1. A REESTRUTURACIÓN
DOS ESPAZOS
INDUSTRIAIS
XEOGRAFÍA Eva
2º BACH www.aulasabertas.blogspot.com
2. ESQUEMA DA UNIDADE
1) PROCESO E FACTORES DA INDUSTRIALIZACIÓN
ESPAÑOLA.
2) O TECIDO INDUSTRIAL ESPAÑOL E OS SEUS
CONTRASTES.
3) GRAN VARIEDADE DE PAISAXES INDUSTRIAIS.
3.1. ÁREAS DE ANTIGA INDUSTRIALIZACIÓN.
3.2.EN ÁREAS URBANAS E RURAIS.
3.3. PAISAXES DA INNOVACIÓN.
4) SITUACIÓN ACTUAL DA INDUSTRIA: DESAFÍOS E
GLOBALIZACIÓN.
3. TEMA (pregunta teórica)
Situación actual da industria en España e Galicia.
Desafíos: problemas estruturais (dimensión, I+D+i, tecnoloxía) e consecuencias da
incorporación á Unión Europea.
Tendencias recentes da industria en España: globalización e deslocalización.
PRÁCTICOS
Comentario dunha paisaxe industrial e humanizada (fotografía).
Mapas ou planos sobre factores de localización industrial.
Mapas e gráficos de produción mineira, industrial, enerxética e principais áreas
industriais de España e Galicia.
Mapas e gráficos de poboación ocupada nas actividades mineiras e industriais en
España e Galicia.
VOCABULARIO
Economías de escala/ Enerxías renovables/ Difusión industrial/ Fondos estruturais/
Subcontratación/ Industrias verdes/ Materias primas estratéxicas / Parque
tecnolóxico.
5. 1
PROCESO E FACTORES DA
INDUSTRIALIZACIÓN
ESPAÑOLA.
Páx. 301-305
http://www.slideshare.net/isaacbuz
o/proceso-de-industrializacin-de-
espaa-
presentation?from=ss_embed
6. Atraso considerable respecto algúns países
europeos
Proceso desequilibrado tanto sectorial como
rexionalmente.
1 2 4
3
Fracaso Inicio da Crise e 5
Desenvolve-
inicial Industrializa- reindustria
mento Actualidade
Século ción -lización
1959-1975
XIX 1900-1959 1975-1984
7. 1 Fracaso inicial Século
XIX
Industrialización • Cataluña (sector téxtil)
desequilibrada tanto
• País vasco (Industria siderúrxica)
sectorial coma
rexionalmente • Construción do ferrocarril
• Estancamento do sector agrario e nulo
investimento en modernización por parte
dos grandes propietarios
• Pouco interese da burguesía en investir
capital
Causas do atraso e do
• Escaso poder adquisitivo do campesiñado
desigual proceso de
industrialización • Inexistencia dun mercado interior
• Factores políticos: perda das colonias
americanas, guerra da
Independencia, guerras carlistas , saída de
materias primas cara aos países do norte
• de Europa (política librecambista)
Arsenais e estaleiros de Ferrol
• Os altos fornos de Sargadelos
En Galicia • Obradoiros téxtiles na Coruña
• Os cataláns déronlle un gran pulo á
industria conserveira, fundamental nas Rías
Baixas
8.
9. Respecto ao mapa industrial, ao comezar o século XX, a rexión industrial máis importante
do país era Cataluña, que concentraba un 22% do emprego, seguida de Andalucía
(19%), as rexións da cornixa cantábrica (12%) e a Comunidade Valenciana .
As rexións do interior peninsular e as illas quedaron á marxe do proceso industrializador, e
mantiveron unha economía agraria. En Madrid, a construción da red ferroviaria permitiu a
instalación de grandes fábricas, pero a cidade mantivo o seu carácter de capital política e
administrativa.
10. 2 Inicio da Industrializa-ción 1900-
1959
• Leis proteccionistas provocan unha maior
demanda de produtos españois.
• O incremento da poboación tamén repercutiu
Desenvolvemento
no aumento da demanda de produtos
industrial de España ata
manufacturados.
os anos 20
• Ampliación da exportación e entrada de capitais
• A crise económica de 1929 Mundial que
durante a Primerira Guerra empeora a
situación. acabar esta.
finaliza ao
• As guerras (Guerra Incivil e a Segunda
guerra mundial).
• Política autárquica da ditadura franquista
Crise e estancamento , insuficiencia de materias primas e
económico e industrial combustible e bloqueo exterior por motivos
políticos.
• Creación do INI en 1941 insuficiente intento
para impulsar o crecemento industrial en
determinados sectores:
siderúrxico, naval, petroquímico ou
automobilístico.
• Debilmente, foi desenvolvendo as industrias
Galicia metalúrxica, téxtil e naval, especialmente en
Vigo.
11. SEAT se inauguró
en 1950 por el
Instituto Nacional
de Industria (INI)
durante la
dictadura de
Franco y su fábrica
fue establecida en
Barcelona . SEAT
pertenece al grupo
empresarial
INI, por ese motivo
(al ser propiedad
del Estado) Franco
acudió a
inaugurarlo.
Con la llegada de
la democracia a
España, comienza
la privatización
de las
empresas, y como
consecuencia, la
marca se vende a
Fiat, mas tarde
será comprada por
el Grupo
Volkswagen.
12. 3 Desenvolvemento 1959-1975
• Incorporación de España ao sistema mundial de
Plan de estabilización economías capitalistas desenvolvidas.
1959 • Modernización das estruturas, importación dos
Plans de bens de equipo, a tecnoloxía e os recursos
desenvolvemento (1964- necesarios para poder modernizar a industria e
1975) incrementar a produción.
• Período de industrialización acelerada (1960-1975)
• Empresas públicas propiedade do Instituto Nacional
de Industria (INI) (sectores básicos como a minaría ou
a produción de enerxía).
• Un crecente número de empresas
Presenza de diferentes multinacionais, provenientes, sobre todo, dos Estados
Unidos, Alemaña e Suiza, e dominantes nos sectores
tipos de empresas tecnoloxicamente máis avanzados como a industria do
automóbil ou a farmacéutica.
• Unha gran cantidade de pequenas e medianas
empresas (PEMEs) de capital privado
español, predominantes nos sectores máis tradicionais.
