Œig∞^• ˆHã¨∞Å∞ ÃÑÏì~°∞. HÀ~°∞ìÅ∞, K«ÏìÅ QÆ∞iOz
`≥eÜ«∞x Pk"åã¨∞Å∞ HÀ~°∞ì‰õΩ ÔQ·~å›[~°ÜÕ∞º"å~°∞. HÀ~°∞ì
"å~Ú^•Å∞ ZѨC_À ‰õÄ_® `≥e¿ãk HÍ^Œ∞. Pk"åã¨∞Å∞ HÀ~°∞ì‰õΩ
Ǩ[~°∞ HÍ#O^Œ∞# HÍO„ÏHõì~°¡‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ yi[#∞Å
Éèí∂=ÚÅ#∞ [ѨÙÎ KÕã¨∞H˘<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ HõeÊã¨∂Î HÀ~°∞ìÅ∞ _ç„H© WKÕÛq.
D Ѩi}Ï=∞O ~°OѨ֒x H˘O_»Ô~_»∞¡, HÀÜ«∞Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞H˜
HÍ~°}=∞~ÚºOk. 1879 =∂iÛ <≥ÅÖ’ KÀ_»=~°O áÈbãπ¿ãì+¨<£
g∞^Œ ^•_ç`À ~°OѨ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ "≥Ú^ŒÅ~ÚºOk. Pk"åã¨∞Å∞
'J_»¤fQÆÅ áÈbãπ¿ãì+¨<£— g∞^Œ ^•_ç KÕã≤ ¿ãì+¨<£#∞ `«QÆ∞ÅɡÏì~°∞.

10. 8 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
nx „ѨÉèÏ=O qâßY, Y=∞‡O lÖÏ¡ Pk"åã¨∞Å g∞^• Ѩ_çOk.
Y=∞‡O lÖÏ¡ Éèí„^•K«ÅO `åÅ∂HÍ ˆ~HõѨe¡ „QÍ=∞„Ѩ[Å∞
áÈ_»∞Éèí∂q∞ÃÑ· „ѨÉèí∞`«fiO =ã¨∂Å∞ KÕã¨∞Î#fl J`«ºkèHõ Ѩ#∞flʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ L^Œºq∞OKå~°∞. Ju `«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ D
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ qâßY, Y=∞‡O, `«∂~°∞ÊQÀ^•=i lÖÏ¡Ö’¡ TѨO^Œ∞
‰õΩOk. „Ѩ^è•#OQÍ ~°OѨ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ ÔQiÖÏ¡ áÈ~å@ ѨO^ä•Ö’
H˘#™êyOk. „a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_® JO`Õ "ÕQÆOQÍ Ñ¨Hõ¯lÖÏ¡Å
#∞O_ç áÈbã¨∞Å#∞ `«~°eOz, Ô~O_»∞ HõOÃÑhÅ ¢ÃÑ·"Õò Ãã·<åºxfl,
QÆx HÍi‡‰õΩÅ#∞, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ã¨O™ê÷#O #∞Oz H˘O`« Ãã·<åºxfl
`«~°eOz 1880 #=O|~ü <å˜H˜ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ J}z"Õã≤Ok.
~°OѨ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ `«~åfi`« Pk"åã¨∞Å rq`åÅ∞ H˘O`«
"≥∞~°∞QÆÜ«∂º~Ú. Pk"åã¨∞Å ã¨O㨯$ux HÍáê_®eû# ÉÏ^茺`«`À
áê@∞ Pk"åã¨∞Å Éèí∂q∞x Pk"å¿ã`«~°∞Å∞ HõÉÏ˚ KÕÜ«∞‰õΩO_®
K«~°ºÅ∞ fã¨∞HÀ"åeû# Ѩiã≤÷uH˜ „a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO ~åHõ`«Ñ¨ÊÖË^Œ∞.
Pk"åã¨∞Å∞ x=ã≤OKÕ „áêO`åÅÖ’ „Ѩ`ÕºHõ áêÅ<å q^è•#O
J=ã¨~°=∞x ‰õÄ_® „ѨÉèí∞`«fiO QÆ∞iÎOKåeû =zÛOk. JO^Œ∞Ö’
ÉèÏQÆOQÍ<Õ 'U*ˇhû „áêO`« „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ – Éèí∂ |kb K«@ìO–1917
`≥KåÛ~°∞. yi[<Õ`«~°∞Å Éèí∂HõÉÏ˚ #∞Oz, =_ô¤ "åºáê~°∞Å #∞O_ç
Pk"åã¨∞Å#∞ ~°H˜∆OK«_®xH˜ KÕã≤O^Õ D K«@ìO.
=∞#ºO u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ (1922–24) ó
1920Ö’ #sûѨ@flO #∞O_ç zO`«Ñ¨e¡ =~°‰õΩ ~À_»∞¤=∂~°æO
xi‡OKåÅx „a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO x~°‚~ÚOzOk. JO^Œ∞‰õΩ
yi[<Õ`«~°∞Å∞ ~À_»∞¤Ñ¨#∞Å∞ KÕÜ«∞_®xH˜ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞.
yi[#∞Å KÕ`« |Å=O`«OQÍ Ñ¨xKÕ~ÚOK«_®xH˜ „ѨÉèí∞`«fiO
„Ѩ`ÕºHõOQÍ XHõ `«Ç¨Ïã‘Öò^•~°∞#∞ xÜ«∞q∞OzOk. P `«Ç¨Ïã‘Öò^•~°∞
yi[#∞Å#∞ ÖÁOQÆnã¨∞HÀ=_®xH˜ PǨ~°Ñ¨^•~å÷Å∞ JO^Œ‰õΩO_®
kQƃO^èŒO KÕâß_»∞. yi[#∞Å∞ ÖÁOy~åÖË^Œ∞. „ѨuѶ¨∞@#‰õΩ
ã≤^Œú=∞Ü«∂º~°∞. áÈ_»∞=º=™êÜ«∞OÃÑ· POHõ∆Å∞ qkèOz# á¶êÔ~ãπì
JkèHÍ~°∞ÅÃÑ· =ºuˆ~Hõ`«`À =Ù#fl yi[#∞Å#∞ D K«~°º =∞iO`«
P„QÆǨxH˜ QÆ∞iKÕã≤Ok. „a˜+π "åi ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ# =Å㨠áêÅ#‰õΩ
=ºuˆ~HõOQÍ PÜ«Ú^è•Å∞ ѨÏìeû =zÛOk. 1922 PQÆã¨∞ì 22 #
ã‘`å~å=∞~åA <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ 300 =∞Ok yi[#∞Å∞ zO`«Ñ¨e¡
áÈbã¨∞¿ãì+¨<£ÃÑ· ^•_çKÕã≤ PÜ«Ú^è•Å∞ ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞.
P =∞~°∞㨘~ÀA =ÚO^Œ∞QÍ ÃÇÏK«ÛiOz Hõ$+¨‚^Õq¿Ñ@ áÈbãπ
¿ãì+¨<£ÃÑ· ^•_ç KÕâß~°∞. 1922 ÃãÃÑìO|~ü #∞O_ç áÈbã¨∞ʼnõΩ
yi[#∞ʼnõΩ =∞^茺 J<ÕHõ Ѷ¨∞~°¬}Å∞ [iQÍ~Ú. yi[#∞Å
"≥∞~°∞ѨÙ^•_»∞ʼnõΩ „a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO, áÈbã¨∞Å∞ ǨÏ_»eáÈÜ«∂~°∞.
ã‘`å~å=∞~åA#∞ Ѩ˜ìOz# "åà◊¡‰õΩ ~°∞.1500 , Ѷ¨∞O@O^˘~°,
=∞Å∞¡^˘~°Å#∞ Ѩ˜ì¿ãÎ ~°∞.1000 K˘Ñ¨C# |Ǩï=∞u W™êÎ=∞x
„a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO „ѨHõ˜OzOk. P u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞ J}z
"ÕÜ«∞_®xH˜ =∞ÅÉÏ~ü „Ѩ`ÕºHõ áÈbãπ ^ŒàÏÅ#∞, J™êûO Ô~·Ñ¶≤Öò
^ŒàÏÅ#∞, =O^ŒÖÏk=∞Ok áÈbã¨∞Å#∞ =∞#ºOÖ’H˜ kOáê~°∞.
=∞#ºOÖ’x J<ÕHõ „QÍ=∂ÅÃÑ· áÈbã¨∞Å∞ q~°∞K«∞HõѨ_®¤~°∞.
QÆ∂_ÕÅ#∞ `«QÆ∞ÅɡÏì~°∞. J<ÕHõ=∞Ok yi[#∞Å#∞ f„=
z„`«Ç≤ÏOã¨Å∞ ÃÑÏì~°∞. ã‘`å~å=∞~åA PK«∂H© K≥ѨÊ=∞x yi[#
¢ã‘ÎÅ#∞ |Ç≤Ï~°OQÆOQÍ q=¢ã¨ÎÅ#∞ KÕã≤ "ÕkèOKå~°∞. x~°ƒO^èŒO
f„=`«~°O KÕâß~°∞. J_»qÖ’ áÈbã¨∞ HͺOѨÙÅ∞ ÃÑÏì~°∞. z=~°‰õΩ
1924 "Õ∞ <≥ÅÖ’ ã‘`å~å=∞~åA#∞, E<£ <≥ÅÖ’ Ѷ¨∞O@O^˘~°,
=∞Å∞¡^˘~°, =∞iH˘O^Œ~°∞ =ÚY∞ºefl HÍeÛK«Oáê~°∞. 1924
ÃãÃÑìO|~ü <å˜H˜ =∞#ºO u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ J}z"ÕÜ«∞|_çOk.
*’_≥<£Ñ¶¨∂ò áÈ~å@O (1940) ó
QÀO_»∞Å∞ PkÖÏÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’ J`«ºkèHõOQÍ =Ù<åfl~°∞.
„a˜+π"åà◊√¡ ~åHõ=ÚO^Œ∞ ~å¢+¨ìOÖ’ J<ÕHõ„áêO`åÅ∞ QÀO_»∞ ~åAÅ
Pnè#OÖ’ =Ù<åfl~Ú. =∂}˜H±QÆ_£ ÖÏO˜ KÀ@¡ QÀO_»∞~åAÅ∞
Hõ˜ìOz# HÀ@Å∞ WѨʘH© =Ù<åfl~Ú. (HÍHõfÜ«ÚÅ
™ê=∞O`«~åAQÍ "Õ∞_®~°O Ѩ~°QÆ}ÏÅ#∞ áêeã¨∞ÎO_ç# HÀÜ«∞~åA
¿Ñ~°∞ "Õ∞_»~åA. J`«x JÅ∞¡_»∞ Ѩy_ç^ŒÌ~åA, ã¨=∞‡Hõ¯,
™ê~°Å=∞‡Å∞ HÍHõfÜ«ÚÅ`À áÈ~å_ç g~°=∞~°}O á⁄O^•~°∞. "åi
™ê‡~°HÍ~°÷O "Õ∞_®~°OÖ’ WѨʘH© *Ï`«~° [~°∞QÆ∞`«∞#flk).
