Юань улсын үүсэл хөгжил бутрал

1. Юан улсын
тухай
ОУХ хичээл
Бэлтгэсэн: Энхзул
Пагмасүрэн
Пүрэвжаргал
Таня
Өсөхбаяр
Ууганцэнд
2013 он

2. Юан улсын газрын зураг Монгол болоод
умард, Өмнөд Хятадын газар нутаг

4. Удиртгал
Хаан ширээний төлөө тэмцэл
Юан улс байгуулагдсан нь
Төрийн бүтэц зохион байгуулалт
Засаг засаглалын байдал
Нийгэм эдийн засгийн байдал
Юан улсын гадаад харилцаа
Захирч байсан хаадууд
Юан улстай холбоотой зураг
Юан улс мөхсөн нь

5. Хаан ширээний тө лөө тэмцэл
оны зун Мөнх хаан нас барсаны
дараа хаан ширээний төлөө тэмцэл
алтан ургийнхний дотор Тулуйн хүү
Хубилай, Аригбөх нарын хооронд
болжээ. Аригбөх ах хаанаа нас
барсаныг мэдмэгц төрийн хэрэгт
үлдэснээ ашиглан, 1260 оны V, VI сарын
заагаар Их хуралдай хуралдуулж
өөрийгөө Их аанд өргөмжлүүлжээ.
1259

6. Хубилай дүүгээ хаан суух гэж
байгааг сонсмогц 1260 оны Vсарын 6 нд
“Их хуралдай” гэгчийг зарлан
хуралдуулж, өөрийгөө бас их хаан
хэмээн зарлав. Ийнхүү 1260 оны үед Их
Монгол улсад хоёр хаан гарч
иржээ.Хоёр хааны хоорондын зөрчил 4
жил үргэлжилж цуст мөргөлдөөн болон
хувирч эцэстээ Хубилайн ялалтаар
төгсчээ.
Гэтэл

7. Юан улс байгуулагдсан нь
улсын нийслэлээ өмнө зүг
шилжүүлж улмаар Бээжинг Монголын их
гүрний жинхэнэ нийслэл хэмээн зарлав.
1271 онд Их монгол улсын нэрийг их
Юань улс хэмээн нэрлэв. Энэ нь уг
үндэс, язгуур угсаа гэсэн хятад гаралтай
үг юм. Монголчуудын хаант улсууд нь
тус тусдаа салах замдаа оржээ.
Хубилай

8. Хятад орноор төвлөсөн Юан
гүрнийг байгуулсан нь уугуул
монголчуудын ширүүн тэмцэлтэй
тулгарав. Энэ эсэргүүцэл тэмцлийг
Өгөдэйн үр ач нарын дунд ухаан тод,
хурц сэргэлэн, алсын хараагаараа
алдаршсан Хайду ноён толгойлсон юм
Ингээд

9. Аюуругийн
эцэг Хайду ноён (1235-1301)
бол Монголын улс төрийн томоохон
зүтгэлтэн, эх оронч хүн байлаа. Хубилай
хаан хятад орноор төвлөсөн Юан гүрэнг
байгуулсан явдлыг эсэргүүцсэн тэмцлийг
тэрээр толгойлсон бөгөөд Аригбөхийн
тэмцлийг тууштай дэмжиж 1266 онд
Монгол ноёдын холбоо байгуулсан.

10. тэмцэл Хубилайг насан өөд болтол
үргэлжилжээ. Хубилайн эсрэг Аригбөх,
Хайду нарын тэмцэл нь үнэн хэрэгтээ
төрөлх эх нутгаа цөм хэвээр байлгах гэсэн
үйл ажиллагаа байсан юм. Гэхдээ Юань улс
бол Хятад үндэсний улс хараахан биш,
харин умард, Өмнөд Хятадын бүх нутгийг
цэргийн хүчээр булаан эзэлсэн Монголын
эзэнт улс байсан юм. Хубилай хаан тухайн
үедээ улс төрийн төвийг Бээжинд
шилжүүлэхдээ Хятадын газар нутагт
суурьшиж байна гэж бодоогүй, харин өнө
эртнийхээ Монгол газар, Монгол Хятадын
зааг нутагт шилжин суурьшлаа гэж үзэж
байсан гэж таамагладаг.
Уг

11. Түүнчлэн
хуучин нийслэлээ төрийн төв
хэвээр байлгасан бол дорно дахиныг
эзэлсэн их гүрнийг удаан тогтоон барьж
чадахгүй байсан. Монголын төрийн төв
Хятад тал руу хэвийсэн боловч, юан
улсын хаад хүн амын үнэмлэхүй олонхи
болох хчтададуудын нөлөөнд орж,
уусаагүй бөгөөд харин ч үндэсний
өвөрмөц байдал, монгол төр ёс, заншил
суртлаа хэвээр хадгалж ирсэн билээ.

