Haziran 2010 da "KASİAD FİKİR KULÜBÜ " PROJE AKADEMİSİNDE YAPILAN SUNUMLAR... http://www.facebook.com/KASIAD.page

1. YATIRIM PROJELERİ DEĞERLENDİRME YÖNTEMİ

2. İÇERİK Yatırım, Proje ve Yatırım Projesi kavramı Türkiye’de Proje Değerlendirmenin Gelişimi Türkiye Kalkınma Bankası Proje Değerlendirme Yöntemi Teknik Analiz Ekonomik Analiz Mali Analiz

3. Yatırım Nedir

5. Proje Nedir Ekonomik ve teknik yapılabilirliğe sahip minimum yatırımdır. Önceden belirlenmiş amaçlara belirli bir zaman diliminde optimum bir şekilde ulaşmak üzere, kaynakların nasıl ve ne şekilde kullanılacağını gösteren planlama çalışmasıdır.

7. Bu ihtiyacı karşılamayı ya da problemi çözmeyi hedeflemeli,

8. Belirli bir zaman diliminde gerçekleşmeli,

9. Hedeflere ulaşmak için yapılması gerekli her faaliyet ve bu faaliyetlerin nasıl bir sıralama ile gerçekleştirileceğinin ayrıntıları belirlenmiş olmalı,

10. Belirli kaynakları tüketmeli ve sonucunda belirli çıktıları sağlamalı,

11. Proje yeri belirli olmalı,

14. Neden Yatırımlar Projelendirilir? Kaynakların optimum kullanımını sağlamak/kaynak israfını önlemek için, Yatırım teşvik ve kredilerinin doğru yere, doğru miktarda verilmesini sağlamak için, Finansman sağlayan kredi kuruluşlarının yatırıma tahsis ettikleri kredinin anapara ve faiz ödemelerini tahsil edip edemeyeceklerini anlamak için.

15. Yatırım Proje Türleri

16. Türkiye’de Projecilik 1960’ların sonu ve 1970’lerin başında çok önemli Kamu’da Devlet Planlama Teşkilatı Devlet Yatırım Bankası Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası (DESİYAB, şimdiki TKB) Turizm Bankası (Şimdiki TKB) Sanayi Bakanlığı Sanayi Bakanlığı Odalar Birliği

18. Teşvik Belgesi almak için gerekli unsurlardan birisi fizibilite raporu

22. Girişimcilere teknik yardım desteği sağlayarak,

24. Teşvik Belgesi bulunması,

25. Turizm yatırımları için Turizm Bakanlığı’ndan alınmış Yatırım ve veya İşletme Belgesi alınmış olması,

26. Sağlık yatırımları için Sağlık Bakanlığı’ndan Ön İzin Belgesi alınmış olması,

27. Belirli bir fondan kredi verilecekse fonun işleyişi ile ilgili kararname ve tebliğde belirtilen şartları taşıması,

28. Banka’nın şirkete ilişkin yaptığı istihbarat çalışması sonuçlarının olumsuz olmaması,

30. İstihbarat Raporu

31. Proje Değerlendirme Raporu

32. Kredi Komitesi

34. Teknik Değerlendirme Teknik değerlendirmenin amacı sabitve işletme sermayesi yatırım tutarı ve işletme döneminde projenin yaratacağı fonların hesaplanmasıdır. Bu hesaplama projeye ilişkin konu ürünler teknoloji altyapı yatırımın fiziki boyutu yatırım sonucunda ulaşılacak kapasite konularındaki belirlemelere dayanır

36. üretim tekniği,

37. üretim süreci akım şeması ve madde balansı

38. faydalı ömür,

39. çevreye etki,

40. uygulama planıToplam Yatırım Tutarı İşletme Gelirlerinin Tahmini İşletme Giderlerinin Tahmini

41. Kuruluş Yeri Faktörleri Bir coğrafi konumun, bir üretim biriminin faaliyetleri açısından sağlaması gerekli tüm özellikler veya sağlaması gereken tüm şartlar.