• Creación dos doce polos de promoción e
desenvolvemento industrial política dos Polos de
Desarrollo (1964, Coruña e Vigo)
Galicia • A GAEIG (Gran Área de Expansión Industrial de
Galicia, 1973) intentou paliar o atraso da nosa
comunidade. Eixe Ferrol - A Coruña - Santiago -
Vilagarcía de Arousa - Pontevedra - Vigo.
13. El período entre 1959 y 1975 supuso un crecimiento económico sin
precedentes, al que contribuyeron una serie de factores favorables, como la
expansión generalizada de la economía capitalista, la llegada de capital
extranjero, la instalación de grandes empresas multinacionales, etc. Al
mismo tiempo, España recibía las divisas que aportaban turistas y
emigrantes, con las que hizo frente a la compra de petróleo, a la importación
de bienes industriales y a la nivelación de la balanza de pagos.
El estado puso en funcionamiento los planes de desarrollo y una política
regional basada en los polos de desarrollo y promoción, entre los que
destacaron los de Huelva, Córdoba, Granada o Burgos. (Coruña e Vigo
1964)
A pesar de que los planes de desarrollo no dieron los resultados
previstos, se consiguieron objetivos muy importantes, el más notorio de los
cuales, sin duda, fue que el PIB alcanzó un índice de crecimiento anual en
torno al 7%.
La industria española mejoró notablemente y alcanzó un alto grado de
diversificación en su producción de bienes de equipo, de uso y de
consumo, aunque siguió acusando los efectos negativos de la gran
14. INVERSIÓN Y EMPLEO EN LOS
POLOS DE DESARROLLO
(HASTA 1979)
Período de vigencia / Inversión
(millones pts) / Puestos de trabajo
Burgos 1964-73 19.760
10.832
Huelva 1964-73 49.694 7.224
A Coruña 1964-71 11.665 4.188
Vigo 1964-71 9.669 13.299
Sevilla 1964-70 9.213 9.666
Valladolid 1964-70 20.311
20.153
Zaragoza 1964-69 9.064
8.273
Granada 1970-79 8.440 1.339
Córdoba 1971-80 8.412 1.470
Oviedo 1971-82 34.439 5.049
Logroño 1972-81 10.826
4.319
Vilagarcía 1972-81 2.253 2.605
16. Ao finalizar o período de industrialización
acelerada (1960-1975) coñecido como
desarrollista, o mapa industrial español
mostraba o predominio dos grandes centros
urbanos e industriais
(Barcelona, Madrid, Bilbao, Valencia, Zaragoza
etc.), xunto a grandes eixes de
desenvolvemento que enlazaban algúns
deles.
O eixe Cantábrico seguiu concentrando a
industria básica ligada aos recursos
minerais, con grandes empresas, algunhas
públicas.
O eixe Mediterráneo, en cambio, mantivo o
predominio de industrias tradicionais
(téxtil, agroalimentaria, moble, calzado) e da
pequena empresa, xunto á instalación
progresiva de grandes multinacionais en
sectores máis dinámicos
(automóbil, electrodomésticos).
O eixe do Ebro contaba tamén con esa
mesma variedade de pequenas empresas
locais (viños, conservas, calzado) e grandes
17.
18. El desarrollo industrial de los años 1960 se localizó en las
regiones que tenían mayor tradición industrial y en sus áreas
adyacentes, lo cual agravó los desequilibrios regionales.
Se generó una dicotomía entre los tres espacios más
industrializados (Cataluña, País Vasco y Madrid), que
concentraron casi las tres cuartas partes de las inversiones
multinacionales y del empleo recién creado, y, por otra parte, la
Meseta, Galicia, Extremadura y Andalucía, que acusaron una
pérdida de significación industrial.
El modelo industrial de la década de 1960 hizo que aumentaran
las diferencias entre regiones ricas y pobres, lo que incidió en
los procesos demográficos de emigración y de éxodo rural
que vivió la población española y que vinieron a incrementar aún
más los propios desequilibrios.
Al final del período, la industria española experimento una
profunda crisis, al ser tributaria en exceso de sus deficiencias
estructurales y de la dependencia energética. El
encarecimiento de la energía, causado por la gran subida de
los precios del petróleo en 1973, incrementó los costes de
19. 4 Crise e reindustrialización 1975-
1984
• O aumento do prezo da enerxía tras a crise do
petróleo de 1973 que encareceu os custos de
Crise produción e transporte
• O período de inestabilidade de transición política á
1975-1984 democracia atrasou a aplicación de medidas
• Escaso nivel Tecnolóxico e falta de capital para
•investir Reconversión e Reindustrialización
Le¡ de
(1984) remodelación da industria e dos
espazos industriais para adaptarse aos modelos
europeos en canto a
tecnoloxía, especialización, produtividade e
Reindustrialización competi-tividade.
A partir de 1984 • Fomentaba a entrada de capital estranxeiro
• Creou Zonas de Urxente Reindustrialización
(ZUR) que pretendían incentivar a instalación e
ampliación de empresas xeradoras de emprego
estable, diversificar a produción da área e
• A partir de 1981 comezaron a sentirse os efectos
fomentar o progreso tecnolóxico
da crise en Galicia na perda de postos de traballo
nos estaleiros de Vigo e Ferrol.
Galicia • En Galicia, a reconversión afectoulle ao sector
naval de Ferrol e de Vigo. A creación das ZUR
intentou motivar a instalación de novas industrias
nas dúas áreas máis castigadas pola crise, Ferrol
e Vigo.
20. Crise
1975-1984
A crise do modelo fordista e a terceira Revolución Industrial
A mediados dos anos 70 do século pasado produciuse a crise do modelo de
industrialización característico do período anterior. En tan so unha década, a
industria española perdeu case un millón de postos de traballo (unha cuarta
parte dos existentes no ano 1975), mentres a taxa de paro na industria crecía
desde apenas un 3%, a comezos da década dos setenta ata alcanzar o 16%
en 1980.
Viviuse entón unha longa fase de axuste, que supuxo tamén a desaparición
de moitas empresas e o peche ou privatización de boa parte das que ata
entón eran propiedade do INI.
A situación foi sobre todo grave nalgunhas industrias tradicionais, moi
afectadas pola crecente competencia exterior, como a
siderurxia, naval, material eléctrico, téxtil ou calzado. Os territorios que se
especializaban nela convertéronse en áreas industrializadas en
declive, como sucedeu nas rexións do Cantábrico.