„a˜+π áêÅ#Ö’ PkÖÏÉÏ^£, Jã≤á¶êÉÏ^£, x~°‡Öò
"≥∞ÿ^•#„áêO`åÅ #∞O_ç J_»=ÙÖ’¡H˜ =zÛ ã≤÷~°Ñ¨_ç# yi[<Õ`«~°∞Å∞
„ѨÉèí∞`«fi "ÕÅOáê@Ö’¡ áêÖÁæx J<ÕHõ „QÍ=∂Å #∞O_ç H“Å∞
=ã¨∂Å∞ KÕ¿ã ǨωõΩ¯ á⁄O^•~°∞. H“Å∞Hõ@ìÖËx yi[# Éèí∂=ÚÅ#∞
™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P q^èŒOQÍ 1940 <å˜H˜ PkÖÏÉÏ^£
lÖÏ¡Ö’x QÀO_»∞Å∞ H˘ÖÏ=ÚÅ Éèí∂=ÚÅ∞ ѨÓiÎQÍ yi[<Õ`«~°∞Å
™êfinè#=∞Ü«∂º~Ú. Éèí∂=ÚÅ∞ HÀÖ’Ê~Ú# Pk"åã¨∞Å∞
ÉÏɡ~°≠iÖ’ `˘e™êiQÍ ™êÜ«Ú^èŒOQÍ ã¨OѶ¨∞˜`«"≥∞ÿ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
*ˇO_® ZQÆ∞~°"Õâß~°∞. P áÈ~åÏxH˜ QÀO_»∞g~°∞_»∞ H˘=Ú~°OcèO
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå_»∞. 'áÈ_»∞— Pk"åã¨∞Å [#‡Ç¨ÏHõ¯x
x#kOKå_»∞. K«∞@∞ìѨHõ¯Å „QÍ=∂Å∞ uiy Pk"åã¨∞efl
K≥·`«#º=O`«O KÕâß_»∞. [Öò, [OQÆÖò, [g∞<£ x<å^ŒO`À
*’_≥<£Ñ¶¨∂ò K«∞@ìѨHõ¯Å 12 „QÍ=∂Å∞ ^Œ^ŒÌiÖÏ¡~Ú. ™êO„Ѩ^•~ÚHõ
PÜ«Ú^è•Å`Àáê@∞ |~å‡~°∞¡ =O˜ `«∞áê‰õΩÅ`À *’_≥<£Ñ¶¨∂ò
ˆHO„^ŒOQÍ áÈ~å@O „áê~°OaèOKå~°∞. P u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞#∞
J}K«_®xH˜ x*ÏO „ѨÉèí∞`«fiO 50 =∞Ok Ãã·x‰õΩefl ѨOÑ≤Ok.
H˘O_»ÃÑ· #∞O_ç ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ ~åà◊¡#∞ ^˘i¡Oz QÀO_»∞Å∞ P Ãã·<åºxfl
`«iq∞H˘Ïì~°∞. ^•O`À x*ÏO „ѨÉèí∞`«fiO „QÍ=∂ÅÃÑ·
f„=x~°ƒO^è•xfl J=∞Å∞KÕã≤Ok. z=~°‰õΩ 12 „QÍ=∂Ö’¡x
™êQÆ∞Éèí∂=ÚʼnõΩ ѨÏìe™êÎ=∞x, áÈbã¨∞ ˆHã¨∞Å∞ ZuÎ"Õ™êÎ=∞x
ã¨ÉòHõÖˇHõì~ü#∞ K«~°ÛʼnõΩ ѨOÑ≤Ok. P K«~°ÛÖ’¡ QÀO_»∞Å∞ 12
„QÍ=∂ʼnõΩ ~å*ϺkèHÍ~°O HÍ"åÅx _ç=∂O_£ KÕâß~°∞. K«~°ÛÅ∞
qѶ¨Å=∞Ü«∂º~Ú. P `«~åfi`« x*ÏO „ѨÉèí∞`«fiO *’_≥<£Ñ¶¨∂òH˜

11. 9=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
200 =∞Ok Ãã·<åºxfl ѨOÑ≤Ok. P Ü«Ú^ŒúOÖ’ H˘=Ú~°OcèO`À
áê@∞ 12 =∞Ok QÀO_»∞g~°∞Å∞ g~Àz`«OQÍ 5 ~ÀAÅ∞ áÈ~å_ç
=∞~°}˜OKå~°∞.
*’_≥<£Ñ¶¨∂ò áÈ~å@O `«~åfi`« ^•x „ѨÉèÏ=O #∞O_ç
Pk"åã¨∞Å#∞ |Ü«∞@Ѩ_≥Ü«∞º_®xH˜ x*ÏO ã¨~å¯~ü H˘xfl
ã¨O㨯~°}Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤ =zÛOk. 1943Ö’ PkÖÏÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’
QÀO_»∞ʼnõΩ q^•ºÑ¨^äŒHÍxfl „Ѩ"Õâ◊ÃјìOk. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ˜™êiQÍ
Pk"åã‘ q^•ºq^è•<åxH˜ <≥·*ÏO „ѨÉèí∞`«fiO NHÍ~°O K«∞˜ìOk.
NH͉õΩà◊ yi[# ™êÜ«Ú^èŒ Ô~·`åOQÆ áÈ~å@O
(1967–72) ó
HÀÖ’Ê~Ú# Éèí∂=ÚÅHÀã¨O, J_»qÃÑ· J_»q ã¨OѨ^ŒÃÑ·
ǨωõΩ¯ HÀã¨O [iy# J<ÕHõ yi[# u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡#∞ PÜ«∂
„ѨÉèí∞`åfiÅ∞ "ÕÖÏk=∞Ok Ãã·#ºO`À J}z"Õâß~Ú. „Hõ=∞OQÍ
Pk"åã¨∞Å∞ "åà◊¡ Éèí∂=ÚÖ’¡<Õ ‰õÄbÅ∞QÍ =∂~å~°∞. Hõhã¨O ‰õÄe
‰õÄ_® ^˘~°Hõx ã≤÷uÖ’ NH͉õΩà◊ yi[# Ô~·`åOQÆO áÈ~å@ÉÏ@
Ѩ˜ìOk. Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ D áÈ~å@O #_çzOk.
NH͉õΩà◊ „áêO`«OÖ’ 1951Ö’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ˜™êiQÍ L=∞‡_ç
Hõ=¸ºxã¨∞ìáêsì lÖÏ¡Hõq∞© U~åÊ@∞KÕã≤#ѨʘH© 1959 #∞O_ç
yi[#∞Å#∞ ã¨OѶ¨∞˜`«O KÕÜ«∞_»OÃÑ· ^Œ$+≤ì ÃјìOk. yi[#
„QÍ=∂Ö’¡ ~å„uáê~î°âßÅÅ∞ U~åÊ@∞KÕã≤ q^Œº <ÕiÊOk. yi[#
Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∂Å∞, yi[# =∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∂Å∞ x~å‡}O KÕã≤Ok.
Ô~·`«∞Å∞, Ô~·`«∞‰õÄbÅ ã¨=∞㨺ŠѨiëê¯~åxH˜ Ô~·`«∞‰õÄb ã¨OѶ¨∞O
ÃјìOk. Pk"åã¨∞Ö’¡ =¸_è»qâßfi™êÅ∞ áÈ=_®xH˜ f„= Hõ$+≤
KÕã≤Ok. ‰õÄeˆ~@∞¡ ÃÑOK«_»O`À áê@∞ áêÖË~°¡ r`åÅ∞
ÃÑiˆQq^èŒOQÍ Ô~·`«∞‰õÄbã¨OѶ¨∞O P^èŒfi~°ºOÖ’ Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞
L^Œº=∂Å∞ #_çáê~°∞. Ü«Ú=[# ã¨OѶ¨∂Å <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’
J„Hõ=∞=_ô¤Å∞ ~°∂ѨÙ=∂áê~°∞. Éèí∂™êfi=ÚÅ #∞O_ç Éèí∂=ÚÅ#∞,
^è•<åºxfl ™êfinè#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. yi[<Õ`«~°∞Å, ëê=ÙHÍ~°¡,
"åºáê~°ã¨∞ÎÅ, yi[# HÍ~Àʈ~+¨#¡ ^ÀÑ≤_ôÅ#∞ JO`«O KÕ¿ãq^èŒOQÍ
yi[#ã¨OѶ¨∞O ã¨fiO`«OQÍ ã¨O`«Å∞ „áê~°OaèOzOk. áêsì
<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ Pk"åã¨∞Å∞ ã¨=∞+≤ìQÍ ~À_»∞¡, Pã¨∞Ѩ„`«∞Å∞,
áê~î°âßÅÅ∞, K≥~°∞=ÙÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. „Ѩ[Å∞ `«=∞‰õΩ
`å=ÚQÍ |`«∞‰õΩ`å=∞O>Ë U ~å[º=¸ ã¨Ç≤ÏOK«^Œ∞.
"≥Ú^Œ˜#∞O_ô J=∂Ü«∞Hõ yi[#∞ʼnõΩ J~°÷OQÍx ã¨=∞㨺 Wk.
''^Œ∂~°OQÍ J_»=ÙÖ’¡ =∂ JO`«@ "Õ∞O |`«∞‰õΩ`«∞O>Ë áÈbã¨∞Å∞,
á¶êÔ~ãπì JkèHÍ~°∞Å∞ J_»qÖ’H˜ =zÛ =∞=∞‡efl ZO^Œ∞‰õΩ
"Õkèã¨∞Î<åfl~°∞. áÈ_»∞ ZO^Œ∞‰õΩ =^ŒÌO@∞<åfl~°∞. =^ŒÌOÏxH˜
gà‹¡=~°∞? "Õ∞O Ѩ٘ì ÃÑiy# J_»q =∂k H͉õΩO_®
ZO^Œ∞Hõ~ÚºOk? ^ÀÑ≤_ô^•~°∞Å∞ ^˘~°Å∞QÍ, J_»qa_»¤Å"≥∞ÿ#
"Õ∞O ^˘OQÆÅ∞QÍ ZO^Œ∞‰õΩ z„fHõiOK«|_®¤O? Jhfl „Ѩâ◊flÖË.
J~°÷OQÍx „Ѩâ◊flÅ∞. ã¨=∂^è•#O ÖËx „Ѩâ◊flÅ∞.
Pk"åã¨∞Å K≥·`«<åºxfl ã¨Ç≤ÏOK«ÖËx „ѨÉèí∞`«fiO U*ˇhûx
áÈbãπHͺOÑπQÍ =∂iÛOk. 1967 JHÀì|~ü 30# yi[#ã¨OѶ¨∞O
"≥ÚO_≥OYÅ∞¡Ö’ x~°fiÇ≤ÏOKÕ `åÅ∂HÍ =∞Ǩã¨Éèí‰õΩ 'QÆ∞=∞‡—
„QÍ=∞O #∞O_ç `«~°e=ã¨∞Î#fl yi[# =∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· ÖËq_ç „QÍ=∞O=^ŒÌ
Éèí∂™êfi=∞º QÆ∂O_®Å∞ ^•_çKÕâß~°∞. ^•O`À "≥ÚO_≥OYÅ∞¡Ö’
ã¨ÉèÏã¨÷ÅO ^ŒQÆæ~°‰õΩ KÕi# Ô~O_»∞"ÕÅ =∞Ok yi[#∞Å∞ ÖËq_ç
"≥·Ñ¨Ù Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fâß~°∞. HÍѨÙHÍz# Éèí∂™êfi=∞ºQÆ∂O_®Å∞ "Õ∞_ç^Œ
ã¨`«ºO <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ yi[#∞ÅÃÑ· `«∞áê‰õΩÅ`À HÍÅ∞ÊÅ∞
[iáê~°∞. P HÍÅ∞ÊÖ’¡ HÀ~°#fl, =∞OQÆ#fl J<Õ W^ŒÌ~°∞ yi[#ã¨OѶ¨∞O
HÍ~°ºHõ~°ÎÅ∞ =∞~°}˜OKå~°∞. P W^ŒÌi g~°∞Å =∞~°}O`À 1968
#=O|~ü 25# yi[# áÈ~å@O ™êÜ«Ú^èŒÑ¨O^ä•#∞ KÕѨ˜ì
áê~°fifѨÙ~°O U*ˇhûÖ’x ÃÑ^ŒQ˘uÎeÖ’ "≥OѨÏѨ٠ã¨`«ºO
<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ #iûOǨïÅ∞ J<Õ Éèí∂™êfiq∞ WO˜ÃÑ· ^•_ç
KÕã≤Ok. P q^èŒOQÍ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# NH͉õΩà◊ yi[# ™êÜ«Ú^èŒ
Ô~·`åOQÆ áÈ~å@OÖ’ ѨOKåk Hõ$+¨‚=¸iÎ, ã¨∞Éσ~å=Ù áê}˜„QÍÇ≤Ï,
"≥OѨÏѨÙã¨`«ºO, ^èŒ~°‡Ñ¨Ùi Hõ$+¨‚=¸iÎ, áÈ`«#Ѩe¡ JáêÊ~å=Ù,
KåQÆO˜ ÉèÏ㨯~ü, QÍ~°¡ =∂^èŒ=~å=Ù, `å=∂_» QÆ}Ѩu, ɡÅ∂¡i
L=∂Ѩu, ѨOKåk x~°‡Å, ^Œ∞#fl JOHõ=∞‡, `≥ÅQÆÅ ã¨~°ã¨fiu`À
áê@∞ 300 =∞Ok L^Œº=∞HÍ~°∞Å∞ yi[#Å∞ J=∞~°∞ÅÜ«∂º~°∞.
