1. 5-Р УЛИРАЛД
БИЗНЕСИЙН АНГЛИ ХЭЛ –III ХИЧЭЭЛИЙН ХӨТӨЛБӨР
1. Èíäåêñ: БАХ -301
2. Õè÷ýýëèéí êðåäèò: 3 êð
3. Ñóäëàõ àíãè : Санхүүгийн удирдлага
4. Ñóäëàõ кредит: V óëèðàë
5. Õè÷ýýëèéí çîðèëãî: Áèçíåñèéí àíãëè õýë-III õè÷ýýëèéí çîðèëãî íü өмнө үзсэн
англи хэлний хичээлийн агуулгын хүрээнд эзэмшсэн мэдлэг чадвар дадлыг гүнгийрүүлэн,
мэргэжлийн үгийн санг нэмэгдүүлэх, сонсох, ярих, унших, бичих, орчуулах чадварыг
хөгжүүлэх явдал байна.
6. Зорилт:
-Хичээлийн агуулгын хүрээнд өгөгдсөн сэдвээр 60-100 ¿ãòýé монолог, 100-120 үгтэй
диалог зохион ярьж чаддаг болгох, 100-120 үгтэй илтгэл бичих
-Аæèë õýðãèéí ò¿íø ñîíãîõ, óãòàí àâàõ, áèçíåñ çàõèäëûã òºëºâëºæ áè÷èõ, ôàêñ
ÿâóóëàõ, èëòãýë áýëäýõ, èëòãэлийн òîâ÷ òýìäýãëýãýý õèéõ
-Ажлын байранд тавигдах үндсэн шаардалгууд, удирдагчийн үүрэг, цагийн менежмент,
цаг ашилалтын тухай, ажлын байран дээрх үүрэг хариуцлага
-Байгууллагын дотоод дүрэм, зохион байгуулалт, бүтэц
-Олон улсын чанартай хурал зөвлөгөөн, түүний төлөвлөлт, зохион байгуулалт, орчны
бүрдүүлэлт
-Хүмүүсийн албан тушаал ахих, өөрийгөө хөгжүүлэх төлөвлөгөө, байгууллагын алс
хэтийн ба ойрын зорилтын тухай
-Санхүүгийн тайлан баланс дээр анализ дүгнэлт хийх, санхүүгийн ашиг орлого, алдагдлын
талаар тайлагнах
-Зах зээлийн чиг хандлага эрсдэлийг урьдчилан тооцоолох, эрсдэлээс урьдчилан
сэргийлэх
-Байгууллагын соѐл, мөрдөх дүрэм журам, ѐс зүйн хэм хэмжээг тодорхойлох
-Гадаад худалдааны гэрээ хэлэлцээр, олон улсы конвенцууд, олон улсын худалдааны
байгууллага, барааны зураасан кодын тухай
-Өмнөх шатны англи хэлний хичээлүүд дээр үзсэн дүрмийн мэдлэгийг гүнзгийрүүлэн
англи хэлний өгүүлбэрийн хавсарсан нийлмэл хэлбэр, баймж үйл үгийн хэрэглээ, холбоос
үгүүдийн гишүүн өгүүлбэр дэх үүргийн тухай, шууд ба шууд асуултуудыг хэрхэ тавих
тэдгээрийг бизнесийн хэлтэй холбон ашиглах мэдлэгийг эзэмшүүлнэ
7. Залгамж холбоо: Óã õè÷ýýë íü Бизнесèéí àíãëè õýë-II ìýäëýãèéí ò¿âøèíд
ñóóðèëàí ÿâàõ áºãººä Áèçíåñèéí àíãëè õýë-IY õè÷ýýëèéí ñóóðü хичээл байна.
8. Хичээлийн хэлбэр: Дадлага
9. Ноогдох цаг: 96 цаг
10. Бизнесийн англи хэл-3 хичээлийн сэдэвчилсэн төлөвлөгөө
1

2. 7 хоног
Судлах
Õè÷ýýëèéí ñýäýâ Õýë ç¿éí ä¿ðýì Óíøèõ ßðèõ Ñîíñîõ ,бè÷èõ
цаг
1. Unit1 Jobs and 6h Question form, Employment Briefing a new A corporate organization
responsibilities tense review assistant Write your own job and
responsibilities
2. Unit2 6h Would in polite Expressions Arranging a Arranging for a conference
Telephoning and questio8 Present for meeting Writing a schedule
arrangement and Past tenses telephoning
3 Unit 3 6h Will –future Describing a Talking about Describing the structure of
Organizations predictions .present corporate one of top an organization
continuous culture Mongolian Introduction of a company
company‟s
structure
4 Review of units 1-3 Test №1 2h
5 Unit 4 6h Expressions going Managing Dealing with Energy sources and
planning ahead to will, exchanging the environment pollution
opinions environment Writing letters and faxes
6 Unit 5 6h Present perfect Text Speaking about Listening about
Growth and with for and since „‟A career‟‟ managing „‟A company history‟‟
development change Writing about company‟s
past
7 Unit 6 6h Making and Text Negotiation tips Considering possibilities
Problem solving responding to „‟A and a deal Negotiation solutions
suggestions shrinkage
First and second problem „‟
conditionals
8 Review of units 4-6 Test №2 2h
9 Unit7 6h Relative clauses Insurance Placing an order Telephoning and checking
Telephoning to paraphrasing claims and correcting them
exchange Indirect questions Enquiries. Listen and writing telephone
information forms explanation conversation
10 Unit 8 6h Requests, offers, „‟Service in a Speaking A restaurant menu
Visitors thanks , invitations restaurant‟‟ „‟The travel Writing menu of one of best
and apologies game „‟ restaurant Mongolia
„‟Nomads‟‟
11 Unit 9 6h Indefinite and Financial Business The radio business news
Reporting on definite time reports achievements Write your own job
progress references award
12 Review of units7-9 Test № 32h
13 Unit 10 6h Future probability, Headlines A STEP Charging word stress an
Describing trends opresent about raising Analysis nouns and verbs
continuous tense and falling A divisional performance
(temporary trends ) repot
Writing last unusual
products which as entered to
market recently
2

3. 14 Unit 11 6h Guessing meaning A magazine Answering Speaking about
Product an d from context: article about question about requirements and technical
services suffixes prefixes an unusual your company‟s description
product product
15 Unit 12 6h Comparatives and „‟Moral A motivation Expressing opinions
Comparing options superlatives. standards of problem Writing about motivation of
If, when, unless, un a company “ a employees
case, until
16 Review of units 10-12 Test № 4 2h
17 Unit 13 6h Checking and Planning and a Listening about
Meetings summarizing „‟My biggest airline‟s Making proposal and
Second and third Mistakes‟‟ strategy checking understanding
conditionals Writing about your own
mistakes on job places
19 Unit 14 6h Structures with „‟A survey Breaking into a Listening about mini
Presentations recommend, advice on market –a presentations
. suggest computers‟‟ group Writing recommend actions
presentation
20 Review of units 13-14 Test № 5 2h
21 Final test 2h
Total 96 hours
11. Эзэмшвэл зохих мэдлэг, чадвар, дадал
 Мэдлэг
- Ажлын байранд тавигдах үндсэн шаардалгууд, удирдагчийн үүрэг, цагийн
менежмент, цаг ашилалтын тухай, ажлын байран дээрх үүрэг хариуцлага
- Утсаар уулзалтын өдөр цаг хугацааг хэлэлцэж товлох, хугацааг хойшлуулах,
цуцлах
- Байгууллагын дотоод дүрэм, зохион байгуулалт, бүтэц
- Олон улсын чанартай хурал зөвлөгөөн, түүний төлөвлөлт, зохион байгуулалт,
орчны бүрдүүлэлт
- Хүмүүсийн албан тушаал ахих, өөрийгөө хөгжүүлэх төлөвлөгөө, байгууллагын алс
хэтийн ба ойрын зорилтын тухай
- Маргаантай асуудлаар шийдвэр гаргах, аливаа асуудлыг нааштай шийдэх,
хэрэглэгчийн гомдлыг мөнгөн хэлбэрээр төлж барагдуулах
- Утсаар бараа бүтээгдхүүн захиалах, хүргэж өгөх, лавлагааг утсаар авах, захалгын
хуудсыг утсаар бөглөх
- Улс орон болон бизнесийн түншүүдийн соѐлын ялгаа, тэдгээрийг амжилттай
туулах, мэдээлэл солилцох
3

4. - Санхүүгийн тайлан баланс дээр анализ дүгнэлт хийх, санхүүгийн ашиг орлого,
алдагдлын талаар тайлагнах
- Зах зээлийн чиг хандлагыг урьдчилан тооцоолох, эрсдлийг тооцоолох, эрсдэлээс
урьдчилан сэргийлэх
- Бараа бүтээгдхүүнийг чанар үр ашгийн хувьд тодорхойлох, Техникийн үзүүлэлт
давуу талыг илэрхийлэх
- Байгууллагын соѐл, мөрдөх дүрэм журам, ѐс зүйн хэм хэмжээг тодорхойлох
- Гадаад худалдааны гэрээ хэлэлцээр, олон улсы конвенцууд, олон улсын
худалдааны байгууллага, барааны зураасан кодын тухай
- Төрөл бүрийн чиглэлээр танилцуулга хийх, танилцуулгын бүтэц / structure of
presentation /
- Өмнөх шатны англи хэлний хичээлүүд дээр үзсэн дүрмийн мэдлэгийг
гүнзгийрүүлэн англи хэлний өгүүлбэрийн хавсарсан нийлмэл хэлбэр, баймж үйл
үгийн хэрэглээ, холбоос үгүүдийн гишүүн өгүүлбэр дэх үүргийн тухай, шууд ба
шууд асуултуудыг хэрхэ тавих тэдгээрийг бизнесийн хэлтэй холбон ашиглах
мэдлэгийг эзэмшүүлнэ.
 Чадвар
- Дээрхи агуулгын хүрээнд эзэмшсэн мэдлэгээ ашиглан ажил хэргийн англи хэлний
унших,
бичих, ярих, сонсох цогц чадваруудыг ахисан түвшинд эзэмшүүлнэ.
- Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс бизнесийн англи хэлний сэдэвтэй материалуудыг
олж авах, МҮОН ТВ-ийн Voice Box нэвтрүүлгийн сэдвүүдийг ашиглах, CNN –
ийн Fox News, Bloomberg TV-ийн эдийн засаг, санхүүгийн мэдээ, алт, мөнгө, зэс,
нефть, үнэт металлын ханшийн мэдээг сонсож анализ дүн шинжилгээ хийх
чадвартай болгоно.
 Дадал
- Дээрхи хүрээнд олж авсан мэдлэг, чадвараа байнга ямар ч нөхцөлд бүтээлчээр
ашиглах
дадал суулгах
- Аливаа мэдлэг, чадвараа дадал болгон хувиргаж ,суралцагч өөрөө мэдлэг бүтээх
,өөрт хэрэгцээтэй аливаа мэдээллийг эх сурвалж ашиглан эрж хайж чаддаг, олж
авснаа боловсруулан хэрэглэх дадалтай болох нь орчин үеийн сургалтын
технологийн нэг шинэчилэл юм. Суралцагч төгсөөд ажлын байран дээр өөрийн
үндсэн мэргэжилээс гадна мэргэжилийн англи хэлний чадвараараа өрсөлдөх
боломжтой байхад чиглэгдсэн дадлыг эзэмшүүлэх нь чухал.
12. Агуулга хэрэгжүүлэх арга зам.
- Бизнесийн англи хэл –III хичээлийн дээрхи агуулга болон мэдлаг, чадвар, дадлыг
хэрэгжүүлэхдээ дадлагын хичээл хэлбэрээр хэрэгжүүлнэ.
- Дадлагын хичээл нь багшийн удирдлаган доор оюутны ярих, сонсох, бичих, унших
үйл ажиллагааг цогцоор нь хөгжүүлэх , тэдний танин мэдэхүйн үйл ажиллагааг зөв
4