A intensidade da crise industrial explícase pola conxunción de diversas
CAUSAS: unhas estruturais ou externas, que afectaron a todos os países dos
21. Entre as CAUSAS EXTERNAS, as máis importantes foron:
O aumento do prezo da enerxía tras a crise do petróleo que encareceu os
custos de produción e transporte para as empresas reducindo os seus
beneficios
A aparición dunha nova revolución tecnolóxica, baseada nas tecnoloxías
da información e comunicación
(microelectrónica, informática, robótica, telecomunicacións ou redes dixitais)
así como a biotecnoloxía ou novos materiais, que provocou unha maior
automatización da produción, destruíndo empregos e esixindo grandes
investimentos que non todas as empresas puideron realizar.
Unha progresiva desaparición do proteccionismo ante a globalización dos
mercados e a integración de España na actual Unión Europea (1986), que
aumentou a competencia á que se enfrontaban as empresas do país.
Novas formas de produción máis flexibles para abaratar custos que
obrigaron a reducir o tamaño de moitas grandes fábricas e aumentar a
subcontratación a pequenas empresas, algunhas delas fóra de España.
.
22. Crise do petróleo
O período de crecemento económico baseado en enerxía barata
finalizou nos anos 70 do século XX tras a creación da OPEP, que
agrupou algúns dos principais países produtores de petróleo. Tras
diversos conflitos entre árabes e israelís, estes países impulsaron
bruscos aumentos no prezo do barril de petróleo, que tiveron un
rápido impacto sobre a economía mundial.
Países exportadores de
petróleo, 2010
www.icarito.cl
23. Entre as CAUSAS INTERNAS específicas do caso español:
O período de transición política á democracia, que provocou incertezas
que frearon o investimento das empresas privadas e a chegada de capital
exterior, sen que os gobernos do momento aplicasen unha política decidida
para enfrontarse á crise.
Unha presenza excesiva de pequenas empresas con pouco capital e de
industrias tradicionais de escaso nivel tecnolóxico, que utilizaban
grandes cantidades de enerxía ou de man de obra pouco cualificada para
vender os seus produtos no mercado interior, sendo as que se enfrontaron
con máis dificultade á nova situación.
As empresas industriais que superaron este período de crise tiveron
que realizar un importante esforzo no campo da innovación para poder
competir, facendo máis eficientes os seus procesos produtivos, mellorando
calidade e a diferenciación dos seus produtos (deseño, marca propia etc)
ou buscando novos mercados de venda no exterior.
Desde mediados dos anos 80, recuperouse o crecemento da
produción industrial e freouse a caída do emprego.
24. Reindustrialización
A partir de 1984
Nos anos 80 do pasado século, a crise do modelo de organización anterior e o
declive dalgúns sectores obrigou a aprobar unha política de reconversión e
reindustrialización, vixente durante máis dunha década.
O seu obxectivo foi reducir o impacto negativo provocado pola crise, e salvar unha
parte dos empregos e das empresas, favorecendo a súa modernización para facelas
máis competitivas.
Incluíu sectores tradicionais que contaban con grandes compañías, as veces
públicas: siderurxia, construción naval, metalurxia
pesada, electrodomésticos, compoñentes electrónicos e téxtil.
As axudas destináronse a salvar empresas que xa non eran rendibles, mediante
fondos para que saldasen as súas débedas e renovasen a súa tecnoloxía. Tamén se
intentou a recolocación de parte dos traballadores que quedaron en
paro, subvencionando as empresas que os contratasen.
Delimitáronse Zonas de Urxente Reindustrialización (ZUR) nas áreas máis
afectadas polo declive: ría do Nervión en Bilbao, cunca central de Asturias, Baía de
Cádiz, Ferrol, Vigo e algúns municipios metropolitanos en Barcelona e Madrid. Nelas
construíronse novos polígonos industriais e ofrecéronse axudas para atraer novas
empresas. O seu éxito foi relativo, pois beneficiou, sobre ido, as grandes empresas e
as áreas de Madrid, Barcelona e Bilbao, con escaso éxito no resto.
25. 5 Actualidade
Características actuais da organización industrial
Nos últimos tempos producíronse importantes cambios respecto á forma en que
as impresas industriais organizan a súa actividade:
O coñecemento e a innovación considéranse os recursos principais para poder
competir en ca!idade e produtividade fronte aos novos países industriais, que
ofrecen custos moito máis baixos.
Aumenta o poder das grandes empresas mediante fusións e compras, pero
esténdese a produción segmentada con división de tarefas entre
establecementos especializados, ben dentro da propia empresa multiplanta
(aquela que conta con máis dun centro de traballo) ou a través doutras empresas
subcontratadas.
Fronte á produción en grandes volumes, moitas empresas realizan unha
diversificación dos seus produtos, fabricando series curtas de bens
homoxéneos que rotan con gran rapidez, seguindo a moda ou os gustos do
consumidor, quen á súa vez é inducido por campañas publicitarias.
Esa maior flexibilidade produtiva permite que moitas PEMEs poidan competir
coas grandes empresas, sobre todo se cooperan entre si para levar a cabo
proxectos en común e acceder a novos mercados.
26. Crece a presenza de traballadores cualificados, ao automatizarse as tarefas
rutineiras, e aumentando os empregados que xa non se dedican á
fabricación, senón a servizos internos como a
xestión, administración, deseño, servizo ao cliente, vendas etc.
Tamén se diversifican as perspectivas das distintas ramas industriais:
As de maior complexidade tecnolóxica (farmacéutica, informática e
electrónica, aeronáutica etc.) están dominadas por empresas multinacionais, e
teñen un desenvolvemento limitado; a súa evolución depende das estratexias
desas grandes firmas.
As industrias máis tradicionais (siderurxia, confección, calzado, moble
etc.), que utilizan gran cantidade de recursos naturais ou man de obra pouco
cualificada, son as máis afectadas pola competencia dos novos países
industriais, sobre todo asiáticos, que provocaron o seu progresivo declive.
As máis dinámicas son as que empregan tecnoloxías de complexidade
media, pero que ofrecen produtos de calidade e ben diferenciados;
beneficiáronse, ademais, do crecemento do consumo en España, e tamén
aumentaron as súas exportacións: alimentación e bebidas, maquinaria e
equipos, produtos químicos, artes gráficas e edición etc.