12. Хубилай хаан 1260 онд өвлийн нийслэл
өргөөгөө өнөөгийн Бээжин буюу тэр
үеийн Даду /”Их нийслэл” буюу
Ханбалик гэгддэг байсан, Марко
Пологийн тэмдэглэснээр Камбалук/-д
байгуулж, Монголын эзэнт гүрний улс
төрийн төвийг өмнө зүгт буюу Хятад руу
шилжүүлэн Хятадын нөлөөг нэмэгдүүлсэн
явдал байв. Хубилай өвлийн ордноо
Цагаан хэрмээс умардад орших Шангду
(the Xanadu of Coleridge)-д байрлуулсан
байна.

13. хотыг үндэслэн байгуулагч
нь Хубилай хаан бөгөөд 1255 онд Мөнх
хаан уг хотыг барихыг зөвшөөрсөн
зарлигийг буулгасан байна. Энэхүү
хотыг барих ажил 1256 оны зунаас 1259
он хүртэл үргэлжилсэн.
Өнөөгийн БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны Шулуун
хөх хошууны нутагт байрлах уг хот нь
хожим (Ханзаар: 上都 ) Шанду хэмээн
алдаршсан юм. Хятадын дүрс үсгээр
Шандуг “Шань Ду” хэмээн бичдэг бөгөөд
үүнийг монгол хэлнээ хөрвүүлэхэд “Дээд
нийслэл” гэсэн утгыг илэрхийлдэг
байна.
Кайпин

14. хот нь байгуулагдсан цаг үеэсээ
эхэлж худалдаа арилжаа болон малын
арьс шир боловсруулалтаараа тэргүүлж
байжээ. Гэвч уг хот нь Хархорумаас
давуу, нэр сүртэй хот болж хараахан
чадаагүй Гэвч Шанду буюу Кайпин хот
нь Хархорумын дараа орох 2 дахь
томоохон хот болж байжээ
Уг

15. Түүнчлэн
1264-1270 онд Алтан улсын
нийслэл байсан Яньжин буюу Жунду хотын
дэргэд цоо шинэ хотыг байгуулах ажлыг
хийсэн.
1272 оны 3-р сард Хубилай хаан шинэ
хотоо “Хаанбалиг” буюу “Их нийслэл”
хэмээн нэрлэсэн. Уг хотыг хятад дүрс
үсгээр(Ханзаар: 大都 ; "Их нийслэл") “Дай
Ду” хэмээн нэрлэн бичдэг . Хубилай 12601264 онд улсынхаа нийслэлийг
Хархорумаас Кайпин буюу Шанду хотруу
1264 оноос Кайпин хотоос Хаанбалиг руу
тус тус нийслэлээ шилжүүлсэн юм.

16. 1264
оны 9-р сард Хубилай хаан зарлиг
гаргаж Хаан балгас буюу Хаанбалиг
хотыг Монгол гүрний жинхэнэ нийслэл,
Шанду хотыг 2 дахь нийслэлээ
болгохоор тогтсон. Энэ үеэс Хархорум
хот нь Монгол гүрний нийслэл байхаа
больж алслагдсан муж болон хувирсан
байна.

17. Юань гүрний эзэн хаанд
өргөмжлөгдсөнийхөө дараа юун түрүүн
өөрийн эрх мэдэл, байр суурийг
бэхжүүлэх арга хэмжээг авсан юм.
Хубилай Юань гүрний хаан болсныхоо
дараа доорхи бодлогуудыг авч
хэрэгжүүлсэн.
Хубилай

18. Тө рийн бү тэц зохион байгуулал
Төрийн
хэлбэрийн хувьд хэмжээгүй эрхт
аант засагтай байсан. Юан гүрний засаг
захиргааны зохион байгуулалтыг хийхэд
хятад түшмэл Хао Цзин гийн
боловсруулсан “Ли чжэн-и” (Төр
байгуулах санал) хэмээх баримт бичгийг
гол болгожээ. Юан улсын гүйцэтгэн
захирах дээд байгууллага нь
Чжүншүшэн хэмээх Дотоод бичгийн яам
байжээ.

19. хөвгүүдийн нэг захирдаг. 5 зөвлөл,
төв штабын холбоо, түшмэл, сан, ёслол,
цэрг шүүх, үйлдвэрийн гэсэн 6 яам
харьяалагдана. Орон нутгийн засаг
захиргааны хамгийн том нэгж нь Муж
юм. Төв муж Их хаанд шууд
харьяалагдана. Дотоод бичгийн яам энэ
мужийн хэргийг эрхэлнэ.
Хан

20. Төв
мужаас гадна 11 муж байсан бөгөөд
тэдгээрийг гадаад муж гэж нэрлэсэн.
Төвийн мужид Хятадын Шаньдун,
Шаньси, Хэбэй мужийн нутаг хамрагдаж
Ханбалигт таөвлөж байв. 2 дугаар чухал
муж нь Давааны ар буюу Монгол орон
байв. 3 дахь нь Ляоян муж юм.
Эдүгэгийн Манж нутаг. 4 дөх нь Голын
өмнөх муж Шар мөрөн, Хөх мөрөн
хоёрын хоорондох газар нутаг байв.

