Presentatie 2013 met enige nieuwe dia's - meer kleur en minder tekst, maar toch nog enig houvast...
... en een kleine schittering uit de tuin van Eden
Geschikt voor alle leeftijden
2. Inhoud
Gevolgen van overbevolking
Natuurlijke en antropogene broeikaseffecten
Vele malen in de geschiedenis kwam olie in zee
Humane en ecologische risico’s – Pesticiden
Zure neerslag
Eutrofiëring
Ozonafbraak boven antarctica én arctica
Plastiekvervuiling in oceanen
Schadelijke adventieve soorten
Adventieve soorten en evolutie
Gevoelige taxa in België en Nederland
Redenen voor bedreiging van taxa
Pauze
3. Inhoud
Gedoemd te verdwijnen?...
Biodiversiteit in gevaar doorheen de eeuwen
Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit
Pauze
Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit -bis
Waarde van biodiversiteit
Herbebossing
Strategieën en oplossingen
Einde
5. Achter de prikkeldraad van de DMZ in Korea, 4 km. breed
en 250 km. lang, bevinden zich 2 miljoen landmijnen
Er ontstond een ‘Involuntary Park’ waar zeldzame flora en
fauna een oase vond zonder menselijke invloeden
6. Broedend in Siberië,
maar overwinterend in
China en Korea is de
Chinese kraanvogel
(Grus japonensis) met
2 750 vogels in het wild
één van de meest
bedreigde kraanvogels
IUCN EN 2012
Naemorhedus caudatus,
één van de 4
goralsoorten, heeft haar
grootste kudde in
Rusland met 600 dieren
IUCN VU 2008
Beide soorten leven in
de DMZ
7. Bij een telling in 2007 waren er nog 34 Amoerpanters
(Panthera pardus orientalis), waarvan enkele mogelijk
bescherming vonden in de DMZ - IUCN 1996 CR
8. Positieve ecologische impact van de evacuatie in
Tsjernobyl overtreft negatieve stralingskost als bewijs
van de tol van overpopulatie
10. In 1960 bestond de wereldwijde populatie van het
przewalskipaard (Equus ferus przewalskii) uit 59 dieren
Bij het opzetten van een introductie in Oekraïne, werd de
site van Tsjernobyl gekozen, waar nu ±60 dieren leven
11. Migrerende soorten kunnen mutaties aan het nageslacht
of aanpalende onvervuilde populaties doorgeven
Slechts 15 % van de boerenzwaluwen keert terug naar de
site i.p.v. van een gemiddelde 40%
22. Exxon-Valdez (1989) loopt op een rif in Alaska: 45 000
ton olie kwam in zee, 1 900 km kustlijn werd vernietigd
Vele zeevogels, otters, zeehonden,… sterven
Kapitein J. Hazelwood dronken
24. De hoeveelheid geloosde olie is genoeg om het hele
mariene leven in de Golf en de kusten te vernietigen
Chandeleur- en Bretoneiland, Louisiana, vormen het
habitat voor tientallen vogelsoorten o.a. de bruine
pelikaan (Pelecanus occidentalis)
25. Peromyscus polionotus ammobates (EN IUCN 2006)
speelt een belangrijke rol in het gezond houden van het
ecosysteem van de duinen
26. Kemps schildpad (Lepidochelys kempii), de kleinste en
meest bedreigde (CR IUCN ‘11) zeeschildpad
Bon Secour Refuge in Alabama
27. Humane en ecologische risico’s – Pesticiden
DDT - een controverse - Carsons ‘Silent spring’ (1962)
PCB’s worden door wind en water verspreid, DDT is
hoogst toxisch voor alle aquatisch leven
Walvissen, ijsberen,eskimo’s met hoge concentraties PCB
In ‘70 werden 600 ton PCB's in de Hudson River geloosd
28. Bhopal 1984 - een gifwolk van 40 ton
methylisocyanaatgas - vluchtende mensen verloren
ingewanden, vrouwen kregen ter plaatse een misval,
velen kregen enorme astma-aanvallen
29. Basel 01/11/’86 - de dag dat de Rijn stierf
Sandoz gaat in vlammen op - 30 ton
pesticiden en Hg kwamen in Rijn terecht
30. Zure neerslag
Rond 1960 besefte men
dat zure neerslag de vis
doodt in Europa en Noord-
Amerika
Erzgebirgesbos in Duitsland nabij Tsjechische grens
33. Zomeralgenbloei in Australië met kolonies van blauwalg
Microcystis aeruginosa door een overmaat aan N en P
Lichtvervuiling van 10-1 lux remt de verticale reis van
Daphnia sp., waardoor algen vrij spel krijgen, Canada
Eutrofiëring
34. Brandnetel (Urtica
dioica) overheerst bij
hoge fosfaatwaarden en
overheerst vele andere
soorten op plaatsen van
bv. lozingen
Eutrofiëring veroorzaakt
verruiging en
soortenverarming
Bij eutrofiëring van
duinen kan de
kolonisator en
vergrasser zandzegge
(Carex arenaria)
woekeren
43. De grafiek toont enkele aangespoelde vuilnissoorten
langs de kustlijn van Mustang Island Gulf Beach, Texas
Ondanks gelobby door producenten met als motivering
dat jobs verloren zouden gaan, wordt in juli 2014 een ban
op plastiekzakjes van kracht in L.A.
44. Kleine plastiekdeeltjes worden vaak opgegeten door
lantaarnvissen
80 stukjes werden aangetroffen in de darm van één visje
52. Vb A2 - Adventieve soorten
Amerikaanse vogelkers (Prunus serotina)
53. Sporkehout (Frangula alnus) is de waardplant voor de
citroenvlinder (Gonepteryx rhamni), boomblauwtje
(Celastrina argiolus) en sleedoornpage (Thecla betulae)
Gonepteryx rhamni
55. Meerjarige begrazing door grote grazers kan de zich
razendsnel verspreidende reuzenberenklauw intomen
56. Vb. A2 - Adventieve soorten
Nijlgans (Alopochen aegyptiacus)
57. Nijlganzen in Europa na enkele ontsnappingen bv. in
1967, al van de 18e eeuw in Groot-Brittannië
58. Vb. A2 – Adventieve soorten: het veelkleurig Aziatisch
lieveheersbeestje (Harmonia axyridis)
60. Voor het eerst waargenomen in Engeland in ‘04,
verspreidt het kevertje zich vooral noordwaarts
61. Adventieve soorten
en evolutie
De introductie van de
nijlbaars (Lates niloticus)
in het Victoriameer en
eutrofiëring bracht ±
200 sp. Haplochromini
tot uitsterven
Paralabidochromis chilotes
Haplochromis obliquidens
63. Appelvliegen infecteren appelbomen welke sinds 1800
ingevoerd zijn in N.-Amerika uit Europa
Ze zijn een belangrijk studieobject in de evolutiebiologie
en illustreren hoe snel soorten kunnen ontstaan
64. Gevoelige taxa in België en Nederland
IUCN-lijst 2008 (International Union for the
Conservation of Nature and Natural Resources)
65. Koekoek (Cuculus canorus)
Achteruitgaand: > 20 000 (1987) < 10 000 (2009)
broedparen in Nederland, ook door de klimaatverandering
Rechts: “hatchling common cuckoos in the process of
evicting host eggs and chicks from great reed warbler
nests”
67. Ongezonde stadslucht, MTBE in loodvrije benzine, gebruik
van gif tegen insecten en planten halveerden de populatie
huismussen (Passer domesticus) in West-Europa
71. Broedt de bonte vliegenvanger eerder om
de vervroegde insectenpieken te volgen?
