3. Karwijhof
inhoudsopgave
4 inleiding
4 plan van aanpak
6 analyse Karwijhof
10 knelpunten
13 scenario
14 spelregels
16 woningen in de haak
woningen Groosman en Stam-Beese
24 woningen aan de ring
woningen Van Gool en Niegeman
28 woningen op de overgang
29 woning op de drempel
30 nieuwbouw
M. Karwijhof maakt onderdeel uit van een aantal
themakaternen en een Masterplankaart opgezet door
het Ontwerplab Nagele, in opdracht van Gemeente
Noordoostpolder en woningbouwvereniging Mercatus.
Deze katernen met projecten en randvoorwaarden
voor projecten vormen een handvat voor toekomstige
ontwikkelingen van het dorp Nagele, een monument
van de moderne tijd.
Andere katernen zijn:
A. Het Nieuwe Nagele
B. Spelregels voor Het Nieuwe Nagele
C. Dorpsentrees
D. Park Nagele
E. Dorpsweide
F. Kerngebied
G. Wonen en werken in het bedrijvenpark
H. Verkeer en parkeren in Het Nieuwe Nagele
I. Injecties voor Het Nieuwe Nagele
J. Gerstehof + Lucernehof
K. Vlashof + Klaverhof
L. Koolzaadhof
M. Karwijhof
-3-
4. inleiding plan van aanpak
De Karwijhof is één van de oorspronkelijk 7 woonhofjes Projecten Landschap
van Nagele. Het hofje is gelegen in de zuidwesthoek Er zijn een aantal projecten op het gebied van landschap
van het oorspronkelijke dorp Nagele. en stedenbouw te definiëren.
1. Herstel groenplan Mien Ruys. Nader onderzoek
In zijn opzet is de Karwijhof een van de meest naar beplantingsplan, aanpassen indien nodig. Dit
gevarieerde woonhoven van Nagele. De woningen plan dient nog vervolgwerkzaamheden.
in het hofje zijn te verdelen over 3 clusters; 2. Parkeervoorziening. Parkeren aan de hofweide
arbeiderswoningen in haakvormige stempel, een rij alleen aan de zuidzijde, geen parkeerhavens
woningen op de overgang en cluster van vrijstaande maken.
woonhuizen. Daarnaast is er een bescheiden woning 3. Aanleg van betere parkeervoorziening tussen de
met een openbare functie op de drempel gebouwd. Dit bomen achter de rijwoningen op de overgang.
is geheel in overeenstemming met de oorspronkelijke 4. Parkeervoorziening op eigenterrein ontsloten
uitgangspunten van het dorp. via De Klamp, huidige wat rommelige
parkeervoorziening herzien.
De oriëntatie van de woningen en open relatie van de 5. Ontwikkelen en handhaven voorziening voor de
hof- met de dorpsweide zorgen voor een opvallend erfgrenzen.
ruim karakter van het hofje. Hoewel er in de loop van 6. Inzetten overtuintjes in de korte groenstroken
de jaren door onderhoud subtiele detailkenmerken tussen de woningen in de haak.
zijn verdwenen, is er door eenheid in kleur en
materiaalgebruik een sterke ensembelebeleving Projecten Architectuur
bewaard gebleven. 1. Volledige restauratie gevels woningen in
de haak in combinatie met onderzoek naar
Omdat de stedenbouwkundige opzet en de woningen plattegrondverbetering.
in de Karwijhof nog vrij origineel zijn, verdient 2. Opwaarderen garageboxen, deze zijn zeer
de Karwijhof extra aandacht. Het is dan ook een karakteristiek.
aanbeveling dat de eenheid van het hofje bewaard 3. Ontwerpen tuinberging, atelierruimte in de
moet blijven. tuin van de woningen grenzend aan De Klamp,
gecombineerd met parkeervoorziening.