21. Албан
хэл: Монгол
Зө вшөө рө гдсө н
орон нутгийн хэл:Хятад
Солонгос
Төвөд
Зүрчид
Хү н ам
Тооцоо (1290): 75,306,000
Тооллого (1351): 85,587,000

22. Юан
улсын мужын дотор олон зам, зам нь
дотроо олон фү, чжоу, сянь багтаж байв.
Сянь нь гацаа тосгонууд болон хуваагдана.
Суурьшмал хэлбэртэй зохион байгуулалт
юм. Эдгээрийг 25-аас дээш насны монгол
даргач нарыг толгойлуулан суулгаж
байжээ. Зам фү чжоу хэсгийг ихэнхдээ
монгол уйгар түрэг угсааны хүн удирдаж
байсан ба харин хятадуудыг дээд тушаалд
ажиллуулж байв.

23. гүрэнд төр ёс бэхжихийн хэрээр
эрх зүйн хөгжил “ Их Юанийн нэвтэрхий
хууль”, “ Их юаны хууль цаазын бичиг”
зэрэг бүрэн хэмжээний томоохон
хуулиуд хэрэгждэг байв.
Юан улсын төрийн байгуулалтын нэг
хэсэг нь цэрэг арми байв. Цэрэг нь
Монгол цэрэг, тамачи цэрэг гэж
хуваагддаг.
Юан

24. Монгол
цэрэг- уламулалт хишигтэн
болон уугуул нутагтаа байрлаж байга
цэргүүдээс бүрдэж байсан.
Тамачи цэрэг- Эзлэгдсэн орнуудад
монголоос очиж суурьшин суух цэргийг
хэлдэг.
Мөн Хуурай болон усан замын цэрэг,
инженерийн анги бүхий хүчирхэг
армитай байсан.

25. Их
хаан улсын дотоод, гадаад хамаг
эрхийг барьж байжээ.
Их хуралдайн үүрэг яваандаа буурсан.
Хубилай хаан бурхны шашныг Монгол
гүрний гол шашин болгохоор эргэлтгүй
шийдсэн байна. Төвдөөс Пагва ламыг
залж төрийн багшаар өргөмжлөв. Юан
улсын хаадын онцлог нь билэг эрдмийнг
гийгүүлэн төрийн хэрэгт зүтгэж байсанд
оршино

26. суваг Юань улсын түүхийн нэгэн
гайхамшиг бол Хан жаогаас Бэжин
хүртэл татсан усан суваг юм. Юань
улсын үед татсан энэ сувгууд нь
хятадын усан замын тээврийг 900км-р
багасгаж чадсан нь маш гайхалтай хэрэг
байсан юм.
Усан

27.  Гадаад бодлогын хувьд:
 Сүн улс буюу Хятад орныг
бүрмөсөн эзлэн авах
бодлогыг баримталсан. Ингэхдээ тэрээр Сүн
улсын дотор гарч байсан тариачдын бослого,
ноёлогч бүлгийн хоорондын зөрчлийг
ашиглахыг эрмэлзсэн.
 Улмаар Сүн улсыг 1279 онд мөхөөсөн
байна.Японыг байлдан эзлэх бодлогыг явуулж
хэд хэдэн удаа довтолсон. Тухайлбал: 12651271 оны хооронд хэд хэдэн удаа элч илгээж
улсынхаа харьяанд орохыг шаардаж байсан.
 Улмаар 1274, 1281 онуудад Япон руу цэрэг
илгээсэн боловч амжилт олоогүй.Зүүн өмнөд
Азийг эзлэхэд ихээхэн анхаарал тавих болсон.
Улмаар Аннам, Түвд, Бирм, Ява арлуудыг 1290ээд он гэхэд бүрэн ноёрхолдоо оруулж чадсан.