Grafieken: Sovon Vogelonderzoek Nederland
72. Intensivering van landbouw bracht het aantal broedparen
van de grauwe gors (Miliaria calandra) terug op 150
Deze negatieve trends van het Vlaamse vogelbestand
worden verder geïllustreerd door de wielewaal (Oriolus
oriolus), kramsvogel (Turdus pilaris), grauwe kiekendief
(Circus pygargus), klapekster (Lanius excubitor),…
74. Ook de bedreigde geelbuikvuurpad (Bombina variegata)
is een pionier die ondiepe wateren met weinig vegetatie
verkiest waardoor hoge temperaturen bereikt worden
75. Geelbuikvuurpadden mijden visrijke wateren
De waterkwaliteit is van ondergeschikt belang
De soort is in België ernstig bedreigd; IUCN-status LC
76. Boomkikkers (Hyla arborea) zijn ernstig bedreigd door
drainage, verzuring, versnippering van habitat, verlanding,
vervuiling, te hoog visbestand en handel
77. Boommarters (Martes martes) werden in Nederland
genadeloos vervolgd; ecologische verbindingszones en
natuurontwikkeling verbeterden de status in Flevoland
Na afwezigheid van jaren is in Vlaanderen in het centrum
van Kalmthout 05/’07 een gewond dier opgedoken
78. Hazelmuizen (Muscardinus
avellanarius) zijn zeer beperkt
verspreid en in Nederland sinds
’04 verdwenen
De kwabaal (Lota lota) is in
België uitgestorven sinds ’70
De Vlaamse overheid startte een
herintroductieprogramma in de
Grote Nete en de Bosbeek in ‘99
79. In Vlaanderen is de Europese rivierkreeft (Astacus
astacus) voor het laatst waargenomen in ‘45 te Lanaken
In Nederland is hij uitgezet in enkele vijvers in Veluwe
Ooit algemeen in Europa, is hij slachtoffer van de
kreeftenpest, overgedragen door Amerikaanse soorten
80. Een tiende van alle vlindersoorten in Europa zijn bedreigd
In Vlaanderen is de situatie erger: van de 64 soorten zijn
er 18 verdwenen en 2/3 bedreigd
81. In Zuid-Engeland is het tijmblauwtje (Maculinea arion) in
een geheim gehouden gebied geherintroduceerd
Adoptie gebeurt door zandsteekmieren (Myrmica sabuleti)
83. De varroamijt (Varroa destructor) is obligaat parasiet op
honingbijen, in Nederland in ’83 eerst geconstateerd
Zonder preventie, zal de imker wasmotten de korf zien
aanvallen, met de dode bijen errond
84. Wereldwijde
veranderingen in het
klimaat zouden voor
imkers kunnen betekenen
dat de schimmel Nosema
ceranae een grotere
uitdaging blijkt te zijn dan
tot nog toe aangenomen
In een onderzoek van
Diana Cox-Foster bleek
dat de 30 door CCD
besmette kolonies
allemaal positief getest
voor N. ceranae
85. Wellingtons solitaire koraal (Rhizopsammia wellingtoni)
is 1 van de 3 bedreigde Galapagoskoralen
Koralen kunnen regionaal afsterven door warmer
zeewater o.i.v. El Nino bv. met massale sterfte in ‘82-‘83
86. Mutualisme tussen Zooxanthellae en koraaldiertjes laat
riffen (foto: Porites sp.) enkel toe in ondiep helder water
waardoor ze bedreigd zijn door zeespiegelstijgingen maar
ook door verzuring en eutrofiëring
87. Riffen van Florida Keys: een gedegradeerde
hotspot van biodiversiteit
Geweikoraal (Acropora palmata), status 2006: CR
Controle van 105 riffen toont een achteruitgang van
44% in de periode 1996-2005
Sinds ‘80 is tot 95% van het geweikoraal verdwenen
88. Redenen voor bedreiging van taxa
De belangrijkste reden is habitatverlies
WWF focust ‘keystonespecies’: hen helpen komt ook
soorten in hetzelfde habitat ten goede
Coquerel Sifaka (Propithecus verreauxi coquereli)
89. De aye-aye (Daubentonia
madagscariensis) leeft in
regenwoud van Madagascar
Midden 20e eeuw dacht men
dat hij was uitgestorven,
maar werd herontdekt in ‘61
Bedreigd door ontbossing
Daubentonia robusta
90. Voor 1900 leefden miljoenen dikhoornschapen (Ovis
canadensis) in de bergen van de USA
Jacht, schapenteelt en habitatverlies verkleinden de
populatie tot enkele duizenden in de 20e eeuw
91. Eenmaal de populatie te klein is, dreigt inteelt
Grote carnivoren hebben voor een leefbare populatie
van 1 000 individuen een gebied nodig van 106 ha
92. Genetische erosie werd door Wildt (1992) aangetoond bij
cheetah’s (Acinonyx jubatus)
De 20 000 cheetah’s op aarde zijn ± genetisch identiek
Herintroductiesucces bepaald door ‘meet & breed’-corridors
93. De zeeotter (Enhydra lutris) gedijde ooit in de kelpkusten
van Alaska tot California maar werd bejaagd door
Europese kolonisten voor zijn vacht
Op het einde van de 19e eeuw kwam de soort op rand
van uitsterven
Verwijdering van keystonespecies verandert
gemeenschappen drastisch
94. Overblijvende populaties zijn klein en wijd verspreid met
als gevolg een lage genetische diversiteit
Wereldwijde populatie wordt op 108 000 geschat
EN IUCN 2000
95. Zeeotters eten vnl. met schaaldieren waaronder zeeëgels
(Echinoidea), welke zich voeden met wieren
Het verdwijnen van de zeeotter zorgde voor een explosie
in de zeeëgelpopulatie en zo voor desolate kustbodems
waar ooit kelpbossen floreerden
96. Men verplaatste een deel van de Aleoeten-populatie naar
kustplaatsen in Canada en de VS voor het soortherstel
98. De grijze walvis (Eschrichtius robostus) migreerde
kustwaarts om zijn jongen in de lagunes te beschermen
tegen haaien, zich voedend met zoöplankton
IUCN 2008: kritisch bedreigd in de NW-Stille-Oceaan
De zeeotterpopulatie is bedreigd door overbevissing,
olievervuiling en predatie door orka’s (Orcinus orca)
Verspreiding grijze walvis, ± 20 000 dieren, 2 populaties
100. Een diersoort die uitsterft komt nooit meer terug
1 - Een soort is bedreigd als hij wijd verspreid is, maar
een zeer schaars voorkomen heeft
Het overwinteringsgebied van de Bachmanzanger
(Verminora bachmanii) wordt schaars door boskap voor
suikerrietplantages en bij terugkeer kan een mannetje
onopgemerkt blijven door een vrouwtje van zijn soort
101. Arundinaria gigantea of ‘switchcane’ bedekte ooit
gebieden van Virginia tot Florida en westwaarts tot Texas
Het kappen van het habitat en het draineren van moeras
zijn de voornaamste bedreigingen voor Bachmanzanger
102. Congaree National Park (South-Carolina), een laatst
mogelijk toevluchtsoord voor de soort
Laatste waarnemingen South-Carolina ‘88, Cuba ‘02
103. 2 – Een soort is bedreigd als het voorkomt in enkele
dense populaties maar met beperkte verspreiding
De Kirtlandzanger (Dendroica kirtlandii) vereist grote
dicht begroeide struikdenvegetaties (Pinus banksiana)
Tussen ‘61 en ‘71 zakte de populatie tot 400 vogels, o.a.
door nestparasitisme door de bruinkop-koevogel
104. Onderzoek doet vermoeden dat de bruinkop-koevogel
(Molothrus ater), hier bedelend bij een mangrovezanger
(Dendroica petechia), maffiagedrag vertoont
Ze monitoren de nesten en als het ei uit het nest
gemieterd is, wordt overgegaan tot vernietiging ervan
105. Ooit volgde de soort de bizontrek, maar in tegenstelling
tot de bizon heeft hij van de open ruimten geprofiteerd
na het kappen van de bossen ten oosten van de prairie
106. 3 – Een soort is bedreigd als het een grote verspreiding
heeft, lokaal talrijk aanwezig is maar uiterst
gespecialiseerd is om een schaarse niche te bezetten
De kokardespecht (Picoides borealis) beschikt in
zuidwest-VS over 1% van zijn oorspronkelijk gebied
107. Deze soort leeft in volwassen maar open dennenbossen
met voorkeur voor levende moerasden (Pinus palustris)
Nakomelingen assisteren in de bescherming van de
kuikens, waarbij de groep een gebied vereist van ± 86 ha
108. Om successie van de ondergroei tegen te gaan houdt
management gecontroleerd branden van deze bossen in
110. Inhoud
Gevolgen van overbevolking
Natuurlijke en antropogene broeikaseffecten
Vele malen in de geschiedenis kwam olie in zee
Humane en ecologische risico’s – Pesticiden
Zure neerslag
Eutrofiëring
Ozonafbraak boven antarctica én arctica
Plastiekvervuiling in oceanen
Schadelijke adventieve soorten
Adventieve soorten en evolutie
Gevoelige taxa in België en Nederland
Redenen voor bedreiging van taxa
Pauze
111. Inhoud
Gedoemd te verdwijnen?...
Biodiversiteit in gevaar doorheen de eeuwen
Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit
Pauze
Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit -bis
Waarde van biodiversiteit
Herbebossing
Strategieën en oplossingen
Einde
112. In de Lower Koai’e Canyon te Kaua’i in Hawaii resten nog 2
populaties van 20 wilde en 150 geïntroduceerde boompjes
Hibiscadelphus distans
Gedoemd te verdwijnen?...
113. Ondanks de zeldzaamheid is het de grootste populatie
van het genus, waarvan 6/7 soorten uitgestorven zijn
Hibiscadelphus woodii, waarvan pas in ‘91 4 exemplaren
zijn ontdekt op Kaua’i, legde als soort het loodje in ‘11
114. De Socorro pissebed (Thermosphaeroma thermophilum)
heeft zijn natuurlijk habitat verloren en overleeft in een
verlaten badhuis te New-Mexico
De overblijvende populatie nam dit refugium in nadat in
1970 de bron waarin ze leefde afgesloten werd
115. Spix’s ara (Cyanopsitta
spixii) leefde in
palmbossen en
rivierbossen te Bahia en
Pará, Brazilië
Stroperij dreef de soort
tot 4 wilde vogels in ‘87,
waarvoor tot 40 000 $
werd betaald
In 2000 verdween het
laatste mannetje in het
wild, volgens Tony Juniper
(International Council for
Bird Preservation)
‘hopeloos op zoek naar
broedgelegenheid’
116. Diversiteit in gevaar doorheen de eeuwen
Polynesische kolonisten van de pacifische eilanden (8000
VC) aten hun weg doorheen de endemische fauna
Als de Europeanen Hawaii innamen in 1778 leefden er 50
soorten landvogels en 35 soorten waren met zekerheid
reeds uitgeroeid waren door de autochtone Hawaiianen
Fossiele Moa-nalo, Ewa-Plaingrotten
117. Voordat Maori’s
Nieuw-Zeeland
innamen rond
1300 leefden er
11 soorten moa’s
(Emeidae en
Dinornithidae),
waarvan de
grootste soorten
tot 230 kg.
