Lecture 3 uit de executive master Consulting Skills van TIAS Tilbug met als onderwerpen Sociale Netwerken, Leiderschap, Verandermanagement en Etnografisch interview

1. Voettekst van presentatie
Consulting Skills
Executive Master IT consulting
Lecture 3; Leiderschap, sociale
netwerken en het etnografisch interview
Prof. Frank Willems, Quint Wellington Redwood en
Hanze University of Applied Sciences
Tilburg, 27 juni 2014

2. Overzicht Consulting Skills modules
2

3. Agenda
• Herhaling van vorige twee colleges
• Theorie sociologisch en antropologisch onderzoek
• Toelichting eigen A3 cases
• Theorie sociale netwerkanalyse
• Verdiepen eigen cases met andere onderzoeksmethoden
3

4. Herhaling vorige twee colleges
4 Voettekst van presentatie

5. 5
Geel Blauw Rood Groen Wit
Participant 1 27 22
Participant 2 25 20
Participant 3 31 29
Participant 4 35
Participant 5 20 34
Participant 6 20 21 23
Participant 7 26 35
Participant 8 31
Participant 9 22 23
…
Kleuren van de participanten
veranderkleurentest:

6. 6
De vijf kleuren in één oogopslag
Geeldruk Blauwdruk Rooddruk Groendruk witdruk
Er verandert
iets als je....
belangen bij elkaar
brengt
eerst denkt en dan
(planmatig) doet
mensen op de juiste
manier prikkelt
mensen in leersituaties
brengt
ruimte maakt voor
spontane evolutie
in een .... machtsspel rationeel proces ruilexercitie leerproces dynamiserend proces
naar.... een haalbare
oplossing,
win-winsituatie
de beste oplossing, een
maakbare wereld
een motiverende
oplossing, de beste ´fit´
een oplossing die
mensen samen vinden
een oplossing die
energie losmaakt
Interventies
zoals....
coalitievoming,
topstructurering
projectmatig werken,
strategische analyse
beoordelen en belonen,
sociale bijeenkomsten
gaming en coaching,
open systems planning
open space meetings,
zelfsturende teams
door een... procesbegeleider die
zijn macht gebruikt
inhoudelijk expert, een
projectleider
HRM-expert, een
coachend manager
procesbegeleider die
mensen steunt
patroonduider die
zichzelf op het spel zet
gericht op... posities en context kennis en resultaten procedures, inspiratie
en sfeer
setting en
communicatie
complexiteit en
betekenissen
Het resultaat
is...
onbekend en
verschuivend
omschreven en
gegarandeerd
bedacht, niet
gegarandeerd
geschetst, niet
gegarandeerd
onvoorspelbaar
De borging
schuilt in...
beleidsdocumenten en
machtsbalans,
loyaliteit
meten = weten,
bijsturen
HRM-systemen, goede
verhoudingen,
communicatie
lerende organisatie zelforganisatie, kwaliteit
van dialoog
De valkuil
schuilt in...
luchtfietserij,
loose-loosesituatie
negeren van externe en
irrationele aspecten
verstikkende systemen,
zachte heelmeesters
niemand uitsluiten,
gebrek aan actie
oppervlakkig begrip,
laissez-faire
Bron: Leren veranderen, Prof. Dr. Leon de Caluwé

7. Anderen ervaren jou niet zoals jijzelf
Zelfbeeld Beeld dat mensen (met andere kleur-
preferenties) van je hebben
Geeldruk - Flexibel
- Sensitief
- Dynamisch
- Onbetrouwbaar
- Draaikont
- Met alle winden mee
Blauwdruk - Recht door zee
- Een man, een man
- Afspraak is afspraak
- Rechtlijnig
- Star
- Inflexibel
Rooddruk - Empathisch/ invoelend
- Groepsgericht
- Sociaal
- Socio
- Watje
- Geitenwollen sokken
Groendruk - Open
- Reflectief
- Ontwikkelingsgericht
- Belerend
- Betweter
- Ouwehoeren
Witdruk - Zelfbewust
- Spiritueel
- Holistisch
- Eigenwijs
- Onaangepast
- Wereldvreemd
7
Bron: Leren veranderen, Prof. Dr. Leon de Caluwé