27. Na década actual, a política industrial centrouse en fomentar a
innovación empresarial para poder competir en calidade e eficiencia
fronte aos custos máis baixos dos rovos países industriais.
O programa de Consorcios Estratéxicos Nacionais en Investigación
Técnica (CENIT) financia proxectos de colaboración entre as grandes e
as pequenas empresas, con centros de investigación para realizar
proxectos de desenvolvemento industrial.
O programa de apoio as Agrupacións Empresariais Innovadoras (AEI)
busca identificar distritos industriais (cidades ou comarcas con gran
densidade de PEMEs industriais, especializadas nun tipo de
produto, onde as empresas compiten polos mesmos mercados pero
tamén colaboran en proxectos comúns) de pequeñas empresas, para
achegar fondos que lles axuden a realizar actividades de innovación
conxuntas e crear redes de colaboración estables para competir coas
grandes compañías. Promóvese a creación e ampliación de parques
científicos e tecnolóxicos, así como de centros tecnololóxicos onde as
empresas poden atopar asesoramento técnico.
31. 2.1 CAMBIOS RECENTES NA
LOCALIZACIÓN INDUSTRIAL
2.2 AS DIVERSAS ESTRATEXIAS DE
LOCALIZACIÓN SEGUNDO O TIPO DE
INDUSTRIA
2.3 FACTORES EXPLICATIVOS DOS
CAMBIOS NA LOCALIZACIÓN INDUSTRIAL
32. 2.1 CAMBIOS RECENTES NA
LOCALIZACIÓN INDUSTRIAL
Como reflexo das transformacións que coñeceu a industria nas
dúas últimas décadas a súa distribución no territorio tamén sufriu
cambios considerables. A tendencia dominante é unha progresiva
desconcentración espacial (traslado de industrias desde as
grandes aglomeracións metropolitanas cara a outro tipo de
territorios) visible a diferentes escalas A escala rexional e a
escala urbana.
A tendencia é a unha distribución máis equilibrada da industria no
territorio pero ao mesmo tempo acentúanse os contrastes
cualitativos. As actividades de maior nivel tecnolóxico, que
producen bens de maior calidade e prezo, seguen concentradas
en grandes cidades e as súas áreas metropolitanas, mentres que
as máis tradicionais se trasladan as áreas con menores custos.
33. A escala rexional, modificouse A existencia de procesos de traslado
pouco a importancia relativa de de industrias desde as grandes
cada comunidade aglomeracións metropolitanas cara
autónoma, pero hai algúns a outro tipo de territorios obsérvase
cambios destacables: mellor a escala urbana.
Cataluña é a de maior volume As grandes cidades, con máis de
de emprego (23,6% do total 250 000 habitantes, perderon uns 40
000 postos de traballo na industria
español) e produción
desde o ano 2000. Nelas, as áreas
(24,5%), mantendo esa posición
industriais son substituídas por
desde o comezo da
espazos de oficinas, vivendas ou
industrialización. outro tipo de usos do chan. Na
Séguenlle en importancia a actualidade, so reúnen un 18% dos
Comunidade empregados industriais que hai en
Valenciana, Madrid, Andalucía España.
e o País Vasco, sumando entre Nas cidades máis pequenas e as
as cinco case dúas terceiras áreas rurais, a evolución do emprego
partes do emprego e a industrial foi máis favorable. Os
produción industriais. municipios con menos de 20 000
Tamén gañaron posicións habitantes gañaron 381 000
empregos industriais nese mesmo
outras comunidades como
período, e catro de cada dez postos
Aragón, Navarra e A
de traballo industriais xa se localizan
Rioxa, situadas no eixe do Ebro.
34. 2.2 AS DIVERSAS ESTRATEXIAS DE
LOCALIZACIÓN SEGUNDO O TIPO DE
INDUSTRIA
As pautas de localización diversifícanse ao considerar os
diversos tipos de industria:
Industrias polarizadas. Industrias dispersas.
Localízanse case Os recursos que máis usan
exclusivamente nas grandes (produtos
aglomeracións urbanas, onde agrarios, auga, man de obra
están a maioría dos seus pouco cualificada etc.) están
clientes e toda unha serie de moi repartidos polo
servizos e infraestruturas de territorio, así como a
calidade, que necesitan para demanda dos seus produtos.
o seu bo funcionamento. Son industrias de
Industria alimentación e
farmacéutica, electrónica e bebidas, produtos
informática, aeronáutica, edito metálicos, confección de
35. 2.3 FACTORES EXPLICATIVOS DOS
CAMBIOS NA LOCALIZACIÓN INDUSTRIAL
A intensificación dos procesos de difusión industrial (desprazamento da
actividade industrial desde as grandes cidades e as rexións de maior
densidade cara a outras periféricas) ten varias causas, que se reforzan
mutuamente:
1) Forte aumento dos custos nas grandes áreas urbanas: chan máis
caro, maiores impostos, conxestión do tráfico ou maiores controis
urbanísticos e ambientais, que impiden o funcionamento dalgunhas
industrias altamente contaminantes.
2) Expectativas de maior beneficio, ao substituír fábricas e almacéns por
outros usos do chan máis rendibles, o que provoca unha forte presión
inmobiliaria a prol do seu peche ou traslado, para ocupar eses espazos con
oficinas ou vivendas.
3) Mellora dos transportes e as comunicacións, que facilita o
desprazamento a maior distancia sen apenas aumento de custos.
4) Oferta de polígonos industriais novos e de calidade en cidades de menor
tamaño e algunhas áreas rurais.
36. En cambio, a resistencia ao traslado das industrias máis avanzadas e
as oficinas das maiores empresas débese a outras causas:
Os traballadores máis cualificados, as institucións de apoio
tecnolóxico (universidades e centros de investigación), os centros
financeiros e as mellores infraestruturas (aeroportos
internacionais, redes de banda ancha etc.) seguen concentrados nas
grandes metrópoles.
Xéranse así o que se denominan economías externas, que non
dependen das propias empresas, pero das que todas se benefician ao
localizárense nesas áreas urbanas densas; así, esas industrias non se
deslocalizan.
Por ese motivo, os mapas que reflicten a localización das industrias
son moi diferentes segundo o tipo de actividade representado.
37.
