Sistem bahasa dalam dokumen tersebut membahasikan tentang tatabahasa, sintaksis, sebutan dan intonasi, serta kosa kata dan peribahasa dalam bahasa Melayu. Sistem ini menerangkan tentang morfologi, jenis-jenis ayat, struktur frasa, klausa dan ayat, serta proses pembentukan dan penerbitan ayat.

1. 29
SISTEM BAHASA
SISTEM SEBUTAN & KOSA KATA &
TATABAHASA SINTAKSIS
EJAAN INTONASI PERIBAHASA
Frasa, Klausa, Pola Keselarasan Sebutan Baku Umum &
Morfologi
Huruf Vokal
Ayat Istilah
Bentuk Kata
Jenis-jenis Ejaan Kata Intonasi Ayat Perumpamaan
Pinjaman
Pembentukan Ayat
Simpulan
Kata
Ragam Ayat & Ejaan Kata Bahasa
Golongan Susunan Ayat Dasar & Kata
Terbitan
Pepatah
Kata
Proses
Perbilangan
Penerbitan
Ayat
Kata-Kata
Aspek Tanda
Hikmat
Bacaan

2. 30
BENTUK KATA
PEMBENTUKAN KATA
- kata tunggal
-pengimbuhan
-kata terbitan
-penggandaan
-kata ganda
-pemajmukan
-kata majmuk
GOLONGAN KATA
MORFOLOGI
-kata nama
(struktur kata)
-kata kerja
-kata asli
-kata adjektif
-kata pinjaman
-kata tugas
TATABAHASA

3. 31
RAGAM AYAT
-ayat aktif
-ayat pasif
SUSUNAN AYAT
JENIS-JENIS AYAT PROSES PENERBITAN
-biasa
-ayat penyata AYAT
-songsang
-ayat perintah -konsep ayat terbitan
-ayat seruan -pengguguran
-ayat tanya -peluasan
ASPEK TANDA BACAAN
- koma
-titik
FRASA, KLAUSA & AYAT SINTAKSIS -sempang
-tanda petik
-tanda tanya
-tanda seru

4. 32
EJAAN KATA
PINJAMAN
POLA EJAAN KATA
KESELARSAN DASAR &
HURUF KATA
VOKAL TERBITAN
SISTEM
EJAAN

5. 33
INTONASI AYAT
-ayat penyata
-ayat tanya
-ayat perintah
-ayat seruan
SEBUTAN BAKU -ayat terbalik/songsang
-ayat aktif
-ayat pasif
SEBUTAN
&
INTONASI
AYAT

6. 34
PERIBAHASA
-perumpamaan
KOSA KATA
-simpulan bahasa
-umum
-pepatah
-istilah
-perbilangan
-kata-kata hikmat
KOSA KATA&
PERIBAHASA

7. DEFINISI PROSES PEMBENTUKAN KATA BAHASA MELAYU 35
Proses pembentukan kata menerangkan bagaimana sesuatu kata itu dibina dan dibentuk sehingga
dapat menghasilkan ayat dan ujaran dalam sesuatu bahasa.
PROSES-PROSES PEMBENTUKAN KATA
PENGIMBUHAN PEMAJMUKAN PENGGANDAAN
- Proses yang menggandingkan imbuhan - Proses yang merangkaikan dua kata - Proses yang mengulangi kata dasar sama
pada kata dasar untuk membentuk kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil ada secara penuh, separa atau berentak (
terbitan. membawa makna tertentu. rentak bunyi tertentu).
- Terdapat empat jenis imbuhan iaitu: - Terdapat dua cara pengimbuhan kata - Terdapat tiga jenis penggandaan, iaitu:
majmuk yang berbentuk seperti:
a) awalan a) penggandaan penuh
a) apabila kata majmuk menerima
b) akhiran awalan atau akhiran, ejaannya tetap Contoh: sekolah – sekolah-sekolah
terpisah. kejadian – kejadian-kejadian
c) apitan
Contoh: reka bentuk – direka bentuk b) penggandaan separa
d) sisipan
b) apabila kata majmuk menerima Contoh: jari – jejari
- Gandingan imbuhan dengan kata dasar
apaitan, ejaannya menjadi bercantum.
akan membentuk kata terbitan daripada
pelbagai golongan kata seperti kata nama, bercakap – bercakap-cakap
Contoh: ibu bapa – keibubapaan
kata kerja dan kata adjektif. c) penggandaan berentak
- Penggandaan kata majmuk melibatkan
penggandaan unsur pertama sahaja. Contoh: sayur – sayur-mayur
Contoh: guru besar – guru-guru besar kusut – kusut-masai