P<å˜ NH͉õΩà◊ yi[# Ô~·`åOQÆ áÈ~å@OÖ’ J=∞~°∞Öˇ·# g~°∞Å
`åºQÍŠѨÙ<å^Œ∞Å g∞^Œ <Õ_»∞ ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍ J<ÕHõ
„Ѩ*τѨuѶ¨∞@<å áÈ~åÏÅ∞ #_»∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
NH͉õΩà◊ áÈ~å@O ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ yi[#∞Å ã¨=∞㨺ÅÃÑ·
"å˜ Ñ¨iëê¯~åÅÃÑ· qã¨Î$`«"≥∞ÿ# K«~°Û#∞ ÖË=<≥uÎOk. P
áÈ~å@Ѷ¨e`«OQÍ<Õ 1/70 K«@ìO, Éèí∂ã¨O㨯~°} QÆi+¨ª Ѩiq∞u
K«@ìO – 1972, ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍ U*ˇhûÖ’ =Ù#fl Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’
S˜_çZ (ã¨=∞„QÆ yi[<åaè=$kú ã¨Oã¨÷) U~åÊ@Ü«∂º~Ú.
Pk"åã¨∞Å∞–Éèí∂K«ÏìÅ∞ó
yi[# Éèí∂=ÚÅ∞ J<庄HÍO`«O H͉õΩO_® LO_»ÏxH˜
PÜ«∂ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ J<ÕHõ K«ÏìÅ∞, ã¨=~°}Å∞, ã¨O㨯~°}Å∞
KÕâß~Ú.
NH͉õΩà◊ áÈ~å@O ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍNH͉õΩà◊ áÈ~å@O ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍNH͉õΩà◊ áÈ~å@O ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍNH͉õΩà◊ áÈ~å@O ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍNH͉õΩà◊ áÈ~å@O ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍ
yi[#∞Å ã¨=∞㨺ÅÃÑ· "å˜ Ñ¨iëê¯~åÅÃÑ·yi[#∞Å ã¨=∞㨺ÅÃÑ· "å˜ Ñ¨iëê¯~åÅÃÑ·yi[#∞Å ã¨=∞㨺ÅÃÑ· "å˜ Ñ¨iëê¯~åÅÃÑ·yi[#∞Å ã¨=∞㨺ÅÃÑ· "å˜ Ñ¨iëê¯~åÅÃÑ·yi[#∞Å ã¨=∞㨺ÅÃÑ· "å˜ Ñ¨iëê¯~åÅÃÑ·
qã¨Î$`«"≥∞ÿ# K«~°Û#∞ ÖË=<≥uÎOk. Pqã¨Î$`«"≥∞ÿ# K«~°Û#∞ ÖË=<≥uÎOk. Pqã¨Î$`«"≥∞ÿ# K«~°Û#∞ ÖË=<≥uÎOk. Pqã¨Î$`«"≥∞ÿ# K«~°Û#∞ ÖË=<≥uÎOk. Pqã¨Î$`«"≥∞ÿ# K«~°Û#∞ ÖË=<≥uÎOk. P
áÈ~å@Ѷ¨e`«OQÍ<Õ 1/70 K«@ìO, Éèí∂ã¨O㨯~°}áÈ~å@Ѷ¨e`«OQÍ<Õ 1/70 K«@ìO, Éèí∂ã¨O㨯~°}áÈ~å@Ѷ¨e`«OQÍ<Õ 1/70 K«@ìO, Éèí∂ã¨O㨯~°}áÈ~å@Ѷ¨e`«OQÍ<Õ 1/70 K«@ìO, Éèí∂ã¨O㨯~°}áÈ~å@Ѷ¨e`«OQÍ<Õ 1/70 K«@ìO, Éèí∂ã¨O㨯~°}
QÆi+¨ì Ѩiq∞u K«@ìO – 1972, ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍQÆi+¨ì Ѩiq∞u K«@ìO – 1972, ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍQÆi+¨ì Ѩiq∞u K«@ìO – 1972, ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍQÆi+¨ì Ѩiq∞u K«@ìO – 1972, ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍQÆi+¨ì Ѩiq∞u K«@ìO – 1972, ^Õâ◊"åºÑ≤`«OQÍ
U*ˇhûÖ’ =Ù#fl Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’ S˜_çZ (ã¨=∞„QÆU*ˇhûÖ’ =Ù#fl Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’ S˜_çZ (ã¨=∞„QÆU*ˇhûÖ’ =Ù#fl Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’ S˜_çZ (ã¨=∞„QÆU*ˇhûÖ’ =Ù#fl Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’ S˜_çZ (ã¨=∞„QÆU*ˇhûÖ’ =Ù#fl Jxfl ~å¢ëêìÅÖ’ S˜_çZ (ã¨=∞„QÆ
yi[<åaè=$kú ã¨Oã¨÷) U~åÊ@Ü«∂º~Ú.yi[<åaè=$kú ã¨Oã¨÷) U~åÊ@Ü«∂º~Ú.yi[<åaè=$kú ã¨Oã¨÷) U~åÊ@Ü«∂º~Ú.yi[<åaè=$kú ã¨Oã¨÷) U~åÊ@Ü«∂º~Ú.yi[<åaè=$kú ã¨Oã¨÷) U~åÊ@Ü«∂º~Ú.

12. 10 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
1874 – Ã+_»∂ºÅ∞¤ i¢ã≤ìH±ì Ü«∂H±ì
1917 – =∞„^•ã¨∞ „ÃÑã≤_≥hûÖ’ 'U*ˇhû „ÏH±û WO@Ô~ãπì ÖÏO_£
„Ï<£ûѶ¨~ü Ü«∂H±ì
1959 – ZÑ≤ Ã+_»∂ºÅ∞¤ UiÜ«∂ãπ ÖÏO_£ „Ï<£ûѶ¨~ü Ô~QÆ∞ºÖË+¨<£
Ü«∂H±ì
1970 – =<£ PѶπ Ãã"≥hì Ü«∂H±ì
2006 – Ã+_»∂ºÅ∞¤ `≥QÆÅ∞, W`«~° ™êO„Ѩ^•Ü«∞Hõ J@g x"åã¨∞Å
(J@g ǨωõΩ¯Å QÆ∞iÎOѨÙ) K«@ìO
PÜ«∂ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ KÕã≤# „ѨuK«@ìO, ã¨O㨯~°}Å "≥#∞Hõ
J<ÕHõ=∞Ok Pk"åã¨∞Å ~°HõÎ`«~°Ê}O =ÙOk. Jx"å~°º
Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡<Õ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ K«ÏìÅ∞ KÕ™êÎ~Ú. JO^Œ∞ˆH "å˜
J=∞Å∞Ѩ@¡ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ z`«Îâ◊√kú =ÙO_»@O ÖË^Œ∞. yi[#∞Å∞
™êÜ«Ú^èŒ∞ÅÜÕ∞º Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ HÍ~°}=∞~Ú# „ѨÉèí∞`åfiÖË KÕã≤#
K«ÏìÅ∞ ã¨iQÍ J=∞Å∞ HÍ=Ù J<Õk =∞m¡ =∞m¡ ~°QÆ∞Å∞`«∞#fl
yi[# áÈ~åÏÅ∞ ~°∞A=Ù KÕã¨∞Î<åfl~Ú. HÍh „Ѩ*Ï™êfi=∞º
=º=ã¨÷Ö’ "åà◊√¡ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# K«ÏìÅ#∞ J=∞Å∞Ѩ~°K«=∞x
J_çˆQ"åà◊¡‰õΩ ‰õÄ_® D „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ `«∞áêH© ^•fi~å<Õ ã¨=∂^è•#O
K≥|∞`«∞<åfl~Ú. ã¨=∞㨺Å∞ ã¨$+≤ìã¨∞Î#flk „ѨÉèí∞`åfiÖË, P ã¨=∞㨺Å
Ѩiëê¯~åxH˜ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã¨∞Î#fl yi[#∞efl K«OѨÙ`«∞#fln
„ѨÉèí∞`åfiÖË. ã¨=∞㨺efl Ѩi+¨¯i™êÎ=∞O@∂ K«ÏìÅ∞ KÕã¨∞Î#fln
„ѨÉèí∞`åfiÖË. P K«ÏìÅ∞ J=∞Å∞Ѩ~°K«Hõ áÈQÍ P K«Ïìefl
LÅ¡OѶ≤∞ã¨∞Î#flk „ѨÉèí∞`åfiÖË. D „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ #_çÑ≤OKÕ
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞ÖË. JO^Œ∞ˆH Zxfl K«ÏìÅ∞<åfl
Pk"åã¨∞Å |`«∞‰õΩÅ∞ ~ÀA~ÀAH© ^ŒÜ«∞hÜ«∞OQÍ =∂~°∞`«∞
<åfl~Ú. „ѨѨOpHõ~°} <ÕѨ^䌺OÖ’ =∞iO`« ^Œ∞~°ƒù~°=∞=Ù`«∞<åfl~Ú.
Pk"åã¨∞Å∞ – q^Œº, "≥·^ŒºO ó
~å¢+¨ìOÖ’ Ã+_»∂ºÅ∞¤ `≥QÆÅ q^•º~°∞÷Å HÀã¨O „ѨÉèí∞`«fiO
505 Ǩã¨ìà◊√¡ x~°fiÇ≤Ïã¨∞ÎOk. <Õ_»∞ Ǩã¨ìà◊¡ Ѩiã≤÷u =∞s J^è•fi#flOQÍ
`«Ü«∂Ô~·Ok. J<ÕHõ Ǩã¨ìà◊¡Ö’ `åQÆ∞h˜ ã¨=∞㨺 =ÙOk.