38. 3
GRAN VARIEDADE DE
PAISAXES INDUSTRIAIS.
http://historiacidead.wikispaces.co
m/file/view/6.+Paisajes+industriale
s.pdf
39. Aínda que a variedade que podemos atopar é
moi ampla, poden identificarse 4 tipos básicos
de paisaxes industriais, con evolución
diferente nos últimos anos:
1) Áreas de antiga industrialización (en declive)
2) Paisaxes industriais en áreas urbanas
3) Paisaxes industriais en áreas rurais
4) Paisaxes da innovación: parques
tecnolóxicos e científicos
40. Áreas de antiga industrialización en
declive
Corresponden a espazos industriais de longa
tradición, asociados a depósitos de materias primas ou aos
portos por onde estas se importaban.
A súa localización correspóndese coas zonas mineiras e
industriais das rexións do Cantábrico (Asturias e o País
Vasco), así como a algunhas comarcas de Cataluña (vales
do Llobregat, Besós, Ter), pero tamén está presente nalgúns
núcleos do interior peninsular (Puertollano en Cidade
Real, ou Ponferrada en León) e nalgunhas cidades do
litoral (Ferrol na Coruña, a Baía de Cádiz).
Trátase, en todos os casos, de núcleos de forte
especialización nunha soa actividade (minaría do
carbón, siderurxia, metalurxia pesada, construción
naval, téxtil), que se enfrontaron con dificultade ao
Instalacións de Astano
encarecemento dos custos da enerxía, a antigüidade da na Ría de Ferrol
súa tecnoloxía e, sobre todo, a aparición de novos
competidores tras o ingreso na Unión Europea e a
globalización do comercio mundial.
Moitas destas áreas presentaban xa unha forte
deterioración ambiental e paisaxística. Pero o peche de
fábricas e o seu abandono engadiu a aparición dos
denominados baldíos industriais (soares sen uso) e ruínas
41. Nas dúas últimas décadas, algunhas zonas
aproveitaron as políticas de
reindustrialización e de renovación ou
rexeneración urbana:
1) Mantívose unha parte das antigas
empresas, pero con intensas melloras
tecnolóxicas e unha forte redución de
emprego para seren competitivas. Ao
mesmo tempo, xurdiron outras actividades
que permiten diversificar a súa economía e
reducir a dependencia dun só sector.
2) As antigas áreas industriais, portuarias ou
ferroviarias abandonadas
reutilizáronse, ben para novas áreas
empresariais máis modernas e con
mellores infraestruturas, ou ben para
construír equipamentos, vivendas e
servizos (espazos de ocio, zona
verdes, palacios de congresos etc.).
Algúns edificios de especial valor
consérvanse como patrimonio industrial e A zona e os antigos altos tornos
reutilízanse para museos, centros culturais de ENSIDESA, na ría de
etc. Aviles, recupérense como
Non obstante, persisten problemas parque empresarial.
actuais para xerar emprego suficiente ante
42. Paisaxes industriais en áreas
urbanas
Ao longo do proceso de industrialización, as cidades reuniron unha proporción
crecente das empresas e os empregos industriais, que tenderon á concentración
espacial, sobre todo, nas grandes aglomeracións metropolitanas. Existen vanos
factores explicativos:
Beneficios da aglomeración, asociados ao gran tamaño do mercado de consumo, a abundancia e
cualificación da man de obra, a maior densidade e calidade das infraestruturas de comunicación, e á
presenza de centros de apoio á innovación empresarial.
Abundante promoción de chan industrial para atraer a instalación de empresas en polígonos e
parques industriais.
Ambiente de negocios e ámbito social atractivo.
43. Desde hai máis de dúas décadas, a crise do
modelo de produción en serie ou fordista En paralelo, prodúcense cambios
produciu unha intensa reestruturación na localización e a paisaxe
industrial e importantes cambios na industrial:
localización das empresas urbanas:
As áreas ferroviarias e
Redúcese o volume de emprego industrial portuarias, espazos onde
substituído polo crecemento dos antes se localizaban moitas
servizos, polo que se fala de industrias polas facilidades para
desindustrialización. o transporte, transfórmanse
agora en zonas ocupadas por
vivendas, oficinas ou
Non obstante, aumenta o valor da
equipamentos públicos, para
produción, debido á súa crecente
mellorar a calidade ambiental e
especialización en industrias de maior
facer rendibles solos en zonas
contido tecnolóxico ou de
centrais.
coñecemento, como a
farmacéutica, electrónica e
informática, fabricación de Nas periferias urbanas, xunto
vehículos, aeronáutica, industria editorial e aos tradicionais polígonos
audiovisual etc., fronte á deslocalización das industriais, xorden agora
industrias tradicionais como a parques industriais, de menor
confección, moble etc. densidade e maior
calidade, xunto a parques
empresariais de oficinas e
Prodúcese unha terciarización
áreas loxísticas para transporte
industrial, pola que boa parte das empresas
44.
45. Paisaxes industriais en áreas
rurais
Nas últimas décadas prodúcese unha
reindustrialización en dous tipos de áreas:
Os núcleos rurais ofrecen solo e man de obra
barata, polo que atraen industrias que buscan reducir
custos e empregan traballadores pouco cualificados.
Estes núcleos enfróntanse cada vez máis á
competencia dos novos países industriais.
Os núcleos especializados, onde as pequenas
empresas locais realizan innovacións nos seus
produtos ou nas súas formas de traballo;
colaboran, ademais, para conquistar novos mercados
cuns resultados moito máis favorables.
46. Eixes de desenvolvemento industrial
Estes eixes corresponden aos núcleos dispostos
ao longo das grandes vías de comunicación
que conectan as principais cidades do país.
Neles produciuse a instalación dun gran número
de empresas industriais e de transporte, debido a
varios factores de localización combinados: o
solo é moito máis barato ca nas grandes
cidades, e non adoita haber tantas limitacións
urbanísticas e ambientais para as industrias; a
mellora das infraestruturas de transporte reduce os
custos que xera o desprazamento de mercadorías
a maiores distancias; as empresas inmobiliarias
promoveron novos polígonos
industriais, adaptados ás necesidades de todo tipo
de empresas.
Nestes eixes construíronse tamén grandes
plataformas loxísticas, con naves destinadas ao
almacenamento de mercadorías, que moitas veces Plataforma
teñen unha xestión informatizada e unha loxistica xunto a
automatización dos procesos de carga e eixes de
descarga, e contan con numerosas portas de comunicación.
embarque para os camións.