konden wegen
In een periode
van ± 150 jaar
waren alle
soorten
uitgestorven
118. Haasts arend (Harpagornis moorei) was de enige
natuurlijke vijand van de moa’s
Nadat de moa’s door de mens uitgeroeid waren en zijn
habitat van dense bossen vernietigd waren, verdween de
grootste roofvogelsoort ooit rond 1400 van het toneel
119. Na isolatie van 70 miljoen jaar, was Madagascar het
schouwspel van een tragedie zoals de Nieuw-zeelandse
De Malagasipioniers, Indonesische immigranten, roeiden
tussen 500 en 1000 de 7-tal soorten olifantsvogels
(Aepyornithidae) volledig uit, waarvan de 3 meter hoge
A. maximus de grootste ooit levende vogelsoort was
120. Kwartaire (2,6 miljoen jaar VC-
0) extincties, zijn naast
veroorzaakt door ijstijden, toe
te wijzen aan de ontmoeting
van de moderne mens met
naïeve diersoorten
De jagers waren selectief met
voorkeur voor grote zoogdieren
en niet-vliegende vogels
Ze negeerden andere soorten
bv. knaagdieren
‘Human hunters help no
species’ Edward O. Wilson
121. In ‘86 bestond de populatie van Banara vanderbiltii uit 2
exemplaren, groeiend bij Bayamon (Puerto Rico)
Stekjes groeien nu in de Fairchild Tropical Garden, Miami
122. Intensieve inventarisatie in Duitsland, Oostenrijk en
Nederland bracht een 40 tot 50% verlies aan fungisoorten
aan het licht gedurende de laatste 60 jaar
De rode russula (Russula rubra) verdween uit België in ‘49
123. Er is een groot verschil tussen rifleshots of het uitsterven
van soorten of het verlies van een heel ecosysteem
De Javaanse neushoorn (Rhinoceros sondaicus) als
‘keystone’ overleeft niet als het bos op Java gerooid wordt
124. Ontbossing, Agent Orange en vooral de jacht op de hoorn
waarvoor tot 30 000 $ werd betaald door de traditionele
Chinese geneeskunde, reduceerde de populatie drastisch
125. Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit
Deze waardevolle en kwetsbare ecosystemen zijn meer
dan 70% van hun primaire vegetatie verloren
Als 2e criterium zijn 1 500 vaatplanten (of 0,5% van het
wereldtotaal) in dat ecosysteem endemisch
126. De rode lijst van de IUCN
De International Union for Conservation of Nature is een
de autoriteit wakend over de status van wilde soorten
EX - Uitgestorven
EW - Uitgestorven in het wild
CR - Ernstig bedreigd of kritiek
EN - Bedreigd
VU - Kwetsbaar
NT - Gevoelig
LC - Niet bedreigd
127. Usumbaras, Tanzania - Amani natuurreservaat, 836 km2
Groenkopwielewaal (Oriolus chlorocephalus) LC IUCN ‘12
Moreau’s snijdervogel (Orthotomus moreaui) CR IUCN ‘06
2000 plantensoorten, waarvan 25% endemisch, 276
boomsoorten waarvan 50% endemisch
128. San Bruno Mountain
California
Wetenschappers meldden dat
San Francisco vermaard is
voor zijn lange lijst aan
verdwenen vlindersoorten
Callophrys mossii bayensis
(EN IUCN 1994) met typische
Lycaenidae-symbiose met
mieren op Sedum
spathulifolium
Inheemse fauna en flora is
bedreigd door offroad-verkeer,
exploitatie van een
steengroeve en invasieve
Eucaluptussoorten en
gaspeldoorn (Ulex europaeus)
129. Dode Zee-oasen, Israel en Jordanië
Deze waterrijke refugia, ghors genoemd, zijn geïsoleerde
tropische ecosystemen gevoed door bronwater
De bronnen herbergen endemische Cichlidae, de oevers
bv. Oecophylla (weefmieren) en de omringende rotsen
o.a. de Nubische steenbok (Capra nubiana) - VU 2008
130. De Nubische nachtzwaluw (Caprimulgus nubicus) is
verspreid van Kenya tot Oman en broedt bij de oasen - LC
De oasen zijn bedreigd door overbegrazing, mijnbouw en
commerciële ontwikkeling
131. California floristic province, Oregon - Baja California
Erkend door botanici als een aparte evolutionaire hotspot
dat ¼ van alle plantensoorten van de VS herbergt
Habitat van o.a. de reuzensequoia (Sequoiadendron
giganteum - EN) en van de ernstig bedreigde California-
condor (Gymnogyps californianus), hier met raafescorte
Bedreiging door landbouw, vervuiling en wegenbouw
132. Voedsel op tafel zetten is voor de meeste inwoners een
grotere noodzaak dan biodiversiteit
Van de 30 lemurensoorten, reptielen en kikkers (enige
amfibieën) is 90% endemisch
Slash & burn in Madagascar
133. 2/3 van de kameleons bv. Brookesia minima (VU) leeft op
het eiland; 4/5 van de 10 000 plantensoorten is endemisch
Sinds de militaire coup van huidig president Rajoelina
(2009) explodeert de bosontginning
134. Het genus Adansonia kent
6 soorten op Madagascar
3 van de 6 Malagasische
soorten staan als EN op
de rode lijst van de IUCN
Baobabs worden bestuifd
door een fauna van
lemuren, nachtvlinders,
vleermuizen en in Afrika
bv. door Galagosoorten
(Galagidae)
De vruchten bevatten
meer vitamine C dan
sinaasappelen
Malagasische baobab (A.
madagascariensis) LC
136. Bedreigingen voor de solitaire topcarnivore fretkat of
fossa (Cryptoprocta ferox) zijn habitatfragmentatie, het
afnemende lemurenbestand en het doden door boeren
VU IUCN 2008 - reductie van 30% sinds ‘87, minder dan
2 500 dieren en 400 broedende volwassen dieren
137. De fauna en flora is een mix van tropische soorten van
zuidelijke en gematigde soorten van noordelijke origine
Diepe valleien en scherpe bergruggen verdelen de fauna
en flora in vele locale samenstellingen, met bv. 9 000
plantensoorten, waarvan 40% beperkt zijn tot de regio
Rode panda (Ailurus fulgens), VU, minder dan 10 000
dieren en isolatie waardoor inteelt toeneemt
Benedenhellingen van de Himalayas
138. De sneeuwpanter (Uncia
uncia) is met dikke vacht,
gezet lichaam en kleine,
ronde oren aangepast
aan koude berghabitats
Het jachtterrein staat in
relatie met prooidensiteit
(12 – 1000 km2)
De soort is bedreigd met
maximaal 6 500
individuen in het wild
Overbevolkte centra
leggen druk op de
maagdelijke wouden,
waarvan 1/3 van de
340 000 km2 overblijft
139. Deze natte bladverliezende
wouden en hoog liggende
regenwouden zijn uniek in
hun flora
Eerstvernoemde is het
habitat van de teakbomen
(Tectona grandis), vorige
eeuw veel illegaal gekapt
Laatstvernoemde kent
immergroene wouden met
bomen uit de laurierfamilie
o.a. Litsea oleoides
(Kerala, Tamil Nadu)
Dit genus heeft 18
endemische soorten in de
Ghats, waarvan 3 met een
zeer beperkte verspreiding
West-Ghats, India
140. In 2003 ontdekt en beschouwd als een levend fossiel
De soort kende een onafhankelijke evolutie gedurende
130 miljoen jaar sinds het opbreken van Gondwana
Nasikabatrachus sahyadrensis - EN
141. In het tijgerreservaat Nilgiri bevindt zich de grootste
populatie van de Aziatische olifant (Elephas maximus) EN
In de Ghats van Karnataka leefden in ‘04 meer dan 6 000
olifanten - globale afname van >50% in 3 generaties
De Ghats verdwijnen met 2-3%/jaar, met als
hoofdbedreiging koffie-, kardemom- en gemberplantages
142. De flora bestaat uit 3 000
plantensoorten, 1/2 van Chili
op 6% van de oppervlakte
Slechts 1/3 is behouden,
daar Centraal Chili één van
dichtst bevolkte regio’s is
Puya alpestris, Bromeliaceae
Het Chileens bergleguaantje
(Phymaturus palluma) LC
Centraal Chili
143. Chileense honingpalmen (Jubaea chilensis) kwamen
vroeger over heel Chili voor
De winning van het sap voor siroop en wijn maakt dat
deze winterharde palm enkel nog in de valleien in La
Campana en Las Palmas de Cocalan voorkomt - VU
144. In het hart van de Chocó bevindt zich el Pangan, meer
dan 10 000 plantensoorten rijk waarvan 1/4 endemisch
Keystonespecies zijn de brilbeer (Tremarctos ornatus
VU), de gebandeerde grondkoekoek (Neomorphus
radiolosus EN) en Ortons sjakohoen (Penelope ortoni EN)
Colombiaanse Chocó
145. ‘Na 40 jaar van vogels bestuderen en veldwerk is mijn
cirkel eindelijk rond, ik zag de Banded Ground Cuckoo’
Robert S.Ridley in zijn boek ‘The Birds of Ecuador’
146. Sinds ‘70 is het bos ¾ gereduceerd door houtkapbedrijven,
arme Colombianen hongerig naar land, ontbossing,
gouddelving, coca- bananen- en palmplantages
De Panganpijlgifkikker (Oophaga histrionica) is beperkt tot
het 4 000 hectare grote ProAves-natuurreservaat
147. Net als de brilbeer komt de jaguar (Panthera onca, NT
IUCN 2008) in conflict met de lokale bevolking door
vernietiging van het originale habitat
148. Sinds ‘78 zijn 96% van de wouden
verdwenen voor landbouw, in ‘86 was
Centinela ontbost, waarbij endemen in
de schaduw van plantages overleven
Men spreekt van ‘Centinela-extincties’
waarbij populaties zo klein worden dat
voortplanting onmogelijk is en men
kan spreken van ‘levende doden’
Harpij (Harpia harpyja) NT
West Ecuador
149. In ‘93 identificeerden Dodson &
Gentry in het 1 km2 grote primaire
woud van het het Rio Palenque
Science Center 650 vogelsoorten,
waarbij de graad van endemisme
van de hoogste ter wereld is
Dit fragment herbergt 1 200
plantensoorten, ¼ endemisch
De Global Trees Campaign zorgt in
samenwerking met de lokale
Fundación Sirua om 40 hectare te
herbebossen in de Awacachi
Biological Corridor met o.a. de
bedreigde endemische boomsoort
Carapa megistocarpa
150. Tertiaire alluviale
hoogvlakten van dichte
altijdgroene regenwouden
gelegen rond de Putamayo
(Colombia, Peru), de
Caquetá (Colombia), de
Amazone en Napo (Peru)
Woudreuzen als Ceiba
pentandra vormen het
decor van primaten o.a.
Pithecia aequatorialis,
klauwaapjes (Callithrix sp.),
jaguars, vleermuizen bv.
