1. Улаанбаатар Их Сургууль
Бизнес менежментийн тэнхим
Аж ахуйн нэгжийн санхүү
•Лекц 12
•Капиталын өртөг түүнийг тооцох нь
•Хичээлийн индекс: MG 301
•Хичээлийн кредит: 3
•Судлах анги: НББ-3

2. Сэдвийн агуулга
I. Капиталын өртгийн тухай ойлголт, түүнийг
тооцох шаардлага
II. Капиталын бүрдэл хэсэг тус бүрийн өртгийг
тооцох нь
III. Капиталын нийт өртгийг тооцох нь
IV. Капиталын ахиуц өртөг ба санхүүжилтийн
түвшин

3. Капиталын өртөг ба
капиталын бүтэц
• Капиталын өртөг нь аливаа санхүүгийн шийдвэр
гаргалтад ач холбогдлоороо эн тэргүүнд тавигдах
санхүүгийн ойлголт юм.
• Капитал гэдгийг урт хугацаат санхүүжилтийн эх
үүсвэр гэдгээр ойлгож болно.
• Капиталын өртөг гэдэг нь компаний урт хугацаат
санхүүжилтын эх үүсвэрт төлж байгаа зардлын
хувь хэмжээ юм.

4. Капиталын өртгийг тооцох шаардлага
1. Хөрөнгө
оруулалтын
төслийн
шинжлэхийн тулд
2. Урт
болон
дунд
хугацаат
санхүүжилт, ажлын капиталын
талаар шийдвэр гаргахын тулд
3. Компаний
үнэ
цэнийг
нэмэгдүүлэхийн тулд

5. Капиталын бүрдэл хэсгүүд
•
•
•
•
•
Урт хугацаат зээл
Онцгой эрхт хувьцаа
Энгийн хувьцаа
Хуримтлагдсан ашиг
Эдгээр бүрдэл хэсгүүд нь шинж
чанар,
рискийн
түвшнээрээ
бие
биенээсээ ялгагдах онцлогтой учраас
капитал
тус
бүрийн
өртгийн
тооцоололтууд нь өөр өөр байдаг.

6. Урт хугацаат зээлийн өртөг
• Зээллэгийн
замаар
бусдаас
татан
төвлөрүүлсэн урт хугацаат эх үүсвэрийн
татварын дараах өртгийг урт хугацаат
зээлийн өртөг гэнэ.
• Урт хугацаат зээл гэсэн ойлголтонд банкны
болон бусад санхүүгийн байгууллагуудаас
олгож буй урт хугацаат зээл, корпорацийн
бондыг хамруулна. Урт хугацаат зээлийн
өртгийн тухай ойлголтыг бондын өртгөөр
төлөөлүүлэн авч үзнэ.

7. Бондын өртөг тооцох үе шат
1) Бондын цэвэр орлогыг тодорхойлох
2) Бондын
татварын
тодорхойлох
өмнөх
өртгийг
3) Бондын татварын
тодорхойлох
дараах
өртгийг

8. Бондын цэвэр орлогыг
тодорхойлох / Nd /
• Ихэнх компаниуд хөрөнгийн зах зээл дээр үнэт цаас
гаргаж арилжаалах замаар урт хугацаат эх үүсвэрээ
олж авдаг. Үнэт цаас гаргаж арилжаалахтай
холбоотой гаргасан зардлыг гаргалтын зардал гэнэ.
• Nd = Gd – Ed
•
•
•
Үүнд: Nd - нэгж бондын арилжаанаас олсон
цэвэр орлого
Gd – нэгж бондын арилжаанаас олсон
нийт орлого
Ed
нэгж
бондыг
арилжаалахтай
холбогдож гарсан зардал

9. Бондын татварын өмнөх өртөг
• Бондын татварын өмнөх өртгийг таамаглах
болон ойролцоолон олох аргаар дараах
байдлаар тодорхойлж болно.
•
I
Kd
M
Nd
n
Nd
M
2