48. Paisaxes da innovación: parques
tecnolóxicos e científicos
A crecente importancia que se lle concede á innovación para mellorar a
competitividade das empresas e dos territorios explica a promoción de áreas
destinadas a albergar actividades intensivas en coñecemento e profesionais de
alta cualificación, co obxectivo de convertelos en núcleos de investigación e
desenvolvemento tecnolóxico, os tecnopolos.
A partir do exemplo pioneiro do parque científico construído pola Universidade
de Stanford (1951), en California, que deu orixe ao posterior desenvolvemento
do Silicon Valley, en España iniciouse a construción de parques
tecnolóxicos desde 1985, impulsados polos Gobernos autonómicos. En 1988
creouse a Asociación de Parques Científicos e Tecnolóxicos de España
(APTE) para favorecer a súa colaboración.
As paisaxes da innovación rexistraron un rápido crecemento nos últimos anos.
A APTE conta na actualidade con máis de 70 parques, en que se instalan 3800
empresas, que dan emprego a 100 000 traballadores. Predominan as empresas
de informática, electrónica e telecomunicacións, as de consultoría e asesoría
técnica, as farmacéuticas e de biotecnoloxía, xunto a centros públicos de
investigación. Case todas as comunidades autónomas contan, polo menos, cun
destes parques, aínda que o seu dinamismo foi desigual e a súa capacidade de
49. Os PARQUES TECNOLÓXICOS teñen as Na última década, os centros
seguintes características: que máis aumentaron son os
Trátase de espazos de elevada calidade PARQUES CIENTÍFICOS:
urbanística e ambiental, ben comunicados Están promovidos, na súa
e accesibles, destinados a albergar maioría, por
empresas de base tecnolóxica e institucións universidades, coa
de I+D, xunto a centros universitarios. colaboración de Gobernos
Para potenciar o nacemento de novas autonómicos e locais.
empresas innovadoras, contan con centros
Destínanse a actividades de
ou incubadoras de empresas onde se
ofrecen pequenos locais en alugamento a I+D e formación
baixo prezo, así como servizos de apoio superior, pero non contan con
para acoller durante un período de tempo fabricación directa, polo que o
limitado (xeralmente, dous ou tres anos) seu tamaño adoita ser inferior.
iniciativas que se consideran innovadoras e
viables.
Xunto as parcelas onde se sitúan as
empresas tecnolóxicas que realizan tarefas
de fabricación, constrúense edificios
multiempresariais onde se localizan
aquelas outras que só necesitan oficinas ou
pequenos locais.
Lévanse a cabo actividades de formación
especializada e de difusión de novas
52. 4
SITUACIÓN ACTUAL DA
INDUSTRIA: DESAFÍOS E
GLOBALIZACIÓN.
PREGUNTA TEMA
53. SITUACIÓN ACTUAL DA INDUSTRIA EN
ESPAÑA E GALICIA.
DESAFÍOS: PROBLEMAS ESTRUTURAIS
(DIMENSIÓN, I+D+I, TECNOLOXÍA) E
CONSECUENCIAS DA INCORPORACIÓN Á
UNIÓN EUROPEA.
TENDENCIAS RECENTES DA INDUSTRIA
EN ESPAÑA: GLOBALIZACIÓN E
DESLOCALIZACIÓN.
54. Situación actual da industria
española
A industria española despois da súa entrada na Unión Europea viviu un
proceso de modernización produtiva, aínda que tivo que superar un
período de crise a partir do ano 1990 que se agudizou no ano 1993. A
mediados dos noventa a industria española, xa
recuperada, convertérase no sector de actividade máis produtivo grazas
á moderación salarial e á flexibilidade na contratación laboral.
A industria tivo un bo ritmo de crecemento de vendas, produción e
demanda aínda que vai perdendo importancia dentro do conxunto de
actividades económicas a causa da terciarización xeral do emprego.
No entanto, en 2007 xorde a crise financieira en Estados Unidos e
aféctalle a economía mundial.
Na Unión Europea iniciouse unha tendencia xeral á baixa, que en
España se reflicte cunha recesión da carteira de pedidos, un aumento
dos stocks e unha desaceleración do emprego.
55. Desafíos: problemas estruturais
(dimensión, I+D+i, tecnoloxía) e consecuencias da
incorporación á Unión Europea.
A Industria española sofre de problemas estruturais que dificultan a súa
adaptación ao novo ciclo tecnolóxico:
a) A dimensión das empresas é inadecuada. A maioría delas son pequenas
(menos de 50 empregados) e medianas (51- 500), pero producen case un terzo
do emprego na industria. Os produtos destas empresas son máis caros e menos
competitivos.
b) A investigación é escasa. O investimento en I + D é moi reducido.
Actualmente, o investimento é inferior ao 1% do PIB, moi por de baixo doutros
países da UE. Ademais son investimentos moi concentrados dende o punto de
vista sectorial (nos sectores máis dinámicos: electrónica, ordenadores ...) e
territorial (Madrid e de Cataluña).
c) A tecnoloxía é atrasada e dependente. España crea pouca
tecnoloxía, importa moita e apenas exportar. A orixe do atraso tecnolóxico atópase
nos reducidos gastos en I + D.
As principais consecuencias desta estrutura son a baixa produtividade e
56. As consecuencias entrada de España na UE para a industria
española foron diversas:
A desaparición dos aranceis entre os Estados membros implicou unha
feroz competencia por conseguir a mellor relación calidade-prezo.
Moitas empresas optaron por mellorar a tecnoloxía e adaptarse aos
mercados, realizando investimentos en investigación e desenvolvemento
tecnolóxico ( I+D) e na formación de profesionais.
Os países integrantes da Unión Europea aumentaron os seus
investimentos significativamente na industria española. En moitas
ocasións, o investimento de capital destinouse a comprar empresas xa
existentes, o que lles permitiu a estas saír da crise e aumentar a súa
produción e rendibilidade.
Non obstante, e a pesar desta serie de vantaxes, a estrutura industrial
española supuxo un problema á hora de beneficiarse dos investimentos.
A excesiva cantidade de PEMES, nun número moi superior ao existente
nos países europeos, dificultou a cooperación e o investimento a grande
escala, o que converteu a maioría das PEMES en pouco competitivas. A
competencia das multinacionais impulsou moitas delas ao peche
definitivo.