Vampyressa pusilla, 3
soorten miereneters,
lamantijnen (Trichechus
sp.) en tapirs (Tapirus
terrestris) in en bij rivieren
West-Amazonië
151. 500 vogelsoorten bevolken
het Amacayacu National
Park bv. de pauwquetzal
(Pharomachrus pavoninus),
en de endemische oker-
gestreepte antpitta
(Grallaria dignissima)
Reptielen zijn
vertegenwoordigd door bv.
de arrausschildpad
(Podocnemys expansa), de
brilkaaiman (Caiman
crocodylus) en de anaconda
(Eunectes murinus)
Laaglandtapir (Tapirus
terrestris) VU
Vampyressa pusilla
153. Vrouwtjes van het dwergzijdeaapje (Callithrix pygmaea),
zijn iets groter dan mannetjes en wegen tot 120 g. wegen
Grote vocalisatievariatie, met dialecten van scherp gefluit
en klikkend geluid om gevaar aan te kondigen LC
154. Het Tarapotomeer is vermaard voor de boto (Inia
geoffrensis) maar bedreigd door overbevissing,
afdamming, vervuiling, vrachtvervoer en mijnbouw
155. Een groot deel van de ecoregio is intact, maar bedreigd
door vee, palmolie- en cocaplantages, houtkap en mijnen
1/3 ervan valt onder jurisdictie van de inheemse
bevolking, vnl. tussen de rivieren Putamayo en Caquetá
Yaguanederzetting, noordoost Peru
157. Tropisch bos, savanne en mangrove met een endemisme
van 40% van de vaatplanten en 60% van de gewervelden
11 000 soorten worden als bedreigd aangegeven, nieuwe
soorten worden onophoudelijk ontdekt
Herintroductie verbeterde de status van de sociale gouden
leeuwaapjes (Leontopithecus rosalia) van CR tot EN
158. Het zwartkopleeuwaapje (Leontopithecus caissara), een
klauwaapje (Callitrichinae) pas in 1990 ontdekt CR
Bedreigd door habitatverlies, handel en palmhartextractie
159. De bevolking eist z’n tol: 88% van het originele woud is
omgevormd tot landbouwgrond en verstedelijkt gebied
TreadRight zorgt in samenwerking met NGO’s met
‘Mosaics of Protected Areas’ voor de aanleg van corridors
Kraagluiaard (Bradypus torquatus), Bahia
160. Ivoorkust heeft de hoogste biodiversiteit van West-Afrika
met 1 200 gekende dier- en 4 700 gekende plantensoorten
Door ontbossing en oorlog rest er in ‘05 2% primair woud
Zebraduiker (Cephalophus zebra) populatie 28 000 VU
West-Afrikaanse chimpansee (Pan troglodytes verus),
populatie ± 50 000 van Nigeria tot Guinee, EN door
degradatie, jacht en ziekten door contact met mensen
Zuidwestelijke Ivoorkust
161. Limba, Afara, Korina of
Terminalia superba,
(Combretaceae)
De schors wordt door de
Kroumen als middel,
tegen malaria aangewend
Taï National Park, 4 520
km2 werelderfgoed sinds
1982 en Ebolareservoir, is
het laatste primaire
regenwoud van Ivoorkust
Ooit besloeg het primair
regenwoud 160 000 km2,
verdwenen door slash &
burn en onwettelijke
houtkap
162. Fynbos, Zuid-Afrika
Het Kaaps florarijk of Capensis
is het kleinste maar rijkste van
de 6 florarijken
9 000 plantensoorten, 6 200
endemisch
De typische sclerofylle
vegetatie bestaat vnl. uit
Ericaceae (600 soorten!),
Proteaceae en Restionaceae
Vele zaden kiemen pas na de
hitte van een veldbrand
Kleine kraaghoningzuiger
(Cinnyris chalybeus) LC op een
vuurpijl (Kniphofia uvaria)
163. Aethomys namaquensis LC
bestuift Protea humiflora
De endemische Kaapse
suikervogel (Promerops cafer,
LC) is een gespecialiseerde
nectarvoeder, hier op Protea
cynaroides
Uitbreiding van de agglomeratie
rond Kaapstad is de grootste
bedreiging voor het florarijk
164. Het fynbos is verder bedreigd
door globale opwarming
Een verlies van 51-65% van
het bioom is voorspeld,
afhankelijk van het scenario
Grote zoogdieren ontbreken
door de nutriëntarme bodem,
kleinere zoals de beerbaviaan
(Papio ursinis) en de Kaapse
klipdas (Procavia capensis)
zijn typische bewoners
Het bergnooientjie
(Aeropetes tulbaghia), 15
rode bloemsoorten
bezoekend, is de enige
bestuiver van Disa uniflora
165. Beerbavianen (Papio ursinis), Wildcliff-natuurreservaat LC
De dieren leven in verbanden met complexe gedragingen
bv. lichaamstaal, aanraking, vocalisatie, gezichtsexpressie
o.a. tanddisplay, lipsmakken, fronsen van wenkbrauwen
166. Van de hotspot is 8% beschermd bv. het Sinhajara Forest
Ooit waren de bedreigde Ceylonolifant (Elephas maximus
maximus) en de Sri Lankaanse panter (Panthera pardus
kotiya) verspreid over het hele eiland
Sri Lanka
167. Het Sinharaja Forest,
een 112 km2 primair
regenwoud, is in 1989
opgenomen in de
World Heritage Sites
Van de 20 endemische
vogelsoorten zijn er 19
aanwezig zoals de
koekoekachtige
roodwangmalkoha
(Phaenicophaeus
pyrrhocephalus) VU
IUCN 2007
De weinig geziene
prachtagaam Calotes
liolepis fluit bij alarm
VU IUCN 2007
168. Restanten van het Dipterocarpwoud komen in
Sinharaja voor, waarvan vele van de 217 endemische
boomsoorten zoals Shorea trapezifolia CR IUCN 1998
169. Weinig is geweten van de bedreigde bladneushagedis
(Ceratophora tennenti), een op zijn kleur vertrouwende
boombewoner van de nevelwouden in centraal Sri Lanka
171. De regenwoud-ecoregio is het
grootste Indopacifische, na
Borneo
In deze wouden leven
bedreigde carnivoren bv.
Maleise tijgers (Felis tigris
jacksoni) (EN IUCN 2003) en
herbivoren bv. Sumatraanse
neushoorns (Dicerorhinus
sumatrensis) (CR IUCN 2008)
De woudreus Koompassia
excelsa of Tualang wordt
beschermd door de niet
gedomesticeerde
reuzenhoningbij (Apis dorsata)
Maleisië
173. Een 75-tal Sumatraanse neushoorns leven in Maleise
reservaten, Taman Negara (2 770 km2) als grootste
Veel van de laaglandregenwouden zijn omgevormd tot
rijstveld, rubber- of palmolieplantage
Natuurparken beslaan 3 875 km2 of 3% van de ecoregio
De Maleise beer (Ursus malayanus) (VU 2007), gestroopt
om bont en gal, is één van de kleinste beren
Eveneens verzot op honing, moet hij afgaan op zijn fijne
reukzin, z’n zicht is nihil
174. De grootste populatie Indische tapirs (Tapirus indicus),
nuttige zaadverspreiders, leeft op Maleisië, ± 50 dieren
Het is de enige tapirsoort van de Oude Wereld
Ooit hadden ze een verspreiding in heel Zuidoost-Azië
Populaties in Cambodia, Vietnam en Laos zijn uitgestorven
In de laatste 36 jaar is de populatie herleid tot 50% vnl.
door de omvorming van primair regenwoud, welke ze als
refugia vereisen, tot rubber- of palmolieplantages
175. De populatie van Gurney’s pitta (Hydrornis gurneyi) werd
in 1997 op 9 paren geschat, wat de soort als meest
zeldzame vogel op aarde betitelde
Vier vindplaatsen met een dozijn vogels in Myanmar
herleidde de status van de grondbewoner van CR naar EN
175
176. Het oudste regenwoud ter
wereld is sterk onderhevig
aan massale ontbossing
Het vormt het habitat van
endemische bossoorten bv.
de orang-oetan (Pongo
pygmaeus), de Borneose
nevelpanter (Neofelis
diardi) en de zeldzame
bedreigde Borneogoudkat
(Pardofelis badia)
De wouden zijn 267
Dipterocarpaceaesoorten
rijk met een enorme
biodiversiteit aan insecten,
tot 1 000 soorten/boom
Borneo
177. De wouden zouden tot een 1/3 tegen 2020 gereduceerd
worden door palmoliewinning en tropische houtexploitatie
Bovendien hebben de branden van ‘97 en ‘98, gevolgd
door een droge El Nino, voor verwoestingen gezorgd
Borneodwergolifant (Elephas maximus borneensis) EN ‘08
178. Woudbranden van september 2009, opname Nasa Terra
Aangestoken door immigranten voor landwinning
De branden van ‘97 en ‘98 brachten 2 miljard ton CO2 in
de atmosfeer
179. Met de grootste hoektanden van de katachtigen, gelijken
Borneose nevelpanterkaken op die van sabeltandtijgers
Een gebied van 100 km2 is geschikt voor 8 - 17 dieren,
met de grootste populatie in Sabah van ± 3 000 dieren
Hoge prijzen worden geboden voor de vacht en tanden
VU IUCN 2008
180. In 2011 ontdekte een expeditie 300 nieuwe soorten, enkel
op de riffen en in het regenwoud van Luzon
2 517/8 613 soorten in Z.O.-Azië staan op randje
uitsterven als er geen actie ondernomen wordt (IUCN ‘10)
De 7 100 met Dipterocarpaceae begroeide eilanden
stimuleren soortenvorming en endemisme bv. de tamaroe
(Bubalus mindorensis) CR IUCN ‘11, 274 dieren in het wild
Filipijnen
181. Van het laaglandwoud rest 8 000 km2, 2/3 is verdwenen
de laatste 50 jaar met habitatdestructie als hoofdreden
Rafflesia lobata, (Ø = 20 cm.), ontdekt op Panay in 2006
en endemisch voor de bergachtige regenwouden, leeft
parasitisch op Tetrastigma spp.