5. чиглүүлсэн идэвхтэй сургалтуудын аргууд болон орчин үеийн сургалтын
дэвшилтэт арга барилаас ашиглан, ангийн зохион байгуулалтын янз бүрийн
хэлбэрүүдийг ашигласан дасгалын хичээл хэлбэртэй байна.
- Монгол Улсын болон Олон Улсын нэр хүнд бүхий компани пүүсүүдийн
санхүүгийн бодит тайлан
баланс дээр ажиллуулах, дүн шинжилгээ хийх, аль болох үндсэн мэргэжилийн
хичээлтэй нь холбож заах шаардлагатай.
- Мөн багш тухайн мэргэжилийн англи хэл дээрхи сурах бичиг, номноос Case Study
хэлбэрийн ажлуудыг оюутнаар гүйцэтгүүлэх, эх бичвэрүүдээс орчуулга хийлгэж
болно.
- Тухайн мэргэжилийн багш нартай хамтран хамтарсан интеграци хэлбэрийн
хичээлүүдийг явуулж болох юм.
- Мөн идэвхтэй сургалтуудын дараах аргуудыг багш бүтээлчээр ашиглаж
болно.Үүнд :
 Insert –ийн арга
 Марафон бичлэгийн арга
 Багаар хамтран ажиллах
 Асуудал шийдвэрлэх аргууд
 Үзүүлэн таниулах арга
 Харилцан ярилцлагын арга
 KWL – / Know, Want, Learn / арга
 Эх бичиг буюу / Text / дээр ажиллах арга гэх мэт
13. Бизнесийн англи хэл – III хичээлээр оюутны бие даан гүйцэтгэх ажлын
òºëºâëºãºº
№ Ñýäýâ Óíøèõ Ñîíñîõ ßðèõ Áè÷èõ Үнэлгээ
1. New words of 1-5 units √ (10) √ (15) 25
2. Translate the text √ (10) √ (5) √ (5) 25
“Profit and social
responsibility”
3. Presentation of the √ (5) √ (5) √ (15) 25
company
4. “Analyzing balance √ (10) √ (5) √ (10) 25
sheets”
5. “Industry and √ (10) √ (15) 25
economy” ex 21-30
5

6. p22-31
6. “Describing trends” √ (5) √ (5) √ (5) √ (10) 25
comparing 2
company’s figures.
7. “Chris Bailey at the √ (5) √ (10) √ (10) 25
bank in England
”ex41-50 p45-56
8. “What is next” ex 51- √ (10) √ (10) √ (5) 25
60 p45-56
14. Үнэлгээний хэлбэр.
- Бизнесийн англи хэл –III хичээлийг үзэж судлах явцад багш суралцагсдын
мэдлэгийг тасралтгүйгээр жигд үнэлэх шаардлагатай ба ингэхдээ 5 удаа явцын
шалгалт авах, 3 бүлэг хичээл бүрийн дараа дүгнэлт хичээл хийгдэх ба сэдвийн
шалгалт 4 удаа авна.
- Хичээлээс гадуур оюутны бие даан гүйцэтгэх ажил нийтдээ 8 байна.
- Тухайн хичээлээр оюутны мэдлэг, чадвар, дадлыг үнэлэх үнэлгээ нь дараах
бүтэцтэй байна. Үүнд :
 Улирлын турш танхимд хичээлэсэн ирц -20
 Хичээлийн идэвхи , оролцоо – 10
 Танхимаас гадуур бие даан гүйцэтгэх ажил – 25
 Завсрын хяналт буюу явцын шалгалт – 15
 Улирлын эцсийн батлах шалгалт – 30 гэсэн шалгуураар
нийтдээ 100 оноогоор оюутны мэдлэгийн явцыг үнэлнэ.
15. Ашиглах үндсэн ном, сурах бичиг ба нэмэлт материалууд, вэбсайтууд.
- Үндсэн сурах бичиг: “Business opportunities ” student‟s book & workbook, class
cassette
by Vicki Hollett. Oxford University Press. 1994.
- Нэмэлт сурах бичигүүд: “Business English for the economics” , “English for
managers”,
“Banking and financial English” Mon Sudar publishing. 2004.
- Mongol Messenger, UB Post, Financial Times, News Week зэрэг сонин сэтгүүлүүд
байж болно.
- Мөн багш нар хичээлийн нэмэлт материалуудыг дараах вэбсайтуудаас олж авч
болно. Үүнд :
 www. businessengstudy.com
 www. busineesengonline.com
6

7.  www. flashcardexchange.com
 www. Bogglesworld.com
 www.freeenglish.com
 www.english-at-home.com
 www.mylanguageexchange.com
 www.learn-english-today.com
 www.learnenglish.org.uk
7

8. Бизнесийн эрх зүй хичээлийн хөтөлбөр
Õè÷ýýëèéí íýð: Бизнесийн ýðõ ç¿é
Èíäåêñ: БЭЗ-327
Íèéò öàã: 80 öàã / 48 öàã ëåêö, 32 öàã ñåìèíàð/
Êðåäèò: 4
Àëü ñåìåñòðò ¿çýõ: Y
Çàëãàìæ õîëáîî: Ýíý õè÷ýýëèéã Ýðõ ç¿éí îíîë, Эдийн засгийн онол, Логик çýðýã
õè÷ýýëèéí äàðàà áóþó çýðýãö¿¿ëýí ñóäëàâàë çîõèíî.
Ä/ä Çààâàë ñóäëàñàí áàéõ õè÷ýýë ¯íäýñëýë
1. Ýðõ ç¿éí îíîë Ýðõ ç¿é, õóóëèéí õîîðîíäûí õàðèëöàí õàìààðàë,
íèéãìèéí òîäîðõîé òºðëèéí õàðèëöààã õóóëèàð
çîõèöóóëàõ øààðäëàãà, ò¿¿íèéã õýðõýí, ÿìàð àðãà
çàìààð õýðýãæ¿¿ëýõ îíîëûã óðüä÷èëàí ñóäëàñàí áàéäàëä
¿íäýñëýí, èðãýíèé ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéã ñàëáàð ýðõ ç¿é
áîëîõ õóâüä íü ã¿íçãèéð¿¿ëýí ñóäëàõ ñóóðü íü áîëîõ
ó÷ðààñ ýðõ ç¿éí îíîë õè÷ýýëèéã þóí ò¿ð¿¿íä ñóäàëñàí
áàéõ íü ç¿éòýé.
2. Эдийн засгийн онол Бизнесийн эрхзүй нь эдийн засгийн онолын ойлголттой
холбоотой. Зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд
бизнесийн үйл ажиллагааны эрхзүйн зохицуулалтыг танин
мэдэх, холбогдох хуулиудыг зөв хэрэгжүүлэх, практикт зөв
ойлгоход эдийн засгийн онолын үндсэн ойлголт зайлшгүй
шаардлагатай.
3. Ëîãèê Àëиваа ойлголтуудын õàðèëöàí õàìààðëûã îíîëûí
òºâøèíä, êàòåãîð÷èëñàí áàéäëààð ñóäàëãààíû õàðèëöàí
àäèëã¿é àðãà ç¿éãýýð òàíèí ìýäýõ ìýäëýã, ÷àäâàðûã
ýçýìøñýí áàéõ íü èðãýíèé ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí àãóóëãà,
ìºí ÷àíàð, õýðýãöýýã õóóëü ç¿éí øèíæëýõ óõààíû
òºâøèíä ¿íýëýõ òºäèéã¿é, ýðõ ç¿é äýõ çîõèöóóëàëò,
òýäãýýðèéí ¿ð íºëºº, õàðèëöаí õàìààðлын талаар
ä¿ãíýëò ãàðãàõàä àðãà ç¿é íü áîëîõ òóë óã õè÷ýýëèéã
ñóäàëñàí áàéõ íü ç¿éòýé.
4. Ãàäààä õýë Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí ëåêöýýð îëñîí ìýäëýãèéã
áàòàòãàí ã¿íçãèéð¿¿ëýõ, áèå äààí ñóðàëöàõ, ñåìèíàðûí
8