=∞~°∞QÆ∞^˘_»¡ ™œHõ~°ºO ÖË^Œ∞. ÃÑiy# x`åº=ã¨~° =ã¨∞Î=ÙÅ ^èŒ~°Å‰õΩ
J#∞=ÙQÍ ™ê¯Å~ü+≤ÑπÅ∞ ÃÑ~°QÆ@O ÖË^Œ∞. QÆ`«OÖ’ XHõ@= `«~°QÆu
#∞O_ç yi[# Ñ≤šʼnõΩ Ǩã¨ìÖò ™œHõ~°ºO =ÙO_Õk. WѨC_»k
=¸_»= `«~°QÆuH˜ =∂~åÛ~°∞. JO^Œ∞=Å¡ „áê^äŒq∞Hõ ™ê÷~ÚÖ’<Õ
"åà◊√¡ K«^Œ∞=ÙʼnõΩ ^Œ∂~°=∞=Ù`«∞<åfl~°∞. "≥·^Œº ™œHõ~°ºO ÖËHõ UÏ
=O^ŒÖÏk =∞Ok yi[# q^•º~°∞÷Å∞ Ǩã¨ìà◊¡Ö’ q+¨[fi~åʼnõΩ
|Å=Ù`«∞<åfl~°∞. ~å¢+¨ìOÖ’ yi[# ÉÏeHõÅ HÀã¨O 120 =ã¨u
QÆ$ǨÅ∞<åfl~Ú. ÉÏeHõÅ =ã¨uQÆ$ǨÖ’¡, P„â◊=∞ áê~î°âßÅÖ’¡ yi[#
q^•ºi÷#∞Å∞ J`åºKå~åʼnõΩ, Öˇ·OyHõ "ÕkèOѨÙʼnõΩ
QÆ∞~°=Ù`«∞<åfl~°∞. ÉÏeHõŠǨã¨ìà◊¡Ö’ QÆ∞~°∞‰õΩÅ áê~î°âßÅÖ’¡
`«Ñ¨Êxã¨iQÍ =∞Ç≤ÏàÏ Láê^蕺ܫÚÅ∞, "åÔ~¤<£Å∞ =ÙO_®Å<Õ
x|O^èŒ#Å∞ ‰õÄ_® áê˜OK«_»OÖË^Œ∞. J<ÕHõ ã¨OѶ¨∞@#Ö’¡
Láê^蕺ܫÚÅ∞, "åÔ~¤<£ÖË J`åºKå~åÅ∞ KÕã≤#
ã¨O^Œ~åƒùÅ∞<åfl~Ú. Láê^蕺ܫÚÅ KÕuÖ’ J`åºKå~åxH˜ |Öˇ·
yi[# q^•º~°∞÷Å∞ QÆ~°ƒù=`«∞ÅÜ«∂º~°∞. Ǩã¨ìà◊¡‰õΩ ã¨Ô~·# ~°Hõ∆}
ÖË#O^Œ∞# yi[# ÉÏeHõÅ<Õ `ÕeHõÉèÏ=O`À |Ü«∞@#∞O_ç
yi[<Õ`«~°∞Å∞ Ǩã¨ìÖòûÖ’ K˘~°|_ç J`åºKå~°O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
Pk"åã¨∞ʼnõΩ "≥·^ŒºO JO^ŒxѨO_Õ. WѨʘH© H˘xfl
„QÍ=∂ʼnõΩ "≥·^ŒºO QÆ∞iOz `≥eÜ«∞^Œ∞. P‰õΩѨã¨~°∞, K≥@∞ìɡ~°_»¡
g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. „ѨuÜÕ∞Ï „ѨÉèí∞`«fi ÖˇHõ¯Å „ѨHÍ~°"Õ∞
"ÕÖÏk=∞Ok Pk"åã¨∞Å∞ q+¨[fi~åʼnõΩ |Ö∫`«∞<åfl~°∞. J_»=ÙÖ’¡
HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ# h˜ ^•fi~å, ^À=∞Å ^•fi~å ã¨O„Hõq∞OKÕ q+¨[fi~åÖË
JkèHõO. ~°H˜∆`« =∞Ozh˜ ™œHõ~°ºO ÖËHõáÈ=_»O, áÈ+¨HÍǨ~° ֒ѨO
=Å¡ J<ÕHõ "åº^èŒ∞ʼnõΩ QÆ∞~“`«∞<åfl~°∞. „Ѩ^è•#OQÍ ~°HõÎÇ‘Ï#`«
QÆÅ"åà◊√¡ ~ÀQÆx~À^èŒHõâ◊H˜Î ÖËx"åà◊√¡ JkèHõOQÍ =∞~°}˜ã¨∂Î =ÙOÏ~°∞.
Pk"åã¨∞Å∞ x`«ºO "åO`«∞Å∞, qˆ~K«<åÅ∞, HõÅ~å, =∞ÖËiÜ«∂,
>ˇÿá¶ê~Ú_£, _≥OQ∑ ÖÏO˜ q+¨[fi~åÅ ÉÏi#Ѩ_»∞`«∞OÏ~°∞.
áœ+≤ìHÍǨ~°O ÖËHõ, "≥·^ŒºO JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖËHõ QÆ~°ƒù=`«∞Å∞ „Ѩã¨=
"Õ^Œ#`À =∞~°}˜ã¨∞Î<åfl~°∞. |ÅÇ‘Ï#OQÍ Ñ¨Ù˜ì# yi[# Ñ≤Å¡Å∞
ѨÙi’¡<Õ K«xáÈ`«∞<åfl~°∞.
Pk"åã¨∞Å∞–„ѨѨOpHõ~°}ó
„ѨѨOpHõ~°} <ÕѨ^䌺OÖ’ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ∞
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x Yx[ ã¨OѨ^Œ#∞ H˘Å¡Q˘@∞ì‰õΩ áÈ=_®xH˜ ÉèÏ~°`«
„ѨÉèí∞`«fiO #∞O_ç Öˇ·Ãã<£ûÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú. áêi„âßq∞Hõ Jaè=$kú
¿Ñ~°∞`À QÆ#∞Å `«=fiHÍʼnõΩ "ÕÖÏk ZHõ~åÅ Éèí∂q∞x „Ѩ[Å#∞O_ç
„ѨÉèí∞`«fiO ™êfinè#O KÕã¨∞H˘x áêi„âßq∞Hõ "Õ`«ÎʼnõΩ KÒHõQÍ
J=Ú‡`«∞Ok. HÀÏ¡k ~°∂áêÜ«∞Å qÅ∞= KÕ¿ã W#∞=Ú, ÉÏÔHûÂò
xˆH∆áêÅ∞ =∞#^Õâ◊ J_»=ÙÖ’¡ ѨÙ+¨¯ÅOQÍ ÅaèOK«_»O =Å¡ ã¨fi^Õj,
q^Õj ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å∞, |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å ^Œ$+≤ì J_»=ÙÅg∞^Œ
Ѩ_çOk. „ѨѨOK«ÉϺO‰õΩ P^ÕâßÅ "Õ∞~°‰õΩ <Õ_»∞ J_»=ÙÅ∞
™ê„=∂[º"å^Œ ^ÕâßÅ J_®¤QÍ =∂~å~Ú. Éèí∂¿ãHõ~°} K«@ìO
„ѨHÍ~°O ¢ÃÑ·"Õò =º‰õΩÎÅ Éèí∂=ÚÅ#∞, „Ѩ*Ïã¨OˆH∆=∞O, Jaè=$kú
Ѩ#∞ʼnõΩ „ѨÉèí∞`«fiO ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ=K«Ûx K≥|∞`«∞<åfl~°∞. HÍh
D J„QƉõΩÅ Éèí∂™êfi=∞º áêÅHõ=~åæÅ∞ Pk"åã‘Å ã¨=∞㨺Å#∞,
ÉÏ^èŒÅ#∞ Ѩ˜ìOK«∞HÀ=_»OÖË^Œ∞. K«@ì„ѨHÍ~°O Éèí∂q∞ÃÑ· ǨωõΩ¯
=Ù#fl"åiˆH P "Õ∞~°‰õΩ <å=∞=∂„`«Ñ¨Ù Ѩiëê¯~°O ^Œ‰õΩ¯`«∞Ok.
Éèí∂=ÚÅ∞ ÖËx Pk"åã¨∞ʼnõΩ ze¡QÆ=fi ‰õÄ_® ^ŒHõ¯_»O ÖË^Œ∞.
Pk"åã¨∞Å Éèí∂=ÚÅ∞ J<庄HÍO`«=∞Ü«∂ºÜ«∞#_®xH˜ 1879
#∞O_ç <Õ˜=~°‰õΩ [iy#, [~°∞QÆ∞`«∞#fl yi[# ™êÜ«Ú^èŒ
áÈ~åÏÖË x^Œ~°≈#O. Éèí∂q∞ÖËx Pk"åã¨∞ʼnõΩ #+¨ìѨiǨ~°O
ã¨=∞¿ãº ÖË^Œ∞. áÈ_»∞ =º=™êÜ«∞O KÕã¨∞‰õΩ<Õ Pk"åã¨∞ÅÃÑ·
J_»qx #~°∞‰õΩ`«∞<åfl~°x ˆHã¨∞Å∞ Ãјì# á¶êÔ~ã¨∞ì JkèHÍ~°∞Å∞,

13. 11=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
áÈbã¨∞Å∞, „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ <Õ_»∞ "ÕÖÏk ZHõ~åÅ J_»qx ^ŒQÆæ~°∞O_ç
^èŒfiOã¨O KÕã≤ |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhʼnõΩ JѨÊyã¨∞Î<åfl~°∞. J_»qx
~°H˜∆OK«∞HÀ"åÅx P~å@Ѩ_»∞`«∞#fl Pk"åã¨∞Å QÆ∞O_≥ÅÃÑ·
`«∞áê‰õΩÅ#∞ QÆ∞iÃјì J_»=ÙÅ#∞ <åâ◊#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
Xi™êûÖ’x HõoOQÆ#QÆ~üÖ’ ã‘ìÖòáê¡Oò x~å‡}Ïxfl =ºuˆ~H˜Oz#
yi[#∞ÅÃÑ· HÍÅ∞ÊÅ∞ [iÑ≤ 17 =∞Okx áÈbã¨∞Å∞ ǨÏ`«ºKÕâß~°∞.
Kè«fÎãπQÆ_è£Ö’ ™êÖÏfiA_»∞O ¿Ñ~°∞`À yi[#∞ÅÃÑ·|_ç #~°"Õ∞^èŒO
ã¨$+≤ìã¨∞Î<åfl~°∞.
J_»=ÙÅ q^èŒfiOã¨OÖ’ ~å¢+¨ì„ѨÉèí∞`«fiO ó
"≥·Ü«∞ãπ ~å[âıY~°Ô~_ç¤ „ѨÉèí∞`«fiO qâßY U*ˇhûÖ’ ÉÏÔH·ûò
`«=fiHÍÅ HÀã¨O 2005Ö’ lO^•Öò HõOÃÑhH˜ J#∞=∞uxzÛOk.
lO^•Öò HõOÃÑh „`«=fiHÍÅ∞ „áê~°Oaè¿ãÎ J#O`«yi, J~°‰õΩ
=∞O_»ÖÏÅÖ’ 8"ÕÅ ÃÇÏHÍì~°¡ „áêO`«OÖ’x Pk"åã‘ „QÍ=∂Å∞
MÏm KÕÜ«∞=Åã≤ =ÙO@∞Ok. ^•xH˜`À_»∞ ~°ãπ JÖò Mˇ·=∂ ã¨Oã¨÷
#sûѨ@flO =^ŒÌ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞É’`«∞#fl =∞~À JÅ∂ºq∞xÜ«∞O
Ѩi„â◊=∞‰õΩ ÉÏÔHûÂò "≥eH˜f`«‰õΩ =∞iH˘O`« J_»qx ˆHÏ~ÚOKå~°∞.
nO`À J~°‰õΩ #∞O_ç zO`«Ñ¨e¡=~°‰õΩ ÉÏÔHûÂò `«=fiHÍʼnõΩ U~åÊ@∞¡
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. `«=fiHÍÅ∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ`Õ „QÍ=∂ÅÃÑ· ^Œ∞=Ú‡
"åºÑ≤Oz ѨO@Å∞ <åâ◊#=∞ÜÕ∞º „Ѩ=∂^Œ=ÚOk. "å`å=~°},
Ѩ~åº=~°} HÍÅ∞+¨ºO`Àáê@∞ Éèí∂QÆ~°ƒù[ÖÏÅ∞ WOH˜áÈ`åÜ«∞x
Pk"åã¨∞Å∞ PO^Àà◊# K≥O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. =∞~À"≥·Ñ¨Ù [ÅÜ«∞[˝O
¿Ñ~°∞`À áÈÅ=~°O, ѨÙezO`«Å ÖÏO˜ ÉèÏs h˜áê~°∞^ŒÅ
„áê*ˇ‰õΩìÅ =Å¡ "ÕÖÏk yi[# QÆ∂_ÕÅ∞ h@ =Úxy ÅHõ∆ÖÏk=∞Ok
x~å„â◊Ü«ÚÅ=Ù`«∞<åfl~°∞.