10. БОНДЫН ТАТВАРЫН ДАРААХ ӨРТӨГ
Бондын татварын дараах өртгийг бондын
татварын өмнөх өртгийг ашиглан дараах
байдлаар тодорхойлж болно.
Ki
Kd Kd * T
Kd * 1 T

11. БОНДЫН ТАТВАРЫН ДАРААХ ӨРТӨГ
• Жишээ: Хурд компани 10000 төгрөгийн
нэрлэсэн үнэтэй, 8 хувийн хүүтэй, 6 жилийн
хугацаатай бондыг гаргаж нэг бүрийг нь 9324
төгрөгөөр
арилжаалсан.
Бондыг
арилжаалахтай
холбогдуулж
бондын
нэрлэсэн үнийн дүнгийн 2 хувьтай тэнцэх
зардал гаргажээ. Хэрэв татварын хэмжээ 30
хувь байх бол уг бондын татварын дараах
өртөг ямар байх вэ?

12. Онцгой эрхтэй хувьцааны
өртгийг тодорхойлох (Kp )
• Давуу эрхтэй хувьцаа нь компаний хөрөнгө
эзэмшлийн нэг хэлбэр бөгөөд тогтоосон
тогтмол хэмжээний ногдол ашигтай, ногдол
ашгийг тодорхой мөнгөн дүнгээр, эсвэл
нэрлэсэн үнийн тодорхой хувиар тогтоож
болдог үнэт цаас юм

13. Онцгой эрхт хувьцааны өртөг
Kp
Divp
Np

14. Энгийн хувьцааны өртөг
• Энгийн хувьцааны өртөг нь зах зээл дэх
хөрөнгө оруулагчдын хүсч буй өгөөж буюу
шаардлагатай
өгөөжийн
хувиар
тодорхойлогдоно.
Энгийн
хувьцааны
санхүүжилтын 2 хэлбэр байдаг.
• Хуримтлагдсан ашиг
• Энгийн хувьцаа шинээр гаргах

15. Энгийн хувьцааны өртөг
Энгийн хувьцааны өртөг нь хөрөнгө
оруулагчид хувьцааны үнийг тооцохын
тулд компаний хүлээгдэж буй ногдол
ашгийн
өнөөгийн
үнэ
цэнийн
тооцоололтод ашиглаж буй хувь хэмжээ
юм. Энгийн хувьцааны өртгийг тооцох
хоѐр аргачлал байдаг.
Горданы загвар
Капиталын
үнэлгээний
загвар
(CAPM)

16. Тогтмол өсөлттэй загвар
Горданы загвар буюу тогтмол өсөлттэй
загвар нь “Хувьцааны үнэ нь ирээдүйд
олох ногдол ашгуудын өнөөгийн үнэ
цэнийн нийлбэртэй тэнцүү” гэсэн гол
утга санааг агуулдаг.
Ks
Div1
g
Pcs

17. Капиталын үнэлгээний загвар
Капиталын үнэлгээний загвар энгийн
хувьцааны шаардлагаатай өгөөж ба бета
коэффициентээр хэмжигддэг компаний
диверсификаци хийх боломжгүй эрсдлийн
хоорондын хамаарлыг илэрхийлнэ.
Ks
Rf
s
x Km
Rf

18. Капиталын үнэлгээний загвар
Капитал
үнэлгээний
загварыг
ашиглан
энгийн
хувьцааны
шаардлагатай өгөөж буюу энгийн
хувьцааны өртгийг тооцож болно.
Жишээ: “С” корпорацийн энгийн
хувьцааны өртгийг CAPM ашиглан
тооцож үзье. Зах зээл дэх эрсдэлгүй
өгөөж 9%, зах зээлийн багцын өгөөж
20%, компаний бета коэффициент