182. De Filipijnse vliegende kat (Cynocephalus volans), een
van de 2 levende soorten huidvliegers, kan tot 100 m.
ver zweven door hun membraanhuid of patagium
Het is de voornaamste prooi van de Filipijnse apenarend
(Pithecophaga jefferyi), nationale vogel van de Filipijnen
Dit regenwoudzoogdier heeft een vrij stabiele populatie
183. Het doden van een Filipijnse apenarend (Pithecophaga
jefferyi) (CR UICN ’10; 500 vogels) levert 12 jaar cel op
Modderstromen en erosievloeden door ontbossing en
verminderde vruchtbaarheid door chemicaliën in de
prooien maken dat de soort verdwijnt in het wild
184. Als dominante
topcarnivoor heeft
een broedpaar een
territorium nodig
van meer dan 100
km2 om succesvol
een jong groot te
brengen
Dit maakt de soort
extra kwetsbaar
voor ontbossing
‘We are at the center of biodiversity loss.’ Executive
Director ACB Rodrigo Fuentes 2010
185. Tropische smeltkroes van soorten, waaronder de extreem
bedreigde kagoe (Rhynochetos jubatu)
Invoer van honden, … heeft de populatie vanaf de 19e
eeuw doen afnemen tot 400 in 2009
De enige zoogdieren op Nieuw-Caledonië zijn vleermuizen
Regenwouden van Nieuw-Caledonië
186. Cyathea intermedia, de
grootste boomvaren van
Nieuw-Caledonië
De bossen kennen 1 575
plantensoorten, waarvan
89 % endemisch
De ecoregio beslaat
14 600 km2, waarvan 9%
in maagdelijke toestand
187. Rhacodactylus auriculatus,
een geliefd terrariumdier, is
een grondbewonend
nachtdier met uiterst
ontwikkelde lamellen op de
tenen, wat hem een
bijzondere klimmer maakt
Zijn habitat wordt bedreigd
door ontbossing
Een andere prachtige
woudbewoner is één van de
vele endemische duiven nl.
de reuzenmuskaatduif
(Ducula goliath), de grootste
boombewonenende duif
IUCN 2008 NT
188. Tijdens het ignamfeest worden vele reuzenmuskaatduiven
als ‘koning der vogels’ gedood door de meeste stammen
189. Nullarbor, 3 630 plantensoorten met 78% endemisme, is
één van de 825 ecoregio waar WWF beheer nastreeft
In het zuiden is deze 200 000 km2 kalksteenvlakte
begroeid met meldesoorten (Atriplex sp.) en Maireana sp.
Nullarbor
190. Land- en mijnbouw bedreigen flora en fauna van Nullarbor
Maireana erioclada, ‘bluebush’-soort groeit te midden van
de meldesoorten in het boomloze zuidelijke deel
In het westen zorgen Eucaluptus gongylocarpa en de
endeem Acacia papyrocarpa voor een minimum schaduw
De Nullarborbaardagaam (Pogona nullarbor) is beperkt tot
dit deel van Australië
192. Zuidelijke
breedneuswombatten
(Lasiorhinus latifrons)
worden verjaagd door
konijnen; overbegrazing
stimuleert éénjarige
grassen, onvoldoende
voor een wombatdieet
Nullarbor kent een
stabiele populatie,
droogte en opwarming
kunnen het de kleintjes
moeilijk maken in deze
ruwe omgeving
De grootste populatie
leeft bij hole n°4 van de
Nullarbor Links, ‘s
werelds langste golfbaan
193. Diversiteit vinden we in de karstgrotten van Nullarbor als
gemeenschappen van spinnen, kevers en Crustaceae
Tartarus mullumullangensis heeft geen ogen of pigment
194. De sclerofylle flora kent 22 500 endemische vaatplanten,
4x het aantal van de rest van Europa
Toerisme fragmenteert populaties van bedreigde soorten,
van de 2 000 000 km2 hotspot rest er net geen 100 000
De pardellynx (Lynx pardinus), IUCN CR, kent de grootste
populatie met 60-110 individuen in Sierra Morena
Middellandse Zeegebied
195. Lynx pardinus
1990
2003
Habitat van open grasland
met jeneverbes (Juniperus
sp.), mastiekbomen (Pistacia
lentiscus) en relictsoorten
van oud bosgebied o.a de
aardbeiboom (Arbutus
unedo) wijkt voor
infrastructuur, toerisme,
verstedelijking en
boommonoculturen (Pinus
sp., Eucalyptus sp.,
Pseudotsuga sp.)
Bovendien wordt de
prooipopulatie van konijnen
uitgedund door myxomatose
en rabbit haemorrhagic
disease
197. Kaukasus
27 % van de hotspot van de Kaukasus is behouden als
natuurgebied, waarvan 12% in maagdelijke toestand
Naast houtkap heeft stroperij heeft sinds de jaren ’90 een
vlucht genomen bv. op luipaarden, bruine beren, wolven
en Kaukasische toeren (Capra caucasica, EN IUCN 2008)
198. WWF investeert 8,5 miljoen dollar in de regio met lange
traditie op vlak van natuurbehoud via het Critical
Ecosystem Partnership Fund voor bv. de aanleg van
corridors om gefragmenteerde populaties te verbinden
Belugasteur CR IUCN 2013
199. Inhoud
Gevolgen van overbevolking
Natuurlijke en antropogene broeikaseffecten
Vele malen in de geschiedenis kwam olie in zee
Humane en ecologische risico’s – Pesticiden
Zure neerslag
Eutrofiëring
Ozonafbraak boven antarctica én arctica
Plastiekvervuiling in oceanen
Schadelijke adventieve soorten
Adventieve soorten en evolutie
Gevoelige taxa in België en Nederland
Redenen voor bedreiging van taxa
Pauze
200. Inhoud
Gedoemd te verdwijnen?...
Biodiversiteit in gevaar doorheen de eeuwen
Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit
Pauze
Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit -bis
Waarde van biodiversiteit
Herbebossing
Strategieën en oplossingen
Einde
201. Overzicht van de belangrijkste hotspots van
biodiversiteit -bis
De 2 vooropgestelde criteria om tot een biodiversiteit-
hotspot gerekend te worden is ook een punt van kritiek
Het Amazonebekken bv. is niet opgenomen, daar het lang
vrij intact was, maar nu versneld habitat verliest
202. De regenwouden van Mexico en Centraal-America, de
Caraïben, Liberia, Queensland, Hawaii, het Grote
Merengebied in Afrika, het Baikalmeer en elk druk
bewoond stroomgebied van rivieren (Ganges,
Tennessee, Amazone,…) kunnen worden toegevoegd
Zwavelborsttoekan (Ramphastos sulfuratus) LC, Belize
203. De bedding van de Xingu zou
voor 80% wijzigen bij de
bouw van de monsterdam
Belo Monte waarbij de ‘Big
Bend’ komt droog te staan
Hierbij zou de wereldpopulatie
Ossubtus xinguense, een
plantenetende piranhasoort en
de pijlgifkikkers Allobates
crombiei uitgevaagd worden
De eerste 10 jaar wordt een
uitstoot verwacht van 11
miljoen m3 CO2 en extra CH4
door anaerobe afbraak
Het droge seizoen zal amper
1 000 MW elektriciteit leveren
204. Traditionele visvangst bij de Kayapó
50 000 mensen zullen hardhandig verdreven worden als
400 km2 regenwoud onder water gezet wordt
205. Afdamming van de Pascuarivier brengt de overleving van
Chileense huemuls (Hippocamelus bisulcus) met een
populatie van minder dan 1 000 dieren in acuut gevaar
206. Het Zuid-Amerikaans
regenwoud en de diversiteit
worden bedreigd door
gemodificeerde sojabonen,
maïs en katoen
Glyfosaat is giftig voor de
bodem, insecten en de
vegetatie waarin ze leven en
tast mycorrhiza’s aan
Monsanto neemt handelaars
over in de 3e wereld en
verhindert zaaduitwisseling
Boeren zijn verplicht de
zaden te kopen of om in het
andere geval niets te planten
In ‘07 werd 2 700 km2 woud
vernietigd voor vee en soja
207. Ecomilities waken over
de 4 laatste noordelijke
witte neushoorns
(Ceratotherium simum
cottoni), Ol Pejeta
Conservancy in Kenya
Ecomilities in Nicaragua
boekten een overwinning
in ‘12 door 3 165 m3
illegaal gekapt hout in
beslag te nemen
Naast geweren dragen ze
schopjes mee om
560 000 bomen te
planten in reservaten
getroffen door
ontbossing
208. Sinds 2011 geniet de saruskraanvogel (Grus antigone)
bescherming in Kampong Trach, Cambodja
In maart ‘10 telde het 270 vogels als één van de grootst
bekende zwermen van de kwetsbare vogelsoort
De kwetsbaarheid van regenwouden is het gevolg van de
opstapeling van nutriënten in de biomassa, eerder dan in
de zure en arme bodem en de fragiliteit van de zaden
209. “In Brazil the colour green is seriously threatened.