In de Karwijhof zijn de oorspronkelijke idealen van 4. Opstellen kleurplan voor de gehele Karwijhof.
het dorp Nagele nog steeds goed zichtbaar. Er zijn
echter wel punten die aandacht vragen om het
bijzondere karakter van het hofje te waarborgen. Deze
aandachtspunten zullen in hoofdstuk “Knelpunten”
(p.10) van dit katern aan de orde komen.
restauratie
Karwijhof
Tarwehof
Vlashof
Klaverhof Koolzaadhof
eigenaar= collectief
bewoner eigendom
Lucernehof Gerstehof
innovatie
-4-
6. analyse Karwijhof
Karwijhof: 35 adressen Zuiderpoort Ring
Ring: 8 adressen
Zuiderpoort: 3 adressen
Ploegstraat 5 adressen
aantal adressen: 51
de Klamp
oppervlakte: ca 3,9 hectare
Ploe
woningdichtheid: 13 won/ha (vinex 30 won/ha)
gstr
aat
Karwijhof
bebouwd oppervlak: 4000 m2
zuiderburen leeuwarden: ca 15 won/ha
ijburg amsterdam: ca 60 won/ha
(bron: planbureau voor de leefomgeving, www.ruimtemonitor.nl)
0 10 20 30 40 50 100
de Zuiderpoort
(3 adressen)
de Karwijhof
de Ploegstraat (35 adressen)
(5 adressen) de Ring
-32 ’de haak’ (8 adressen)
- 3 bungalows
de Karwijhof
-6-
7. eigendom Mercatus
eigendom Mercatus verkoop
particulier eigendom
woningen in de Karwijhof
-7-
8. Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
de ‘haak’ 0 10 20 30 40 50 100
Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
de ‘drempel’ 0 10 20 30 40 50 100
Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
de ‘overgang’ en vrijstaande woningen 0 10 20 30 40 50 100
Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
oorspronkelijk plan de ‘hofweide’ 0 10 20 30 40 50 100
-8-
9. footprint woningdiversiteit
Zuiderpoort Ring Zuiderpoort Ring
de Klamp
de Klamp
Ploe
Ploe
Karwijhof Karwijhof
gstr
gstr
aat
aat
openbaar groen 0 10 20 30 40 50 100 privé groen 0 10 20 30 40 50 100
Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
wegen, fietspaden, trottoirs parkeren 0 10 20 30 40 50 100
Zuiderpoort Ring
Zuiderpoort Ring
de Klamp
de Klamp
Ploe
Karwijhof
Ploe
gstr
Karwijhof
gstr
aat
aat
0 10 20 30 40 50 100
erfgrenzen relaties 0 10 20 30 40 50 100
-9-
10. knelpunten
Parkeren
In de loop der jaren is het autobezit in Nagele
toegenomen. Om voldoende parkeerruimte voor de
auto te realiseren zijn er langs twee randen van de
hofweide, parkeerhavens aangelegd. Dit is ad-hoc
gebeurt, daarom zijn de randen van de hofweide niet
meer zo open als deze ooit bedoeld waren.
Huidige situatie
eigen terrein: 12
gedoogd: 10
openbaar gebied: 47
totaal: 69
pp/huishouden: 1,3 parkeerhavens maken de hofweide rafelig
Nieuwe situatie
eigen terrein: 26
openbaar gebied: 47
totaal: 73
pp/huishouden: 1,4
Het advies is om het parkeren in de Karwijhof in te
richten zoals dat in katern H, verkeer en parkeren
omschreven is.
alleen parkeerhavens aan de zuidzijde van de hofweide
Zuiderpoort Ring Zuiderpoort Ring
de Klamp
de Klamp
Ploe
Ploe
Karwijhof Karwijhof
gstr
gstr
aat
at a
parkeren huidige situatie 0 10 20 30 40 50 100 parkeren nieuwe situatie 0 10 20 30 40 50 100
- 10 -
11. Groenplan
Hoewel er nog een nadere analyse van het
beplantingsplan zal moeten worden uitgevoerd is er
op basis van waarneming in het veld al een aantal
knelpunten aan te wijzen.
Met de bouw van de zuidelijke uitbreiding is de
windsingel behoorlijk gereduceerd. De windsingel is
essentieel voor de beleving van de Karwijhof. In het
resternde stuk windsingel is een deel zelfs geheel
verdwenen.
De groenstroken in de haak is op diverse plekken in
gebruik als overtuintjes. Dit is niet formeel maar
wordt gedoogd. Het is een mooi gebruik van deze
groenstroken. Met formalisering van het gebruik zullen verdwenen singelstructuur
er echter wel afspraken over afscheiding van deze
tuintjes gemaakt moeten worden. Nader onderzoek
naar het beplantingsplan van de groenstrookjes zal
zeker uitgevoerd moeten worden.
Het parkeren in parkeerhavens heeft de heldere
rand van de hofweide aangetast. Het informele,
waarschijnlijk gedoogde, parkeren aan zijde van de
klamp oogt nogal rommelig.