57. Ademais a Unión Europea ofreceu a posibilidade de recibir axudas
financeiras (Fondos de Cohesión) orientadas a reducir as disparidades
económicas e sociais entre os Estados membros. Pero un dos imperativos
da UE e da moeda única, o euro, era que as axudas do Estado destinadas
as empresas públicas debían desaparecer. Así, o Goberno aplicou, a partir
de 1997, unha nova política industrial co obxectivo de reconverter os
sectores en crise (carbón, naval e industria de defensa). Unha das
medidas aplicadas foi a privatización das empresas en crise, é
dicir, poñelas á venda para que fosen xestionadas dende o sector privado.
A pertenza á Unión Europea, por un lado permitiu mellorar a estrutura
industrial española e obrigouna a alcanzar a calidade necesaria para
competir no mercado. Por outra banda a competencia é cada vez maior e
as subvencións e axudas económicas cada vez máis reducidas.
A incorporación de novos países á UE afecta a industria española por
diversas causas: estes países gozan dunha maior proximidade ao grande
eixe industrial europeo que constitúen os países nórdicos, Alemaña e o
Norte de Italia; ademais, a súa estrutura productiva é similar á española, a
man de obra, máis barata, e a súa produtividade e cualificación en alta
tecnoloxía, maior. Así mesmo o investimento do capital estranxeiro
permitiulles a implantación de empresas de alta tecnoloxía co que
aumentou o seu potencial industrial dentro da UE.
58. Tendencias recentes da industria en
España
Na actualidade, España pode considerarse unha potencia industrial, pois ocupa noveno
lugar entre os países do mundo polo valor da súa produción industrial e o quinto dentro
da Unión Europea.Un 18% do PIB español xérase na industria, ao que debe unirse outro
10% na construción, para sumar un total dun 28% no sector secundario da economía.
Pero nos últimos trinta anos, o emprego industrial reduciuse en case un millón de postos
de traballo, pese a que a produción obtida seguiu aumentando de forma case constante.
Os factores explicativos desa diminución do emprego industrial son varios:
Para poder competir en mercados cada vez máis abertos, as empresas deben realizar un
considerable esforzo en innovación tecnolóxica cunha crecente mecanización e
automatización do traballo, provocando a conseguinte redución de empregos.
Nos últimos anos, aumentou a deslocalización de empresas antes instaladas no noso
país e que agora trasladan toda ou parte da súa produción cara a países que teñen
salarios máis baixos, menores impostos e controis ambientais menos esixentes, pero que
contan con traballadores cada vez máis cualificados.
A competencia dos novos países industriais, sobre todo asiáticos, provoca un
aumento da importación de manufacturas, que substitúen os produtos fabricados en
España. Todo isto xerou o peche de fábricas e conflitos sociais naquelas áreas industriais
máis afectadas.
A globalización supón ter que competir con industrias máis innovadoras e preparadas
tecnoloxicamente. Como resultado moitas fábricas pecharon ou tiveron que reducir o seu
número de traballadores (o paro aumentou de xeito significativo) e outras tiveron que
adaptarse ás novas condicións do mercado (diversificación da súa produción,….. 308)
+ GALICIA ( 3.3 pax.
59. Galicia Libro Páx.308
As grandes empresas localizadas en Galicia contan con capital
eminentemente foráneo e están máis vinculadas á industria española ou
europea no seu conxunto que á do resto da comunidade autónoma.
Na actualidade, o sector secundario ocupa en torno ao 29% da poboación
activa galega, similar á porcentaxe española (30%), o que indica un
importante desenvolvemento do sector nas últimas décadas. Non
obstante, algúns dos subsectores empresarias localizados en Galicia supoñen
un gran custo ambiental (celulosa de Pontevedra, a refinería da Coruña,..).
As empresas industriais galegas, salvo excepcións, caracterízanse polo seu
pequeño tamaño, o que as fai pouco competitivas, ao teren dificultades para
incorporar innovacións tecnolóxicas.
Os principais subsectores industriais localízanse ao longo do Corredor
Atlántico, sobre todo na área metropolitana de Vigo e no Golfo Ártabro, que
conta con mellores infraestruturas de comunicación e cunha rede empresarial
consolidada: construción naval, industria automobilística, sector alimentario
(industria conserveira de peixe, os conxelados de produtos do mar, produtos
avícolas), o ramo da madeira (FINSA) ou a industria téxtil e da confección
(Inditex).
60. 5
A ENERXÍA: A DIVERSIDADE
DE FONTES DE ENERXÍA.
Estudiar por
fotocopias
61. • Transporte e industria son os usos principais.
• Existen importantes refinerías (A Coruña) pero o cru
Petróleo importase de Arabia saudita, Irán, Iraq, México e
Nixeria.
• Emprégase principalmente nas centrais térmicas
para producir enerxía eléctrica
Carbón • Crisis importante. Peche de minas en
Asturias, Castilla-León e Andalucía.
• Empregase para uso industrial e doméstico
Gas natural • Exportase de Arxelia e Libia.
• Enerxía nuclear.
Uranio • En España existen 15 centrais nucleares (9 en
funcionamento).
• Aproveita a forza do vento.
Eólica • Localízase en numerosas zonas do país.
• Enerxía eléctrica e térmica.
Solar • Metade sur peninsular e litoral do mediterráneo.
62. -Santa María de
Garoña
-Valdellos II: dado que
Valdellos I sufrió un
incendio en 1989, el
cual le costo su cierre.
Se espera su definitiva
clausura en 2028.
- Trillo
- Zorita
- Ascó I y II
- Cofrentes
- Almarar I y II
- Además de un
almacén de residuos
de baja y media
intensidad en el Cabril
66. http://radiomacutogalicia.blogspot.com
a galicia máis contaminada
1. Elnosa (Pontevedra)
2. Grupo Empresarial
ENCE, S.A.
(Louzirán, Pontevedra)
3. Refinería de Repsol A
Coruña
4. Incineradora de
Sogama, Cerceda (A
Coruña)
5. Cementeira
Cementos Cosmos
(Oural, Lugo)
67. http://radiomacutogalicia.blogspot.com
a galicia máis contaminada
A fábrica papeleira e de cloro do grupo Ence-
Elnosa, ten o dubidoso mérito de ter feito
doblete na lista das fábricas máis contaminantes
de Galicia: nada máis e nada menos que o
primeiro e segundo posto, según o estudio
realizado polo grupo ecoloxista Greenpeace.
Gracias a estas dúas industrias, Pontevedra
é, según a organización, o punto máis
contaminado de Galicia debido as verteduras da
fábrica.