8. Voorbeeld interventies
Dominante
kleur
Niveau in de organisatie
Individu Groep Organisatie
Geel - Personal commitment
statement
- Outplacement
- Confrontatievergade-
ringen
- Topstructurering
- Verbeteren kwaliteit van
arbeid
- Strategische allianties
Blauw - Management by
objectives
- Hygiënisch werken
- Werken in projecten
- Besluitvorming
- Strategisch management
- BPR
Rood - Loopbaanontwikkeling
- Werving & selectie
- Sociale activiteiten
- Teamrollen (Belbin)
- Belonen in organisaties
- Mobiliteit & diversiteit
Groen - Coaching
- Feedback gesprekken
- Teambuilding
- Gaming
- Open systems planning
- Kwaliteitscirkels
Wit - T-group
- Persoonlijke groei/
opstellingen
- Zelfsturende teams
- Open space
bijeenkomsten
- Zoekconferenties
- Rituelen & mystiek
8
Bron: Leren veranderen, Prof. Dr. Leon de Caluwé

9. Elke kleur heeft een eigen type
veranderaar
Geeldruk Procesregisseur die zijn macht inzet
Blauwdruk Expert projectmanager die formulering èn implementatie verzorgt, indien
gemandateerd
Rooddruk Coachende manager, HRM- of communicatie-expert die oplossingen
suggereert
Groendruk Procesbegeleider die mensen steunt
Witdruk Patroonduider die zichzelf op het spel zet
9
Bron: Leren veranderen, Prof. Dr. Leon de Caluwé

10. 8 manieren om verandering te verprutsen
1. Creëer een gevoel van urgentie
2. Laat je leiden door externe adviseurs
3. Verkoop een pasklare oplossing
4. Probeer de verandering te managen
5. Noem het cultuurverandering
6. Geef mensen met weerstand aandacht
7. Delegeer implementatie aan middenkader
8. Intervenieer waar het lastig gaat
10
Bron: Verandermanagement in 24 lessen, Prof. Dr. Jaap Boonstra

11. 10 tips om succes te behalen
1. Meervoudig kijken naar problemen
2. Problemen benoemen en ambities articuleren
3. Samenspel organiseren en waarderen
4. Verbondenheid door bedoeling te articuleren
5. Routes voor verandering uitzetten
6. Weloverwogen veranderaanpak kiezen
7. Richting geven, ruimte bieden, resultaat vragen
8. Binnenwereld en buitenwereld op elkaar betrekken
9. Betekenisvol en wendbaar acteren
10. Resultaten zichtbaar maken en met elkaar leren
11
Bron: Verandermanagement in 24 lessen, Prof. Dr. Jaap Boonstra

12. Leiderschap is vanuit het hart met je
klant in contact
Mensen verbinden zich beter met je wanneer je duidelijk kan maken waarom je het
doet en niet wat je doet
Wat
Hoe
Waarom
van binnen
naar buiten
Rationaliteit
en analytisch
vermogen
(Neocortex)
Gevoel,
vertrouwen en
intuititie
(Lymbische brein)
12
Bron: Start With Why, Simon Sinek

13. Open
Will
Open
Heart
Open
Mind
Seeing 2:
met frisse blik
Prototpying
Het nieuwe uitvoering door
verbinding van hoofd, hart en
handen
Downloading
Vanuit oude patronen
Performing
door te handelen in verbinding met
het geheel
Factual listening
Verschillen zien
Sensing 3:
In contact met het
systeem
Crystallizing
Van visie naar intentieEmpathic listening
Loslaten en verbinden met
anderen
Listening 1:
vanuit gewoontes
Presencing 4:
verbinden met de bron
Laten ontstaanGenerative listening
Vanuit de toekomst en
collectieve verbondenheid
Theory U als ‘toolkit’ voor leiders

14. Waka Waka als case voor A3 problem solving for
leaders
• Oplossing voor praktisch probleem van lezende en lerende kinderen
in Afrikaanse dorpen
• Als je een Waka Waka koop dan krijgt een Afrikaans kind ook een
Waka Waka (http://waka-waka.com)
• Analyseer dit initiatief en gebruik de A3 om te structureren
14