9. õè÷ýýëä áýëòãýõ ãàäààä õýë äýýðõ íîì, ñóðàõ áè÷èã,
èíòåðíýò ñàéòûã àøèãëàõàä äºõºì áîëîõ òóë ãàäààä
õýëíèé õè÷ýýëèéã ñóäëàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.
¯íýëãýý: Õè÷ýýëèéí ÿâöàä îþóòàí ¿íýëãýýíèé 50 õóâèéã èäýâõ îðîëöîî,
áèå äààëòûí àæèë, ÿâöûí øàëãàëòààð öóãëóóëíà. Ýöñèéí øàëãàëòààð ¿íýëãýýíèé 50 õóâèéã
àâíà.
I.2 Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà:
Бизнесийн эрхзүй нь эдийн засгийн болон эрхзүйн харилцан хамаарал бүхий
өвөрмөц салбар эрхзүй бөгөөд зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд аливаа иргэн бизнес
эрхэлж ашиг орлогоо байнга нэмэгдүүлэх төдийгүй нөгөө талаас энэ харилцаанд бүхий л
иргэн хэрэглэгч болж оролцдог. Иймээс бизнесийн эрхзүй нь эдийн засгийн ангийн бүхий л
оюутнуудад заавал судлах хичээлийн нэг юм.
ßëàíãóÿà ýдийн засгийн чиглэлээр ñóðàëöàæ áóé îþóòàí ñóðàëöàãñäûí õóâüä ýíý
ñàëáàð ýðõ ç¿éã зайлшгүй ñóäëàõ шаардлагатай бөгөөд ýíý õè÷ýýëèéã ñóäàëñàíààð бизнесийн
ýðõ ç¿éí үндсэн ухагдахуун тус бүрийн õîîðîíäûí óÿëäàà áîëîí îíöëîã øèíæ¿¿äèéã çºâ
òàíèí ìýäýõ, ýäèéí çàñãèéí àìüäðàëûí öààøäûí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãà, áîäèò ç¿é
òîãòëóóä òýäãýýðèéã õýðõýí çºâ ойлгох, бизнесийн эрхзүйн салбар дахь õóóëü òîãòîîìæèéã
õýðõýí õýðýãëýõ òàëààð онолын ìýäëýã îëæ àâàõ, ò¿¿íèéãýý àæèë ìýðãýæèë, àìüäðàë
àõóéäàà õýðýãëýæ, õýðýãæ¿¿ëæ ñóðàõ øààðäëàãàòàé.
Зах зээлийн эдийн засгийн харилцааны өнөө үед бизнесийн ýðõ ç¿éí õàðèëöààíä ºäºð
òóòàì îðîëöîæ áàéäàã áºãººä ººðñäèéí õóóëü ¸ñíû ýðõ, àøèã ñîíèðõëîî õàìãààëàõ ýðõýý
õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõèéí òóëä бизнесийн ýðõ ç¿éí ¿íäñýí àñóóäëóóäûã çºâ òàíèí
ìýäýõ, àìüäðàëä õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãà çàéëøã¿é ãàð÷ áàéíà.
I.3. Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí çîðèëãî. Ýíý õè÷ýýëýýð бизнесийн эрхзүйн харилцаанд
оролцогчдын аж ахуй эрхлэх явцад үүссэн ашгийн болон ашгийн бус харилцаа, төрөөс эдийн
засагт нөлөөлөх явцад үүссэн харилцаа, түүний мөн чанар эрхзүйн зохицуулалтын îíöëîã,
õîëáîãäîõ õóóëü òîãòîîìæèéí òàëààð îíîëûí ìýäëýã îëãîõ çàìààð бизнесийн эрхзүйн
зохицуулалтыг çºâ òàíèí ìýäýõ, олж авсан мэдлэгээ практикт хэрэглэх ÷àäâàð ýçýìø¿¿ëýõ
зорилготой.
I.4. Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí çîðèëò.
 Ýðõ ç¿éí òîãòîëöîîíä бизнесийн ýðõ ç¿éí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã танин мэдэх
9

10.  Бизнесийн ýðõ ç¿éí îíîëûí ñóóðü ìýäëýã ýçýìøèõ
 Бизнесийн ýðх зүйн хүрээнд хийгдэх аливаа гэрээ, дүрэм, шийдвэрийг хуульзүйн үүднээс
боловсруулах чадвар эзэмших
 Бизнесийн ýðõ ç¿éí ¿íäñýí îéëãîëòóóäûã эдийн засгийн ойлголтуудтай харьцуулан
тайлбарлах чадварыг эзэмших
 Практикт гарч буй бизнесийн маргаануудад хуульзүйн үүднээс дүгнэлт өгөх чадвар
эзэмших
 Îëæ àâñàí ìýäëýãýý àìüäðàë, ïðàêòèêò õýðýãëýæ ñóðàõ
I.5 Бизнесийн ýðõ ç¿é õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàãèéí õóâààðèëàëò
Ëåêöèéí õè÷ýýëèéí ñýäâèéí
¹ Öàã Ñåìèíàðûí õè÷ýýëèéí ñýäâèéí íýð Öàã
íýð
Эрхзүй бусад нийгмйин харилцааг
Эрхзүй ба нийгмйин
2 зохицуулж буй хэм хэмжээнээс 2
харилцаа
ялгаатай болох нь
Èðãýíèé ýðõ ç¿éí харилцаанд
оролцогч этгээд
Иргэний эрхзүйн харилцаа 8 2
 Төр
 Бодгаль этгээд
 Хуулийн этгээд
Бизнесийн эрхзүйн зах зээлийн эдийн
засгийн харилцаанд гүйцэтгэх үүрэг
Бизнесийн эрхзүйн ойлголт,  Нийгмийн харилцаа-зохицуулах
зохицуулах зүйл, арга, зүйл
2 2
зарчим  Бизнесийн эрхзүйн
зохицуулалтын аргын онцлог
 Холимог салбар эрхзүй болох
нь
 Зарчмууд, онцлог
10

11. Бизнесийн эрх зүйн харилцаа-иргэний
эрхзүйн харилцаа
Бизнесийн эрхзүйн харилцаа 2 2
 Бизнесийн эрхзүйн харилцааны
онцлог
Нөхөрлөл- ашгийн төлөө хуулийн
этгээд мөн.
 Нөхөрлөл- бизнесийн
Нөхөрлөл- бизнесийн
харилцааны субъект
эрхзүйн харилцааны субъект 2 2
 Нөхөрлөл үүсгэн байгуулах,
болох нь
түүний онцлог
 Нөхөрлөл- бусад ашгийн төлөө
хуулийн этгээдээс ялгаатай
болох нь
Компани- бизнесийн эрхлэх түгээмэл
хэлбэр болох нь
Компаний ойлголт, ХК
2 2
болон ХХК  Компаний онцлог
 ХК, ХХК-ий ялгаа
 Компани үүсгэн байгуулах
Бизнес эрхлэхэд хөрөнгө чухал болох
нь
Компаний хөрөнгө 6 2
 Хувь нийлүүлэгчдийн хөрөнгө
 Өөрийн хөрөнгө
11

12. Компаний удирдлага, зохион
байгуулалт нь компаний хэлбэрээс
шалтгаалах нь
Компаний удирдлага зохион  ХНХ
байгуулалт, өөрчлөн 4  ТУЗ 4
байгуулах  ХШЗ
 Гүйцэтгэх захирал
Компани өөрчлөн байгуулах, түүний
хуульзүйн үр дагавар
Бизнесийн эрхзүйн харилцаанд хэлцэл
чухал болох нь
Их хэмжээний болон
сонирхлын зөрчилтэй 2  Иргэний эрхзүйн бусад 2
хэлцэл хэлцлээс ялгаатай болох нь
 Компаний холбогдох хэлцлийн
хуульзүйн үр дагавар
Бизнесийн харилцаанд үйл ажиллагаа
болон өмчөө нэгтгэн оролцох
Хуулийн этгээдийн нэгдэл 2
 Концерн
 Корпораци
 Групп гм.
Дампуурлын зохицуулалт Бизнесийн хуулийн этгээдийн
2 дампуурал, түүний хуульзүйн үр 2
дагавар
Бизнесийн эрхзүйн харилцаанд
оролцогч- өрсөлдөөн
Өрсөлдөөн, түүний
2  Зүй ѐсны монополь 4
зохицуулалт
 Давамгай байдалтай аж ахуйн
нэгж
 Иргэн
Хөрөнгө оруулалт, түүний 2 Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж
12

13. зохицуулалт ахуйн нэгж түүний зохицуулалт
Оюуны өмч ба бизнес
 Бизнесийн эрхзүйн харилцаанд
Оюуны өмчийн ойлголт 2 2
оюуны өмч чухал болох нь
 Зохиогчийн эрх
 Аж үйлдвэрийн өмчийн эрх
Гэрээ бизнесийн амжилтын үндэс
болох нь
Гэрээний ойлголт 2  Гэрээний ойлголт
 Гэрээний талууд
 Гэрээний зүйл
 Гэрээ байгуулах
Бизнесийн харилцаанд түгээмэл
хэрэглэгдэж буй гэрээнүүд
Гэрээний тусгай төрлүүд 6 2
 Худалдах, худалдан авах гэрээ
 Бэлэглэл
 Франчайзи
 Ашгийн төлөө үйл ажиллагаа
явуулж буй этгээдэд ноогдох
татвар
Татвар, гаалийн зохицуулалт 2 2
 Гаалийн зохицуулалтын
ойлголт
Нийт бүгд: 80 цаг үүнээс: лекц: 48 цаг, сем: 32 цаг
I.6. Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà
Ìýðãýæëèéí òàëààð:
13

14. Õóóëü ç¿éí øèíæëýõ óõààíû îíîëûí ã¿í áàò ìýäëýãòýé èðãýí, бизнесийн ýðõ ç¿éí
÷èãëýëýýð ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêòàé õîëáîæ îéëãîõ, áóñäàä îéëãóóëàõ
÷àäâàðòàé, ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû àæëûí àðãà ç¿é, áîëîâñðîë ñóäëàë çààõ àðãà
ç¿éí çîõèõ ìýäëýã ÷àäâàð ýçýìøñýí áàãøèéí ¸ñ ç¿é òºëºâøñºí ìýðãýæèëòýí áàéíà.
Çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:
 Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð áîëîí îþóòíóóäûí áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà áóñàä
ñàëáàð ýðõ ç¿é áîëîí òóõàéí õè÷ýýëèéí ñýäýâ õîîðîíäûí ëîãèê äàðààëàë óÿëäààã
îíîâ÷òîé õîñëóóëæ, ïðàêòèêòàé õîëáîí îþóòíû ñýòãýí áîäîõ ÷àäâàðûã
õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ
 Îþóòíû ìýäëýã áîëîí ëåêöýýð îëæ àâñàí ìýäýýëýë äýýð ñóóðèëàí èðãýíèé ýðõ
ç¿éí îíîëûí ìýäëýãèéã á¿òýýõ ¿éë ÿâöûã óäèðäàæ ÷àääàã áàéõ
 Ìýäýýëýë ò¿ãýýõ áîëîí îðîëöîîíû èäýâõòýé àðãóóäûã àøèãëàäàã áàéõ
Áóñàä:
 Ñóðãàëòûí ìàòåðèàë /ñóðàõ áè÷èã, ëåêöèéí òýìäýãëýë, ñåìèíàðûí ñýäýâ,
¿ëãýð÷èëñýí àæèëáàð çýðýã/-ûã øèíýëýã õýëáðýýð áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ
àðãûã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ
 Îþóòíóóäàä çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãûã òîâ÷, òîäîðõîé, ýíãèéí õÿëáàðøóóëñàí
àðãààð áýëòãýõ
 Õè÷ýýëýýð îëñîí ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ çîõèñò øàëãóóðûã ñîíãîí àâ÷, îþóòàí
íýã á¿ðèéã áîäèòîéãîîð ä¿ãíýõ ÷àäâàðòàé áàéõ
 Îð÷èí ¿åèéí òåõíèê õýðýãñýë àøèãëàí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ ÷àäâàðòàé
áàéõ
 Практикт гарсан бодит маргааныг онолын үүднээс тайлбарлах чадвартай байх
 Бизнесийн эрхзүйн хүрээнд гарч буй тулгамдсан асуудалд өөрийн зүгээс онолын
үндэслэлтэйгээр тайлбарлах чадвартай байх
14