44. Üretim tekniğinin güncel teknolojiye uygunluğu

45. yatırımın yaratacağı istihdam,

46. çevreye zarar verecek unsurların varlığı,

50. Çıktı 2= 200.000 x 0,07= 14.000 ton/yıl

51. Çıktı 3= 200.000 x 0,03=6.000 ton/yıl

53. Girdi 1= 307.692 x 0,10= 30.769 ton/yıl

54. Girdi 2= 307.692 x 0,15= 46.154 ton/yıl

55. Girdi 3= 307.692 x 0,30= 92.308 ton/yıl

57. Toplam Yatırım Tutarı Yatırım fikrinin doğuşundan tesisin kesin işletmeye geçişine kadar yapılan harcamalar Kurulacak tesisin işlerlik kazanması, işletilebilmesi için gerekli sermaye

58. Sabit Yatırım Tutarını Oluşturan Kalemler

59. Kapasite Bir işletmenin elindeki üretim faktörlerini en iyi şekilde kullanarak, belli bir zaman biriminde yapabileceği üretim miktarı.

60. Kapasite Çeşitleri Teknik Kapasite, Ekonomik Kapasite Maksimum Kapasite, Optimum Kapasite, Minimum Kapasite, Tam Kapasite, Normal Kapasite Teorik Kapasite, Gerçekleştirilebilir Kapasite,

61. Maksimum Kapasite veya Teorik Kapasite: Teknik yönden makine ve teçhizatın herhangi bir kesinti olmaksızın sürekli olarak çalıştığında, kalifiye işgücü kullanarak yapılabilecek azami üretim miktarı. Normal Kapasite: Bir işletmede bakım-onarım, arıza, elektrik kesilmesi vb. sebeplerin neden olduğu üretimdeki kesintileri de yansıtan üretim miktarı. Fiili Kapasite: İşletmenin uygulamada belirli bir dönemde yeterli sipariş alınamaması, iş akışındaki hatalar, hammadde teminindeki gecikmeler gibi etkenlerin varlığı durumunda ulaşabildiği üretim miktarı.

62. Kapasite Kullanım Oranı=KKO Fiili Kapasite/Normal Kapasite

64. Girdilerin teminindeki güçlükler,

65. Makinelerin teknolojik durumları,

66. Yıllık bakım süresi gibi unsurlar, dikkate alınmalıdır.

67. Kapasite Seçimi Proje açısından doğru kapasitesinin seçilmesi çok önemlidir: Gider artırıcı tevsi yatırımlarına gitmeyi önler, Ölçek ekonomilerinden yararlanamamayı, verimsiz çalışmayı önler Doğru kapasitenin seçilmesi proje karlılığını, bazı durumlarda ise bütün bir sektörün rekabet gücünü etkiler.

68. Proje Yönetimi planlama, örgütleme, koordinasyon kontrol faaliyetlerini kapsamaktadır. Temel amaç: Projenin en kısa zamanda, istenilen kalitede ve en az maliyetle tamamlanmasıdır.

70. Çevreye Etki Ülkemiz ve Dünya çevre normları çerçevesinde çevre üzerinde en az negatif etkiye sahip projeler desteklenmelidir.

71. Uygulama Planı Proje faaliyetlerinin etkin ve verimli olarak yürütülmesi gerekir. Bu da her bir faaliyetin önceden öngörülen zaman dilimlerinde sonuçlandırılmasına bağlıdır. Yatırım dönemi için uygulanacak kur farkı ve fiyat artışı, uygulama planı esas alınarak yapılacağından ve yatırımın büyüklüğünü de etkileyeceğinden uygulama planı dikkatle hazırlanmalıdır. Uygulama planlamasında kullanılan metotlar: PERT (Program EvaluationandReviewTechnique) CPM (CriticalPathMethod)

72. Tam Kapasitede İşletme Giderleri

73. Tam Kapasitede İşletme Gelirleri Ekonomik değerlendirme bölümünde belirlenen fiyatlara göre tesisin tam kapasitede ve öngörülen ekonomik kapasite kullanım oranlarında gelir hesabı.