U*ˇhû „áêO`«OÖ’x [Å=#~°∞ÅÃÑ· Pk"åã‘Å
ÉèÏQÆ™êfi=∞ºO ¿Ñ~°∞`À „ѨÉèí∞`«fiO z#fl`«~°Ç¨ [Åq^Œ∞º`ü „áê*ˇ‰õΩìÅ
x~å‡}ÏxH˜ „Ѩ}ÏoHõ ã≤^ŒúO KÕã≤Ok. ~å¢+¨ì"åºÑ≤`«OQÍ 70
Ѩ=~üáê¡OòÅ x~å‡}O ¢ÃÑ·"Õò =º‰õΩÎʼnõΩ JѨÊyOKÕ „Ѩܫ∞`åflÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. g˜=Å¡ =KÕÛ P^•Ü«∞O yi[# ã¨OˆH∆=∞O
HÀã¨O Y~°∞ÛKÕ™êÎ=∞x HÍO„ÔQãπ „ѨÉèí∞`«fiO JO@∞Ok. =∞~À"≥·Ñ¨Ù
J~°‰õΩ, áêÑ≤H˘O_»Å∞ ÖÏO˜ „áêO`åÅ`À áê@∞ QÀ^•=i
Ѩs"åǨÏHõ „áêO`«OÖ’x J<ÕHõ „Ѩ^ÕâßÅ#∞ Ѩ~åº@Hõ ˆHO„^•Å∞QÍ
=∂~°∞ã¨∞Î<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO KÕѨ_»∞`«∞#fl D Ô~O_»∞ HÍ~°º„Hõ=∂Å
^•fi~å Pk"åã¨∞Å ã¨O㨯$u, ã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞, PKå~°
=º=Ǩ~åÅ∞ JO`«iOKÕ „Ѩ=∂^Œ=ÚOk. qz„`«"Õ∞=∞O>Ë
Pk"åã¨∞ʼnõΩ „áê}ã¨OHõ@OQÍ =Ù#fl „Ѩu Ѩ^äŒHõO Pk"åã¨∞Å
Jaè=$kú HÀã¨"Õ∞ J=∞Å∞ [~°∞ѨÙ`«∞#fl@∞¡ „ѨÉèí∞`«fiO qã¨Î$`«
„ѨKå~°O KÕã¨∞ÎOk. =ºuˆ~H˜Oz# Pk"åã¨∞ʼnõΩ =∂„`«O
™êÜ«Ú^èŒOQÍ<Õ ã¨=∂^è•#O K≥|∞`«∞Ok. P ÉÏ^茺`« „ˆQǨÏ∫O_£ûH˜
JѨÊyOzOk. „ѨÉèí∞`«fiO „ˆQǨÏ∫O_£û g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_»∞`«∞Ok.
~å¢+¨ì"åºÑ≤`«OQÍ ã¨OK«Å#O ˆ~ÔHuÎOz# 11 =∞Ok yi[#
=∞Ç≤Ïà◊ÅÃÑ· „ˆQǨÏ∫O_£û =¸HõÅ∞ J`åºKå~°O [iÑ≤# ã¨OѶ¨∞@#Ö’
ǨϟO=∞O„u, _çlÑ≤ =ÚYº=∞O„u ã¨ÊOkOz# f~°∞#∞ K«∂¿ãÎ
„ѨÉèí∞`«fi Éèíq+¨º`ü |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷Å Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O`À #_»∞ã¨∞Î#fl
™êÜ«Ú^èŒ |ÅQÍÅ KÕuÖ’ =ÙO^Œ<Õk ã¨Ê+¨ì=∞ø`«∞Ok.
#Å¡=∞Å J_»=ÙÖ’¡ rqOKÕ ã¨∞=∂~°∞ 50 "ÕÅ=∞Ok
K≥OK«∞Å#∞ J_»q#∞O_ç MÏm KÕ~ÚOKÕ „Ѩܫ∞`«flOÖ’
„ѨÉèí∞`«fi=ÚOk. J_»=ÙÅ#∞ MÏm Kտ㠄Ѩu ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ 10
ÅHõ∆Å ~°∂áêÜ«∞Å Pi÷Hõ ã¨Ç¨Ü«∞O`À áê@∞ Ô~O_»∞#fl~° ZHõ~åÅ∞
=∂QÍ}˜ QÍh, S^Œ∞ ZHõ~åÅ "≥∞@ì QÍh WzÛ "≥∞ÿ^•# „áêO`åÅÖ’
Ô~O_»∞áÈ~°¬<£Å WÅ∞¡ Hõ˜ìOz W™êÎ=∞x K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
K≥OK«∞ÃÑO@Å `«~°eOѨ٠HÍ~°º„Hõ=∞O =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡#∞O_ç
WѨʘˆH „áê~°OaèOKå~°∞. ÃÑOÖ’¡x ÃÑ^ŒÌÅ∞ nxfl ѨÓiÎQÍ
=ºuˆ~H˜ã¨∞Î<åfl~°∞. QÆ`«OÖ’ Nâ‹·ÅO „áê*ˇH±ì Hõ>Ëì@ѨC_»∞ P „áêO`«
J_»=ÙÖ’¡x 300 K≥OK«∞ ÃÑO@efl =∞ǨÏ|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡
H˘ÖϡѨÓ~ü‰õΩ `«~°eOz# „ѨÉèí∞`«fiO `«~åfi`« Ѩ˜ìOK«∞HÀÖË^Œx
QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. ~å¢+¨ì"åºÑ≤`«OQÍ QÆ#∞Å ^•fi~å,
[ÅÜ«∞*Ï˝Å ^•fi~å x"å™êÅ∞ HÀÖ’Ê`«∞#fl „Ѩ[Å∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ#
ѨÙ#~å"åã¨O HÀã¨O L^Œºq∞ã¨∞ÎO>Ë J}z"Õã¨∞Î#fl ~å¢+¨ì„ѨÉèí∞`«fiO
#Å¡=∞Å K≥OK«∞ʼnõΩ Hõà◊√¡ q∞~°∞q∞@∞¡ Q˘e¿Ñ á꺈Hr (J=∞Å∞
=∂@ J@∞Oz`Õ) „ѨHõ˜ã¨∞ÎOk. iÜ«∞Åì~üQÍ =º=ǨÏiã¨∞Î#fl
=ÚYº=∞O„uH˜ =∞OzÉË~°O `«yeOk HÍÉ’Å∞ Jx „Ѩ[Å∞
J#∞H˘O@∞<åfl~°∞. „ѨÉèí∞`«fiO =∂„`«O =KÕÛ ã¨O=`«û~°O 'J=∞‡HÍxH˜
#Å¡=∞Å— Jx É’~°∞¤ ÃÑ>Ëì „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ =Ú=∞‡~°O KÕã¨∞ÎOk.
=ÚyOѨ٠ó
D Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ J_»=ÙÅ#∞ ~°H˜∆OK«∞HÀ"åeû# ÉÏ^茺`«, D
^Õâ◊O #∞O_ç q^Õj áêi„âßq∞Hõ "Õ`«ÎÅ#∞ `«iq∞"ÕÜ«∂eû# `«Hõ∆}
Hõ~°Î=ºO Pk"åã¨∞Å rq`« ÅHõ∆º=∞~ÚºOk. JO^Œ∞ˆH Pk"åã¨∞Å∞
™êÜ«Ú^èŒ∞Öˇ· áÈ~åÏxfl f„=`«~°O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. JO`Õ ã‘iÜ«∞ãπQÍ
~å¢+¨ì„ѨÉèí∞`«fiO yi[# ɡÏeÜ«∞<£ U~åÊ@∞KÕã≤ "åiHõO’¡
"åi"ÕÅ∞ á⁄_çÑ≤OKÕ q^èŒOQÍ yi[#QÆ∂_ÕÅ g∞^Œ‰õΩ Lã≤Q˘ÅÊ
_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ =ÙOk.
K«i„`« ѨÙ#~å=$`«O J=Ù`«∞Ok. P~°∞ºÅHÍÅO <å˜ ‰õΩ˜Å
Z`«∞ÎQÆ_»Å#∞ <Õ˜ áêÅHõѨH∆ÍÅ∞ J=ÅOaèã¨∞Î<åfl~Ú. P Z`«∞ÎQÆ_»
Å#∞ z`«∞Î KÕã¨∂Î J=∞~°∞Å `åºQÍÅ ã¨∂ÊùiÎ`À L"≥fi`«∞Î# Zyã≤
Ѩ_»∞`«∞#fl yi[# áÈ~åÏÅ∞ `«Ñ¨ÊHõ q[Ü«∞O ™êkè™êÎ~Ú.
JOu=∞OQÍ „Ѩ[Å∞ J*ËÜ«ÚÅ#flk K«i„`« =∞#=ÚO^Œ∞Oz#
ã¨`«ºO.
"åà◊√¡ KÕ¿ã áÈ~åÏʼnõΩ KÕÜ«¸`«x^•ÌO. ™ê„=∂[º"å^Œ∞Å
^Œ∞~å„Hõ=∞} #∞O_ç =∞#^Õâßxfl HÍáê_Õ „Ѩܫ∞`«flOÖ’ =Ù#fl
Pk"åã¨∞Å áÈ~å@OÖ’ ÉèÏQÆ™êfi=ÚÅ=∞=Ù^•O. X

14. 12 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
(QÆ`« ã¨OzHõ `«~°∞"å~Ú....)
q^ÕâßÅÖ’ =Ù#fl ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õÄ_® *ÏfÜ«∞"å^Œ
HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ x=∞QÆ∞flÅ∞ HÍ=_»O „áê~°OaèOKå~°∞. "åiÖ’
"≥Ú^Œ˜"å~°∂, JO^ŒiHõO>Ë =ÚO^Œ∞O_ç ÉèÏ~°`« ã¨fi`«O„`« `˘e
*ˇO_®#∞ ~°∂á⁄OkOz, ZQÆ∞~°"Õã≤# "åiÖ’ "Õ∞_»"£∞ HÍ=∂ XHõ~°∞.
"Õ∞_»"£∞ aèÔH·r ~°∞ã¨∞ÎO HÍ=∂
1907, JQÆã¨∞ì 2= `Õn# ÔOO_»= JO`«~å˚fÜ«∞ ™È+¨eã¨∞ì
HÍO„ÔQãπ HÀã¨O ã¨ìòQÍ~üìÖ’ ã¨=∂"Õâ◊"≥∞ÿ# ^•^•Ñ¨Ù "Õ~Ú=∞Ok
qq^èŒ ^ÕâßʼnõΩ K≥Ok# „Ѩux^èŒ∞Å =ÚO^Œ∞ „a˜+π "åà◊§
^Œ∞~å‡~åæÅ QÆ∞iOp, ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ã¨fi`«O„`«O J=ã¨~åxfl QÆ∞iOp
XHõ Q˘Ñ¨Ê LѨ<庙êxfl WKåÛHõ "Õ∞_»"£∞ aèÔH·r HÍ=∂ P‰õΩѨK«Û,
HÍëêÜ«∞, Z~°∞Ѩ٠~°OQÆ∞Å∞#fl „u=~°‚ Ѩ`åHÍxfl Pq+¨¯iOzOk.
''D *ˇO_® ÉèÏ~°`« ã¨fi`«O„`åxk—— Jx „ѨHõ@# KÕã≤Ok. ÉèÏ~°`«^Õâ◊ѨÙ
"≥Ú^Œ˜ *ÏfÜ«∞ *ˇO_®#∞ q^Õj QÆ_»¤ÃÑ· Pq+¨¯iOz, ÉèÏ~°`«
^Õâ◊ ^Œ∞ã≤÷uÃÑ·H©, ã¨=∞㨺ÅÃÑ·H© „ѨѨOK« ^Œ$+≤ìx =∞o§OK«_»OÖ’
q[Ü«∞O ™êkèOz P"≥∞ K«i„`« ã¨$+≤ìOzOk. P"≥∞ K«~°º
„ѨѨOK«=∞O`«Ï Q˘Ñ¨Ê „ѨÉèÏ"åxfl "Õã≤Ok.