Although it is crying in the wilderness to state that you
need a series of measures to preserve our environmental
wealth, and raise awareness and educate both the entire
population and the authorities, this statement still holds
true – and is getting very urgent. Otherwise, we run the
serious risk of losing all our green – even the green in our
flag”. Chris Bueno
In de Braziliaanse
Amazone kent men 3
seizoenen: het droge, het
natte en de queimadas
Van 07/’87 – 10/’87 leken
de wouden in oorlog
50 000 km2 in Pará, Acre,
Mato Grosso en Rondonia
werden in as gelegd
210. Smeulende gronden, klaargemaakt voor vee, Rondonia
De rampzalige ontbossing is verantwoordelijk voor de
grootste uitstoot van CO2 en CH4 ter wereld
¾ van Brazilië’s uitstoot is toe te schrijven aan ontbossing
211. Waarde van biodiversiteit
Het Mexicaanse Sierra de Manantlan is de groeiplaats van
de endemische Zea diploperennis
Ontdekking van deze ziekteresistente en meerjarige maïs
in ‘77 wakkerde de studie van de vegetatie aan
De diepwortelende diploïde soort met agronomische
mogelijkheden was bijna door machete en vuur uitgeroeid
212. Roze maagdenpalm (Cantharanthus roseus), endemisch
in Madagascar, werd in de traditionele ‘apotheek’ gebruikt
Tijdens onderzoek naar anti-diabetische eigenschappen,
bleek dat toxische alkaloïden kankers genezen en zo is de
overlevingskans van kinderleukemie van 10% in de jaren
‘60 tot 90% gebracht vandaag
213. De verwante Catharanthus coriaceus is de meest
bedreigde endemische Catharanthussoort van Madagascar
Het habitat in Bitsileo is kwijnend door begrazing en
branden, nog voor fytochemisch onderzoek is begonnen
214. Neem (Azadirachta indica) is in India de ‘dorpsapotheek’
De vruchtenolie versterkt immuniteit, verhindert kaalheid
en vergrijzing, remt malariakoorts, takjes dienen als
tandenborstel en de huid geneest door extracten
Door droogteresistentie is de boom een levensboom,
aangeplant in de Sahel en het zuiden van Pakistan, India
215. 7 000-tal planten worden
gekweekt of verzameld voor
voedsel
20 soorten maken hiervan
90% uit, 3 de helft
Bijna overal worden deze in
monocultuur gezaaid
Fruitsoorten illustreren de
schraalheid aan diversiteit
Minstens 3 000 tropische
soorten verdienen aandacht
Lulo of Naranjilla (Solanum
quitoense), Colombia
Mangistan (Garcinia
mangostana), Zuidoost-Azië,
in volksgeneeskunde
gebruikt
216. De vleugelboon
(Psophocarpus
tetragonolobus), ‘one
species supermarket’,
Nieuw-Guinea
De hele plant is
eetbaar, blaadjes als
spinazie, zaadjes
vervangen sojabonen,
wortels zijn eiwitrijker
dan aardappel
Wortelknolletjes
herbergen N-fixeerders
Als pionierssoort laten
ze de grond beter
achter als ze’m vonden
217. De maca (Lepidium
meyenii), verwant aan
knolraap, wordt heden
geteeld voor de vlezige
hypocotyl
Inca’s werden
onoverwinbaar door de
maca, die viriliteit zou
verhogen
Het habitat was in ‘80
gereduceerd tot 10 ha.
bij Lake Junin, Peru
Groeiplaats tussen 2 500
en 4 500 m. maken teelt
mogelijk waar weinig
andere planten gedijen
218. Babassupalm (Orbignya phalerata), Maranhão, Amazone
De noten met hoogst gekende opbrengst aan olie maken
hem tot ‘levensboom’
Eén boom kan een halve ton nootjes per jaar leveren
Potentieel als herbebosser gedegradeerde ecosystemen
219. Door Science in ‘77
uitgeroepen tot ‘crop of the
future’, geldt de amaranth
als een eiwitrijk en glutenvrij
graan complementair aan
tarwe en maïs
Kiwacha of Amaranthus
caudatus betekende voor
kolonisatie 80% van de
calorieën voor de Azteken
In Indonesië en Maleisië
gebruikt men A. tricolor als
bayam, in Afrika kan A.
cruentus zorgen voor
voedselzekerheid
In Griekenland serveert men
A. viridis in salade
220. Geliefd als sierplant, werd de
amaranth ook gekoesterd in
de poëzie
A. cruentes tooide als ‘Hopi
Red Dye’ het gezicht van de
krijgers
"What a lovely flower is the Rose,
a favorite alike with Gods and
with men. I envy you your
beauty and your perfume." The
Rose replied, "I indeed, dear
Amaranth, flourish but for a brief
season! If no cruel hand pluck
me from my stem, yet I must
perish by an early doom. But
thou art immortal and dost never
fade, but bloomest for ever in
renewed youth.“ (Fabels van
Aesopus, 600 VC)
221. Prosopis tamarugo, endemisch in Atamaca, Chili kan
zonder regen leven en kan woestijn omtoveren tot bos
Diepe tapwortels reiken tot 15m. aan het grondwater
doorheen de zoute bodem, laterale wortels een halve
meter diep drinken van neergeslagen dauwwater
Schapen gekweekt in tamarugobos groeien even snel als
dieren gevoed door copieuze westerse grasmatten
222. Podocnemis lewyana, EN IUCN ‘13
Enige soort van het genus ten NW
van de Andes, Colombia
Habitatverlies, nestplundering en
jacht, vervuiling en dammen
bedreigen de soort
De 5 overige soorten bewonen het
Amazone-, Oronico- en
Essequibobassin
Ze worden door de bevolking
gewaardeerd maar overbejaagd
Ze zijn gemakkelijk te kweken en
te voeden met watervegetatie en
fruit in bv. natuurlijke vijvers
P. expansa kan zo 25 000kg/ha
per jaar opleveren, 400x dat van
vee waarvos bos gekapt is
223. De Togianbabiroessa (Babyrousa
togeanensis), komt enkel voor op
Togian bij Sulawesi en is bedreigd
door jacht en vernieling van het
habitat
De babiroessa’s of
hertzwijnen zijn
omnivore
regenwoudbewoners
Beschouwd als
delicatesse, zijn deze
endemische,
bedreigde, 100 kg.
wegende zwijnen
makkelijk te kweken
met plantaardig afval
Ondanks het
Indonesisch verbod
worden ze toch
bejaagd
224. Iguana delicatissima
Kleine Antillen, EN IUCN 2011, door
ontbossing maar vooral door
invasieve I. iguana
Hybridisatie is nefast voor de soort
Deze bewoner van
allerlei kwaliteiten
van regenwoud,
struikgewas en
mangrove kan 10x
de opbrengst van
vee evenaren
Met nauwgezette
opvolging van
incubatie en het
vrijlaten van jonge
dieren in het
gebladerte, kunnen
ze rustig worden
bijgevoederd tot ze
groot genoeg zijn
om als boomkip
geplukt te worden
225. Ijsjes, likeur… worden in het
Braziliaanse Amazonegebied bereid
op basis van het pulp van cupuazú
(Theobroma grandiflorum)
Armste bevolking
leeft nabij de meest
biodiverse centra
In ‘89 toonden
Peters, Gentry en
Mendelsohn aan dat
275 boomsoorten op
1 ha te Mishana, Peru
jaarlijks $422 aan
fruit, groenten,
rubber,… opleveren
Deze hectare zou
gerooid $1 000 rijker
maken, éénmalig
Duurzame
extractie uit
regenwouden
226. Herbebossing
Vele projecten starten op
plantages, al is er pas
herbebossing als het doel
woudvorming is
Sinds ‘06 is er minder
verlies in de Braziliaanse
Amazone, in ‘08 startte
Lula “One Billion Trees for
the Amazon” voor ‘13
De 30% stijging van CO2-
uitstoot tussen 1850-2012,
50% door ontbossing, kan
worden opgeheven als 4
miljoen km2 of ± half
Brazilië herbebost wordt
227. In Nigeria wordt mangrove vernield door olielekken en
met alle gevolgen voor vissoorten en de waterkwaliteit
1/3 van alle mangrove is verloren tijdens de 20e eeuw
Mangroves boordevol flora en fauna beschermen kusten
tegen zeekrachten; herbebossing in Tamil Nadu, India
228. Een succesverhaal speelt zich
af in Gishwati Forest, Rwanda
Rwanda heeft 50,9% aan bos
herwonnen tussen 1990 en
2005, wat de snelste
herbebossing ter wereld is
De chimpansee als keystone
zal genieten van elke geplante
boom, daar het nieuwe bos zal
uitgebreid worden tot het
Nyungwe NP (970 km2), het
enige regenwoud in Rwanda
dat de genocide overleefde
Het project voorkomt
modderstromen en erosie,
verbetert waterkwaliteit en
verhoogt de CO2-vastlegging
229. Professor Wangari Maathai inspireerde UNEP om in ‘06
‘The Billion Tree Campaign’ te starten
Eind ‘09 waren reeds 4 miljard bomen geplant, het doel is
nu verlegd naar 1 geplante boom per persoon op aarde
Het is een antwoord op bedreigingen van de opwarming
van de aarde, biodiversiteitsverlies en watertekorten
In Uttar Pradesh, India, werden bv. 10,5 miljoen bomen
op één dag geplant
230. ‘The Billion Tree Campaign’
Enkele cijfers, eind 2009
Ethiopië 1.4 miljard
Turkije 707 miljoen
Mexico 537 miljoen
China 236 miljoen
Kenya 143 miljoen
Cuba 137 miljoen
Indonesië 100 miljoen
India 88 miljoen
Noord-Korea 50 miljoen
Rwanda 50 miljoen
231. Greta oto, InBio, Costa Rica
InBio als prototype van
biodiversiteitscentrum heeft
als doel ½ miljoen soorten
te inventariseren
De informatie wordt gebruikt
om milieu en economie van
Costa Rica te verbeteren
1 – Onderzoek naar
fauna en flora
99% soorten is onbekend
Complete inventarisatie kan
nooit, al is een doel van 10
miljoen soorten op 50 jaar
haalbaar
Systematische studie van
grote gebieden kunnen
nieuwe hotspots lokaliseren
Inventarisatiestations
kunnen centra van
biologisch onderzoek en een
magneet voor andere
wetenschappen worden op
lange termijn
Strategieën en oplossingen
232. Het detailleren van
een ecosysteem kan
met behulp van GIS
Via GAP-analyse
wordt biodiversiteit
onderzocht
Er kan gekeken
worden of reservaten
de meest mogelijke
endemen omarmen,
of ze groot genoeg
zijn om populaties te
onderhouden,…
Bioregio kunnen
omschreven worden
over grenzen heen
233. Thermoregulatie laat
kompastermieten
(Amitermes meridionalis) toe
op warme momenten toch
bovengronds te zijn, waar
andere soorten de bodem
moeten opzoeken
Litchfield NP, Australië
Een globaal
diversiteitsonderzoek lijkt
buiten bereik…
…maar vergeleken met de
energie die genetica,
deeltjesfysica en andere
grote takken van de
wetenschap toebedeeld
krijgen, is dit mogelijk
25 000 systematici kunnen
de 10 miljoen realiseren
Te bedenken dat er maar 3
termietenspecialisten zijn,
belangrijkste reducenten,
10% van de tropische
dierlijke biomassa en CH4-
producenten
234. Stimuleer inventarisatie op elk
niveau, elke leeftijd en cultuur,
voeg hoogwaardige
monotypische studies toe aan
software van taxonomie en
cladistiek
Leg databases aan omtrent
elke soort; ecologie, fysiologie,
vector-en parasietenstudie,
landbouwkundige
toepassingen, DNA-
sequentiëring,… incluis
Oreophryne sp.,
smalbekkikkersoort houdt zijn
nest vochtig en beschermt
tegen insectenpredatoren,
Nieuw-Guinea
235. In the end, we conserve
only what we love. We
will love only what we
understand. We will
understand only what we
are taught [and research!]