15. Үйлдвэрлэл үйл ажиллагааны менежмент хичээлийн хөтөлбөр
1. Èíäåêñ: ¯¯ÀÌ-266
2. ‎
Õè÷‎ ýëèéí íýð: ¯éëäâ‎ ðëýë, ¿éë àæèëëàãààíû ìåíåæìåíò
ý ý
3. Êðåäèò öàã: 3
4. Øààðäëàãà çàëãàìæ õîëáîî: Ìåíåæìåíòèéí îíîë õè÷‎ ýëèéã ¿çñýí áàéõ
ý
5. Õè÷‎ ‎ ëèéã ñóäëàõ àðãà÷èëñàí çààâàð:
ýý
a. Õè÷‎ ýëèéí çîðèëãî, õ‎ ðýãöýý, à÷ õîëáîãäîë
ý ý
‎
¯éëäâ‎ ðèéí ãàçðûí áàéðøèë, äîòîîä í‎ ãæ õýñýã á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò áîëîí
ý ý
áèçíåñèéí áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí ãóðâàí ôóíêöèéí íýã áîëîõ ¿éë àæèëëàãààíû ôóíêöèéã
òàíèæ ìýäýõ, ¿éëäâýðëýë, ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºëò õèéõ, áàéãóóëëàãûí àìæèëòòàé
àæèëëàãààíä íºëººëºõ õ¿÷èí ç¿éëñèéã ñóäëàõàä çîðèëãî íü îðøèíî.
‎
b. Ì‎ äëýãèéí ìèíèìóì
ý
Î‎ óòàí ìýäâýë çîõèõ îéëãîëòóóäûã ýçýìøèñýí áàéõ, ò¿¿íòýé õîëáîîòîé òîîöîîëîë
þ
áîäëîãî, òåñò¿¿äèéã õèéõ ÷àäâàðòàé áîëñîí áàéõ.
c. Ýç‎ ‎ øâýë çîõèõ äàäàë ÷àäâàð
ýì
Øèéäâ‎ ð ãàðãàõ, ñóäàëãààíû àæèëä ‎ çýìøñýí ìýäëýãýý àøèãëàõ ÷àäâàð ýçýìøèõ.
‎
ý ý
‎
d. Ì‎ äëýã ÷àäâàðûí ¿íýëãýýíèé àðãà÷ëàë
ý
Èðö-10
ßâö-30
Áèå äààëò-30
Øàëãàëò-30
e. Àøèãëàõ íîì ç¿é:
1. “¯éëäâ‎ ðëýë, ¿éë à‎ èëëàãààíû ìåíåæìåíò” Ø.Ýðä‎ íýáóÿí
ý æ ý
2. “¯éëäâ‎ ðëýë, ¿éë à‎ èëëàãààíû ìåíåæìåíò” À.Àìàðæàðãàë
ý æ
3. “¯éëäâ‎ ðëýë, ¿éë à‎ èëëàãààíû ìåíåæìåíò” Ï.̺íõ
ý æ
ý ‎
4. “¯éëäâ‎ ðëýëèéí ìåíåæìåíò” Æàíäàãñ¿ð‎ í, Íàðàíõ¿¿
ý
5. “Production & operations management” Willam J.Stevenson
6. “Production & operations management”
7. “Óïðàâëåíèå ïðîèçâîäåòñâîì” ïîä.ðåä Þ.Âèñåëåíîâà
‎
6. Ñ‎ äýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº:
ý
Íèéò öàã
¹ Ñ‎ ‎ ýâ
ýä
Ëåêö Ñåìèíàð
1 ¯éëäâ‎ ðëýë, ¿éë àæèëëàãààíû ìåíåæìåíòèéí ñóäëàõ 2
ý 2
ç¿éë
2 Á¿ò‎ ‎ ìæ áà ºðñºëäºõ ÷àäâàð, ñòðàòåãè
ýý 2 2
3 ¯éëäâ‎ ðèéí ãàçðûí áàéðøèë
ý 4 4
15

16. 4 ‎
¯éëäâ‎ ðèéí íýãæ õýñãèéí çîõèîí áàéãóóëàëò
ý 4 4
5 Áàðàà ìàòåðèéëûí íººöèéí óäèðäëàãà 4 4
6 ×àíàðûí óäèðäëàãà 4 4
7 Òåõíîëîãèéí óäèðäëàãà 2 2
8 Òºñëèéí óäèðäëàãà 2 2
9 ßã öàãò íü ñèñòåì 2 2
10 Ïðîöåññèéí ñîíãîëò áà õ¿÷èí ÷àäëûí òºëºâëºëò 2 2
11 ‎
Õ‎ ðýãöýýò ìàòåðèàëûí òºëºâëºëò
ý 2 2
12 Á¿òýýãäýõ¿¿íèé òºñºë çîõèîìæ 2 2
16

17. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
Õè÷ýýëèéí íýð : Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã
Èíäåêñ: : ХЭЗ-476
Íèéò öàã : 32 öàã
Êðåäèò : 2 êð/ö
¯çýõ óëèðàë : 5–ð óëèðàë
Çàëãàìæ õîëáîî : Ìèêðî ýäèéí çàñàã, Ìàêðî ýäèéí çàñàã
¯íýëãýý : Îþóòàí, íèéò ¿íýëãýýíèé 60 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöыí èäýâõè, îðîëöîî,
áèå äààëòûí àæèë, ÿâöыí øàëãàëò, ø¿¿ëãýýð õàðèí ¿ëäýõ 40 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð
öóãëóóëíà.
1. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà
Äàÿàðøèæ áóé äýëõèé äàõèíû õºãæëèéí àñóóäàë óëñ îðîí á¿ðèéí õóâüä õàìãèéí ÷óõàë
àñóóäàë áîëîîä áàéíà. Èéìýýñ ãóðàâäàã÷ îðíû ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä íºëººëºã÷ õ¿÷èí
ç¿éëñèéã íýýí èëð¿¿ëæ, ò¿¿íèéã àøèãëàõ çàìààð ºíäºð õºãæèëä õýðõýí õ¿ðãýæ áîëîõ òàëààð
îëîí ýäèéí çàñàã÷èä ººðèéí ¿çýë áîäëûã äýâø¿¿ëñýýð áàéíà. Èéìýýñ õºãæèæ áóé óëñ
îðíóóäûí ýäèéí çàñãèéí íººö áîëîìæ, ò¿¿õýí òóðøëàãà, ýäèéí çàñãèéí áîäëîãî, ãàäààä
ýäèéí çàñãèéí íºëººëºë, õºãæëèéí íýãäñýí áîäëîãîòîé ýñýõ ãýõ ìýò àñóóäëóóäûã íàðèéâ÷ëàí
ñóäàëæ, ñóäëàà÷ îþóòíóóäûí öààøäûí ñóäàëãààíû àæèëä íü ñóóðü ìýäëýãèéã îëãîõ õýðýãöýý
çàéëøã¿é òóëãàð÷ áàéíà. Èéìýýñ ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã ò¿ðãýòãýõýä òóõàéí ýäèéí çàñãèéí
íºõöºë áàéäàëä òóëãóóðëàí ä¿í øèíæèëãýý õèéæ áîäëîãî áîëîâñðóóëàõàä îðîëöîõ ºíäºð
ìýäëýãòýé ìýðãýæèëòýí áýëòãýõ øààðäëàãà ç¿é ¸ñîîð òàâèãäàæ áàéíà.
2. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çîðèëãî
Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çîðèëãî íü îþóòíû ìèêðî ýäèéí çàñãèéí îíîë, ìàêðî
ýäèéí çàñãèéí îíîë õè÷ýýë¿¿ä äýýð îëæ àâñàí ìýäëýãò ¿íäýñëýí ãóðàâäàã÷ îðíû õºãæëèéí
àñóóäëóóäûã ºðãºí õ¿ðýýòýé ñóäëàõ îíîëûí áîëîí ïðàêòèê ÷àäâàðûã ýçýìø¿¿ëýõýä îðøèíî.
3. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çîðèëò
 Õºãæëèéí ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ÿëãàà, ò¿¿íèé õýðýãëýýíèé òàëààð
ìýäëýãòýé áîëîõ
 Õºãæèõ áàéãàà îðíóóäûí ÿëãààòàé áîëîí íèéòëýã øèíæ¿¿ä äýýð àíàëèç
õèéí õºãæëèéí ãàðöûã ºíäºð õºãæèëòýé îðíóóäûí æèøýýí äýýð ñóäëàõ
 Ýäèéí çàñàãò õýðýãæèæ áàéãàà áîäëîãóóäûí õºãæèëä ¿ç¿¿ëýõ ýåðýã áîëîí
ñºðºã ¿ð äàãàâàðûã øèíæëýõ, ººðèéí áîäëîîð òàéëáàðëàõ
 Îëîí óëñûí õýìæýýíä ÿâàãääàã ýäèéí çàñãèéí òóñëàëöàà, øàäààä ºðèéí
àñóóäëóóäûã ñóäëàõ
 Ýäèéí çàñãèéí õºãæèë, ºñºëòèéí òàëàà𠺺ðèéí ¿íýëýëò, ä¿ãíýëò ºãºõ
÷àäâàð ýçýìøèõ
4. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã õóâààðèëàëò
№ Á¿ëýã Ñýäâ¿¿ä Õè÷ýýëèéí Öàã
17