Voorschriften voor beplanting en aankledening van de
verschillende aangetaste gebieden zijn beschreven in
katern D, park Nagele.
overtuintjes
Zuiderpoort Ring
parkeren verplaatsen, volgens voorstel
verkeerplan, groene rand weide
herstellen
de Klamp
parkeren formaliseren en inrichten met een
uniform parkeeroplossing. parkeren in het groen
Ploe
op eigen terrein. beplanting is verplicht Karwijhof
gstr
aat
overtuintjes
verdwenen singelstructuur
herstellen
0 10 20 30 40 50 100
- 11 -
12. Erfgrenzen
Aan de achterzijde van de woningen zijn diepe tuinen
gelegen. Oorspronkelijk werden deze tuinen van het
openbaargebied gescheiden door hagen. In enkele
gevallen is deze haag nog aanwezig. Geleidelijk worden
deze hagen door bewoners vervangen door een grote
varieteit aan schuttingen en bouwmarkt tuinbouwsels.
Hierdoor gaat het uniforme karakter van de Karwijhof
verloren.
niet wenselijke ontwikkeling
wildgroei aan erfgrenzen oogt rommelig
Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
referentie van groen en uniforme erfgrens kwetsbare erfgrenzen
0 10 20 30 40 50 100
- 12 -
13. scenario
Restauratie
Het toekomstscenario voor de Karwijhof is het inzetten
op restauratie om op deze wijze het unieke karakter
van Nagele beleefbaar te houden. Dit geldt zowel
voor de woningen als ook de landschappelijke en
stedenbouwkundige opzet. Aanpassingen die nodig
zijn om hedendaagse problemen als parkeren en
de wens aan meer privacy een plek te geven, zullen
zorgvuldig en bescheiden ingepast moeten worden.
Om de bevolking van de Karwijhof divers en betrokken
te houden zijn er korte en langere termijn projecten
te formuleren. Omdat wij nu nog niet weten welke
ontwikkelingen zich in toekomst zullen aandienen, zal
deze lijst niet compleet zijn. Het is een aanbeveling
deze lijst regelmatig te herijken.
Korte termijn:
- parkeeroplossingen realiseren
- erfafscheidingen regelen
- onderhoud aan bestaand groen
- opfrissen kegelbaan en deze inpassen in het
oorspronkelijke groenontwerp
Middellange termijn:
- opstellen gebiedsgerichte welstandscriteria
- restauratieplan 32 woningen in de haak opstellen
- toevoegen van elementen die de woning
aantrekkelijk kunnen maken voor een nieuwe
doelgroep in Nagele
- opstellen en aanbrengen herstel beplanting
oorspronkelijk groenontwerp
Langere termijn:
- geleidelijke transformatie van
bevolkingssamenstelling in de Karwijhof
- één woning in originele staat brengen, niet als
lege museumwoning maar als echt bewoonbare
woning. Dit kan een prima leer-werk traject zijn voor
ambachtsopleidingen
- groenonderhoud continueren
- 13 -
14. spelregels
drempel dient leeg te blijven, open
relatie tussen dorpsweide en hofweide
Spelregels landschap
Het oorspronkelijke groenplan van Mien Ruys vormt Zuiderpoort Ring
het uitgangspunt van de spelregels voor de Karwijhof.
Door het nog grotendeels originele karakter van de
Karwijhof is er voor gekozen het groenplan zo strikt
mogelijk na te leven. Daarom de volgende spelregels.
- De randen van de hofweide mogen niet worden
de Klamp
aangetast door inhammen t.b.v. parkeren.
- De drempel moet ten allen tijden leeg blijven, er is hier
Ploe
Karwijhof
geen bebouwing toegestaan, eventuele beplanting
gstr
dient volgens het ontwerp van Mien Ruys te worden
aat
uitgevoerd.
- Erfgrenzen dienen beplant te zijn met hagen.
Schuttingen op de erfgrens zijn niet toegestaan.
- Eventueel al aanwezige schuttingen worden aan
de zijde van de openbare ruimte verplicht van een 0 10 20 30 40 50 100
groene bedekkende beplanting voorzien.
- Het restant van de windsingel moet behouden blijven,
windsingel goed beheren, dient als
een klein deel van de windsingel is verdwenen, dit achtergrond voor de woningen.
dient hersteld te worden met de in het oorspronkelijke
plan aangegeven bomen. Omdat de windsingel de randen van de hofweide zoveel mogelijk aan
de straat laten grenzen. dus geen “happen” t.b.v.
smaller is geworden mag deze iets verwilderen om parkeervoorzieningen.
een beschut karakter te waarborgen.