74. İşletme Sermayesi İhtiyacı Tesisin işletilebilmesi için gerekli sermayeyi ifade eder. Başlıca Unsurları: Hammadde, Yardımcı Madde, İşletme Malzemesi, Mamul stoku, Yarı Mamul stoku, Yakıt Stoku, Müşteriye Bağlı Mal Değeri, Nakit İhtiyacı.

75. Ekonomik Değerlendirme Temel amaç; Mevcut ve potansiyel talep ve arz koşullarının, Proje konusu ürünlerin (üretilmekte veya üretilecek olan) özelliklerinin, Projenin katma değer, istihdam ve döviz yaratma gücünün, Ekonomik Kapasite Kullanım Oranının belirlenmesidir.

77. Üretim

82. Gümrük Muafiyeti,

83. Teşvik kredileri,

84. Vergi, Resim ve Harç İstisnası,

85. Teşvik Primi,

86. SSK Primi,

87. Enerji Teşviğigibi teşvik tedbirlerinden yararlanırlar. Projeye ait teşvik belgesinde ihracat taahhüdü var ise bunun tutarı da değerlendirmede dikkate alınır.

88. 3. Arz Durumu

89. Kurulu ve potansiyel yurtiçi arz kapasitesinin belirlenmesinde, DPT Özel İhtisas Komisyon Raporları, Sektörle ilgili olan kamu ve özel kuruluşların çalışmaları, Piyasada faaliyet gösteren firmalarla yapılan telefon görüşmeleri ile elde edilen bilgiler, Anket çalışmaları, Sektörle ilgili olarak Hazine Müsteşarlığı Teşvik Uygulama Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan teşvikler dikkate alınır.

92. Sektörel Kurulu Kapasite, Gerçekleşen Üretim Miktarı ve KKO, yıllara göre tablo halinde verilir. Bu tablo sektörde kurulu kapasitenin ne düzeyde kullanıldığı ve izlediği yönü gösterir.

93. 4. Talep Durumu

94. Talep analizi için toplanacak bilgiler, Üretilen veya üretilecek olan mal veya hizmetin kullanım yerleri ve ticari özellikleri, En az geçmiş on yıllık üretim tüketim (satış), ihracat, ithalat miktarları, Stok hareketlerine ilişkin bilgiler, Rakip mal ve hizmetlerin özellikleri ve fiyatlarına ilişkin bilgiler, Talep tahminine ilişkin makro göstergelerdir.

95. Bu bilgiler, Yayınlanan milli gelir, üretim ve tüketime ilişkin istatistikler, Dış ticaret istatistikleri, Çeşitli kurum ve kuruluşlardan elde edilen piyasa ve firmalara ait çalışmalardan derlenir. Toplanan verilerin; Birbiriyle tutarlı olması, Piyasadan elde edilen bilgilerle çelişmemesi, tanımlama farklarının olmaması gerekir.

96. Yurtiçi Talep Proje konusu ürün ile ilgili olarak geçmiş yıllar toplam üretim, ithalat ve ihracat değerlerine ulaşılabilmiş ise yurtiçi toplam tüketim değerlerine stokların sıfır olduğu varsayımıyla; Toplam Yurtiçi Talep = Toplam Üretim – İhracat + İthalat eşitliği kullanılarak ulaşılabilir.

97. 5. Talep Tahmini Eğer ikincil verilere ulaşılabilmiş ve bu veriler tahmin teknikleri için istatistiksel olarak yeterli ise talep tahmini için en uygun teknik seçilir ve uygulanır. Talep tahmini için izlenebilecek yolların çok çeşitli olmasının başlıca iki nedeni vardır: mal ve hizmetlerin birbirinden farklı olması, toplanabilen verilerin miktar ve kalitesinin talep tahmin yöntemini etkilemesi. Verilerin güvenirlilik derecesi arttıkça daha ileri ve hassas tahmin teknikleri kullanılabilir.