15. Aravind Eye Hospital als case voor A3 problem
solving for leaders
• Drie principes:
1. Er worden geen patiënten geweigerd
2. De zorg wordt met de hoogst mogelijke kwaliteit geleverd
3. Het ziekenhuis is zelfstandig en niet afhankelijk van donaties
• De feiten: 1.000.000 patiënten helpen
• Hoe doe je dat?
• Maak een opzet met een A3 om deze case te analyseren
15

16. Ristorante D’O als case voor A3 problem solving for
leaders
• Restaurant met Michelin ster toegankelijk voor iedereen
• Lunch 25 Euro, diner 45-50 Euro
• Zie site http://www.cucinapop.do/eng en artikel
http://www.forbes.com/sites/hbsworkingknowledge/2013/12/16/ristor
ante-do-michelin-starred-and-affordable/
• Hoe doe je dat?
• Maak een opzet met een A3 om deze case te analyseren
16

17. 17
Bron: Understanding A3 thinking, Smalley en Sobek

18. Theorie Sociologie en Antropologie
• Sociologisch onderzoek
• Antropologisch onderzoek
• Etnografisch interview
18

19. Sociologisch onderzoek
• Sociologie is de studie van het sociale gedrag van de mens, en
van de sociale, politieke, religieuze en economische aspecten van
de menselijke samenleving. Daarbij staan vooral de inrichting en
veranderingen daarvan, alsmede sociologische problemen centraal.
• De sociologie bestudeert mensen en hun gedrag in hun sociale
omgeving, in relatie tot de heersende moraal en ethiek en in
verband met politieke en filosofische gedragscodes.
• Praktisch gezien betekent dat de bestudering van het dagelijkse
leven van mensen en het functioneren van mensen in hun
omgeving, sociale verbanden, gezinsstructuren, religieuze
verbanden, wetten, normen en waarden, rolpatronen en culturele
verbanden.
• Antropologie en etnografie zijn wetenschappelijke disciplines
19
Bron ‘Research Methods in Anthropology’ Russell Bernard.

20. Basis Antropologisch onderzoek
• De basis van het Antropologisch onderzoek gaat terug naar het werk
van toen al moderne wetenschappelijke denkers als Francis Bacon
(1561-1626) en René Descartes (1596-1650) waarin induction, het
toepassen van directe observatie om ideeën te bevestigen en
geobserveerde feiten aan elkaar te linken, een belangrijke activiteit
voor onderzoek is.
• Daarna hebben belangrijke wetenschappers zoals Isaac Newton
(1643-1727) de kunst van deduction, het betekenis geven aan de
uitkomsten van de observatie en dit vertalen naar een uniforme
methode, hier aan toegevoegd.
• Vervolgens is er een stroming gekomen van vele sociologische
wetenschappers die de fundamenten voor antropologisch onderzoek
verder hebben verstevigd.
Bron ‘Research Methods in Anthropology’ Russell Bernard.
20

21. Etnografisch interview
• Onderzoeksmethode en interviewtechniek waarmee gedurende een
lange tijd wordt uitgevoerd met participerende observatie en
diepte-interviews als voornaamste manieren van data verzamelen.
• Als eindproduct verwijst het naar de vorm van het
onderzoeksverslag, waarbij beschrijving en reconstructie van de
woorden van de informanten centraal staat.
• Hierdoor ontstaat een goede set met kwalitatieve data
Belangrijk:
• Wat is het expliciete doel?
• Hoe zorg je dat je verklaring gedurende de observatie zuiver blijft?
• Welke vragen wil je stellen (beschrijvend, gestructureerd, contrast)
• Hoe leg je de observaties zo goed mogelijk vast?
• Hoe ga je analyseren wat je gezien en gehoord hebt?
21
Bron: The Ethnografic Interview, James Spradley

22. Wees je bewust van je rol als onderzoeker
En zijn vier rollen die de etnograaf kan aannemen in het onderzoek:
1.Complete participant: Volledig functionerend lid van de groep van de
sociale setting. Hun ware identiteit is niet bekend bij de leden van de
groep. Gesloten observant.
2.Participant als observer: Zelfde als complete participant maar de
leden weten wat de status van de onderzoeker is.
3.Observer als participant: Onderzoeker is voornamelijk interviewer.
Klein beetje observatie. Dit gebeurd vaak in een gesloten setting omdat
de onderzoeker niet mee kan doen met de taken van de groep.
4.Complete observant: Onderzoeker doet niet aan interactie met de
groep.
22
Bron: The Ethnografic Interview, James Spradley

