26. DÜNYADA SUKUK Kaynak: IFIS, Sukuk in 2007, Outlook NOT: Alım-Satıma konu olmayan Sukukların çok kullanılması sebebi ile Malezya’nın oranı yüksektir. 24 KÖRFEZ DANIŞMANLIK
27. SUKUK ŞEKİLLERİ İhraççı, projeyi başlatmadan önce kuracağı özel amaçlı kurum “SPV” ile kaynak toplar. Projenin ilanları internet veya medya yolu ile ilgilenenlere duyurulur. Projenin ayrıntıları, bitiş süresi ve getirisi bu duyurunun içerisinde mevcuttur. Kurumun mevcut bilançosunun varlıklarında yer alan kredi modelinin kazanç hakkı yatımcıya satılır. Sukuk ihracında bulunan kurum bu yol ile ikinci bir fon imkanı sağlamış olur. SPV bu modelde de aracılık işlemlerini yerine getirmektedir. Bu model eksik projelerin tamamlanması için de kullanılabilir. 25 KÖRFEZ DANIŞMANLIK PROJE BAZLI SUKUK VARLIĞA DAYALI SUKUK
28. SUKUK TÜRLERİ İ hraç edilen tüm sertifikalar ı n türü ne olursa olsun, ş artnamesinde, sermaye türü, getiri oran ı , süresi ve İ slami kurallara (6) uygunlu ğ u belirtilmek zorundad ı r. (6) Özel Kurallara Uygunluk: Sukuk ihraççısı ülkelerde uygunluk mekanizması İslami Kurallara Uygunluk olarak da kullanılır. Getiri Oranı: (LIBOR + Spread) veya (sabit getirili) olurlar. Sermaye Türü: Sukuk Sertifikasının türüne göre değişir. Süresi: 1 – 5 yıl arasında olurlar. Rating: Tanınmış bir Rating kuruluşu tarafından derecelendirilmeleri gerekir. Özel Amaçlı Kurum: (Special Purpose Vehicle): Sukuk ihracına aracılık eden Devlet veya Kurumsal şirket ile Sukuk alıcıları ve Müşterilerin arasında eşgüdümü sağlayan şirkete verilen isimdir. Özel Amaçlı Kurum (SPV) spesifik bazda tek bir sukuk için kurulacak olursa Sukuk vadesi bittiğinde şirketin ömrü de sukuk gibi sona erer. Özel Kurallara Uygunluk: İhraç eden devlet veya kurumun destek aldığı Danışman ve/veya denetim mekanizmasının verdiği uygunluk. (7) (Örnek: AAOIFI: İslami Finansal Enstitüler için Muhasebe ve Denetleme Örgütü) (7) Güneydoğu Asya ve Körfez ülkeleri uygunluk konusunda farklı kararlar alabilmektedirler. 26 KÖRFEZ DANIŞMANLIK
29. Alım-Satıma konu olan Sukuk Modelleri Alım-Satıma konu olmayan Sukuk Modelleri SUKUK 1. Kiralama Endeksli Sukuk (Finansal & Operasyonel) 2. Risk Sermayesi Endeksli Sukuk 3. Kar – Zarar Ortaklığı Yatırımı’na Endeksli Sukuk 5. Genel Amaçlı Finansman Desteği’ne Endeksli Sukuk 4. İleri Vadede Teslim Sözleşmesi’ne Endeksli Sukuk 6. Özel Altyapı Finansmanı’na Endeksli Sukuk 28 1. Kiralama Endeksli Sukuk: İcara Sukuk 2. Risk Sermayesi Endeksli Sukuk: Mudaraba Sukuk 3. Kar – Zarar Ortaklığı Yatırımı’na Endeksli Sukuk: Müşaraka Sukuk 4. İleri Vadede Teslim Sözleşmesi’ne Endeksli Sukuk: Salam Sukuk 5. Genel Amaçlı Finansman Desteği’ne Endeksli Sukuk: Murabaha Sukuk 6. Özel Altyapı Finansmanı’na Endeksli Sukuk: İstisna’ Sukuk KÖRFEZ DANIŞMANLIK
30. Kiracı** Özel Amaçlı Kurum (SPV) 8. ihraç geliri Sukuk Hissedarı* 5. F.K. hakkının satışı 2. el piyasa * Sukuk sahibi, süre sonunda sertifika anaparasını Banka kanalı ile SPV’den alır. Kiralama Endeksli Sukuk BANKA Alışveriş Merkezi 3. limit tahsis + kullanım hakkı 10. kira bedeli 2. mülkiyet devri 1. satış fiyatı 9. kira bedeli 6. F.K. bazlı Sukuk ihracı 7. sukuk satış geliri Sukuk sonrası Kiracı ** Kiracı bankaya ödemesi gereken kira bedelini sukuk ihracı sonrası SPV’ye öder. 12. kira bedeli 11. yeni kontrat 4. Sukuk öncesi kira bedeli İslami sigorta şirketi (takaful)*** sigorta primi derecelendirme şirketi Sukuk rating notu *** Sukuk Sertifikaları SPV’nin isteğine bağlı olarak sigortaya tabi olabilir. 32 KÖRFEZ DANIŞMANLIK