18. õýëáýð
1. Ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí 1. Õºãæëèéí òóõàé îéëãîëò
Ëåêö 2
áàéãóóëàë áà õºãæèë 2. Õºãæëèéí õýìæ¿¿ð¿¿ä
2. Õºãæèæ áóé îðíóóäûí 1. Äýëõèéí óëñ îðíóóäûí àíãèëàë
õºãæëèéí á¿òýö, õºãæëèéí 2. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóóäûí Ëåêö 2
ÿëãàà íèéòëýã áîëîí ÿëãààòàé øèíæ¿¿ä
3. Õ¿íèé õºãæëèéí 1. Õ¿íèé õºãæëèéí ¿çýë áàðèìòëàë
Ëåêö 2
¿ç¿¿ëýëò¿¿ä 2. Õ¿íèé õºãæëèéã õýìæèõ íü
4. Õºãæëèéí îíîëóóä 3. ªñºëòèéí øóãàìàí çàãâàðûí ¿å
4. Îíîëûí á¿òöèéã òîäîðõîéëîõ ¿å
5. Îíîëûí õóâüñãàëûí ¿å Ëåêö 4
6. Íåîêëàññèê îíîëûí ¿å
7. ªñºëòèéí øèíý îíîëûí ¿å
5. Ò¿¿õýí ºñºëò áà îð÷èí 8. Ýäéèí çàñãèéí ºñºëò, ò¿¿íä
¿åèéí õºãæèë íºëººëºã÷ õ¿÷èí ç¿éëñ Ëåêö 2
9. Ò¿¿õýí òóðøëàãà, ò¿¿íèéã
õýðýãëýõ áîëîìæ
6. ßäóóðàë, îðëîãûí òýãø 1. ªñºëò áà ÿäóóðàë
áóñ áàéäàë áà õºãæèë 2. ßäóóðëûí òóõàé îéëãîëò Ëåêö 2
3. ßäóóðëûã õýìæèõ íü
7. Õ¿í àìûí ºñºëò áà õºãæèë 1. Õ¿í àìûí ºñºëòèéí ¿íäñýí
àñóóäëóóä Ëåêö 2
2. Õ¿í àìç¿éí /äåìîãðàôèê/
øèëæèëò
8. Õîòæèëò, øèëæèõ 1. Õîòæèëò, äýëõèéí õîòæèëòûí
õºäºëãººí ºíººãèéí áàéäàë Ëåêö 2
2. Øèëæèõ õºäºë㺺í áà õºãæèë
9. ÕÀÀ-í ººð÷ëºëò, 1. պ人 àæ àõóéí ººð÷ëºëò,
õºäººãèéí õºãæèë õºãæëèéí øààðäëàãà
2. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õºäºº Ëåêö 2
àæ àõóéí òîãòîëöîî
3. Àæèëëàõ õ¿÷íèé ººð÷ëºëòèéã
òîîöîõ
10. Áîëîâñðîë, õ¿ðýýëýí áóé 1. ÕÁÎ-ûí áîëîâñðîë
Ëåêö 2
îð÷èí áà õºãæèë 2. Õ¿ðýýëýí áóé îð÷èí
11. Õóäàëäààíû îíîë áà 1. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí ãàäààä
õóäàëäàà Ëåêö 2
õºãæëèéí òóðøëàãà 2. Îëîí óëñûí õóäàëäààíû îíîëóóä
18

19. 12. Õºãæèëä ÷èãëýñýí 1. Õºãæèëä ÷èãëýñýí ãàäààä
õóäàëäààíû áîäëîãî, õóäàëäààíû ñòðàòåãèóä Ëåêö 2
2. Õóäàëäààíû áîäëîãûí
áîäëîãûí ìàðãààí õóâèëáàðóóä
13. ÕÁÎ-ûí òºëáºðèéí 1. Òºëáºðèéí òýíöýë, òîîöîõ àðãà
òýíöýë, ºðèéí õÿìðàë 2. ªð, ºðèéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä, ºðèéí Ëåêö 2
õÿìðàë
14. Ãàäààäûí õºðºí㺠1. Ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëò
Ëåêö 2
îðóóëàëò, òóñëàìæ 2. Ãàäààäûí òóñëàìæ
15. 21-ð çóóíû õºãæëèéí 1. 21-ð çóóíû õºãæëèéí õàíäëàãà
õàíäëàãà 2. Ìÿíãàíû õºãæëèéí ¿çýë Ëåêö 2
áàðèìòëàë
Íèéò õè÷ýýëèéí öàã 32
5. Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà
Ìýðãýæëèéí õóâüä:
Ýäèéí çàñãèéí îíîëûí ºíäºð ìýäëýãòýé, ýäèéí çàñãèéí îíîëûí àëü íýã ÷èãëýëýëýýð
ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýõ ÷àäâàðòàé, áóñäàä îéëãóóëàõ áóþó çààõ àðãà
ç¿éã ýçýìøñýí, ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû àæëûí çîõèõ ò¿âøíèé àðãà ç¿éòýé, áàãøèéí ¸ñ
ç¿é òºëºâøñºí, áàãøëàõ äóð ñîíèðõîëòîé ìýðãýæèëòýí áàéíà.
Áîëîâñðîë ñóäëàë, çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:
 Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð, äàäëàãà áîëîí îþóòíû áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà õè÷ýýëèéí
á¿ëýã, ñýäýâ õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî, ëîãèê äàðààëëûã îíîâ÷òîé òîãòîîæ, îíîë áà
ïðàêòèêèéí õîëáîîã îéëãîìæòîé ãàðãàõ, îþóòíû ñýòãýí áîäîõ, ìýäëýãýý àøèãëàõ
÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ
 Ñóðãàëòûí òºðºë á¿ðèéí àðãà, õýëáýðèéã õîñëîí àøèãëàõ
 Îþóòíû îëæ àâñàí ìýäëýã, ìýäýýëëèéã ýìõýëæ, öýãöòýé áîëãîõîä òóñëàõ ÷àäâàð,
ýðìýëçýëòýé áàéõ
 Îþóòàí ººðèéí ìýäëýã, ìýäýýëëýý áóñàäòàé õóâààëöàõ, ººðèé㺺 çºâ èëýðõèéëæ,
áóñäàäàà îéëãóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõîä òóñëàõ
Áóñàä ç¿éëèéí õóâüä:
 Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã øèíýëýã õýëáýðýýð, îéëãîìæòîé áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ
àðãûã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ
 Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýýã îéëãîìæòîé, òîäîðõîé áîëãîæ, òýäýíä
õè÷ýýëèéí ýõíýýñ ìýä¿¿ëýõ, îþóòàí á¿ðèéã áîäèòîé ¿íýëýõ
 Ñóðãàëòûí ÿâöàä øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ
Ãóðàâ. “Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã” õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿é
3. Õºãæëéèí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí çààõ àðãà ç¿éä òàâèãäàõ øààðäëàãà
19

20. Õºãæëèéí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí ñóäëàõ ç¿éë, çîðèëãî, çîðèëòòîé óÿëäàí ýíýõ¿¿ õè÷ýýëèéã
çààõ àðãà ç¿éä äàðààõ øààðäëàãà òàâèãäàíà. ¯¿íä:
 Ýíý õè÷ýýëèéí åðºíõèé çîðèëãî, á¿ëýã, ñýäýâ òóñ á¿ðèéí çîðèëãûã õàíãàõóéö,
òóõàéí ñýäâèéíõýý àãóóëãûã áîãèíî õóãàöààíä ãàðãàæ èðýõýýð ñóðãàëòûí àðãà,
õýëáýðèéã ñîíãîí õè÷ýýëýý ÿâóóëàõ,
 Îþóòàí á¿ð õè÷ýýëä æèãä, èäýâõèòýé îðîëöîõ áîëîìæ, íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ,
 Õè÷ýýëèéí àãóóëãà íü îíîë, ïðàêòèêò íèéöñýí áàéõ
 Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã áîãèíî õóãàöààíä, áîäèòîé ¿íýëýõ øàëãóóðûã ñýäýâ
áîëãîíä òîãòîîõ
4. Ñóðãàëòûí áîëîìæèò àðãóóä
Õºãæëèйí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéã òºðºë á¿ðèéí àðãààð ÿâóóëæ áîëíî. Ýíä õýðýãëýõ
áîëîìæòîé íèëýýä àðãóóäûã ñàíàë áîëãîí òàâüæ áàéíà. Ìýäýýæ, òóõàéí ñóðãóóëèéí íºõöºë
áàéäàë, õè÷ýýë çààæ áóé áàãøèéí áîëîìæ, ÷àäâàðààñ õàìààð÷, òîõèðîìæîé àðãàà ñîíãîõ íü
ç¿éòýé þì.
1. Ëåêöèéí õýëáýð íü ìýäýýëýë äàìæóóëàõ íýã ñóâàã áîëîí àøèãëàãääàã. Õºãæëéèí
ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí óõàãäàõóóíóóä, òýäãýýðèéí õàðèëöàà, õîëáîî, ¿íäñýí îéëãîëòûã
ëåêöèéí õýëáýðýýð ºã÷, àøèãëàõ ýõ ñóðâàëæ, ìàòåðèàëûã çààæ ºãºõºä ëåêöèéí õýëáýð èë¿¿ ¿ð
ä¿íòýé áàéäàã. Ìýäýýëëèéí ººð ñóâãóóäûã àøèãëàí, õîëáîãäîõ ìàòåðèàëûã îëîõ áîëîìæòîé
áîëñîí îð÷èí ¿åä öýýæýýð áè÷¿¿ëäýã àðãààñ á¿ðìºñºí òàòãàëçàæ, áàãø ººðèéí öóãëóóëñàí
ìýäýýëëýý õóðààíãóé õýëáýðò îðóóëàí, îþóòíóóäàä òàéëáàðëàí, íàðèéí òºâºãòýé, ãîë
àñóóäëóóä äýýð àíõààðëûã õàíäóóëàõ íü òýäíèé öàãèéã õýìíýõ, ìýäýýëýë îëæ àâàõ ÷àäâàðûã
íýìýãä¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîëòîé. Ëåêöèéí ÿâöàä òóõàéí ñýäâèéí òàëààðõ çóðàã, á¿ä¿¿â÷, áóñàä
¿ç¿¿ëýí òàíèóëàõ ìàòåðèàëûã ºðãºíººð àøèãëàõ, òåõíèê õýðýãñëèéã õýðýãëýõ íü áîãèíî
õóãàöààíä èõ ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, ñýäâèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàõàä à÷ òóñòàé.
Òóõàéí ñóðãóóëü, áàãø íü áîëîìæ íºõöºë人 òóëãóóðëàí õè÷ýýëèéí àëü õýñãèéã, ÿìàð àðãààð
ÿâóóëàõàà øèéäýõ íü èë¿¿ ¿ð íºëººòýé.
ĺðºâ. Õºãæëèйí ýäèéí çàñàã õè÷ýýëèéí ¿íýëãýý
1. ¯íýëãýýíèé çîðèëãî
“Õºãæëéèí ýäèéí çàñàã” õè÷ýýëèéí çîðèëãîî õýðõýí õàíãàñàí, îþóòíóóä ýíý õè÷ýýëýýð ÿìàð
ìýäëýã àâ÷, ÷àäâàð ýçýìøñíèéã áîäèòîéãîîð òîäîðõîéëîõîä ¿íýëãýýíèé çîðèëãî îðøèíî.
¯íýëãýýã äàðààõ ç¿éëñýä àøèãëàíà.
 Ñóðãàëòûí ¿ð ä¿íä õè÷ýýëèéí çîðèëãî õàíãàãäñàí ýñýõ, ÿìàð ò¿âøèíä õàíãàãäñàí
 Áàãø õè÷ýýëèéí àãóóëãûã á¿ðýí ãàðãàæ, ºãºõ ¸ñòîé ìýäëýãèéã ºã÷ àäñàí ýñýõ
 Áàãøèéí çààõ áîëîí ìýðãýæëèéí óð ÷àäâàð ÿìàð ò¿âøèíä áàéãààã òîäîðõîéëîõ
 Îþóòàí óã õè÷ýýëèéã ÿìàð ò¿âøèíä ýçýìøñýí, äàâòàí ñóðàõ øààðäëàãàòàé ýñýõ
 Îþóòíû ñóð÷ áîëîâñðîõ ýðìýëçýëèéã èäýâõæ¿¿ëæ ÷àäàæ áóé ýñýõ
20