23. Oefening 1
• Wat is het vraagstuk van je eigen werkomgeving?
• Is het prikkelend en concreet?
• Beperk je vooral tot de eerste drie delen van de A3, Achtergrond,
huidige situatie en doelen
• Maak drie groepen van drie personen;
• Een vertelt zijn/haar A3 storyline.
• Een persoon is etnografisch onderzoeker (stel vooraf vast welke rol
je speelt)
• De derde persoon coacht op de A3 (zijn er voldoende objectieve
feiten en is het vraagstuk helder)
• Observeer (15 minuten) en leg dit vast
• Koppel bevindingen gelijk aan elkaar terug en wissel
23

24. Sociale netwerkanalyse
24

25. Wat is een sociaal netwerk?
• Een netwerk bestaat uit een collectie van actoren die verbonden
zijn door ‘ties’. Deze actoren genaamd ‘nodes’ kunnen
personen, teams, organisaties en concepten zijn.
• Een sociaal netwerk is een sociale structuur samengesteld uit
‘nodes’, die verbonden zijn (connected) door een of meer
specifieke types van wederzijdse afhankelijkheid, zoals
vriendschap, gemeenschappelijke interesses, afkeer, beliefs,
kennis of prestige
25

26. http://inmaps.linkedinlabs.com/network
Sociale netwerken: LinkedIn visualisatie
26

27. Relevante sociale netwerk theorieën
• Nicholas Christakis: Onze ervaring met de wereld hangt af van deze
feitelijke structuur van de netwerken waar we deel van uitmaken en van
al wat beweegt door dit netwerk
• Ronald Burt: mensen focussen op activiteiten binnen hun eigen groep
en dat veroorzaakt ‘structural holes’ in informatieflow tussen groepen
• Stanley Milgram: Iedereen op onze aarde is met ‘6 degrees of
separation’ door een netwerk van zes tussenstappen of vijf
tussenpersonen met elkaar verbonden. Onderzoek was uitgevoerd in
1967 en in 2012 opnieuw; het is nu 4,74 tussenstappen
27
Zie TED talk: http://www.ted.com/talks/nicholas_christakis_the_hidden_influence_of_social_networks

28. Crowdsourcing
Co-creatie is een nieuwe vorm van markt- of business strategie die
ervoor zorgt dat het ontwikkelen en continueren van wederzijdse
bedrijfs- en klantwaarde tot stand komt
Tribe
Co-creatie
Wat is Social Sourcing?
Crowdsourcing is het uitbesteden van taken, die traditioneel gezien worden
uitgevoerd door een medewerker of leverancier, aan een ongedefinieerde
groep of een community (crowd) met mensen , door een open oproep
Een Tribe is een groep met mensen verbonden met elkaar, verbonden met
een leider en verbonden aan een idee
28

29. Sociale netwerken (2
N
)
Interactieve netwerken (N
2
)
Hiërarchische netwerken(N)
Waardevanhetnetwerk
Aantal deelnemers
Maak gebruik van een combinatie van de wetten van Sarnoff (waarde niet interactief
netwerk gelijk aan participanten), Metcalfe (waarde interactief netwerk stijgt kwadratisch
bij nieuwe toetreder) en Reed (waarde in sociale netwerken groeit exponentieel)
Bron: Prof Dr. Wim de Ridder, De wereld breekt open
Energie ontstaat door verbinding
29

30. Social Capital
• Social Capital is een sociologisch concept, dat referereert aan
de verbindingen binnen en tussen de sociale netwerken
• Het concept van Social Capital geeft de waarde van de sociale
relaties weer en de rol van de samenwerking en het
vertrouwen om tot collectieve resultaten te komen
• De nieuwe kijk op Social Capital concepten bouwt voort op
academische interesse voor het oude debat in sociale
wetenschappen: de relatie tussen vertrouwen, sociale
netwerken en de toepassing binnen de moderne maatschappij
• Social Capital is de strategie om relaties te verkrijgen
• Grote denkers zijn Robert Putnam, Pierre Bourdieu en James
Coleman
30