99. Bu oranlar, önümüzdeki yıllarda sektörde kapasitenin ne oranda kullanılacağına ilişkin beklentileri yansıtır. Sektörde gerçekleşen ve beklenen (tahmini) KKO değerleri, Düşük düzeylerde ise, sektörde genel olarak bir atıl kapasite sorunu olduğunu, Kapasite sınırına yakın ve yüksek düzeylerde ise ve gelecek yıllarda ilave kapasite artışları yeterli olmaz ise, bir kapasite yetersizliği sorunu ile karşılaşılabileceğini gösterebilir. Ancak bu tip genel değerlendirmelerin piyasadan elde edilen bilgilerle de doğrulanması gereklidir

100. 7. Girdi Piyasası ve Girdi Fiyatları Üretilecek ürünün ham ve yardımcı madde girdilerinin nerelerden (yurtiçi-yurtdışı), Hangi tür piyasadan (monopol, oligopol, tam rekabet), Hangi vade ile hangi koşullarda (fabrika teslim, üretildiği yerden alınması gibi), Hangi fiyattan (iskontolu vs) temin edileceği açık ve en az hata payı ile belirtilmelidir.

101. 8. Satış Rekabet Olanakları Eğer proje konusu yatırım, Mevcut tesisin tevsii, Modernizasyonu, Darboğaz giderme ise, firma faaliyettedir.

102. Bu durumda; Firmanın izlediği satış politikaları, Proje konusu ürün ya da hizmet için hedeflenen Pazar, Pazar payı, Satış politikaları, Pazarlama ve dağıtım kanalları gibi piyasadaki rekabet koşullarını açıklayıcı nitelikte bilgiler toplanarak değerlendirilir.

104. Aynı malı üreten rakip firmaların durumu,

105. İzledikleri satış, fiyatlandırma ve dağıtım politikaları,

106. Proje konusu firma için öngörülen satış, dağıtım ve fiyatlandırma politikalarıanaliz edilir.

107. 9. Satış Fiyatları ve Koşulları Piyasadan ve firmadan elde edilen bilgiler ışığında; üretilecek ürünlerin niteliği, kalite düzeyi, hedef pazar kitlesi dikkate alınarak KDV hariç, fabrika çıkışı olarak birim satış fiyatları belirlenir.

108. İhracat için ise, Eğer yapılmış sözleşme varsa buna uygun, Sözleşme yoksa, fiyat araştırması yapılarak CIF veya FOB olarak fiyat belirlenir. Yeni faaliyete geçecek firmalar için ölçek, ürün kalitesi ve izlenecek politikalar bakımından en yakın rakiplerin fiyatlarının ortalamaları esas alınabilir.

110. ortalama vade ve aylık vade farkı,

111. peşin satışlarda uygulanacak indirimler,

112. toplam satışların peşin ve vadeli olarak dağılımıbelirlenir.

113. 10. Ekonomik Kapasite Kullanım Oranı Sektöre ilişkin olarak yapılan değerlendirmeler, Firmanın geçmiş yıllar üretim ve satış performansı, Sektörel beklentiler, dikkate alınarak hesaplanan tahmini üretim miktarları ile yatırım öncesi ve sonrası için kurulu kapasite değerlerinin gelişimi yıllara göre verilir.

114. Ekonomik KKO Öngörülen Satış Tahmini/Kapasite Tahmini

115. Mali Değerlendirme Yatırım Tutarının finansman şekli/Finansman Tablosu: Teknik analizde belirlenen yatırımın yıllara dağılımı tablosundaki tutarlar uygulama planına göre tabloya yerleştirilir. İleriye dönük iç yatırımlar için fiyat artışları, dış yatırımlar için kur farkları hesaplanıp yatırım tutarına eklenir. Varsa yatırım dönemi finansman giderleri de ilave edilerek sabit yatırım toplamı bulunur. Bu toplama işletme sermayesi ihtiyacı da eklenerek genel yatırım toplamı bulunur. Söz konusu toplam yatırımın finansmanı istenilen özkaynak/yabancı kaynak oranı çerçevesinde gerekli kaynakların yıllara göre eklenmesi ile sağlanır.

126. Teşekkürler….. Ayşen Köse Doğu Marmara Kalkınma Ajansı Proje Uygulama Birimi Uzmanı e-mail: aysenkose@marka.org.tr Tlf: 0 541 387 99 23