19. Хуримтлагдсан ашгийн өртөг
Жил бүрийн хуваарилагдаагүй ашиг нь
хувьцаа эзэмшигчдийн хөрөнгийг тодорхой
хэмжээгээр өсгөж байдаг. Хувьцаа эзэмшигчид
цэвэр ашгийн нэг хэсгийг ногдол ашиг хэлбэрээр
аваад, нөгөө хэсгийг компанид хуримтлагдсан
ашиг хэлбэрээр үлдээхдээ түүнийг ногдол ашиг
хэлбэрээр аваад дахин хөрөнгө оруулалт хийж
олох боломжтой байсан өгөөжийн хэмжээгээр
өсгөхийг шаарддаг. Иймээс хуримтлагдсан
ашгийн өртөг нь энгийн хувьцааны өртөгтэй адил
байна. Гагцхүү хуримтлагдсан ашгийн өртгийг
тооцоход
гаргалтын
зардлыг
тооцох
шаардлагагүй байдаг.
Ks = Kr

20. Шинээр гаргах энгийн
хувьцааны өртөг
Компани шинээр хувьцаа гаргаж санхүүжихийн
тулд түүнийг урьд нь гаргасан хувьцааны үнээс хямд
үнээр зарах шаардлагатай болно.
Мөн хувьцаа гаргаж арилжаалахтай холбогдож
зардлууд гардаг. Иймд хувьцааны үнийн хямдрал ба
гаргалтын зардал хоѐрыг харгалзан шинээр гаргах
хувьцааны өртгийг Горданы загвар ашиглан дараах
байдлаар үнэлнэ.
Үүний тулд хувьцааны зах зээлийн үнийг бус
үнийн хямдрал ба гаргалтын зардлыг тусгасан цэвэр
орлогыг тодорхойлох шаардлагатай.

21. Шинээр гаргах энгийн
хувьцааны өртөг
Kn
Div1
Nn
g

22.  Жишээ: Хурд компани зах зээл дээр
нэмэлт хувьцаа гаргаж нэг бүрийг нь 20
төгрөгөөр хямдруулж худалдаалсан.
Хувьцаа нэг бүрт 10 төгрөгийн зардал
нэмж гаргасан бол тус компаний шинээр
гаргах энгийн хувьцааны өртөг ямар байх
вэ?



23. Капиталын жигнэсэн
дундаж өртөг
• Капиталыг бүрдүүлж буй эх үүсвэрийн төрлүүдийн
өртгийг тэдгээрийн хувийн жингээр нь жигнэх замаар
нийт эх үүсвэрийн өртгийг тооцсоныг капиталын
жигнэсэн дундаж өртөг (Weighted average cost of
capital - WACC) гэж нэрлэдэг.
• WACC-г тооцохдоо эх үүсвэрийн төрөл тус бүрийн
өртгийг хувийн жингээр нь үржүүлээд нийлбэрийг нь
авна.
WACC
KixWi KpxWp KsxWs

24. Капиталын ахиуц өртөг ба
санхүүжилтийн түвшин
• Хөрөнгө оруулалтын шийдвэр гаргалтанд
WACC хамгийн чухал үзүүлэлт болдог. WACCаас өндөр хүлээгдэж буй өгөөж бүхий хөрөнгө
оруулалтын төслийг л хэрэгжүүлэх шийдвэр
гаргана. Эсрэг тохиолдолд алдагдал хүлээнэ.
• Санхүүжилтын өртөг ба хөрөнгө оруулалтын
өгөөж нь нийт санхүүжилт ба хөрөнгө
оруулалтын
цар
хүрээнээс
хамааран
өөрчлөгдөнө.

25. Капиталын жигнэсэн
ахиуц өртөг (Weighted marginal cost of
capital)
• Компаний нийт санхүүжилтын хэмжээнд өөрчлөлт
ороход WACC өөрчлөгдөнө. Санхүүжилтын хэмжээ
өсөхийн хэрээр бүрэлдэхүүн хэсгүүдийн өртөг өсч
улмаар WACC өснө.
• Шинээр хийгдэж буй 1 төгрөгийн санхүүжилтын
жигнэсэн дундаж өртгийг “Weighted marginal cost of
capital” гэж тодорхойлдог.
• Шинээр хийгдэж буй санхүүжилтын түвшинтэй
холбоотойгоор WMCC өснө.