21. 1. ¯íýëãýýíèé øàëãóóð
“Õºãæëéèí ýäèéí çàñàã” õè÷ýýëèéí á¿ëýã á¿ðýýð ¿íýëãýýíèé õóâèéã òîäîðõîéëæ, á¿ëýã
äîòîð ¿íýëãýýíèé ¿ëãýð÷èëñýí õóâèéã ãàðãàõ îðîëäëîãî õèéëýý. Ãýõäýý ýíý õóâü áîë
òóõàéí áàãøèéí õóâüä ººð÷ëºõ áîëîìæòîé áàéõ íü çîõèìæòîé.
¯íýëãýý: Îþóòíûã 100 áàëëûí ¿íýëãýýãýýð ¿íýëýõ áºãººä îíîî íü äàðààõ á¿òýöòýé áàéíà.
¯¿íä:
 Õè÷ýýëèéí èðö – 20 îíîî
 Áèå äààëò – 20 îíîî
 Õè÷ýýëèéí ÿâö – 20 îíîî
 Øàëãàëò – 20 îíîî áàéíà.
 Индекс:
 Хичээлийн нэр: Тоон шинжилгээний аргууд
 Кредит цаг: 3 кр буюу 32 цаг лекц. 32 цаг семинар
 Заах анги: Санхүүгийн удирдлага, нягтлан бодох бүртгэлийн 2-р анги
 Заах багшид тавигдах шаардлага: Тухайн мэргэжлээр магистр болон түүнээс дээш
зэрэгтэй багш заана.
 Хичээлийн залгамж холбоо: Энэ хичээлийг үзэхийн өмнө Математик-1, Математик-2,
Микро эдийн засаг хичээлүүдийг үзсэн байх ѐстой ба Макро эдийн засаг хичээлтэй
зэрэг үзнэ.
 Хичээлийн зорилго: Оюутнуудад математик болон эдийн засгийн хичээлүүдээр үзсэн
онолын мэдлэгүүдээ хослуулан хэрэглэх чадвар эзэмшүүлж шийдвэр гаргах түвшинд
тоон шижилгээний орчин үеийн арга техникүүдийг зохих түвшинд эзэмших чадвар
суулгахад оршино.
 Хичээлийн товч агуулга буюу сэдэвчилсэн төлөвлөгөө:
7
Сэдэв Лекц Сем Ном
хоног
Систем, системийн математик загвар,
1 загварын параметр, Мэдрэмжийн 2 2 [1],[2],[3]
шинжилгээ
ШПБ-ын загвар, сүүдрийн үнэ,
2 графикийн аргаар мэдрэмжийн 2 2 [1],[3]
шинжилгээ хийх
Симплекс арга хосмог бодлого ашиглан
3 2 4 [1],[3]
мэдрэмжийн шинжилгээ хийх
Шийдвэрийн онолын үндэс, шийдвэр
4 2 2 [1],[3]
гаргах шалгуурууд
21

22. Шийдвэрийн мод, дараалсан
5 шийдвэрийн мод, нэмэлт мэдээллийн 2 2 [1],[3]
үнэ цэнэ
Сэтгэл ханамжийн онолыг шийдвэр
6 2 2 [1],[3]
гаргахад ашиглах
Тоглоомын онолын үндэс, матрицан
тоглоом, тэг нийлбэртэй тоглоом,
7 4 2 [1],[3]
оновчтой стратеги, тоглоомыг шийдэх
аргууд
8 Тоглоомыг ШП-ын аргаар шийдэх 2 2 [1],[3]
Сүлжээг төсөлд хэрэглэх, Төслийн
9 2 2 [1],[3]
хугацаа, ажлын хугацаанууд
Төслийн хугацааг шахах, хугацаа
10 2 2 [1],[3]
тодорхойгүй төслүүд
Динамик программчлалын бодлого,
11 2 2 [1],[2],[3]
богино замын бодлого
12 Нөөцийн ба тоноглол солих бодлого 2 2 [1],[2],[3]
13 Нийтийн үйлчилгээний системийн онол 2 2 [1],[2],[3]
Олон сувагт үйлчилгээний системийн
14 2 2 [1],[2],[3]
онол
15 Марковын гинж, түүнийг ашиглах 2 2 [1],[3]
Бүгд 32 32
 Оюутныг үнэлэх дүгнэх: Ам шалгалт, бичгийн шалгалт, ярилцлага зэрэг бүх хэлбэрээр
явцын шалгалтыг авч болох ба ирц 10 , явцын шалгалт 30, идэвх оролцоо 20, бие даалт
40 оноогоор дүгнэгдэнэ.
 Ашиглах ном:
o Biermann/Bonin/Hausman Quantative Analysis for Business Decision
o Д.Нарандэлгэр “Удирдлагын ерөнхий онол ба математик загварчлал”
o Доржнаран “Тоон шинжилгээний аргууд”
22

23. Çàðäëûí á¿ðòãýë-1 õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
Õè÷ýýëèéí íèéò öàã: 32 öàã ëåêö , 32 öàã ñåìèíàð
Кредит: 3 êðåäèò
Индекс: ЗБ-345
Улирал: V-ð óëèðàë
Àíãè, ìýðãýæèë : Бизнесийн удирдлага-НББ-3 à á , Санхүүгийн удирдлага-3
Урьдчилан судалсан байх хичээл: Микро эдийн онол, Макро эдийн засгийн онол,
Санхүүгийн бүртгэл.
 Хичээлийн товч агуулга: Аливаа аж ахуйн нэгжийн бизнесийн үйл ажиллагааны явцад
гарах зардлын мөн чанар, ангилал, үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулахад гарах зардлыг
хуримтлуулан бүртгэж уламжлалт арга системээр өртөг тооцох арга зүйг хамрана.
Хичээлийн зорилго: Санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлээр мэргэшсэн мэргэжилтэн
бэлтгэх эрхэм зорилгыг биелүүлэхийн тулд зардлын бүртгэл хичээлийн зорилго нь
бакалаврын сургалтын төлөвлөгөөний минимумыг хангаж оюутнуудад санхүүгийн
бүртгэл хөтлөхөд болон удирдлагын шийдвэр гаргахад шаардлагатай өртөг зардлын
талаарх мэдээллийг боловсруулж гаргах мэдлэг чадварыг эзэмшүүлэх явдал юм.
Сэдэвчилсэн төлөвлөгөө
¹ Сэдвийн нэр
1 Зардлын бүртгэлийн мөн чанар, агуулга
2 Зардал бүрдэлт, зардал өртгийн тухай ойлголт, ангилалт
3 Зардал хуримтлуулан бүртгэж өртөг тооцох нь
4 Материалын зардлын бүртгэл ба хяналт
5 Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл, хяналт
6 Үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл, зардлын бүртгэл, хуваарилалт
7 Үйлчилгээний нэгжийн зардлын бүртгэл хуваарилалт
8 Ажлын захиалгаар өртөг тооцох арга
Ашиглах материал:
1. Milton F.Usry. Cost accounting: planning and control, 10th edition, 2000
2. Милтон Ф.Асри, Лоренс Х.Хаммер, Зардлын нягтлан бодох бүртгэл: төлөвлөлт ба
хяналт, Улаанбаатар, 2000
3. Ц.Баянмөнх, Зардал, удирдлагын нягтлан бодох бүртгэл, I дэвтэр, Улаанбаатар, 2005
4. С.Өлзийбат, Зардлын бүртгэл, Улаанбаатар, 2004
5. А.Саранчимэг, П.Жавзмаа, Зардлын бүртгэлУлаанбаатар, 1999
6. С.Эрдэнэцэцэг, Зардлын бүртгэл, Улаанбаатар, 1998
7. Charles T.Horngren, Srikant M.Datar and George M.Foster. Cost accounting, 12th
edition, 2005
8. Зардал ба Удирдлагын бүртгэлийн гарын авлага, Улаанбаатар, 1999
23

24. 9. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн бодлогын хураамж, Улаанбаатар, 2002, 2004
10. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн сорил, тест, Улаанбатар, 2004
11. Н.Тунгалаг, Зардлын бүртгэлийн бие даан суралцах материал, Улаанбаатар, МУИС,
1998
12. http://www.amazon.com/books/cost accounting
24