P"≥∞ P HÍÅOÖ’ J`«ºO`« K«∞~°∞ÔH·# qѨ¡=HÍi}˜,
'qѨ¡"åxH˜ `«e¡— J<Õ a~°∞^Œ∞#∞ ã¨OáêkOK«∞‰õΩOk. "≥Ú^Œ@ P"≥∞
~°ëêº #~Àkfl‰õΩ¯Å #∞Oz ã¨∂ÊùiÎx á⁄OkOk. =¸_»= *Ï~ü
JÖˇQÍ˚O_»~üÃÑ· ǨÏ`åºÜ«∞`«flO KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ LifÜ«∞|_ç# ™Èá¶êº
ÃÑ~˘"£ã¨¯Ü«∂ P"≥∞‰õΩ P^Œ~°≈O. P `«~åfi`« P"≥∞ qѨ¡"À^Œº=∂ÅÖ’
„Ѩ[Å áê„`«#∞ J^茺ܫ∞#O KÕã≤Ok. 1917 ~°ëêº qѨ¡"åxfl
ã¨OѨÓ~°‚OQÍ qâ◊fiã≤OzOk.
J`«ºO`« ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"å^Œ ÉèÏ"åÅ∞ Hõey=ÙO_ç, „Ѩ*Ï
rq`«OÃÑ· U=∂„`«O Pã¨H˜ÎÖËx, „a˜+π áêÅ# '^ŒÜ«∂QÆ∞}O—ÃÑ·
#=∞‡HÍxfl Hõey=ÙO_Õ Éèí~°Î#∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖËx P"≥∞ „Hõ=∞OQÍ
J`«x#∞O_ç ^Œ∂~°"≥∞ÿOk. H˘kÌ ã¨O=`«û~åÅÖ’<Õ "å~°∞
q_çáÈÜ«∂~°∞. 1902Ö’ f„=OQÍ [|∞ƒÑ¨_ç# P"≥∞ zH˜`«û HÀã¨O
q^ÕâßʼnõΩ "≥o§Ok. JÖÏ "≥Ú^ŒÖˇ·# P"≥∞ „Ѩ"å㨠rq`«O 35
ã¨O=`«û~åÅ∞ H˘#™êyOk. "≥·^Œº zH˜`«û á⁄Ok# J#O`«~°O S~Àáê
^ÕâßÅ#∞ XHõ ã¨O=`«û~°O áê@∞ ã¨O^Œi≈Oz# P"≥∞ ÅO_»<£Ö’
ã≤÷~°Ñ¨_çOk. PHõ¯_» ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Pâ◊Ü«∞O QÆ∞iOz ÃÇ·Ï_£ áê~ü¯Ö’
J`«ºO`« Pã¨H˜Î`À qO@∞#fl „Ѩ[ʼnõΩ LѨ<庙êeã¨∂Î P"≥∞ „ѨKå~°
=∞Ǩϟ^Œº=∂xfl KÕѨ˜ìOk. i=Å∂º+¨#s áêsìx WOQÆ¡O_£Ö’
âߺ"£∞r ™ê÷Ñ≤Oz#ѨʘH© "Õ∞_»"£∞ HÍ=∂, ™ê=~°¯~üÅ∞ ^•xfl
xi‡OKå~°∞. Js˚Å∞ ÃÑ>Ëì HÍO„ÔQãπ q^è•#O =Å# ZÖÏO˜ ѨÙ~ÀQÆf
=ÙO_»^Œx „QÆÇ≤ÏOz# P"≥∞ q∞e>ˇOò Ѩ^Œú`«∞Å"≥·Ñ¨Ù‰õΩ =∞o§Ok.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ã¨fi`«O„`«O HÀã¨O P"≥∞ ÅO_»<£, áêiãπ, *ˇh"åÅ #∞O_ç
x~°O`«~åÜ«∞ „ѨKå~åxfl ™êyOzOk.
1905, AÖˇ· 1# ÅO_»<£Ö’ WO_çÜ«∂ ǨÏ∫ãπ#∞ `≥~°z#ѨÙ_»∞
^•xH˜ P"≥∞ Ǩ[~°~ÚOk. Wk WOQÆ¡O_£Ö’ ÉèÏ~°`« qѨ¡"À^Œº=∂xH˜
ÃÇÏ_£HÍfi~°ì~üQÍ `«Ü«∂~°~ÚOk. WO_çÜ«∂ |Ü«∞@ =ÙO_ç J`«ºO`«
ÉèíÜ«∂xfl HõeyOz# ÉèÏ~°`« ã¨Oã¨÷ÅÖ’ XHõ˜QÍ `«Ü«∂~°~ÚOk.
"å~°∞ "å~åxHÀ™êi ã¨=∂"ÕâßÅ∞ "Õ¿ã"å~°∞, LѨ<庙êÅ∞
WKÕÛ"å~°∞, „Ѩu~ÀE K«~°ÛÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞. ~åÜ«∞_»O, "ÕÖÏk qѨ¡=
Hõ~°Ñ¨„`åÅ#∞, |∞H±Öˇ@¡#∞ =Ú„kOK«_»O, "å˜x áêºH± KÕã≤ áÈãπì
KÕÜ«∞_»O =O˜q Ѩ#∞Ö’¡ XHõ ÉèÏQÆO. HõxÃÑ@ì‰õΩO_® =ÙO_»@O
HÀã¨O =O^ŒÖÏk "Õˆ~fi~°∞ J„_≥ãπʼnõΩ ѨO¿Ñ"å~°∞. P `«~åfi`«
P"≥∞ PÜ«Ú^è•Å#∞ ã¨OáêkOK«_»OÖ’, "å˜x ѨOÑ≤OK«_»OÖ’
‰õÄ_® ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤Ok. D PÜ«Ú^è•Å#∂, ¿ÑÅ∞_»∞ Ѩ^•~å÷
Å#∂ LѨÜ≥∂yOKÕ tHõ∆}x=fi_»OÖ’ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_Õk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qѨ¡"À^Œº=∂xfl xi‡OK«_»O HÀã¨O P"≥∞
`«# ã¨fiO`« ^èŒ<åhfl, â◊H˜Îh Ü«∞^äÕK«ÛùQÍ Y~°∞ÛÃјìOk. Ü«¸~°Ñπ‰õΩ
K≥Ok# J<ÕHõ =∞Ok qѨ¡=HÍ~°∞Å∞ P"≥∞#∞ Hõeã≤
ã¨∂ÊùiÎxá⁄O^Õ"å~°∞. ™ê=~°¯~ü ~åã≤# 'ÉèÏ~°`« ã¨fi`«O„`« `˘e
ã¨O„QÍ=∞O—#∞ PKå~°º ã¨Ç¨Ü«∞O`À "Õ∞_»"£∞ HÍ=∂ „ÃѶOKü
ÉèÏ+¨Ö’H˜ J#∞=kOzOk. "å~°∞ „ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ qѨ¡=Hõ~°"≥∞ÿ#
„ÃÑãπ #∞Oz ™ê#∞Éèí∂uh, ã¨Ç¨Ü«∂hfl HÀ~å~°∞. JO^Œ∞=Å¡ "Õ∞_»O
HÍ=∂ â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ "庙êÅ#∞ ~å¿ãk. Jq „ѨѨOK«
=∞O`«Ï ѨOÑ≤}© J~Ú [~°‡<£, „ÃѶOKü, WÏeÜ«∞<£, ~°+¨º<£
ÉèÏ+¨Ö’¡H˜ J#∞"å^Œ=∞Ü«∂º~Ú.
YO_®`«~°, ~°ëêº qѨ¡"åÅ`À "Õ∞_»"£∞ HÍ=∂‰õΩ#fl
ã¨O|O^è•Å =Å# qѨ¡= Ѩ^Œú`«∞ŠѨ@¡ P"≥∞ ^Œ$_è» qâßfiã¨O
ÃÑiyáÈ~ÚOk. PÜ«Ú^è•Å#∞ѨÜ≥∂yOK«_»O, ÉÏO|∞Å#∞
`«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞_»OÖ’ Ü«Ú= qѨ¡=HÍ~°∞ʼnõΩ P"≥∞ "åã¨Î= tHõ∆}#∞
x~°fiÇ≤ÏOzOk. ɡi¡<£Ö’ =ÙO_Õ ~°+¨º<£ "≥·^Œº q^•ºi÷x q∞ãπ J<åº
ÉÏO|∞ `«Ü«∂sx QÆ∞iOz ~°+¨º<£ ÉèÏ+¨Ö’ L#fl ѨÙã¨ÎHÍxfl
WOw¡+πÖ’H˜ J#∞"å^ŒO KÕã≤zÛ "åiH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_çOk.
WOQÆ¡O_£Ö’ qѨ¡=HÍ~°∞ÅÃÑ· LK«∞Û ayã¨∞ÎO_»@O`À P"≥∞
áêiãπ "≥o§ JHõ¯_» ã≤÷~°Ñ¨_çOk. JѨʘ#∞O_ô WOQÆ¡O_£‰õΩ `«#
ã¨O^Œ~°≈##∞ H˘#™êyã¨∂Î<Õ áêiãπÖ’ *ÏfÜ«∞"å^Œ HÍ~°ºHõÖÏáêʼnõΩ
q^ÕâßÅÖ’x =∞Ç≤ÏàÏ *ÏfÜ«∞"å^Œ∞Å∞
-q.QÍiæ
K«i`«„Ö’ =∞Ç≤Ïà◊
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890123456789012345678901212345678901234567890123456789

15. 13=∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
ˆHO„^ŒaO^Œ∞"≥·Ok. 1909, ÃãÃÑìO|~üÖ’ "Õ∞_»"£∞ HÍ=∂,
ǨÏ~°^ŒÜ«∂àòÅ∞ '=O^Õ =∂`«~°O—#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. Kè«’áê^蕺ܫ∞
ã¨Oáê^ŒHõ`«fiOÖ’x '`«ÖÏfi~ü—#∞ ‰õÄ_® P"≥∞ =$kú KÕã≤Ok. "å~°∞
`«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêŠѨikèx qã¨ÎiOz áêiãπÖ’<Õ H͉õΩO_® ɡi¡<£,
#∂ºÜ«∂~ü¯, ’HÀºÅÖ’ ‰õÄ_® `«=∞ ˆHO„^•Å#∞ <≥ÅH˘ÖÏÊ~°∞.
<åã≤H± lÖÏ¡ HõÖˇHõì~°∂, "Õ∞l„¿ãì@∂ J~Ú# *ÏHõû<£#∞
HÍeÛK«OÑ≤#ѨÙ_»∞ ѨÓiÎ ÉÏ^茺`«#∞ `«# Éèí∞*ÏÅg∞kÔH`«∞ΉõΩO@∂
"Õ∞_»"£∞ HÍ=∂ áêiãπÖ’x „a˜+π ~åÜ«∞ÉÏ~° HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’
XHõ _çHõ¡ˆ~+¨<£ÃÑ· ã¨O`«HõO KÕã≤Ok. 1908 #=O|~üÖ’ WO_çÜ«∂
ǨÏ∫ãπ =^ŒÌ P"≥∞ „Ѩã¨OyOzOk. P"≥∞ „Ѩã¨OQÍxfl Hõ~°Ñ¨„`«OQÍ
=Ú„kOz, P `«~åfi`« "å˜x ÃÑ^ŒÌ ã¨OYºÖ’ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
ѨOÑ≤OKå~°∞. P Hõ~°Ñ¨„`«O qѨ¡"À^Œº=∞ ã¨∂„`åÅ "≥Ú`åÎxH˜ XHõ
„Ѩ}ÏoHõ J~ÚOk.
1910, ÃãÃÑìO|~ü 21# [iy# DlÑπì *ÏfÜ«∞ =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
P"≥∞ 'DlÑπì JO`«~å˚fÜ«∞ K«@ì|^Œú ™ê÷#OÃÑ· TiˆH T^Œ~°Q˘˜ì
„ѨÜ≥∂[#O Uq∞˜? q^Õj P„Hõ=∞}‰õΩ ÉÏO|∞Å∂, i"åÅfiˆ~¡
ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•#O— Jx ÉÏǨ@OQÍ „ѨHõ˜OzOk. q^Õj
áêʼnõΩÅ#∞ ‰õÄÅ^ÀÜ«∞_®xH˜ Ç≤ÏOã¨<Õ LѨÜ≥∂yOKåÅx HÍ=∂
ZѨC_»∂ K≥¿ÑÊk. P Pâ◊Ü«∞O HÀã¨"Õ∞ P"≥∞ `«# rq`åxfl JOH˜`«O
KÕã≤Ok.