En dito estudio, recóllense os efectos
contaminantes das diferentes industrias.
INDUSTRIA PAPELERA
EFECTOS DE SU CONTAMINACIÓN
El proceso de fabricación del papel trae
aparejado el uso de sustancias químicas
altamente tóxicas como el dióxido de azufre
(causante de la lluvia ácida), el dióxido de
cloro, clorofenoles
(organoclorados), hipoclorito, dioxinas y furanos
que son vertidos a la atmósfera y al medio
hídrico (ríos y costas) y que pueden provocar
trastornos en el sistema inmunológico, nervioso
y reproductor debido a sus compuestos
cancerígenos y mutagénicos."
73. • Estrutura de organización
empresarial que permite a
diminución do custe por unidade
Economías de ao aumentar o volume da
escala produción.
• Nas últimas décadas a mellora dos
transportes e as comunicacións
permitiron a moitas empresas
reducir os custos de produción.
• Desprazamento da actividade
industrial desde as grandes
cidades e as rexións de maior
densidade cara a outras
periféricas.
Difusión industrial • Este proceso intensificouse en
España nas últimas década debido
a varias causas, entre elas o forte
aumento dos custos nas grandes
áreas urbanas e a mellora dos
transportes e as comunicacións.
74. • Aquelas que se obteñen de fontes
naturais virtualmente
inesgotables, ben sexa pola inmensa
cantidade de enerxía que
conteñen, ben porque son capaces
de rexenerarse por medios naturais.
• Entre as enerxías renovables
cóntanse a
hidroeléctrica, eólica, solar, xeotérmic
a, maremotriz, a biomasa e os
biocombustibles.
Enerxías Renovables
• Aquelas que non se esgotan co seu
consumo, senón que se renovan
periodicamente de forma natural.
Supoñen tamén un menor impacto
ambiental, polo que adoitan
cualificarse como enerxías limpas.
Eólica, solar, biomasa, xeotérmica e
maremotriz son renovables.
• España é a segunda produtora
mundial de enerxía eólica, tras
75. • Os Fondos Estruturais son instrumentos da Unión
Europea que teñen por obxecto reducir as
diverxencias de desenvolvemento entre as
Fondos rexións, e busca reforzar a cohesión económica e
social.
estruturais • O Fondo Europeo de Desenvolvemento Rexional
(FEDER) –destinados ás rexións menos
favorecidas- e o Fondo Social Europeo (FSE) –
destinado á formación, para fomentar as
oportunidades de emprego.
• Contratación dunha empresa por outra para que
realice unha parte da súa actividade seguindo as
indicacións, características e prazos que se lle
Subcontratación impoñen.
• Utilízase a miúdo por grandes empresas para
abaratar os seus custos, ou porque buscan
PEMEs moi especializadas nunha tarefa.
• Nova rama industrial que ten como finalidade
desenvolver tecnoloxías limpas para a industria e
non contaminar nos procesos de
produción, distribución e consumo.
Industrias verdes • Reciclan ou reutilizan algún tipo de material
(cartón, papel, plástico....), reducen ao mínimo as
emisións de gases efecto invernadoiro, dispoñen
de planta de tratamento de auga e de residuos
sólidos,…
76. Materias primas • Materias primas que pola súa importancia
son vitais para a existencia económica ou
estratéxicas política de certos Estados e inflúen
http://www.solidarid poderosamente nas decisións políticas
ad.net/noticia/4103/ que se toman nestes países.
causa-de-las- • Petróleo, gas natural ou uranio.
guerras-materias- • España, é un país dependente
enerxeticamente, importa a maioría da
primas-estrategicas enerxía que consome (petróleo e gas
• natural).industrial creado por iniciativa
Espazo
estatal co fin de atraer empresas de
tecnoloxía avanzada e xeradoras de
innovación. Estes centros adoitan manter
unha estreita vinculación coas
universidades e cos centros de
investigación.
Parque • En España iniciouse a construción de
tecnolóxico parques tecnolóxicos desde
1985, impulsados polos Gobernos
autonómicos.
• En 1988 creouse a Asociación de
Parques Científicos e Tecnolóxicos de
España (APTE) para favorecer a súa
77. Concentración industrial
Industrias punta
• Asociación ou fusión de empresas
• Industrias que empregan
para ser máis competitivas.
unha tecnoloxía
avanzada, que destinan • A concentración de empresas dun
moitos recursos a mesmo sector recibe o nome de
investigación e precisan concentración horizontal. Por
de persoal altamente exemplo, algunhas industrias
cualificado. siderúrxicas.
• Informática, telecomunica • A concentración de empresas de
cións, microelectrónica,.. distintos sectores que operan en
diferentes etapas do proceso
produtivo recibe o nome de
concentración vertical. Por
exemplo, a industria téxtil
Deslocalización (tecidos, confección,..)
• Traslado dunha empresa cara a
rexións ou países onde a man de
obra é máis barata ou ten
vantaxes fiscais co fin de reducir
os custos de produción.
• Téxtil, calzado e electrónica.
78.
79. Deslocalización
Las empresas se van a mover buscando costes
laborables moderados, condiciones de trabajo
más flexibles (menores exigencias de
seguridad, mayor jornada...), legislaciones menos
rigurosas con el medio ambiente, y una cierta
estabilidad política con instituciones que aporten
confianza, un mínimo nivel en las infraestructuras y
una cierta cualificación profesional... Muchos países
de la Europa del Este, Latinoamérica y Asia reúnen
estas condiciones.
http://elpais.com/diario/2006/04/23/negocio/11458000
48_850215.html (noticia)
http://www.youtube.com/watch?v=G8QjJMiiDgE&feat
ure=related (video)
80. Un ejemplo: en 1995, la cadena de tiendas
GAP vendía en los Estados Unidos camisas
made in El Salvador. Por cada camisa
vendida a veinte dólares, los obreros
salvadoreños recibían18 centavos. Los
obreros, o mejor dicho las obreras, porque
eran en su mayoría mujeres y niñas, que se
deslomaban más de catorce horas por día
en el infierno de los talleres, organizaron un
sindicato. La empresa contratista echó a
trescientas cincuenta. Vino la huelga. Hubo
palizas de la policía, secuestros, prisiones.
A fines de 1995, las tiendas GAP
anunciaron que se marchaban a Asia.
Patas arriba. La escuela del mundo al