Baba Dioum 1968
Bioeconomische analyse
beschermt ecosystemen door
ze toekomstige waarde toe te
schrijven
Hout en plantaardige
producten op duurzame basis,
zaden voor teelten van
voeding, fungi met medicinale
waarde, recreatieve
mogelijkheden,… dragen aan
dit potentieel toe
Hoe beter een ecosysteem
gekend is, hoe minder kans er
is dat het vernietigd wordt
2. Creëer biologische weelde
236. Onchocerca volvulus, veroorzaakt
in Tropisch Afrika rivierblindheid
Kriebelmug Simulium damnosum
als vector, behandeling met
Ivermectine (Merck), geïsoleerd
uit een Japans bodemorganisme
InBio maakte in ‘91 een
deal met
pharmaceutische gigant
Merck
InBio maakt
plantaardige en dierlijke
stalen over aan Merck
Merck betaalt
$ 1 000 000 +
$ 130 000 aan labo-
uitrusting
Merck betaalt royalties
voor elk medicijn dat de
stalen opleveren, welke
Costa Rica gebruikt om
de biodiversiteit te
bewaren
237. Zomeralsem (Artemisia
annua) wordt al voor 400 VC
in China gebruikt als
antipyreticum
Artimisinine is heden één
van de beste middelen tegen
malaria
De thee kan zo bijdragen tot
de zelfredzaamheid van
arme landen, gemengde
teelt beperkt insectenplagen
Traditionele farmacopeeën,
door sjamanen en
natuurvolkeren extensief via
trial & error getest, kunnen
verdwijnen als stammen hun
thuis inwisselen voor de stad
238. Een seringueiro rookt rubber
uit Braziliaanse rubberbomen
(Hevea brasiliensis)
Deze junglebewoners oogsten
ook wilde vruchten en noten
bv. paranoten,…
Ze lobbyen voor ‘extractiebos’,
in harmonie met de natuur
3. Stimuleer duurzame
ontwikkeling
Landen nabij bioregio
komen in de wurggreep
van exploderende
populaties
De steden bieden weinig
opvang, in hun
woongebied worden
bossen voor eeuwig
gerooid en dieren verjaagd
Extractie van niet-
houtproducten uit wouden
zoals in Iquitos, Peru is
een bemoedigend
alternatief
239. Het ICAA (Iniciativa para la Conservación en la Amazonía Andina)
bewaakt in de Colombiaanse, Peruviaanse en Boliviaanse
Amazone natuurlijke rijkdommen hand in hand met
ecotoerisme, landbouw- en bosbeheer
Castaña- of paranootoogst (Bertholletia excelsa)
240. De 1e strip wordt weggehaald net boven de weg, enkele
jaren later wordt een hogere strip geoogst, waarvan
de nutriënten zullen wegwassen tot de oudere ontginning
Amuesha-indianen in Peru passen een roterend concept
toe en strippen na herstel het secundair woud
‘Striplogging’, in ‘79 voorgesteld door Hartshorn
241. Amuesha in de Palcazúvallei, Peru, ontliepen het lot van
erosie en armoede door een goed woudmanagement
Indianen doen aan zelfbedruipende en gediversifieerde
landbouw met als doel fauna en flora intact te houden
242. Daar de welvaart evenredig is met een gezonde landbouw
en natuurlijke bronnen, opent zich het debat hoe een
groeiende populatie zich kan voeden zonder te verarmen
243. Overal ter wereld duiken
gemeenschapstuinen op rond
steden en dorpen
CSA biedt ecologische en
hoogkwalitatieve groenten en
fruit aan voor de leden
Voordelen zijn de versheid van
de producten, overbodigheid
van transport en koeling,
ervaringsgericht onderwijs
voor jong en oud en de
eliminatie van de ongunstige
effecten van subsidies en
kunstmeststoffen
East Lake Commons
development, Decatur,
Georgia
244. Bossen komen overal onder druk door de rijzende vraag
naar papier, bv. in Borneo, Noord-Amerika,…
Jute (Corchorus sp.), kenaf (Hibiscus cannabinus)
bestrijden erosie en eisen minder mest en pesticiden
Jutewinning, Gopalganj, Bangladesh
245. Ongebruikte stadsdelen worden verrijkt met compost van
rijst- en suikerindustrie en bewerkt met dieren
Tanende steden zoals Detroit en New Orleans, zijn rijp
voor soortgelijke projecten
Ecologisch urbanisme in de organoponicos, Cuba
246. De vijgcactus Opuntia ficus-
indica kan geplant worden
in droog gebied, met grote
opbrengst aan biomassa,
vruchten en groenvoeder
voor vee
‘For each one degree celsius
rise in mean temperature,
wheat yield losses in India
were likely to be around 6
million tonnes per year or
around $1.5 billion at
current prices’
Swaminathan ‘11, Indische
Groene revolutie
De grootste uitdaging voor
landbouw is het trotseren
van droogte of overstroming
Biodiversiteit als
voedingsbodem voor
klimaatneutrale landbouw,
waarbij moderne technieken
verweefd worden met
traditionele kennis
247. 4. Red wat rest
Na de 5 grote extincties
herstelde de
biodiversiteit zich, maar
pas na 10 tot 100
miljoen jaar
Botanische tuinen
hebben nut, bv. Kew
met zeldzame
boomflora van St.
Helena, zonder de
nevelwouden is het
verloren moeite…
Gomboom
(Commidendrum
spurium) CR IUCN ‘06
St. Helena
248. 223 zoos worden door het ISIS (International Species
Inventory System) opgevolgd, met oog op soortbehoud
ISIS was succesvol bij de herintroductie van 3 soorten
o.a. de Arabische oryx (Oryx leucoryx)
Geliefd bij trofeejagers, was de soort in ‘72 uitgestorven
in het wild, momenteel leven 700 dieren in Saoudi-Arabië
Kweken ex situ is meestal onvoldoende en te intensief
249. We moeten onder ogen zien dat vele habitats verdwijnen
Behoud zal inhouden dat armen die de regio bewonen,
voordeel hebben aan dit behoud
Hotspots én warmspots moeten internationale centra
worden van een mix van wetenschap, kapitaal en politiek
4,3% beschermd gebied moet verhogen naar 10%
250. Droogbos, van Mexico over
Centraal-Amerika tot Venezuela
is enorm soortenrijk met o.a.
de fraaie ekstergaai (Calocitta
formosa), brulapen, ocelots en
poema’s,…
5. Herstel waar kan
Het droogbos was voor
‘70 meer bedreigd dan
tropisch regenwoud
Voor die tijd groeiden
ranches zo snel er maar
gekapt kon worden, tot
er amper 2% van restte
Jaren ‘80: bioloog D.
