1. Magandang
10
gustong mag-FP; mga health center, para sa HPV na sanhi ng kanser sa cervix. Ang pagkapa
ligtas na pagpapaanak, mas mahirap na serbis­ sa suso at Pap smear ay nakakatuklas ng maa-
Dahilan na
yong RH tulad ng paglagay ng IUD, at paglunas gang palatandaan ng kanser na kayang pagalin-
sa mga impeksyong naihahawa sa pagtatalik; at gin kung maagang lulunasan. Lahat ng mga ito’y
mga ospital, para sa pang-emerhensyang panga­ bahagi ng RH na edukasyon at pangangalaga.
ngalaga sa buntis at kasisilang na sanggol, at FP Hindi pinapatindi ng kontraseptibo ang panga­
na gumagamit ng operasyon. Ang malakas na
pasilidad pang-RH ay magiging gulugod ng isang
nib sa kanser; pinapababa nga ng combined pills
ang tsansa ng kanser sa obaryo at sa lining ng Ipasa Na
sistema ng pampublikong pasilidad na malakas
at patas ang pagkakatalaga.
matris.
ang RH Bill
10
MAGTIPID NG PERA NA MAGAGAMIT
8 N
MAGBIGAY SA KABATAAN NG TAMA AT SA DAGDAG NA PAGPONDO SA MGA OONG 1998, ang RH ay matamlay na
POSITIBONG EDUKASYON SA SEKSWALIDAD PANGANGAILANGANG SOSYAL prog­ ama na gustong ibuwelo ng 2
r
Sa ngayon, Kung gagamit ng moder- kalihim ng DOH sa buong sistemang pangkalu-
karamihan ng ka- nong paraan ang lahat ng sugan. Ngayon, ang RH o reproductive health ay
bataan ay puma- na­ gangailangan nito,
n bukambibig at tumimo na sa isipan ng publiko.
pasok sa relasyon tataas ang gastos Suportado ng mayorya ang RH sa walang kata-
at maging sa sa FP mula P1.9 B pusang mga survey, habang putok ang pagde-
pag-aasawa na tungo sa P4.0 B, pero bate nito sa Kongreso at sa nakaraang eleksyon
walang napulot ang gastos medikal para sa ng pangulo. Bakit okey sa mayorya ang RH?
na sistema- di-sinadyang pagbubuntis ay babagsak mula Maraming malalim at praktikal na dahilan. Eto
tikong gabay P3.5 B tungo sa P0.6 B. ang 10 na madaling maintindihan:
mula sa anumang institusyon ng lipunan. Mga P0.8 B ang lala-
Dahil lang sa isang maling sekswal na desis­ bas na katipiran. NAGAGAWA NG RH NA ...
1
yon, maraming kabataang babae at lalaki ang May ebidensya
PROTEKTAHAN ANG KALUSUGAN AT
nawawalan ng kinabukasan, ng kalusugan o rin na mas
BUHAY NG MGA NANAY
maging ng buhay. Magiit tayo na magbigay ng malaki ang
voters’ education sa bagong botante para sa pinopondo Ayon sa WHO (World Health
isang aktibidad na nagaganap minsan sa 3 taon, sa kalusugan Organization), ang 15% ng pag-
pero hinahayaan natin na halos walang pagha- at edukasyon bubuntis ay nauuwi sa kom-
handa ang kabataan na humarap sa ng mga plikasyon na kayang magpaospital
malalaking yugto ng buhay gaya pamil­ ang
y o pumatay sa babae. Mula lang
ng pagdadalaga, pagbibinata at mas kaunti ang sa higit 2 milyong pagluwal ng
sekswal na pagsibol. anak. buhay na sanggol, may 300,000
komplikasyong nagaganap
9
BAWASAN ANG bawat taon. Ito’y 7 ulit na
PAGKAMATAY MULA SA malaki sa nabilang ng DOH na
KANSER nagka-TB, 19 ulit sa nagkasakit
Ang pagpaliban sa sex, pag- sa puso, at 20 ulit sa nagka-malaria
iwas sa maraming katalik o na babae. Resulta, higit 11 babae
pag-condom ay makakapigil ang walang saysay na namamatay
Nasa www.rhbill.org at www.likhaan.org/rhan ang
sa kulugo sa ari o impeksyong pinagmulan ng mga datos at dagdag na impormasyon
bawat araw.