8. JENIS-JENIS GOLONGAN KATA 36
KATA NAMA KATA KERJA KATA ADJEKTIF KATA TUGAS
- Sejumlah perkataan yang boleh - Perkataan yang menjadi inti bagi - Perkataan yang menjadi unsur - Golongan perkataan selain
menjadi unsur inti dalam binaan binaan frasa kerja. inti dalam binaan frasa adjektif. kata nama, kata kerja, dan kata
frasa nama. djektif yang mendukung sesuatu
- Kata kerja menunjukkan sesuatu - Jenis-jenis kata adjektif ialah tugas tertentu dalam binaan
- Kata nama menamakan tempat, perbuatan atau keadaan sifat, warna, ukuran, bentuk, ayat, klausa dan frasa.
benda atau konsep. melakukan sesuatu. waktu, jarak, cara, perasaan &
pancaindera. - Jenis-jenis kata tugas ialah
- Terdapat tiga kumpulan, iaitu: - Terdapat dua kumpulan, iaitu: kata hubung, kata seru, kata
- Terdapat empat bentuk, iaitu; tanya,, kata perintah, kata
a) kata nama khas – hidup a) kata kerja transitif
(manusia & bukan manusia) dan a) kata adjektif tunggal pangkal ayat, kata bantu, kata
tak hidup. - kata kerja yang mengandungi penguat, kata penegas, kata
objek yang terdiri daripada kata Contoh: nipis, bujur, kasar nafi, kata pemeri, kata sendi
b) kata nama am – hidup ( atau frasa nama untuk nama, kata pembenar, kata
manusia & bukan manusia) dan melengkapkan maksudnya. b) kata adjektif terbitan arah, kata bilangan, kata
tak hidup ( institusi & bukan penekan, kata pembenda.
b) kata kerja tak transitif Contoh: terindah, sebesar
institusi:konkrit &
abstrak:berbilang & tak berbilang). - Terdapat empat kategori, iaitu:
- kata kerja yang tidak c) kata adjektif majmuk
memerlukan penyambut atau a) kata penyambung ayat
c) kata ganti nama – kata ganti Contoh: merah jambu, hijau
nama tunjuk ( itu & ini) dan kata objek sesudahnya. daun b) kata praklausa
ganti nama diri ( kata ganti nama - Dua subgolongan, iaitu:
diri tanya ( apa, siapa, mana) & d) kata adjektif ganda c) kata prafrasa
kata ganti nama diri a) kata kerja tak transitif
Contoh: cantik-cantik, sihat-sihat d) kata pascakata
orang:pertama;saya, aku, patik, berpelengkap ( mesti diikuti oleh
kami, kita, kedua;anda, engkau, pelengkap).
kamu, awak, ketiga;ia, dia,
mereka) b) kata kerja tak transitif tanpa
pelengkap ( boleh berdiri sendiri
tanpa objek atau penyambut).

9. STRUKTUR BINAAN FRASA, KLAUSA DAN AYAT 37
FRASA KLAUSA AYAT
- Binaan yang boleh terdiri daripada satu patah kata atau - Klausa ialah satu rangkaian perkataan - Satu perkataan atau (lebih kerap lagi), serangkai
rentetan beberapa patah kata yang berfungsi sebagai konstituen yang terdiri daripada subjek dan predikat.
perkataan yang merupakan kesatuan yang
dalam ayat, sama ada sebagai subjek, prediket, objek atau -Klausa menjadi konstituen kepada ayat dan membawa sesuatu maksud,kalimat.
keterangan. terbahagi kepada 2 jenis iaitu :
a) klausa bebas - klausa yang boleh - Ayat ialah unit pengucapan yang paling tinggi
- Terdapat empat jenis frasa dalam bahasa Melayu, iaitu:
berdiri sendiri sebagai ayat yang lengkap
letaknya dalam susunan tatabahasa dan
a) frasa nama b) klausa tak bebas – klausa yang mengandungi makna yang lengkap.
tidak boleh berdiri sendiri kerana
Frasa Nama (FN) + Frasa Nama (FN) maknanya bergantung pada klausa
bebas. - Ayat boleh terbentuk daripada satu perkataan atau
Frasa Nama (FN) + Frasa Kerja (FK)
susunan beberapa. Perkataan yang pengucapannya
- Contoh:
Frasa Nama (FN) + Frasa Adjektif (FA) dimulakan dan diakhiri dengan kesenyapan, serta
klausa bebas klausa tidak mengandungi intonasi yang sempurna.
Frasa Nama (FN) + Frasa Sendi Nama (FS) bebas
mereka berehat apabila tiba
b) frasa kerja masanya - Unsur atau konstituen yang terkandung dalam ayat
~ binaan yang boleh terdiri daripada satu perkataan ialah klausa, dan bilangan klausa yang terkandung
atau lebihdan kata intinya kata kerja. dalam sesuatu ayat akan membentuk jenis ayat
c) frasa adjektif tersebut sama ada jenis ayat tunggal dan ayat
majmuk.
susunan perkataan yang terdiri daripada satu
perkataan atau beberapa perkataan yang
mengandungi kata adjektif atau kata sifat sebagai - jenis-jenis ayat:
intinya
d) frasa sendi nama a) ayat penyata
satu binaan ayat yang terdiri daripada satu b) ayat perintah
kata sendinama dan satu frasa nama yang
c) ayat seruan
menjadi pelengkap kepada kata sendi nama
itu. d) ayat tanya