31. Oefening 2
• Maak via Inmap een sociale netwerk analyse van je eigen LinkedIn
profiel
• Analyseer je eigen netwerk, wat valt je op?
• Wat kan je hiermee?
• Hoe kan je netwerk helpen je vraagstuk uit je A3 op te lossen?
• Presenteer je uitkomst plenair
31

32. Social Media
32

33. Sherry Turkle’s visie over online gedag
“It’s a great psychological truth:
If we don’t teach children how to be alone, they’ll only know how to be
lonely.
This constant connection, turning to devices almost instinctively….
There’s a panic of disconnection.
It worries me we’re only going to feel isolated, that we won’t
learn how to have a solitude that sustains us, and which is
important for creativity.”
Sherry Turkle, MIT Professor en auteur van Alone Together,
Why we expect more from Technology and less from each other

34. Morozov’s visie over vrijheid op internet
• “What I find particularly worrisome is the rapid and inexorable
disappearance of retrospection and reminiscence from our digital lives…
• the social beast that has taken over our lives has to be constantly fed with
the most trivial of ephemera…
• this hunger for the present is deeply embedded in the very architecture and
business models of social networking sites; “one of my greatest fears is that
the Internet will widen the gap between the disengaged masses and the
overengaged elites…
• today we are facing the emergence of the cyber lumpen proletariat—people
who are being sucked into the digital whirlwind of gossip sites, trashy video
games, populist and xenophobic blogs, and endless poking on social
networking sites.”
Evgeny Morozov, Onderzoeker bij Stanford en auteur van
The Net Delusion, the Dark Side of Internet Freedom
http://www.ted.com/talks/evgeny_morozov_is_the_internet_what_orwell_feared.html
http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2011-2012/evgenymorozov.html

35. Nicholas Carr’s visie op impact IT
Every information technology carries an intellectual ethic — a set of
assumptions about the nature of knowledge and intelligence.
Nicholas Carr explains how the printed book served to focus our attention,
promoting deep and creative thought.
In stark contrast, the Internet encourages the rapid, distracted sampling of
small bits of information from many sources. Its ethic is the ethic of the
industrialist, an ethic of speed and efficiency, of optimized production and
consumption
— and now the Net is remaking us in its own image. We are becoming
ever more adept at scanning and skimming, but what we are losing is our
capacity for concentration, contemplation, and reflection.
http://www.theshallowsbook.com/nicholascarr/Nicholas_Carrs_The_Shallows.html

36. Wat is Social Media?
• Social Media is een tool of dienst die het internet gebruikt om op
een andere manier gesprekken te voeren
Of nog beter
• Social Media is de democratisering van informatie, het
transformeren van mensen van content lezers naar uitgevers.
Het is de verschuiving van een broadcast mechanisme; van een
one-to-many naar many-to-many model, geworteld in de dialoog
tussen auteurs, mensen en peergroepen
Brian Solis
36

37. Welke Social Media populair?
37

38. Social media is breed
38

39. En wordt steeds breder toegepast
39

40. Meest gebruikte social tools
Bron McKinsey Global Survey 2013
40

41. Ontwikkeling gaat hard
Bron McKinsey Global Survey 2013
41

42. De Social Media prisma van Brian Solis
http://www.conversationprism.com//
42

43. De Social Media prisma van Brian Solis
43

44. Wat is jouw persoonlijke social media strategie?
Bron: HBR artikel november 2010; What’s Your Personal Social Media Strategy, Soumitra Dutta

45. Onderzoek uit social media berichten
• Twitter Mood onderzoek Johan Bollen:
http://www.youtube.com/watch?v=r5dxYc3pD5Y
45

46. Onderzoek Johan Bollen Indiana University
46

47. Onderzoek Johan Bollen Indiana University
47

48. Free Social Media Lab Tools
Socialmediacheck.nl
48
http://onemilliontweetmap.com
Mention.net
Bottlenose.com
SocialMention.com
Socialmediacheck.nl
Hootsuite.com

49. Coosto
Radian6
Professionele Social Media Lab Tools
Die wij bij het Social Media Lab #Hanze inzetten voor onderzoek
49

