Lecture Peter Tom Jones: "Reasons for being optimistic (from an environmental point of view" (13/10/2016 Opening Green Office, KU Leuven)euven_okt_2016

1. Transitie naar “low-carbon, circular
economy”: 10 redenen voor optimisme
Dr. Ir. Peter Tom Jones
(IOF Onderzoeksmanager SIM² KU Leuven & Voorzitter i-Cleantech Vlaanderen vzw)
13-10-2016, Leuven, Opening Green Office KU Leuven

2. Transitie van de fossiele, lineaire economie naar een
klimaatvriendelijke, circulaire, veerkrachtige economie
Figuur: VITO
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 2

3. OKT 2016 Terra Reversa/Jones 3

4. Climate change, the mother of all problems
Eerst het slechte nieuws:
Over het Rockstromdiagram en het
klimaatprobleem
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 4

5. Planetaire
grenzen
worden
doorboord
Verdwijnen van habitat
Invasieve soorten
Opwarming aarde
…
Bron: WWF bewerking van J.
Rockström et al., Nature, 461, 2009
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 5

6. Welkom in het Antropoceen
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 11

7. Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met
3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
Grens voor “gevaa
klimaatverandering
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 12

8. Climate change, the mother of all problems
Naar het goede nieuws:
De transitiepaden zijn gekend, realistisch en
worden vandaag volop bewandeld
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 14

9. Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers  gebruikers
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 16

10. Low-carbon circular economy
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers  gebruikers
Schone energie vereist kritieke metalen zoals REEs, indium, germanium, etc.
Hernieuwbare energie-infrastructuur vereist staal, koper, nikkel, cement
Schone transportmodi vereisten REEs, lithium, cobalt
Waterstofeconomie vereist zink en platinum
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 18

11. Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie – Low-
carbon
• Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
• (Super)Smart Grids
Materialentransitie -
Circular
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers  gebruikers
10 redenen om
optimistisch te zijn
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 19

12. 1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren
voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016) 1
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 21

13. 1. (Energiegerelateerde) CO2 emissies stabiliseren
voor het eerst wereldwijd… (Data: IEA, 2016) 1
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 22

14. 2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen 2
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 23

15. 2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen
• Theorie:
o INDC China in Parijs 2015: Piek in CO2
emissies in 2030
• Realiteit (cijfers 2015):
o Steenkoolconsumptie: - 3,7%
o Energie-intensiteit: - 5,6%
o Steenkoolimport: - 30%
o Zonne-energie (op net aangesloten): + 74%
o Windenergie (op net aangesloten): + 33%
o J. Legget: “It looks as though total CO2
emissions may have peaked in 2014, fully 16
years ahead of the national 2030 target”
2
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 24

16. 2. Cleantech transitie in China gaat sneller
dan vooropgesteld in eigen doelstellingen 2
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 26

17. 3. Klimaatbeleid dubbelsporig succes
• “…limit planetary warming to well
below 2 °C, urging nations to
pursue an even stricter target, 1.5
°C”
• “Countries will assess their
progress towards reducing
emissions in 2018, and must
revisit their climate pledges every
five years, beginning in 2020”
• “The agreement creates a
transparent system for measuring,
reporting and verifying emissions”
3
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 27

18. Naar 2,7°C met huidige afspraken van Parijs
(t.o.v. 4+ °C met BAU)
Grens voor “gevaarlijke
klimaatveranderingen”
Temperatuurstijging indien
beloftes van INDC’s
worden nagekomen
3
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 29

19. Stevige hoop op een versneld in werking
treden is inmiddels bevestigd 3
Status 27-9-2016: 60 landen ratificeerden klimaatverdrag (eerste grens
overschreden). Samen goed voor 48% emissies.
Status 5-10-2016: EU ratificeert verdrag & tweede grens bereikt (> 55% emissies)
– Verdrag gaat van kracht vanaf 4-11-2016
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 30

20. Parijs is gebaseerd op aanpak van bottom-up
klimaatbeleid
UNFCCC Proces COP(1-21)  (post-)Kyoto...
Bottom-up proces: gemeenten, steden,
provincies, bedrijven nemen het voortouw...
Heel moeilijk...
Én
én Hoopgevend… Lokale
overheden sneller pro-actief
3
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 31

21. Stedelijke klimaatcoalities fuseren tot Global
Covenant of Mayors for climate and energy
EU Covenant of Mayors
• 6,635 Burgemeesters &
211 miljoen inwoners
(status 21-4-2016)
• CO2 reducties:
o > 20% reductie (tegen 2020)
o 40% reductie (tegen 2030
UN Compact of Mayors
• Opgestart door UN
Secretary-General Ban Ki-
moon and &, Michael R.
Bloomberg
• Aangestuurd door C40
Cities Climate Leadership
Group, ICLEI (Local
Governments for
Sustainability) e.a.
3
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 33