31. Girişimci BANKA Özel Amaçlı Kurum (SPV) 1. başvuru 3. kredi geri ödemeleri 2. risk sermayesi finansmanı 4. hisse devri 7. ihraç geliri Sukuk Hissedarı** 5. hisse devri 6. hisse satış geliri 2. el piyasa hisse satışı yapılabilir 8. sermaye ortaklığı* * Sukuk sahibi hisselerdeki oranı kadar ortak olur Risk Sermayesi Endeksli Sukuk Yatırıma Konu Risk Sermayesi 9. hisse payı geliri İslami sigorta şirketi** (sertifika başı prim) derecelendirme şirketi: ihraç edilen senetlerin kısa/uzun rating notları ** Sukuk Sertifikaları SPV’nin isteğine bağlı olarak sigortaya (takaful) tabi olabilir. Not: Hisse payı geliri “dönem sonuna kadar” kontrat uyarınca şirket veya SPV tarafından ödenir. 34 KÖRFEZ DANIŞMANLIK
32. Kar – Zarar Ortaklığı Yatırımına Endeksli Sukuk * : Bu Sukuk modeli yatırımın özelliği bakımından Risk Sermayesine Endeksli Sukuk ile benzer özellikler taşır. Sukuk Sertifikasına sahip olan hissedarlar, mevcut yatırım projesine hisseleri oranında katılmış olurlar. Söz konusu katılım, Sukuk ihraç edilmemiş Kar – Zarar Ortaklığı Yatırımlarına yapılan katılımdan farklıdır. Sukuk ihracı yapılmayan Kar – Zarar Ortaklılarında kurulan şirketin sermayesinde Banka ve kredi limiti tahsisi yapılan firmanın müşterek ortaklıkları bulunmaktadır. ( Örnek: Banka %60 + Firma %40 ) Böylece bankaya fon sağlayan mevduat müşterilerinin, mevcut sermaye üzerinde dolaylı bir hakları olmaktadır. Oysa Sukuk Sertifikası sahibi, firma sermayesine doğrudan ortak olmaktadır. Sukuk sertifikaları eşit paylar halinde ihraç edilmektedir. Sukuk İhracının Hedefi Yeni Yatırım Projelerinin tesis edilmesi Mevcut Yatırım Projelerinin revizyonu, yenilenmesi ve/veya geliştirilmesi * Muşaraka Sukuk (Musharakah Joint Venture = Profit and Loss Sharing) 35 KÖRFEZ DANIŞMANLIK
33. Kar – Zarar Ortaklığı Yatırımına Endeksli Sukuk: BANKA Yatırım Projesi Ortağı Şirket 1. %40 ortaklık Ortak Yatırım 1. %60 ortaklık Özel Amaçlı Kurum (SPV) 2. %60 ortaklık Sukuk Hissedarı* 3. sermayenin %60’ı kadar sukuk satışı 4. Sukuk satış geliri 8. Sukuk ihraç geliri 5. toplanan sukuk geliri ile yatırımın karlılığını arttırmak 6. kontratta belirtilen kar payının ödemesi 7. şirket, kontratta belirtilen ve dönülemez fiyat üzerin- den şirketi SPV’den devralır. derecelendirme şirketi Sukuk rating notu 2. el piyasa * Sukuk sahibi, süre sonunda sertifika anaparasını SPV’den alır. 36 KÖRFEZ DANIŞMANLIK
34. * İstisna’ ( الاستصناع ) kelimesi sanayi ile aynı kökten gelmektedir. Arapça’da yapmak, üretmek anlamlarına sahiptir. Türkçe’de muafiyet anlamına gelen istisna kelimesi ile ( استثناء ) karıştırılmamalıdır. Özel Altyapı Finansmanı’na Endeksli Sukuk: Büyük altyapı projelerinin finansmanına yöneliktir. Körfez ülkelerinde İstisna’ olarak isimlendirilen, Konut, Köprü, Baraj ve diğer büyük projeler için kullanılan bu finansman modelinde likidite büyük önem arz etmektedir.* Müşteri projenin başlayabilmesi için kaynak ihtiyacı duyar ve bankaya başvurur. Banka ise projeyi taşeron olarak da isimlendirilebilecek profesyonellere teslim eder. Banka ve projeyi yapacaklar ile yapılan sözleşme bir satış sözleşmesidir ve belirli bir tarihte teslim şartı vardır. 40 KÖRFEZ DANIŞMANLIK
35. Altyapı Projeleri, planlanan harcamaların dışında maliyetlere yol açtığı ve ek finansmana ihtiyaç duyulduğu zaman, Özel Altyapı Finansmanı’na Endeksli Sukuk devreye girer. Banka diğer modellerde olduğu gibi bir SPV’yi yetkili kılar. SPV ise mevcut projeye ek finansman temin edebilmek için Sukuk sertifikalarının ihraç ilanını duyurur. Sukuk hissedarlarının gelirleri ile projede yer alan tarafa SPV tarafından kaynak aktarılır. Proje tarafı, aktardığı kaynak kadar projede hissesi olan SPV’ye aylık finansman giderlerini (anapara+kar) Sukuk süresi boyunca öder. SPV’nin yapacağı sözleşme esnektir. Ödemeler 6 ayda bir olabileceği gibi 5 yıl sonra tek ödeme de olabilir. Sözgelimi 5 yıl sonra tek ödeme durumunda, SPV ödemenin içinden alacağı kar payını ayırdıktan sonra kalan miktarı Sukuk hissedarlarına hisse oranları uyarınca dağıtır. SPV kendisine ayırdığı miktarı da Bankaya aktarır. 41 KÖRFEZ DANIŞMANLIK