2. 4
Subok nang solusyon sa mga komplikasyong ITAGUYOD ANG MAKATUWIRANG PALAKAD Kung lahat ng gustong mag-agwat o huminto
maternal ang sapat na dami ng bihasang taga­ PARA SA MAHIHIRAP sa panga­ ganak ay gagamit ng modernong FP,
n
paanak, at maagap na pagdala sa ospital na may Sa mga sukatan sa RH, matindi ang mababawasan ng 500,000 ang aborsyon—
pang-emerhensyang pangangalaga sa buntis. lamang ng mayayaman sa mahihirap. Halim- halos 90% ng kabuuang dami. Sa bansa natin na
Sa mga ayaw nang manganak, family planning bawa sa pagsilang, 94% ng pinakamayamang matindi ang pagtratong kriminal sa aborsyon, at
(FP) ang pinakamahusay na paraan ng pag-iwas. mga babae ang may propesyonal o bihasa na 90,000 babae ang naoospital bawat taon dahil
Lahat ng 3 solusyon na ito’y bahagi ng RH. tagapaanak, kumpara sa 26% lang sa mahihirap. sa komplikasyon nito, pabaya at walang pusong
patakaran kung hindi titiyakin na makaiwas ang
2
MAGLIGTAS SA MGA SANGGOL kababaihan sa pamamagitan ng FP.
Sa tamang agwat ng panganganak,
6
mababawasan ang SUMUPORTA AT MAGTALAGA NG DAGDAG
pagkamatay ng mga NA PAMPUBLIKONG KOMADRONA, NURSE AT
sanggol. Ayon sa DOKTOR
WHO, dapat magpa­ Kailangan ng RH saanman may
lipas ng hindi bababa mga tao na nag-
sa 2 taon mula sa panga­ bubuo ng kanilang
nganak at sa susunod na pagbubuntis. Sa bansa pamil­ a. Halim-
y
natin, doble ang tsansang mamatay ng sanggol bawa, ayon sa ulat
na kulang sa 2 taon ang agwat ng pagsilang Nasa 3 ulit ang mayayaman na nakapagpatali ng UN MDG Task
kaysa doon sa umabot ng 3. Mas epektibo at (tubal ligation) kumpara sa mahihirap. Bahagi Force, kailangan
akma ang gamit na FP, mas malaki ang tsansa na ito ng paliwanag bakit sa mayayaman, halos ng 1 fulltime na
mabuhay ang susunod na anak. eksakto sa gusto ang bilang ng anak, habang komadrona para sa
100–200 na pagpapaanak bawat taon. Kaila­
3
TUMUGON SA NAKARARAMI NA GUSTO NG sa mahihirap, sumosobra ng 2. Halos 3 ulit ang
pagkamatay ng mga sanggol ng maralita kumpa- ngan ang iba pang tauhan para sa ilang milyong
MAS MALIIT NA PAMILYA serbis­ ong prenatal at postnatal, para sa mga
y
ra sa maykaya. Isa ito sa mga dahilan bakit nag-
Mas gusto na ngayon sanggol na dapat serbisyuhan, at para sa pagha-
paplano ng mas maraming anak ang mahihirap.
ng tao ang mas maliit na tid ng FP. Magsisilbi sa araw-araw na panganga­
Itataguyod ng batas sa RH ang makatuwirang
pamilya. Nang ma-survey sa ilangan ng maraming komunidad ang ganitong
palakad sa kalusugan. Gagawing mas malakas
gustong bilang ng anak, pagpundar ng mga tauhan para sa kalusugang
ang pampublikong serbisyo na abot-kamay at
lampas nang kaunti pampubliko.
abot-kaya ng mahihirap.
sa 3 ang sagot ng mga
5 7
babaeng nasa 40 pataas, IIWAS ANG KABABAIHAN SA ABORSYON TIYAKIN ANG PONDO PARA SA MGA PASILIDAD
pero halos 2 lang ang SA KALUSUGAN AT PATAS NA PAGGAMIT SA
Halos lahat ng aborsyon ay dumaan
gusto ng mga teenager MGA ITO
muna sa di-sinad­ ang pag-
y
at nasa bandang 20 ang edad. bubuntis. Sa mga di-sinadyang Dahil kailangan sa
Higit pa, madalas mas malaki ang nabubuong pagbubuntis, 68% ay mula sa RH, masusuportahan
pamilya kaysa sa gusto ng mag-asawa. Halos 2 mga babaeng walang anumang ang pagpapahu-
anak lang ang nais ng karaniwang Pinay pero gamit na FP, at 24% ang mula say sa iba’t
3 ang kinalalabasan. Sa lahat ng pamilya at sa gumagamit ng tradisyonal ibang antas
rehiyon­ mayaman man o mahirap—lampas
— na paraan tulad ng withdrawal ng pasilidad.
sa gusto ang nabubuong laki ng pamilya, pero o de-kalendaryo na pag­ Mula ito sa mga barangay health station, para
pinakamalala ang lampas sa hanay ng maralita. tiyempo ng pagtatalik. sa pangangalaga sa buntis, sa sanggol at sa