22. 4. Disinvestment-beweging wint heel snel aan
invloed
Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C
moet de hoofdmoot van de fossiele
grondstofvoorraden (steenkool, aardolie, gas) in de
grond blijven
4
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 34

23. > 500 pensioenfondsen, steden, religieuze groepen,
universiteiten, foundations  3,4 triljoen dollar “divested” 4
“Stranded assets”
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 36

24. “Expect a stampede at some point soon”
(J. Legget, June 5, 2016) 4
Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015)
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 37

25. 5. Fossiele bedrijven gaan failliet… met
steenkoolsector voorop
• Steenkoolbedrijven :
o Peabody Energy, Arch Coal, …
5
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 40

26. 5. Fossiele bedrijven gaan failliet… met
steenkoolsector voorop
• Steenkoolbedrijven :
o Peabody Energy, Arch Coal, …
• Schaliegas en -oliebedrijven
• Zelfs oliebedrijven doen het
slecht als gevolg van:
o Lage olieprijzen & steeds duurder
wordende ontginning
o Klimaatbeleid
o Afbouw subsidies (cf. G7,
Wereldbank, OESO, etc.)
(hoewel nog te traag!)
5
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 41

27. 6. Hernieuwbare energie breekt helemaal
door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)
6
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 44

28. 6. Hernieuwbare energie breekt helemaal
door (ondanks historisch lage olieprijzen en riante subsidies voor fossiele energie)
6
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 46

29. Zelfs The Economist heeft het begrepen
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 48

30. Bevestigd door het Amerikaanse Department
of Energy
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 49

31. Bevestigd door het Amerikaanse Department
of Energy
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 50

32. Jobs in de energiesector: cleantech versus
fossiel
[Bron:
McKinsey 2012]
6
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 53

33. Influx hernieuwbare energie op te vangen
door energie-opslag, smart grids en DSM
50% van nieuwe (kleine)
fotovoltaïsche installaties
in Duitsland met energie-
opslag uitgerust
6
Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 55

34. 7. Elektrificatie van transport is niet meer
tegen te houden 7
• Financial Times: “Europe’s focus on diesel may have
driven its car industry up a technological dead end”
• Verkoop van EVs steeg (wereldwijd) met 60% in 2015 (cf.
verkoop PV-installaties in zelfde jaar steeg met 50%)
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 57

35. 7. Elektrificatie van transport is niet meer
tegen te houden 7
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 58

36. Cf. cijfers Amerikaanse Department of Energy
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 59

37. 7. Elektrificatie van transport is niet meer
tegen te houden 7
Credits image: J. Leggett, Mechelen, 2015)
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 60

38. 8. Peer-to-peer economie (P2P) doet zijn
intrede
• P2P: economie waarin “gelijken” samen
produceren, consumeren en innoveren
• P2P in de virtuele sfeer:
o Open source (cf. Wikipedia, Linux) & Open
Access
• P2P in de fysieke productie en consumptie:
o Open design & fab labs
o Deeleconomie
• Coöperatie & delen: Weggeef- en
kringwinkels, autodelen
• [Oppassen voor commerciële
deelplatformen zoals Uber, Airbnb]
8
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 61

39. 8. Peer-to-peer
economie (P2P)
doet zijn intrede
8
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 62

40. 9. Circulaire economie in volle opgang 9
Ellen McArthur Foundation
McKinsey
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 63

41. 9. Circulaire economie in volle opgang 9
Triple win (K. Vella – EC DG ENV):
• Minder CO2 emissies (tot 70% reductie)
• Jobcreatie
• Besparingen voor bedrijven = 1.800 miljard/jaar
tegen 2030
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 64

42. 9, Circulaire economie & nieuwe businessmodellen:
van verbruiken naar (her)gebruiken 10
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 65

43. 10. Zelfs stortplaatsen leveren nieuwe
grondstoffen: “circular economy on speed”
Jones & Binnemans, 2015
10
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 66

44. Enhanced Landfill Mining: Vlaanderen =
koploper – Afval  Energie + Materialen
Bron: Knack, 2012
10
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 67

45. Breakthrough technologie op komst… beyond
incineration 10
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 70

46. 10 redenen om optimistisch te zijn
1. CO2-emissies stabiliseren voor
het eerst wereldwijd.
2. China sluit haar
steenkoolcentrales en goes
cleantech.
3. De doorbraak in het mondiale
klimaatbeleid
4. De doorbraak van de
disinvestment-beweging
5. Fossiele energiebedrijven
boeren (snel) achteruit.
6. Hernieuwbare energie breekt
het ene record na het andere.
7. Elektrificatie wagenpark komt
op gang.
8. Peer-to-peereconomie doet zijn
intrede.
9. Circulaire economie is het
nieuwe Leitmotiv.
10. Zelfs stortplaatsen leveren
nieuwe grondstoffen.
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 71

47. Conclusies
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 72

48. Dank voor de aandacht!
OKT 2016 Terra Reversa/Jones 73