Janzen koopt verlaten
ranches tegen
verminderde prijs
In 2012 telt Guanacaste
200 000 ha, 2,4% van
de diversiteit ter wereld
en 60% van de Costa
Ricaanse soorten
251. De kusten van het Costa Ricaans droogbos wordt 2x per
jaar bezocht door warana’s (Lepidochelys olivacea)
IUCN ‘12: VU met een achteruitgang van 30% van de
meest algemene zeeschildpad over 1 generatie (20 jaar)
252. Deze eeuw dient zich aan als era van ecologisch herstel
De opgave is om het aantal overleefbare soorten
logaritmisch de hoogte in te jagen met oog op dempen
van de extinctiegolf
Amerikaanse slangenhalsvogel (Anhinga anhinga), LC
Guanacaste
254. Referenties en literatuurlijst
Voor referenties en literatuurlijst verwijs ik graag naar de bijhorende
verwijzingen in het standaardwerk
Gelieve de nummering van deze versie te raadplegen voor de referenties
Extra referenties voor deze editie zijn, volgens nummering in dit werk
Dia 5- 7: http://www.nextnature.net/2011/05/disaster-edens-the-anti-tourist-attraction/
http://en.wikipedia.org/wiki/Amur_Leopard
http://www.redbubble.com/people/foxfire/works/1509819-amur-leopard-panthera-pardus-
orientalis http://www.iucnredlist.org/details/106002798/0
http://www.iucnredlist.org/details/14295/0 http://en.wikipedia.org/wiki/Long-tailed_goral
http://edition.cnn.com/2010/WORLD/asiapcf/05/07/eco.korea.dmz/index.html
http://www.greenfudge.org/2012/04/20/koreas-dmz-cold-war-greenery/
Dia 9: http://rebloggy.com/post/animals-wildlife-science-chernobyl-environment/41205708075
Dia 10: http://www.nextnature.net/2011/05/disaster-edens-the-anti-tourist-attraction/
Dia 21: http://visual.ly/worst-oil-spills-history
Dia 32: http://fi.wikipedia.org/wiki/William_Nylander
Dia 33: http://www.museevirtuel-
virtualmuseum.ca/edu/ViewLoitDa.do;jsessionid=2183F426E40CC339CBA697092143A199?meth
od=preview&lang=EN&id=19961
Dia 40: http://www.japanfs.org/en/pages/031543.html
Dia 42, 43:
http://www.waterencyclopedia.com/Po-Re/Pollution-of-the-Ocean-by-Plastic-and-Trash.html
http://news.nationalgeographic.com/news/2009/08/090820-plastic-decomposes-oceans-
seas.html
http://www.demorgen.be/dm/nl/5381/Dieren/article/detail/1426180/2012/04/19/De-
Noordse-Stormvogel-is-een-vliegend-vuilnisvat.dhtml
255. Referenties en literatuurlijst
Dia 44: http://www.artforconservation.org/store/product_details.php?pr=6991
Dia 46: http://guillaume.doucet.free.fr/images/Jussie_Orleans_%282%29.jpg
Dia 48: http://wilde-planten.nl/waterteunisbloem.htm
http://guillaume.doucet.free.fr/index.php?id_partie=3&id_page=2
Dia 50: http://jrscience.wcp.muohio.edu/birds/ohio_birds/_quot_Huge_quot__Bull_Frog.html
Dia 51: http://ias.biodiversity.be/species/show/88
Dia 52: http://wilde-planten.nl/amerikaanse%20vogelkers.htm
Dia 53: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gonepteryx_rhamni_-_caterpillar_07_(HS).jpg
Dia 55: http://www.europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?speciesId=21125
Dia 57: http://www.oiseaux.net/birds/egyptian.goose.html
Dia 59: http://en.wikipedia.org/wiki/Harmonia_axyridis
Dia 60: http://www.europe-aliens.org/speciesFactsheet.do?speciesId=50711#
Dia 65: http://blogs.plos.org/everyone/2009/11/11/worth-a-thousand-words-10/
Dia 66: http://www.naturephoto-cz.com/hirundo-rustica-photo_lat-1402.html
Dia 67: http://www.hlasek.com/passer_domesticus_ba1480.html
Dia 68: http://www.superstock.com/stock-photos-images/1566-0180554
Dia 69: http://www.especes.be/nl/3128
Dia 70: http://www.ebcc.info/index.php?ID=196
Dia 71: http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl1116-Bonte-
vliegenvanger-en-klimaatverandering.html?i=9-55
Dia 72: http://www.rlnh.be/fauna
Dia 74: http://www.wildernessshots.com/reptile-amphibian-photos/
Dia 75: http://amphibiaweb.org/cgi-
bin/amphib_query?special=maps&genus=Bombina&species=variegata
Dia 77: http://www.the-piedpiper.co.uk/th1n.htm
Dia 79: http://nl.wikipedia.org/wiki/Europese_rivierkreeft
http://rewildingeurope.photoshelter.com/image/I0000QSxcbHMBPRY
Dia 80: http://www.macman-project.net/page.php?P=3
Dia 81: http://www.psicologiasistemica.net/wp/2011/11/11/morire-di-troppa-protezione/
256. Referenties en literatuurlijst
Dia 84: http://www.konvib.eu/artikels/ziekten-en-bedreigingen/nosema/2346-nosema-
ceranae-en-de-achteruitgang-van-de-honingbij.html
Dia 90: http://www.thejunglestore.com/Bighorn-Sheep_Facts
Dia 101: http://davesgarden.com/guides/pf/showimage/106463/
Dia 102: http://travel.nationalgeographic.com/travel/national-parks/congaree-national-park/
Dia 104: http://ibc.lynxeds.com/photo/brown-headed-cowbird-molothrus-ater/recently-fledged-
bird-aggressively-seeking-food-yellow-war
Dia 106 - 108: http://www.arkive.org/red-cockaded-woodpecker/picoides-borealis/image-
G104698.html
Dia 111: http://www.lmvjv.org/hsi_model/species/rcwo/pf_rcwo.aspx
Dia 112: http://eol.org/pages/581922/overview
Dia 121: http://www.flickr.com/photos/usfwssoutheast/6947864400/in/set-
72157626859158391
Dia 126: http://en.wikipedia.org/wiki/IUCN_Red_List
Dia 140: http://kalyanvarma.net/journal/2007/06/13/nasikabatrachus-sahyadrensis/
Dia 144:
http://www.visualphotos.com/image/1x9123304/spectacled_bear_tremarctos_ornatus_female_
la
Dia 145:
http://www.birdpix.nl/album_page.php?pic_id=364631&sid=0bf7b9c61e8fed592abc272c03d081
75&recent=1
Dia 148: http://www.roofvogelsinaktie.nl/Weetjesenvideos.htm
Dia 157:
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Golden_lion_tamarin_family.jpg
/800px-Golden_lion_tamarin_family.jpg
Dia 159: http://www.treadright.org/project/atlantic-rainforest-brazil
257. Referenties en literatuurlijst
Dia 163: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Promerops_cafer_5.jpg
http://en.wikipedia.org/wiki/Cape_Sugarbird
http://www.answersingenesis.org/articles/aid/v5/n1/god-created-cohorts
Dia 167: http://whitinglab.com/?p=2842
Dia 168: http://www.eurekalert.org/multimedia/pub/5288.php?from=101873
Dia 169: http://www.flickr.com/photos/chandika/4795412533/
http://en.wikipedia.org/wiki/Leaf-nosed_Lizard http://whitinglab.com/?p=2842
Dia 170: http://www.arkive.org/tufted-gray-langur/semnopithecus-priam/image-G62621.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Gray_langur
Dia 174: http://www.arkive.org/asian-tapir/tapirus-indicus/image-G18052.html
http://www.edgeofexistence.org/mammals/species_info.php?id=126
http://animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/Tapirus_indicus/
https://en.wikipedia.org/wiki/Malayan_tapir
http://www.climateavenue.com/biodiversity.malaysia.htm
Dia 175: http://en.wikipedia.org/wiki/Gurney%27s_Pitta
http://www.galleryofbirds.com/Thailand/Gurneys%20Pitta%20male.htm
Dia 177: http://www.flickr.com/photos/30283068@N02/8338674106/
Dia 179: http://www.arkive.org/clouded-leopard/neofelis-nebulosa/image-G7497.html
https://en.wikipedia.org/wiki/Sunda_clouded_leopard
Dia 182: http://mt.wikipedia.org/wiki/Stampa:Dermoptera.jpg
Dia 183: http://carnivoraforum.com/topic/9890189/2/
Dia 184: http://www.ndsu.edu/pubweb/~grier/philippine-eagle-ibis.pdf
Dia 186: http://fr.academic.ru/pictures/frwiki/67/CyatheaIntermedia.JPG
Dia 188: http://www.flickr.com/photos/tonymorris/7340716938/in/photostream/
http://www.birdlife.org/datazone/speciesfactsheet.php?id=2735
http://www.conservation.org/where/priority_areas/hotspots/asia-pacific/New-
Caledonia/Pages/default.aspx
Dia 189:
http://www.trekearth.com/gallery/Oceania/Australia/West/South_Australia/Nullarbor_Plain/p
hoto1321828.htm
257
258. Referenties en literatuurlijst
Dia 190: http://ramblingsdc.net/Australia/Nullarbor.html
Dia 191: http://esperancewildflowers.blogspot.be/2011/03/maireana-erioclada-rosy-
bluebush.html
http://www.flickr.com/photos/gondwanareptileproductions/8349212312/in/photostream/
http://www.sandfiredragonranch.com/index.php?main_page=dragons
http://www.arod.com.au/arod/reptilia/Squamata/Gekkonidae/Christinus/alexanderi
Dia 193: http://australianmuseum.net.au/Arachnology-Collection-Cave-Spiders-of-the-Nullarbor
Dia 197: http://www.eoearth.org/view/article/150637/
http://teberda.org.ru/forums/uploads/a791b47eb05b92513c023e867930e547.jpg
Dia 198: http://www.arkive.org/beluga/huso-huso/image-G111726.html
Dia 202: http://news.mongabay.com/2011/0615-hance_lcts_xinguriver.html
http://amazonwatch.org/news/2012/0213-urgent-chief-raoni-and-the-kayapo-under-attack
Dia 204: http://tolweb.org/Hippocamelus/50962
Dia 205: http://feww.wordpress.com/2008/04/
http://hgroen.wordpress.com/2011/05/01/vraagtekens-bij-verantwoord-soja-van-monsanto/
http://www.theatlantic.com/health/archive/2011/03/the-battle-for-biodiversity-monsanto-and-
farmers-clash/73117/
Dia 206: http://www.cuckhoai.vn/moi/hien-tai-chi-con-4-chu-te-giac-trang-bac-phi-
ceratotherium-simum-cottoni-doi-bao-ve-4-nguoi-dang-bao-be-ngay-dem-toi-nghiep-chu-te-
giac.html http://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-17062806
Dia 207: http://www.arkive.org/sarus-crane/grus-antigone/image-G111547.html
Dia 221:
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Podocnemis_lewyana_map.fr.svg?uselang=fr?uselang
=fr http://www.extremolitoral.com.ar/noticias/turismo/la-tortuga-de-rio/ref-1765.html
Dia 222: http://nl.northrup.org/photos/babirusa/
Dia 226: http://www.indiawaterportal.org/articles/mangrove-wetlands-tamil-nadu-andhra-
pradesh-and-orissa-atlas-mssrf
258
259. Referenties en literatuurlijst
Dia 227:
http://nigelwintergreen.blogspot.be/2008/01/rwanda-saves-historic-forest.html
http://www.antiochne.edu/nyungwe
Dia 228, 229: http://www.blog.thesietch.org/2008/05/13/1-billion-trees-we-gonna-plant-7-
billion-trees/ http://replantingtherainforests.org/site/index.php/Rainforest-Solutions/ethiopia-
is-king-of-reforestation.html http://www.napa-
pana.org/extranapa/UserFiles/File/Maps%20UNOSAT/A0_ndvi_ethiopia_96dpi.jpg
Dia 242: http://en.wikipedia.org/wiki/Community-supported_agriculture
http://www.planetizen.com/node/31263
Dia 245: http://www.imagejuicy.com/images/plants/o/opuntia/27/
Dia 248: http://savingspecies.org/wp-
content/uploads/2010/10/tropical_deforestation_biodiversity_map_web.jpg
259