50. Oefening 3
• Verdiep de vraagstukken uit je A3 met de social media tools in drie
groepen
• Verdeel taken binnen je groep, wie gaat waarmee onderzoeken?
• Belangrijk:
– Wat wil je zoeken
– Hoe ga je het aanpakken
– Denk aan de lessen van antropologisch onderzoek en etnografie,
waarom wil je dit weten en wat is je eigen rol
• Bespreek na de resultaten plenair
50

51. Sociale netwerken en participatie
51

52. Vangstenregistratie.nl, 7000 sportvissers crowdsourcen via hun eigen community, met
de 350.000 recreatieve vissers (pashouders) en leveren het ministerie van EZ,
Landbouw en Innovatie onderzoeksdata voor waterkwaliteit

53. Hetzelfde idee werkt ook voor de community
van de Atletiekunie

54. Grunneger Power, gestart als buurtinitiatief (Tribe) in collectief delen gebruik
zonnepanelen; Nu een burger-energiecoöperatie en energie regisseur met 3000 leden
waar de gevestigde orde bang voor wordt

55. In navolging op Grunneger Power zijn er in het Noorden meerdere initiatieven ontstaan
en begeleiden wij vanuit onderzoek Energie Sustainable Communities in
Noordelijke dorpen met bewoners, overheid en ondernemers

56. Start met begrip van de innovatiewet
Bron: Prof. Everett Rogers 1962
56

57. En de wet van ongelijke participatie
In de Internet cultuur is een lurker een persoon die discussies leest op een portal,
nieuwsgroepen, chatroom, bestanden alleen download, luistert naar mensen in de
communities of andere interactieve systeem, maar zelden of nooit neemt er actief aan
deelneemt
57
Bron: Ridings, Gefen & Arinze, Psychological Barriers: Lurker and Poster Motivation and
Behavior in Online Communities 2006

58. Participatie kent verschillende rollen
58
Bron: Groundswell onderzoek, Bernoff en Li

59. De innovatiewet en participatie gecombineerd
Zoek in eerste instanties de participanten bij de innovators, early apdopters, creators en critics
90%
Lurkers
59

60. Nieuwe kijk op leiderschap
1. Committeer aan zelfontwikkeling, koers naar het ‘Ware
Noorden’ en wees je bewust van verschillen in
veranderkleuren, sociale netwerken en social capital
2. Coach en ontwikkel anderen
3. Ondersteun en faciliteer dagelijks verbeteringen (Kaizen’s)
4. Ontwikkel een gezamenlijke visie en toets de doelen
horizontaal en verticaal
Het ‘Ware Noorden’:
• Daag jezelf en je medewerkers uit en denk met ze na over de volgende uitdaging
• Kaizen mind (elke dag een stapje beter)
• Go and see (Gemba Walks)
• Teamwork gaat voor alles
• Respect voor mensen
Bron: The Toyota Way to Lean Leadership, Jeffrey Liker

61. Er is veel te leren van high performance teams
In een onderzoeksproject begeleiden wij vanuit Hanze Olympische- en topzeilteams en onderzoeken
wij de drijfveren, de manier van samenwerken en de zelfsturing van high performance teams

62. Team geleid
door manager
Zelf-managing
team
Zelf-organiserend
team
Zelf governing
team
Gemeenschappelijk
doel
en strategie
Commitment
Complementaire
taken en rollen
Heldere
communicatie
Constructief conflict
Cohesie
Geloofwaardige
coaching
Verantwoordelijkheid
management
Verantwoordelijkheid
team
Bij deze onderzoeken komen wij er achter hoe zelfsturing werkt en wat het ‘ware Noorden
voor deze zelfsturende teams daadwerkelijk inhoudt. Daar passen wij dit model bij toe.
Bronnen: 7 C’s of Championship Team Building, Jeff Janssen en Leaders Guide to Radical Management, Stephen Denning

63. Opdracht voor lecture 4
• Je eigen A3 compleet maken
• Ook eigen rol en onderzoeksaanpak verantwoorden conform
etnografisch interview
• Sociale netwerk analyse en mogelijk ook social media analyse
toevoegen
• Inhoud wordt schriftelijk toegelicht inclusief reflectie op eigen rol en
gedrag.