J^Õ ã¨=∂"Õâ◊OÖ’ P"≥∞ '<ÕxHõ¯_» DlÑπì [<åÉèÏÖ’x
ã¨QÆÉèÏQÍxfl =∂„`«"Õ∞ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞. q∞ye# ã¨QÆÉèÏQÆO ZHõ¯_»∞O^À
<Õ#_»Q˘KåÛ?— Jx "åºMϺxOzOk. =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ‰õÄ_® *ÏfÜ«∞
L^Œº=∂ÅÖ’ K«∞~°∞QÍæ áêÖÁæ<åÅx P"≥∞ HÀ~°∞‰õΩOk. =∞Ç≤ÏàÏ
L^Œº=∂ÅÖ’ P"≥∞ ZѨC_»∂ KåÖÏ K«∞~°∞QÍæ =ÙO_Õk. 1906Ö’
P"≥∞ =∞Ç≤Ïà◊Å JO`«~å˚fÜ«∞ H“xûÖò ã¨=∂"ÕâßxH˜ Ǩ[Ô~·
ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ <åºÜ«∞O [~°QÍÅx XHõ JÉèíº~°÷# KÕã≤Ok. „Ѩ*Ï
ã¨O|O^èŒ q+¨Ü«∂ÅÖ’ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞ <åºÜ«∞"≥∞ÿ# áê„`«#∞
áÈ+≤OKåÅx P"≥∞ ã¨OѨÓ~°‚OQÍ #q∞‡Ok.
1910, =∂~üÛÖ’ ™ê=~°¯~ü JÔ~ã¨ìÜ«∂ºHõ P"≥∞ `«#
â◊‰õΩÎÅxflO˜h J`«xfl q_»∞^ŒÅ KÕ~ÚOK«_»O"≥·¿Ñ ˆHO„nHõiOzOk.
1909Ö’<Õ P"≥∞ ÉèÏ~°`« ~å[H©Ü«∞ PHÍOHõ∆Å#∞ QÆ∞iOz
[~°‡#¡‰õΩ qâ◊^ŒO KÕ~ÚOK«_»O HÀã¨O XHõ LѨ<åºã¨ Ü«∂„`«
KÕѨ˜ìOk.
'=O^Õ=∂`«~°O—, '`«ÖÏfi~ü—Å∞ Ô~O_çO˜ÃÑ·<å ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’
x¿+^èŒO qkèOz<å, qѨ¡=HÍ~°∞Å∞ "å˜x „ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ =Ù#fl
ã¨fi^ÕjÜ«ÚÅO^ŒiH© ѨOÑ≤}© KÕ¿ã"å~°∞.
qѨ¡=HÍ~°∞Å x^èŒ∞Å#∂, JH“O@¡#∂ x~°fiÇ≤ÏOKÕ Hõ~°Î=ºO
P"≥∞^Õ. 1910Ö’ áêiãπÖ’ '*ÏfÜ«∞ xkè— U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. HÍ=∂,
Kè«’áê^蕺Üü∞Å∞ ^•xH˜ HÀâßkèHÍ~°∞Å∞QÍ =Ù<åfl~°∞.
''P"≥∞ QÆ`«OÖ’ KÕã≤# `«Ñ≤Ê^•Å QÆ∞iOp, ~å[H©Ü«∂Ö’¡
P"≥∞ WHõ ÉèÏQÆO HÍÉ’^Œ<Õ Ç¨g∞ (Qͺ~°O©)—— QÆ∞iOp „a˜+π
"åiH˜ ~å`«Ñ¨Ó~°fiHõ Hõ∆=∂Ѩ} W=fi_®xH˜ P"≥∞ ã≤^ŒúѨ_»ÖË^Œ∞.
JO^Œ∞=Å# P"≥∞#∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ uiy ~åx=fiÖË^Œ∞. 35 ã¨OIIÅ
ã¨∞n~°… „Ѩ"åã¨O `«~åfi`« P"≥∞ WO˜g∞^Œ ɡOQÆÃÑ@∞ì‰õΩOk.
=Ü«∞ã¨∂, J<å~ÀQͺÅ=Å# |~°∞=Ù `«yæáÈ~ÚOk. |ÅÇ‘Ï#OQÍ
=ÙO_ç, =Ü«∞ã¨∞=∞o§, xÅ|_»ÖËx, #_»=ÖËx, ~åÜ«∞ÖËx ã≤÷uÖ’
=Ù#fl P"≥∞#∞ 'ZÖÏO˜ ã¨ÉèíÅ∂ x~°fiÇ≤ÏOK«^Œh, LѨ<庙êÅ∞
KÕÜ«∞^Œh— ~å`«Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ Ç¨g∞x"åfiÅx „ѨÉèí∞`«fiO _ç=∂O_£
KÕã≤Ok – "åiÖ’ P"≥∞ ~°yeOz# ÉèíÜ≥∂`åÊ`åxH˜k XHõ x"åo!
ZO`À #K«ÛK≥Ñ≤Ê#g∞^Œ@ J~Ú+¨ìOQÍ<Õ, J==∂#O`À xO_ç#
Hõhfl˜`À P"≥∞ Ǩg∞ Ѩ„`«OÃÑ· ã¨O`«HõO KÕã≤ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
uiy=zÛOk. ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ kwkQÆQÍ<Õ P"≥∞#∞ áês≈ [#~°Öò
Pã¨∞Ѩ„uH˜ ǨïÏǨï˜# `«~°eOKåeû=zÛOk. Zxq∞k
<≥ÅÅáê@∞ JHõ¯_Õ =Ù#fl P"≥∞ 1936, JQÆã¨∞ì 16# – Q“~°"åÅ∂,
ã¨O`åáêÅ∂ Ug∞ ÖˉõΩO_®<Õ xâ◊≈|ÌOQÍ x„+¨¯q∞OzOk. P"≥∞‰õΩ
QÆ∞iÎOѨÙ, KåÖÏ PÅ㨺OQÍ, 1960Ö’ P"≥∞ â◊`«[Ü«∞Ou
ã¨O=`«û~°OÖ’ =zÛOk.
1905Ö’ ɡOQÍÖò qѨ¡=HÍ~°∞efl ã¨=∞i÷Oz# „ѨÉèÏ=u (P
`«~åfiuHÍÅOÖ’ g∞~å˚) J"≥∞iHÍÖ’x 'ÉèÏ~°`«, S~°¡O_£ ^ÕâßÅ
™êfi`«O„`«ºO—(„Ѷ‘_»"£∞ Ѷ¨~ü WO_çÜ«∂ JO_£ S~°¡O_£) J<Õ „QÆ∂ѨÙ`À
ѨxKÕã≤Ok. ã¨~°àÏ ˆ~ =∞#=~åÖˇ·# ˆ~}∞HÍ ˆ~ WOQÆ¡O_£Ö’ „a˜+π
™ê„=∂[º"å^Œ =ºuˆ~Hõ bQ∑`À Hõeã≤ ѨxKÕã≤Ok. [~°‡hÖ’x
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞, qѨ¡=HÍ~°∞Å`À ‰õÄ_® „ѨÉèÏ=uH˜
ã¨O|O^è•Å∞<åfl~Ú.
ã≤fi@˚~°¡O_£‰õΩ K≥Ok# "Õ∞^è•q "≥∞b¡ ëÈeOQÆ~ü PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’
ã¨fi`«O„`À^Œº=∞OÖ’ K«∞~°∞QÍæ ѨxKÕã≤Ok. 1942, ÃãÃÑìO|~ü 15#
HÍO„ÔQãπ‰õΩ K≥Ok# 11 =∞Ok "≥∞b¡ ëÈeOQÆ~ü <åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’
q[Ü«∞"å_»Ö’x <åºÜ«∞"å^Œ∞Å WO_»¡‰õΩ "≥o§ H˜fiò WO_çÜ«∂
L^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ `«=∞ „áêH©ìãπ#∞ xeÑ≤"ÕÜ«∂eûOkQÍ "åiH˜
q[˝Ñ≤Î KÕâß~°∞. 1942, JHÀì|~ü Ô~O_»∞# q[Ü«∞"å_»Ö’ HÍO„ÔQãπ
*ˇO_®#∞ ZQÆ∞~°"Õã≤, Hõ~°Ñ¨„`åÅ∞ ѨOz, x<å^•ezÛ, XHõ ã¨Éèí#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«_®xH˜ „Ѩܫ∞uflOz# "≥∞b¡ JÔ~ã¨ì~ÚOk.
~“O_£>Ë|∞Öòã¨=∂"ÕâßÅ∞
"≥Ú^Œ˜ ~“O_£ >Ë|∞Öò ã¨=∂"Õâßxfl HÍO„ÔQãπ
|Ç≤Ï+¨¯iOzOk. J~Ú`Õ „áê~°OÉèí i[ˆ~fi+¨<£`À =∞Ç≤Ïà◊Å∞
ѨÙ~°∞+¨µÅ`À ã¨=∂#=∞=Ù`å~°<Õ „áêuѨkHõ`À =∞Ç≤Ïà◊Å
F@∞ǨωõΩ¯HÀã¨O ÖÏc KÕÜ«∞_®xÔH· ÉËQÆO ëê #"å*ò, Hõ=∞ÖÏ
ã¨∞|ƒ~åÜ«∞<£Å∞ nxH˜ Ǩ[~°Ü«∂º~°∞. *ÏfÜ«∞"å^Œ =∞Ç≤Ïà◊Å∞
D "å^Œ##∞ =ºuˆ~H˜Oz, "å~°∞ áêÖÁæ#_®xfl =ºuˆ~H˜ã¨∂Î
„Ѩ^Œ~°≈#Å∞ [iáê~°∞. HÍh, H˘xfl "å~åÅ `«~åfi`« QÍOnè Wifi<£`À
XHõ XѨÊO^ŒOÃÑ· ã¨O`«HõO KÕÜ«∞QÍ<Õ *ÏfÜ«∞"å^Œ =∞Ç≤Ïà◊Å∞
`«=∞ ÉÏ}©x =∂~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. D XѨÊO^ŒO HÍO„ÔQãπ‰õΩ K≥Ok#

16. 14 =∞Ç≤ÏàÏ=∂~°æO v #=O|~ü–_çÃãO|~ü 2007
âßã¨<ÀÅ¡OѶ¨∞# L^Œº=∞ Mˇ·nÅ q_»∞^ŒÅ#∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞
™êkèOK«ÖË^Œ∞. ÉèíQÆ`üã≤OQ∑, J`«x ã¨Ç¨ÏK«~°∞ÅH˘~°‰õΩ Hõ∆=∂aèHõ∆
™êkèOKÕO^Œ∞‰õΩ Z@∞=O˜ „Ѩܫ∞`«fl=¸ KÕÜ«∞_®xH˜ QÍOnè
x~åHõiOK«_»O `«=∞x ZO`« JѶ¨∂`å(ëêH±)xH˜ QÆ∞iKÕã≤O^À P
`«~åfi`« Å*Ï˚=Ou =O˜ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ q=iOKå~°∞.
Ô~O_»= ~“O_£ >Ë|∞Öò ã¨=∂"ÕâßxH˜ ÉËQÆO ëê#"å*ò,
ã¨~Àlh<åÜ«Ú_»∂ Ǩ[Ô~· "≥∞"≥∂~åO_®xfl ã¨=∞iÊOKå~°∞.