Spelregels architectuur uitgangspunt is behoud van drempelbebouwing,
De Karwijhof kenmerkt zich door een ruim en open onderzoek of t.z.t. nieuwe bebouwing mogelijk is.
onder hoge welstandseisen.
karakter. Door de oriëntatie van de woningen t.o.v. de
entree van de hof en de geleding van de rijwoningen eenheid bewaren
is de ruimtelijke opzet van het hofje goed geslaagd.
De spelregels voor het hofje zijn daarom simpel, en
gaan uit van het zoveel mogelijk handhaven van de Zuiderpoort Ring
oorspronkelijke situatie.
- De bebouwing op de drempel dient bescheiden te
zijn. Het gelede volume dient gehandhaafd te blijven,
hoewel er op deze plek in de toekomst eventueel
vervangende nieuwbouw zou kunnen plaats vinden
de Klamp
dient dit ten alle tijden onder een zeer strikt
welstandstoezicht te staan.
Ploe
Karwijhof
- De eenheid van de rijwoningen op de overgang dient
gstr
aat
bewaard te blijven. Dakrand, kozijnen en kleuren
dienen voor de gehele rij uniform te zijn. Individuele
verschillen zijn niet toegestaan.
- De woningen op de overgang richting de Ploegstraat
zijn een mix van één en twee bouwlagen, door de
losse situering is deze overgang visueel permeabel.
0 10 20 30 40 50 100
Er is vrijheid binnen sterkafgebakende grenzen, deze haakstructuur
strook valt ook onder hoge welstandseisen. handhaven
- De woningen in de haak dienen zoveel mogelijk in
de originele staat te blijven. Restauratie dient er losse visueel permeable bebouwing in een mix van
een en twee bouwlagen waarborgen. binnen sterk
op gericht te zijn dit oorspronkelijke karakter te afgebakende grenzen is hier verandering mogelijk. altijd
bewaren. onder een streng welstandstoezicht
- 14 -
15. gevelrenovatie en woningindeling varianten
regels voor erfgrenzen opwaarderen garageboxen
ontwerp uniforme parkeeroplossingen
- 15 -
16. woningen in de haak
E. Groosman en L. Stam-Beese
32 woningen
ontwerpteam: Lotte Stam-Beese, Ernest Groosman
bouwjaar: 1954?
bijzonderheden:
2 onder een dak. Hoewel de woningen in de
strenge hiërarchieloze structuur zijn geordend
ogen de woningen als “arbeiders”villa’s.Dezelfde
woningen zijn in aangepaste vormgebruikt voor de
Noorderwinkels.
Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
0 10 20 30 40 50 100
- 16 -
17. sk 1
sk 2
ba
sk 3
1e verdieping
keuken
eet kamer
be
woonkamer
begane grond
BVO:
1e verd 42,9 m2
bgg 56,4 m2
totaal 99,3 m2
- 17 -
19. procel paneel oorspronkelijk zonwering gevelvullende pui is
kleur nog te onderzoeken d.m.v. verticale screens, met van hout.
restauratie terugbrengen
pui voorgevel pui achtergevel
zorgvuldige opbouw en verhouding gevel
draadglas
gevels zijn vlak
gedetailleerd
pui entree
aanzicht voorgevel
negge = 0
Gevelindeling
De gevelindeling verschilt subtiel waardoor de
voorzijde en de achterzijde van de woningen
gelijkwaardig worden. Er is geen hiërarchie,
dit is een essentieel kenmerk van Nagele. In de
Karwijhof wordt dit principe consequent ingezet. aanzicht achtergevel
- 19 -
20. aansluitdetail
kwetsbaar
geluidlek?
kleine
badkamer smalle
deuren
aansluitdetail
kwetsbaar
vrije hoogte geluid
boven trap
staat van de pui
nader onderzoek
quickscan zwakke punten
1e verdieping
aansluit detail
kwetsbaar
geluid
geluid
toilet toegankelijk
meterkast? via berging
ongeisoleerde spouwloze staat van de pui
buitenwand nader onderzoek
quickscan zwakke punten
begane grond
- 20 -
21. Onderzoek naar alternatieve platttegronden
sk 1
wk
ba
berging
sk 2
keuken
studie alternatieve indeling begane grond studie alternatieve indeling 1e verdieping
sk 3 sk 2 sk 1
keuken ba
wk
berging
sk 5 sk 4
atelier
studie naar atelier woning door samenvoegen studie naar atelier woning door samenvoegen
begane grond 1e verdieping
2 woningen per rij samenvoegen atelier woning
50 m2 BVO 142 m2 BVO
Conclusie
De opzet van de woningen maakt een vrije indeling noemen. Wel zullen enkele elementen op het gebied
van de woningplattegrond mogelijk zonder dat het van comfort opnieuw ingepast moeten worden.