25. 6-Р УЛИРАЛД
Эконометрикс хичээлийн хөтөлбөр
1. Èíäåêñ: Ý-385
2. ‎
Õè÷‎ ýëèéí íýð: Ýêîíîìåòðèêñ
ý
3. Êðåäèò öàã: 3
4. Øààðäëàãà çàëãàìæ õîëáîî: Ìàòåìàòèê-1, Ìàòåìàòèê-2, Ýäèéí çàñãèéí îíîë,
Áèçíåñèéí ñòàòèñòèê ç‎ ðýã õè÷‎ ýë¿¿äèéã ¿çñýí áàéõ
ý ý
5. Õè÷‎ ‎ ëèéã ñóäëàõ àðãà÷èëñàí çààâàð:
ýý
a. Õè÷‎ ýëèéí çîðèëãî, õ‎ ðýãöýý, à÷ õîëáîãäîë
ý ý
‎
Î‎ óòàíä ýäèéí çàñãèéí îíîëûã áîäèò àãóóëãààð íü áàÿæóóëæ ò¿¿íèéã øàëãàõ
þ
çîðèëãîîð ‎ ‎ èéí çàñãèéí ìýäýýëëèéã øèíæëýõ ñòàòèñòèêèéí áîëîí ìàòåìàòèêèéí àðãóóäûã
ýä
òîîöîî ñóäàëãààíä àøèãëàõ ÷àäâàðûã ‎ çýìø¿¿ëýõýä çîðèëãî íü îðøèíî. Ýäèéí çàñãèéí ãîë
ý
¿ç¿¿ë‎ ëò¿¿äèéí îëîí æèëèéí ºãºãäºë äýýð øèíæèëãýý õèéæ, òîäîðõîé òàéëáàð ºãºõ,
ý
ïàðàìåòðèéí òîîí óòãûã òîãòîîõîä ÷èãë‎ ãäñýí ñóäàëãààíû àæëûã õèéæ ã¿éöýòãýõýä
ý
ýêîíîìåòðèêñèéã õý‎ ýãëýäýã. Èéìä ‎ êîíîìåòðèêñèéí õè÷ýýëèéã ñóäàëñíààð ý‎ èéí çàñãèéí
ð ý ä
¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã àøèãëàí øèíæèëã‎ ý õèéæ, ¿íýëýëò ä¿ãíýëò ºãºõ, ñóäàëãàà øèíæèëã‎ ýíèé
ý ý
àæèëä àøèãëàõ áîëîìæòîé áîëíî.
b. ‎
Ì‎ äëýãèéí ìèíèìóì.
ý
‎
Î‎ óòàí Ýêîíîìåòðèêñ õè÷‎ ýëèéã õºòºëáºðèéí äàãóó ý‎ ýìøâýë çîõèõ ìèíèìóì
þ ý ç
ò¿âøèí ‎ ü äóðûí ñòàòèñòèêèéí ì‎ äýýëýë äýýð àíõàí øàòíû øèíæèëãýýí¿¿äèéã õèéõ
í ý
÷àäâàðòàé áîëñîí áàéõ.
c. Ýç‎ ‎ øâýë çîõèõ äàäàë ÷àäâàð
ýì
Ýíý õè÷ýýëèéã ñóäàëñíààð ý‎ èéí çàñãèéí áîäèò òîîí ñóäàëãààíä ñòàòèñòèêèéí áîëîí
ä
ìàòåìàòèêèéí àðãóóäûã àøèãëàí ä¿ãí‎ ëò ãàðãàõ.
ý
d. ‎
Î‎ óòíû áèå äààñàí àæèëëàãàà
þ
Î‎ óòàí á¿ë‎ ã ñýäýâ ¿çñýíèé äàðààãààð ì‎ äëýãýý áàòæóóëàõûí òóëä áèå äààëòûí ñ‎ äýâ áó‎ ó
þ ý ý ý þ
áîäèò òîîí ñóäàëãàà ñîíãîí àâ÷ ã¿éöýòãýí‎ . ý
e. ‎
Ì‎ äëýã ÷àäâàðûí ¿íýëãýýíèé àðãà÷ëàë
ý
Èðö-10
ßâö-30
Áèå äààëò-30
Øàëãàëò-30
f. Àøèãëàõ íîì ç¿é:
1. “Ýêîíîìåòðèêñ” .Áóäíÿì
2. “Ýêîíîìåòðèêñ” ×.Íàðàí÷èì‎ ã (ãàðûí àâëàãà)
ý
3. “Economertic models & Economic forecasts” Robert S.Pindyck &
Daniel L.Rubinfeld
‎
6. Ñ‎ äýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº:
ý
Íèéò öàã
¹ ‎
Ñ‎ äýâ
ý Ëåêö Ñåìèí Áèå äààëò
àð
25

26. 1 Ýêîíîìåòðèêñèéí òóõàé 2 2
2 Õóãàöààíû öóâàà, ò¿¿íèé á¿ð‎ ëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä
ý 2 2
ººðèéí îðíû ‎ äèéí çàñãèéí
îäîîãèéí áà èð‎ ä¿éí òºëºâèéã
ººðèéí
õóãàöààíû öóâàà áàéãóóëàí
àâ÷
3 Øàòàëñàí äóíäæèéí àðãà 2 2
ñîíãîí
4 Óëèðëûí èíäåêñèéí àðãà 2 2
ä¿ãíýëòèéã ºãíº.
ý
ý
‎ íãèéí ýêñïîíåíöèàë ò‎ ãøèòãýë
¿ç¿¿ëýëò¿¿äýñ
5 Ý ý 2 2
òîäîðõîéëîí
6 Õîëüò-Âèíòåðñèéí ‎ êñïîíåíöèàë ïðîãíîçûí àðãà 2
ý 2
(1,2-ð çàãâàð)
7 ‎
Õî¸ð õóâüñàã÷èéí õàìààðëûí õ‎ ëáýð¿¿ä, ¿ð 2
ý 2
ººðèéí ñîíèðõñîí ñòàòèñòèê õàìàðàëòàé æèø‎ ý ñîíãîí àâ÷
ò¿¿íèéã á¿ðýí òºãñ òàéëáàðëàõ,
õàìààðëûí õ¿÷èéã òîîöîõ, ò¿¿íä ¿í‎ ëýëò ºãíº. Ýäãýýð
ä¿íãèéí áà õ¿÷èí ç¿éëèéí øèíæ ò‎ ìäýã
ý
8 Õàìãèéí áàãà êâàäðàòûí àðãà, øóãàìàí 2 2
ðåãðåññèéí øèíæèëã‎ ý
ý
ý
9 Ìóðóé øóãàìàí ðåãðåññèéí øèíæèëã‎ ý
ý 2 2
ý
øèíæèëãýýã íÿìáàé ¿íý çºâ õèéñýí áàéíà.
10 Êîððåëÿöèéí êî‎ ôôèöåíò, ò¿¿íèé øèíæèëã‎ ý,
ý ý 2 2
11 Ðåãðåññèéí øèíæèëã‎ ‎ ã àøèãëàí ïðîãíîç õèéõ
ýý 2 2
12 Îëîí õ¿÷èí ç¿éëñèéí øóãàìàí ðåãðåññèéí çàãâàð 2 2
çàãâàðàà òîäîðõîéëîí
13 Êîááà-Äóãëàñûí ôóíêöèéí ïàðàìåòð¿¿äèéã 2 2
¿í‎ ‎ ýõ íü
ýë
14 Îëîí õ¿÷èí ç¿éëèéí êîððåëÿöèéí êî‎ ôôèöåíò
ý 2 2
15 ‎
Êîððåëÿöèéí õ‎ ñãèéí êîýôôèöåíò
ý 2 2
16 Í‎ ìýëò ñ‎ äâ¿¿ä
ý ý 2 2
26

27. Санхүүгийн менежмент õè÷ýýëèéí òàíèëöóóëãà
Õè÷ýýëèéí íýð : Санхүүгийн менежмент
Èíäåêñ : СМ-341
Íèéò öàã : 40 öàã: ëåêö 24 öàã, 16 ñåìèíàð
Êðåäèò : 2
¯çýõ ñåìåñòð : 5, 6– ð ñåìåñòð
Çàëãàìæ õîëáîî : Ìàòåìàòèê, Ôèëîñîôèéí ¿íäýñ, ìèêðî ýäèéí çàñàã, ìàêðî ýäèéí çàñàã,
áèçíåñèéí ñòàòèñòèê, ìåíåæìåíòèéí ¿íäýñ, ìàðêåòèíã çýðýã õè÷ýýëèéã ¿çñýí áàéíà.
¯íýëãýý: Îþóòàí, íèéò ¿íýëãýýíèé 60 õóâèéã õè÷ýýëèéí ÿâöыí èäýâõè, îðîëöîî, áèå
äààëòûí àæèë, ÿâöыí øàëãàëò, ø¿¿ëãýýð, õàðèí ¿ëäýõ 40 õóâèéã óëèðëûí øàëãàëòààð
öóãëóóëíà.
Ñàíõ¿¿ ìåíåæìåíò õè÷ýýëèéã ñóäëàõ õýðýãöýý, øààðäëàãà
Ìîíãîë Óëñûí ýäèéí çàñàãò õóâèéí ºì÷ äàâàìãàéëàõ áîëæ, õóâèéí õýâøèë ýð÷èìòýé
õºãæèõèéí õýðýýð çàõ çýýëä ºðñºë人í ìàø õ¿÷òýé ºðíºæ áàéíà. Энýõ¿¿ ºðñºë人íò
õàðèëöààíä àìæèëòòàé îðîëöîõ, ýäèéí çàñãàà õºãæ¿¿ëýõ øèíý çóóíä áèçíåñ àìæèëòòàé
ýðõëýõ, ñàéí àæèëëàæ àìüäðàõàä íü áèçíåñ áà íèéãýì õè÷ýýë äýìæëýã ¿ç¿¿ëæ áèçíåñèéí
òàëààð àëèâàà øèéäâýð ãàðãàõàä íü ãîë áàðèìæàà, îíîëûí ¿íäýñëýë áîëæ ºãíº.
Áèçíåñ áà áèçíåñèéí õàðèëöààíû ìºí ÷àíàðûã îéëãîõ, óëìàà𠺺ðèéí ñàíõ¿¿, áèçíåñèéã
àìæèëòòàé óäèðäàõ, ñàíõ¿¿ãèéí ýðõ ÷ºëººíä õ¿ðãýõýä ýíýõ¿¿ õè÷ýýë òóñëàõ áîëíî.
Ýíý ¿¿äíýýñýý áèçíåñ áà íèéãýì õè÷ýýëèéã çàéëøã¿é ¿çýæ ñóäëàõ øààðäëàãàòàé.
Санхүүгийн менежмент õè÷ýýëèéí çîðèëãî
Санхүү ãýæ þó áîëîõ, санхүүгийн орчинг судалж, хөрөнгө оруулалтын хувилбаруудыг үнэлж,
улмаар хөрөнгө оруулалт болон санхүүжилтын шийдвэр гаргах боломжтой болохын дээр
байгууллагын санхүүгийн үйл ажиллагаанд санхүүгийн шинжилгээ хийж үнэлэлт, дүгнэлт өгөх ур
чадвар эзэмшүүлнэ.
Санхүүгийн менежмент õè÷ýýëèéí çîðèëò
 Санхүүгèéí òàëààð ñóóðü ìýäëýãèéã ýçýìøèõ
 Санхүүгийн áàéãóóëëàãóóä áà санхүүгийн зах зээлийг ñóäëàõ
 Санхүүгийн суурь ойлголтууд, санхүүгийн шинжилгээ болон төлөвлөлттэй
танилцаж санхүүгийн шийдвэр гаргах ур чадвар эзэмшүүлэх
Áèçíåñ áà íèéãýì õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãºº, öàã õóâààðèëàëò
№ Á¿ëýã Д/д Ñýäâ¿¿ä Õè÷ýýëèéí Öàã
õýëáýð
1 Санхүү гэж юу 1.1 Санхүү менежментийн судлах зүйл ëåêö 2 öàã
27