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ i[ˆ~fi+¨<£ HÍh, xÜ«∂=∞HÍxfl=fi_»O (<åq∞<Õ+¨<£)
ÖË^• HÀ–PÑπì KÕã¨∞HÀ=_»O – =∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ ~å~ÚfÅx"åfiÅ<Õ D
Jxfl ã¨∂K«#Å#∂ ã¨=∂"Õâ◊O u~°ã¨¯iOzOk.
|∂~°∞˚"å =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂Å Pq~åƒù=O
"≥Ú^Œ˜ „ѨѨOK« Ü«Ú^ŒúO `«~åfi`« *ÏfÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏ
ã¨OѶ¨∂Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. ÉèÏ~°`« =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∞O (_»|∞¡ºSZ),
ÉèÏ~°`« =∞Ç≤Ïà◊Å *ÏfÜ«∞ =∞O_»e (Z<£ã≤ _»|∞¡ºS), JdÅÉèÏ~°`«
=∞Ç≤ÏàÏ =∞Ǩã¨Éèí (ZS_»|∞¡ºã≤) – 1917 #∞Oz 1927 =∞^茺֒
D =¸_»∞ „Ѩ^è•# ã¨OѶ¨∂Å∂ Pq~°ƒùqOKå~Ú.
ÉèÏ~°`«=∞Ç≤ÏàÏã¨OѶ¨∞O(_»|∞¡ºSZ)
S~°¡O_£‰õΩ K≥Ok# „ã‘Î"ån, k=º*Ï˝# ã¨=∂[ ã¨Éèí∞º~åÅ∂,
ã¨Ow`«HÍi}© J~Ú# =∂~°æÔ~ò Hõl<£û 1915Ö’ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
=zÛOk. k=º*Ï˝# ã¨=∂*ÏxH˜ K≥Ok# H˘O`«=∞Ok =∞Ç≤Ïà◊Å#∞
P"≥∞ Hõeã≤Ok. XHõ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂xfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O QÆ∞iOz
S~°¡O_£ˆH K≥Ok# „ã‘Î"åk _À~°f l#~å[^•ã¨`À =∂Ï¡_çOk.
`«q∞à◊ =∞^•~ü ã¨OѶ¨∞O (`«q∞à◊ =∞Ç≤Ïà◊Å ã¨OѶ¨∞O)‰õΩ K≥Ok#
J<ÕHõ =∞Ok ÉèÏ~°fÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ „ã‘Î q^Œº#∞, „Ѩ`ÕºH˜Oz POQÆ¡
ÉèÏëê É’^èŒ#, =$uÎ q^•º („HÍѶπìû) É’^èŒ#Å#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»O
HÀã¨O XHõ *ÏfÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨OѶ¨∂xfl U~åÊ@∞KÕÜ«∞_»OÖ’ „a˜+π
=∞Ç≤Ïà◊Å`À Hõeâß~°∞. © áêsìÅ∂, ÉϺ_ç‡O@<£, >ˇxflãπ P@Å#∞
™êÊ#û~ü KÕÜ«∞_»O HÀã¨O =∞Ç≤ÏàÏ i„H˜ÜÕ∞+¨<£ Hõ¡Éò#∞ U~åÊ@∞
KÕÜ«∂Åx "å~°∞ x~°‚~ÚOKå~°∞. Hõl<£û, l#~å[^•ã¨Å∞ q^Œº#∂,
Hõà◊Å#∂, P@Å#∂ q∞o`«O KÕ¿ã XHõ H˘`«Î ã¨Oã¨÷#∞
„ѨuáêkOKå~°∞. P q^èŒOQÍ 1917, "Õ∞ 8# _»|∞¡ºSZ =∞„^•ãπÖ’
U~°Ê_çOk. JhcÃãOò `˘e J^茺‰õ∆Ω~åeQÍ, =∂~°æˆ~ò Hõl<£û,
_À~°f l#~å[^•ã¨, =∂Åf Ѩ@fi~°÷<£, J=Ú‡ ™êfiq∞<å^äŒ<£,
^•^•ÉèíÜü∞, JO|∞[=∂‡àòÅ∞ Q“~°= HÍ~°º^Œ~°∞≈Å∞QÍ =Ù<åfl~°∞.
ã¨OѶ¨∞ ã¨O㨯~°}ÃÑ· D ã¨OѶ¨∂x‰õΩ#fl PÖ’K«#Å∞ 1926–1930
ã¨O=`«û~åÅÖ’ =∞„^•ãπ „ÃÑã≤_≥hû âßã¨#ã¨ÉèíÖ’ =Ú`«∞ÎÅH©∆‡ Ô~_ç¤
HÍ~°ºHõÖÏáêÅÖ’ xiÌ+¨ìOQÍ "≥Å¡_»ÜÕ∞ºq. âßã¨#=∞O_»à◊§ ^•fi~å
ã¨O㨯~°}ÅHÀã¨O ѨxKÕÜ«∞_»"Õ∞ ã¨OѶ¨∞O ~å[H©Ü«∞ q^è•#=∞x
„áê~°OÉèíOÖ’<Õ Jk ã¨Ê+¨ìOQÍ „ѨHõ˜OzOk. D q^è•#O =Å#
„a˜+π "åi`À ™œÇ¨„~°Ì ã¨O|O^è•Å#∞ H˘#™êyOK«=Åã≤# J=ã¨~°O
"åiH˜ U~°Ê_çOk. "åã¨Î"åxH˜ =∞Ç≤Ïà◊Å∞ `«=∞ ™ê=∂lHõ
Jâ◊HõÎ`«Å#∞O_ç ѨÓiÎQÍ q=Ú‰õΩÎÅÜÕ∞º=~°‰õÄ „a˜+π „ѨÉèí∞`«fiO
H˘#™êQÆQÆÅ^Œ<Õ Pâ◊#∞ =Ú`«∞ÎÅH˜∆‡ =ºHõÎO KÕã≤Ok.
1927HõÖÏ¡ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’x Jxfl „Ѩ^è•# #QÆ~åÅ #∞O_ô,
=∞„^•ãπ „ÃÑã≤_≥hûÖ’x z#fl Ѩ@ì}ÏÅ #∞O_ô _»|∞¡ºSZ "≥Ú`«ÎO
3,800 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ#∞ Hõey=ÙO_Õk. 17 âßYÅ#∂, 21
ˆHO„^•Å#∂ `≥~°=_»OÖ’ Jk q[Ü«∞O ™êkèOzOk. „Ѩu âßMÏ
<åÅ∞QÆ∞ „Ѩ^è•# JOâßÅÖ’ – =∞`«O, q^Œº, ~å[H©Ü«∂Å∞,
^•`«$`«fiO – `«=∞ Ѩxx ~°∂á⁄OkOK«∞HÀ"åe. q^Œº Ju
=ÚYº"≥∞ÿ#k. JHõ∆~å㨺`«, ‰õΩ@∞¡, „Ѩ^äŒ=∞ zH˜`«ûÅÖ’
=Ü≥∂[#∞ʼnõΩ `«~°QÆ`«∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»O HÀã¨O âßYÅxflO˜H©
„áÈ`åûǨÏO ÅaèOKÕk. Jk „áê~°OÉèíO #∞O_ô ~å[H©Ü«∞OQÍ K«∞~°∞QÍæ
ѨxKÕã≤Ok.
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ F@∞ǨωõΩ¯#∞ JÉèíºi÷ã¨∂Î 1917Ö’ „ѨÉèí∞`«fi
HÍ~°º^Œi≈ "≥∂O>ˇQ∑x HõÅ=_®xH˜ "å~°∞ F „Ѩuxkè=~åæxfl
ѨOáê~°∞. ¿Ñ^Œ „Ѩ[ʼnõΩ PǨ~å#flOkOK«_»O, q`«O`«∞=ÙʼnõΩ
P„â◊Ü«∂Å#∞ U~åÊ@∞KÕÜ«∞_»O, qѨ`«∞Î ÉÏkè`«∞ʼnõΩ
ѨÙ#~å"å™ê#flOkOK«_»O "åi ^•`«$`«fi HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ H˘xfl.
'„ã‘Î ^èŒ~°‡— J<Õ XHõ POQÆ¡ =∂ã¨Ñ¨„uHõ#∞ "å~°∞ #_ç¿Ñ"å~°∞. D
Ѩ„uHõÖ’ Ç≤ÏOn, `«q∞à◊ ÉèÏ+¨Ö’¡ "庙êÅ∞ ‰õÄ_® LO_Õq. XHõ
ã¨Oã¨÷QÍ _»|∞¡ºSZ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞"å^Œ Jaè„áêÜ«∂xH˜ „áêux^茺O
=Ç≤ÏOz<å, "åi Ѩ„uHõ =∂„`«O qaè#fl =ºH©ÎHõ~°}ʼnõΩ, `«~°K«∞QÍ
qѨ¡"å`«‡Hõ ^Œ$HõÊù^ä•xH˜ "ÕkHõQÍ Ñ¨xKÕã≤Ok.
ã¨∂~°`üÖ’ HÍ#∞ɡ<£ ã≤. "≥∞ǨÏ`å 30 =∞Ok ã¨Éèí∞ºÅ`À
_»|∞¡ºSZx U~åÊ@∞ KÕã≤Ok. =$uÎ q^•º `«~°QÆ`«∞Å#∞
„áê~°OaèOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨iáÈÜÕ∞O`« _»|∞ƒx "å~°∞ [=∞ KÕâß~°∞. P
`«~åfi`« "å~°∞ POQÆ¡ ÉèÏ+¨, „_®~ÚOQ∑ HÍ¡ã¨∞Å#∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
"å~°∞ "å~°Ñ¨Ù ã¨=∂"ÕâßÅ∞ [~°∞ѨىõΩ<Õ"å~°∞. JO^Œ∞Ö’
=Ü≥∂[#∞Öˇ·# =∞Ç≤Ïà◊Å∞ ѨÙã¨ÎHÍÅ∞ K«kq, K«~°ÛÅ∞ KÕ¿ã"å~°∞.
J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ _»|∞¡ºSZ 19= â◊`å|ÌѨ٠z=i, 20=
â◊`å|ÌѨ٠`˘e ã¨O㨯~°ÎÅ Ãã·^•úOuHõ "å~°ã¨∞~åÅ∞. áœ~å}˜Hõ
áê„`«Öˇ·# ™êq„u, ^Œ=∞Ü«∞Ou, ã‘`«Å#∞ "å~°∞ `«=∞ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ
ã¨∂ÊùiÎH˜ =¸ÖÏ^è•~°OQÍ K«∂¿ã"å~°∞. ÉÏeHõʼnõΩ JOkOKÕ q^Œº
"åix <Õ~°Ê~°∞Öˇ·# QÆ$ǨÏÜ«∞[=∂#∞Å∞QÍ, `≥e"≥·# `«Å∞¡Å∞QÍ,
=∞Oz áœ~°∞Å∞QÍ KÕÜ«∂Åx "å~°∞ PÖ’zOKÕ"å~°∞. Jk
ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ ÉÏÅ∞~°‰õÄ, ÉÏeHõʼnõÄ JOkOKÕ q^Œº aè#flOQÍ
=ÙO_ÕÖÏ KÕã¨∞ÎOk. 'ÉÏeHõÅ∞ QÆ$ǨÏâß„ã¨ÎOÖ’ _çѨ¡=∂ á⁄O^•e.
K«i„`«, Éèí∂QÀà◊ âß„™êÎÅ =Å# LѨÜ≥∂QÆ"Õ∞q∞˜?— – K«iÛOz#
„Ѩâ◊flÅÖ’ Wq H˘xfl.
1929, _çÃãO|~üÖ’ [iy# XHõ _»|∞¡ºSZ =∞Ǩã¨ÉèíÖ’
''„ã‘ÎѨÙ~°∞+¨µÅ‰õΩ XˆH <≥·uHõ „Ѩ=∂}O, q_çáÈ=_®xH˜ ã¨=∂#
ǨωõΩ¯Å∞, ã¨=∂# q_®‰õΩÅ K«Ïìxfl qxÜ≥∂QÆOÖ’H˜ `Õ=_®——xfl
_ç=∂O_£ KÕã¨∂Î f~å‡#O KÕâß~°∞. WO^Œ∞‰õΩ "å~°∞ ã¨=∂[OÖ’x
qq^èŒ ÃãHõ∆#¡ #∞O_ç QƘì =ºuˆ~Hõ`«#∞ Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å#