uiterlijk van de woningen als geheel veranderd. Het is
interessant om de mogelijkheden van nieuwe indeling
nog nader te onderzoeken. Deze woningen zijn in opzet
naar de huidige maatstaven nog steeds modern te
- 21 -
22. Onderzoek naar herbouw met bouwbesluit eisen
bouwbesluit 2003 oorspronkelijk
C B
?
C A
entree
aanzicht voorgevel
aanzicht achtergevel
- 22 -
23. oorspronkelijk doorsnede
doorsnede bouwbesluit 2003
Conclusie
Herbouw is mogelijk maar dit heeft vergaande
consequenties voor de architectuur van de woningen.
Verhoudingen gaan verloren waardoor het bijzondere
van de woningen verdwijnt. Het onderzoek naar
alternatieve indelingen, en het bouwfysisch
opwaarderen verdienen de voorkeur.
- 23 -
24. woningen aan de ring
F. van Gool en J. Niegeman
8 woningen
ontwerpteam: Frans van Gool, Johan Niegeman
bouwjaar: 1954?
bijzonderheden:
Ruime rijwoningen. Bestemd voor de middenstand.
De woningen hebben een grotere beukmaat t.o.v. de
bouwblokdiepte. Door de subtiele plaatsing van een
berging aan de voorzijde onstaat een ‘patio’ die als
drempelzone voor de woning functioneert.
De woningen vormen een duidelijk geheel, de
individuele woning is ondergeschikt aan de rij. Dit
gegeven dient gehandhaafd te blijven. Het ritme
en de kleur van de gevelopeningen versterken het Zuiderpoort Ring
gegeven van wonen in een rij. De herhaling van de
bergingen aan de voorzijde zorgt voor een beheerste
sculptuurwerking.
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
0 10 20 30 40 50 100
aanzicht voorgevel
- 24 -
27. Conclusie
Verrassend grote woningen, die een verzorgde
en goede indruk maken. Navraag leerde dat deze
woningen zeer gewild zijn. Punt van aandacht is dat
het rijtje niet meer in zijn geheel in bezit is van één
eigenaar. Er bestaat een risico van “klus”aanpassingen.
Streng toezicht op de eenheid van het blok is zeer
gewenst om verpaupering te voorkomen.
aanzicht achtergevel
- 27 -
28. woningen op de overgang
Vrijstaande woningen
Diverse architecten en aannemers
4 bungalows
6 villa’s
bouwjaar: diverse perioden
bijzonderheden:
Enkele van de bungalows zijn waarschijnlijk ontworpen
door Gerard Schouten, die elders in het dorp ook enkele
twee onder een dak woningen heeft ontworpen.
- 28 -
29. woning op de drempel
E. Groosman
1 bank met bedrijfswoning
ontwerpteam: E. Groosman
bouwjaar: 1957
bijzonderheden:
Zuiderpoort Ring
de Klamp
Ploe
Karwijhof
gstr
aat
0 10 20 30 40 50 100
- 29 -
30. nieuwbouw
Door het karakter en de gaafheid van het hof is er in de
Karwijhof bij voorkeur geen plaats voor nieuwbouw.
Zoals aangegeven in het renovatie-kompas geldt voor
de Karwijhof dat er ingezet wordt op een conservatieve
manier van monumentenzorg. Mocht hier op den duur
toch behoefte aan nieuwbouw zijn dan is het denkbaar
dat de woning op de overgang vervangen kan worden.
Deze nieuwbouw moet dan wel onder zeer hoog
welstandstoezicht gerealiseerd worden. Het verdient
nader onderzoek de randvoorwaarden hiervoor uit te
werken.
restauratie
Karwijhof
Tarwehof
Vlashof
Klaverhof Koolzaadhof
eigenaar= collectief
bewoner eigendom
Lucernehof Gerstehof
innovatie
- 30 -
32. colofon
deze uitgave is gemaakt door Ontwerplab Nagele in opdracht van
Gemeente Noordoostpolder en woningbouwvereniging Mercatus,
Emmeloord d.d. 30 juni 2010