28. вэ? 1.2 Äàâòëàãà, òåñò, ÿðèëöëàãà ñåìèíàð 2 öàã
1.3 Санхүүгийн байгууллагууд ëåêö 2 öàã
1.4. Санхүүгийн зах зээл лекц 2 цаг
1.5. Äàâòëàãà, òåñò, ÿðèëöëàãà ñåìèíàð 4 öàã
2 Санхүүгийн 2.1 Мөнгөний цаг хугацааны үнэ цэнэ ëåêö 2 öàã
менежментийн
үндсэн 2.2 Мөнгөн урсгалын үнэлгээ лекц 2 цаг
ойлголтууд
2.3 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 6 öàã
2.4 Эрсдэл ба өгөөж лекц 4 öàã
2.5 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 4 öàã
2.6. Үнэт цаасны үнэлгээ лекц 4 öàã
2.7. Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî семинар 2 цаг
3 Санхүүгийн 3.1 Ñàíõ¿¿ãèéí øèíæèëãýý, ñàíõ¿¿ãèéí ëåêö 4 öàã
шинжилгээ ба õàðüöààíóóä
төлөвлөлт
3.2 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 2 öàã
3.3 Êàïèòàëûí òºñºâëºëò, ò¿¿íèé àðãóóä лекц 4 öàã
3.4 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 4 öàã
3.5 Äàâòëàãà, òåñò, áîäëîãî ñåìèíàð 2 öàã
3,6 Ногдол ашгийн бодлого лекц 2 öàã
3,7 Давтлага, тест, бодлого семинар 2 öàã
4 Санхүүжилтийн 4,1 Капиталын бүтэц лекц 2 öàã
менежмент
4,2 Давтлага, тест, бодлого семинар 2 öàã
4,3 Капиталын өртөг лекц 2 öàã
4,4 Давтлага, тест, бодлого семинар 2 öàã
5 Íèéò öàã 64 öàã
Áàãøèä òàâèãäàõ øààðäëàãà
28

29. Ìýðãýæëèéí õóâüä:
Áèçíåñèéí óäèðäëàãûí àëü íýã ÷èãëýëýýð ìýðãýøñýí, îíîëûí ìýäëýãýý ïðàêòèêò õýðýãëýõ
÷àäâàðòàé, áóñäàä îéëãóóëàõ áóþó çààõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí, ýðäýì øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû
àæëûí çîõèõ ò¿âøíèé àðãà ç¿éòýé, áàãøèéí ¸ñ ç¿é òºëºâøñºí, áàãøëàõ äóð ñîíèðõîëòîé
ìýðãýæèëòýí áàéíà.
Áîëîâñðîë ñóäëàë, çààõ àðãà ç¿éí õóâüä:
 Ëåêö óíøèõ, ñåìèíàð, äàäëàãà áîëîí îþóòíû áèå äààõ àæëûã óäèðäàõäàà õè÷ýýëèéí
á¿ëýã, ñýäýâ õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî, ëîãèê äàðààëëûã îíîâ÷òîé òîãòîîæ, îíîë áà
ïðàêòèêèéí õîëáîîã îéëãîìæòîé ãàðãàõ, îþóòíû ñýòãýí áîäîõ, ìýäëýãýý àøèãëàõ
÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ àðãà ç¿éã ýçýìøñýí áàéõ
 Ñóðãàëòûí òºðºë á¿ðèéí àðãà, õýëáýðèéã õîñëîí àøèãëàõ
 Îþóòíû îëæ àâñàí ìýäëýã, ìýäýýëëèéã ýìõýëæ, öýãöòýé áîëãîõîä òóñëàõ ÷àäâàð,
ýðìýëçýëòýé áàéõ
 Îþóòàí ººðèéí ìýäëýã, ìýäýýëëýý áóñàäòàé õóâààëöàõ, ººðèé㺺 çºâ èëýðõèéëæ,
áóñäàäàà îéëãóóëàõ ÷àäâàðòàé áîëîõîä òóñëàõ
Áóñàä ç¿éëèéí õóâüä:
 Ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã øèíýëýã õýëáýðýýð, îéëãîìæòîé áýëòãýõ, òýäãýýðèéã àøèãëàõ
àðãûã îþóòíóóäàä çààæ ñóðãàõ
 Îþóòíû ìýäëýã, ÷àäâàðûã ¿íýëýõ ¿íýëãýýã îéëãîìæòîé, òîäîðõîé áîëãîæ, òýäýíä
õè÷ýýëèéí ýõíýýñ ìýä¿¿ëýõ, îþóòàí á¿ðèéã áîäèòîé ¿íýëýõ
 Ñóðãàëòûí ÿâöàä øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ÷àäâàðòàé áàéõ
29

30. Çàðäëûí á¿ðòãýë-2 õè÷ýýëèéí хөтөлбөр
Õè÷ýýëèéí íèéò öàã: 32 öàã ëåêö , 32 öàã ñåìèíàð
Кредит: 3 êðåäèò
Инпекс: ЗБ-378
Улирал: VI-ð óëèðàë
Àíãè, ìýðãýæèë : Бизнесийн удирдлага-НББ-3 à á , Санхүүгийн удирдлага-3
Урьдчилан судалсан байх хичээл: Микро эдийн онол, Макро эдийн засгийн онол,
Санхүүгийн бүртгэл.
 Хичээлийн товч агуулга: Аливаа аж ахуйн нэгжийн бизнесийн үйл ажиллагааны явцад
гарах зардлын мөн чанар, ангилал, үйлдвэрлэл үйлчилгээ явуулахад гарах зардлыг
хуримтлуулан бүртгэж уламжлалт арга системээр өртөг тооцох арга зүйг хамрана.
Хичээлийн зорилго: Санхүүгийн болон удирдлагын бүртгэлээр мэргэшсэн мэргэжилтэн
бэлтгэх эрхэм зорилгыг биелүүлэхийн тулд зардлын бүртгэл хичээлийн зорилго нь
бакалаврын сургалтын төлөвлөгөөний минимумыг хангаж оюутнуудад санхүүгийн
бүртгэл хөтлөхөд болон удирдлагын шийдвэр гаргахад шаардлагатай өртөг зардлын
талаарх мэдээллийг боловсруулж гаргах мэдлэг чадварыг эзэмшүүлэх явдал юм.
Çàðäëûí á¿ðòãýë-2 õè÷ýýëèéí ñýäýâ÷èëñýí òºëºâëºãº
¹ Ñýäâèéí íýð Ëåêö Ñåìèíàð
1 ªðòºã òîîöîõ àðãà, ºðòãèéí ñèñòåìèéí òóõàé îéëãîëò: 4 2
 ªðòºã òîîöîõ óëàìæëàëò àðãà, ñèñòåì
 Өртөг тооцох орчин үеийн арга, систем
2 Òåõíîëîãèéí ¿å øàòíû àðãààð ºðòºã òîîöîõ íü: 12 14
 Ò¯ØÀ-ð ºðòºã òîîöîõ àæèëëàãààíû åðºíõèé äàðààëàë
 Ò¯ØÀðãà áîëîí àæëûí çàõèàëãûí àðãûí àäèë áà ÿëãààòàé òàëóóä
 ¯éëäâýðëýëèéí ºðòãèéí òàéëàí áýëòãýõ àðãà ç¿é
 Ò¯ØÀ-ð ºðòºã òîîöîõ íºõöºë äýõ õîðîãäîë, ãîëîãäëûí á¿ðòãýë
 Ìàòåðèàëûí íýìýãäýë çàðäàëòàé íºõöºëä ºðòºã òîîöîõ íü
 Äóíäàæ ºðòãèéí àðãààð ºðòãèéí òàéëàí áýëòãýõ íü
 Ýõýëæ ¿éëäâýðëýëä îðñíûã ýõýëæ ¿éëäâýðëýæ äóóñãàõ àðãààð ºðòãèéí
òàéëàí áýëòãýõ íü
3 ªðòºã òîîöîõ îð÷èí ¿åèéí àðãà, ñèñòåìèéí òóõàé îéëãîëò: 2 4
 Үйлдэлд суурилан өртөг тооцох (АВС) арга.
4 Íîðìàòèâò ºðòºã áóþó Ñòàíäàðò ºðòãèéí á¿ðòãýë: 14 12
 Ñòàíäàðò ºðòãèéí õýðýãëýý
 Ñòàíäàðò ºðòãèéã òîãòîîõ íü
 Õýëáýëçëèéí øèíæèëãýýíèé åðºíõèé çàãâàð
 Øóóä ìàòåðèàëûí çàðäëûí õýëáýëçýë
 Õºäºëìºðèéí çàðäëûí õýëáýëçýë
 ¿éëäâýðëýëèéí íýìýãäýë çàðäëûí õýëáýëçýë
 Ñòàíäàðò ºðòãèéí õýëáýëçëèéí õóâààðèëàëò, äàíñíû áè÷èëò
 Ìàòåðèàëûí õîëüöûí áîëîí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãàðöûí õýëáýëçýë, ò¿¿íèéã
30