10. 38
BENTUK, JENIS DAN RAGAM AYAT DALAM BAHASA MELAYU
BENTUK AYAT JENIS AYAT RAGAM AYAT
a) Ayat Tunggal a) Ayat Penyata a) Ayat Aktif
~ ayat yang terdiri daripada satu subjek ~ ayat yang diucapkan dengan maksud ~ ayat yang mengandungi kata kerja yang
dan satu predikat. membuat satu penyataan mengutamakan subjek asal sebagai judul
atau unsure yang diterangkan.
b) Ayat Majmuk ~ bertujuan mengatakan atau memberi
keterangan tentang sesuatu hal. ~ ayat aktif transitif
~ ayat yang mengandungi lebih daripada
satu subjek atau predikat b) Ayat Perintah ~ ayat aktif tak transitif
~ tiga jenis ayat majmuk, iaitu: ~ ayat yang diucapkan dengan tujuan b) Ayat Pasif
untuk menimbulkan sesuatu tindakan.
a) ayat majmuk gabungan ~ terbentuk daripada ayat aktif transitif dan
~ perintah ditujukan kepada orang kedua mengandungi kata kerja yang
~ gabungan susunan fakta berurutan dengan menggunakan KGN orang kedua mengutamakan objek asal sebagai judul
~ gabungan susunan bertentangan fakta yang biasanya digugurkan. atau unsur yang diterangkan.
b) ayat majmuk pancangan ~ jenis-jenisnya ialah ayat suruhan, ayat
larangan, ayat silaan, ayat permintaan
~ pancangan relatif
c) Ayat Seruan
~ pancangan komplemen
~ ayat yang diucapkan dengan membawa
~ pancangan keterangan nada atau intonasi untuk tujuan
melahirkan suatu keadaan perasaan.
c) ayat majmuk campuran
d) Ayat Tanya
~ ayat yang mengandungi lebih daripada
satu jenis ayat, iaitu terdiri daripada ~ ayat yang digunakan untuk tujuan
campuran ayat tunggal dengan ayat menanyakan sesuatu hal.
majmuk atau deretan pelbagai jenis ayat
majmuk. ~ tergolong dalam dua jenis iaitu, ayat
tanya tanpa kata tanya dan ayat tanya
dengan kata tanya.

11. PROSES PENERBITAN AYAT 39
PENGGUGURAN PENYUSUNAN SEMULA PELUASAN
- Proses transformasi yang berlaku pada - Perubahan pada susunan perkataan dan - Proses menambahkan unsur baharu ke
struktur ayat yang mengakibatkan frasa dalam ayat dan pengguguran atau dalam ayat.
pengguguran unsur-unsur tertentu penambahan beberapa unsur.
daripada binaan ayat itu dan pada - Terdapat empat jenis peluasan, iaitu:
peringkat struktur permukaan, unsur yang - Tidak membawa perubahan pada makna
ayat. a) peluasan frasa nama sebagai subjek
digugurkan itu tidak lagi wujud.
- Tiga jenis proses, iaitu: ~ boleh diluaskan melalui pemancangan
- Terdapat tiga jenis pengguguran, iaitu; ayat relatif
a) pengguguran frasa nama sebagai a) penyusunan semula frasa nama
sebagai subjek b) peluasan frasa predikat
subjek
~ penyusunan semula frasa nama sebagai ~ frasa nama dalam predikat boleh
~ pengguguran subjek kata ganti nama diperluas dengan pemancangan ayat relatif
subjek boleh berlaku melalui proses
~ pengguguran subjek yang serupa dalam transformasi pasif c) peluasan dengan kata hubung
ayat majmuk
b) penyusunan semula frasa nama ~ berlaku melalui proses penggabungan
b) pengguguran frasa predikat sebagai objek
ayat yang melibatkan dua konstituen yang
~pengguguran seluruh frasa predikat, ~ penyusunan semula frasa nama sebagai sama dengan menggunakan kata hubung
sama ada frasa kerja yang serupa, frasa objek terjadi pada ayat-ayat yang seperti dan, tetapi, kerana, jika, walau
nama yang serupa, frasa adjektif yang mengandungi dua jenis objek iaitu objek bagaimanapun.
serupa, frasa adjektif yang serupa atau tepat dan objek sipi. d) peluasan melalui proses
frasa sendi nama yang serupa komplementasi
c) penyusunan semula melalui ayat
~ pengguguran bahagian-bahagian frasa songsang ~ proses memancangkan ayat komplemen
predikat
~ penyusunan berlaku pada ayat-ayat ke dalam ayat induk
c) pengguguran frasa nama yang yang mengandungi keterangan seperti
mendahului frasa relatif tempat, masa, syarat dan munasab yang
dikedepankan apabila keterangan itu
~ frasa nama yang serupa yang hendak difokuskan.
mendahului frasa relativ boleh digugurkan