26. Хугарлын цэгийг тооцох нь
• Аливаа нэг төрлийн санхүүжилтийн хэмжээг
өсгөх нь уг эх үүсвэрийг нийлүүлэгчийн
эрсдлийг өсгөдөг учир тэд төдийчинээ их
өгөөж шаардах ба үүнтэй холбоотойгоор эх
үүсвэрийн зардал өснө.
• Эх үүсвэр дэх аль нэг бүрэлдэхүүн хэсгийн
өртөг өөрчлөгдөхөд шинээр хийгдэх нэмэлт
санхүүжилтийн түвшинг хугарлын цэгийн
тусламжтайгаар тодорхойлдог.

27. ХУГАРЛЫН ЦЭГИЙГ ТООЦОХ НЬ
F
Wi
BEPi ñàíõ ¿¿ æèëòèéí
BEPi
i ð ò ºð ëèéí ýõ ¿¿ ñâýðèéí õóãà ëûí öýã
ð
F
ºð òãèéí òîäî ð õîé ò ¿ âøèíä àâàõ áîëîìæòîé
Wi
i ð ò ºð ëèéí ýõ ¿¿ ñâýðèéí êàïèòàëûí
ñàíõ ¿¿ æèëòèéí
õýìæýý
á ¿ òöýä ýçëýõ õóâèéí æèí
• Хугарлын цэгийг тооцож гаргасны дараа уг хугарлын
цэгүүдийг ашиглан шинээр хийгдэх санхүүжилтын
түвшингүүдийг тодорхойлно. Санхүүжилтын түвшин
бүрд WMCC – г тооцно.

28. Хөрөнгө оруулалт ба санхүүжилтын
шийдвэр гаргалт
• Хөрөнгө
оруулалтын
боломжит
хувилбаруудаас
хэрэгцээндээ
тохируулан
хамгийн оновчтой сонголт хийхийн тулд
хөрөнгө оруулалтын төслүүдийг орлогын
дотоод нормоор нь сонирхол татах байдлаар
нь эрэмбэлдэг.
• Хөрөнгө оруулалтын төсөл бүр эрсдэл, өгөөж,
хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээр харилцан
адилгүй байна.

29. Хөрөнгө оруулалт ба санхүүжилтын
шийдвэр гаргалт
• Эрэмбэлэгдсэн хөрөнгө оруулалтын төслүүдээс хамгийн
өндөр өгөөжтэйгээс нь эхлэн сонгож авах ба энэ сонголт
хийх явц нь хөрөнгө оруулалтын төслийн өгөөжийн дотоод
хувь нь компаний WACC-тай тэнцэх хүртэл үргэлжилнэ.
• Өөрөөр хэлбэл IRR>WACC нөхцлийг хангасан хөрөнгө
оруулалтын төслийг сонгож авах болно.
• Сонгож авах төслийн тоо нэмэгдэхийн хэрээр өгөөж нь
буурах ба нийт хөрөнгө оруулалтын хэмжээ
• өснө.

30. Хөрөнгө оруулалт ба санхүүжилтын
шийдвэр гаргалт
• Хөрөнгө оруулалтын хэмжээ өснө гэдэг нь
шаардагдах санхүүжилт мөн өснө гэсэн үг юм.
Санхүүжилтын хэмжээ өсөх тусам WACC өснө. Энэ
үйл явц үргэлжилсээр IRR = WACC болох хүртэл
сонголт хийнэ.
• Энэ цэгээс хойш IRR<WACC болох ба энэ нь төслийн
цэвэр өнөөгийн үнэ цэнэ нь тэгээс бага буюу
алдагдалтай болж байгааг илэрхийлэх учир сонгож
авахаас татгалзах нь зүйтэй.

31. Ашигласан материал
• Л. Жаргал, Ж. Бат-Өлзий “Санхүүгийн менежмент”
гуравдугаар хэвлэл, УБ хот 2008 он
• Р. Баянсан “Бизнесийн санхүү” УБ хот 2003 он
• Б. Бүжинлхам “Санхүүгийн удирдлага” УБ хот 2004 он
• Ц. Аюурзана “Компаний санхүү” УБ хот 2009 он
• Stephen A.Ross, Randolph W.Westerfield, Jeffrey F.Jaffe
“ Corporate finance” 1996 In the United States of
America