28. бодлогын хувьд:Эзлэгдсэн орны бүх
газар нутаг, хүн ам, хөрөнгө, баялаг, дайны олз
зэргийг өөрсдийн өмч гэж үзэж өөрийн ураг
төрлийн ноёд, түшмэд, жанжин нарт хувиарлан
өгөх болсон.Хүн амаа дотор нь : Монголчууд,
Өнгөт нүдтэн /уйгар, түрэг, перс гэх мэт/,
Умард хятадын хүн ам /Зүрчид, Кидан гэх мэт/,
Өмнөд хятадын хүн ам /Өмнөд Сүн улсын
иргэд/ гэж ангилсан.Өрнө зүгийн худалдаачид,
бичиг эрдмийн хүмүүс болон шашны
номлогчдыг хүрэлцэн ирэхийг уриалах
болсон.Хятадыг захирахдаа “Хятадыг
хятадаар” бодлогыг баримталсан.
 Дотоод

29. арилжааг хөгжүүлэхэд ихээхэн
анхаарч байсан. Хууль цаазыг нарийвчлан
тогтоосон бөгөөд энэ нь Монголчуудын
ноёрхлыг бэхжүүлэхэд чиглэгдэж байв.
Тухайлбал: “Их Юань улсын нэвтэрхий хууль”,
“Их Юань улсын хууль цаазын бичиг” зэрэг
болно.Улс орны хэрэг явдал, албан хэргийг
“Дөрвөлжин бичиг”-ээр явуулахыг зарлигдсан.
Өөрөөр хэлбэл, Монгол бичгийг халж төрийн
бичгээр Дөрвөлжин бичгийг сонгосон. Уг
бичгийг Хубилай хаан зарлигаар төрийн их
багш Пагва лам зохиосон.Шашин номыг
дэлгэрүүлэх талаар зарлиг гаргаж лам
хуврагыг алба татвараас чөлөөлж, сүм хийдийг
олноор бариулах болсон. “Хос ёсны онол” энэ
үеэс бүрэн утгаараа хэрэгжиж эхэлсэн.
 Худалдаа

30. хаад төрийн нууцыг хадгалах
үүднээс төрийн гол гол албан тушаалд
монгол хүмүүсийг ажиллуулжээ.
Монголчуудыг Хятадтай холилдон
уусахаас сэргийлж хятад, монгол хүмүүс
ураг холбох, монгол хүн хятад хувцас
өмсөх, хятад ёс заншилд орохыг
хуулиар чандлан хоригложээ.
Монгол

31. Засаг засаглалын байдал
хаан эхэн үедээ уугуул Монгол
нутгийн засаг захиргааны хуваарийг
онц өөрчлөөгүй бөгөөд харин өөрийгөө
залгамжлах ёстой хан хөвгүүн хун
тайжаар төрөлх нутгаа захируулах
болсон байна. “Цзин ван” гэдэг буюу
“язгуурыг захирах ван” хэмээнэ. Сүүлд
Жинон ва болсон. Монгол орны төрийн
алтан тамга барьсан эзэн байсан гэж
үзэж болно.
Хубилай

32. Дараахь
гол албан тушаалтан бол
Чинсан байв. Чинсан Монголын засаг
захиргааны өдөр тутмын хэргийг
илтгэнэ. Чинсан бол Чжуншу-шэн яамны
Монгол дахь гол төлөөлөгч, цзин
вангийн гол туслагч юм. Эл албанд
хаан тэргүүлсэн сайдын нэгийг ёс мат
томилсоор ирсэн нь монголын хэргийг
арга буюу чухалчилж байсны нотолгоо
юм.
Хубилай Монголын эзэнт гүрний зохион
байгуулалтад уламжлалт 10 т ын
системийг ашиглаж байсан

33. Нийгэм эдийн засгийн байдал
улсын үед Хятадын газрыг улсын
болон хувийн гэж хоёр ангилдаг байсан.
Улсын газар- эзэн хааны сүргийг
бэлчээрлүүлэх, бас аму тарих, ан
хомрого хийлгэх зориулалтай байсан.
Хувийн газар- Хятадын газар
эзэмшигчид, монголынноёдын өмч
болой.
Юан

34. тариачдад түрээслүүлэн оронд нь
ургацын ихэнхи хэсгийг авдаг байв.
Суваг шуудуу татаж усалгаатай
тариалан хөгжив.
Сурвалжид Хубилай хаан Юньнань,
Гуанси болон монгол газар түүхэнд анх
удаа газар хагалж тариа тариулав гэж
тэмдэглэсэн байдаг.
Мал аж ахуй гололсоор байв.
Газрыг

35. хошуу малаас хонь, үхэр адууг голлон
өсгөж байв. Адуг цэрэг, өртөөний
хэрэгцээнд зориулан өсгөнө. Хааны
адуун сүргийг “дээд сүрэг” гэж нэрлэнэ.
Дээдийн адуун сүргийг байгуулж
байсан. Монгол нутгийг цэрэг эрийг
сурган боловсруулах түшиц газар
болгож байсан.
Ан агнуур бас хавсарга болж байсан.
5

36. урлал үйлдвэр хөгжиж байв. Гар
урлал нь ард олны ахуйн хэрэгцээг
голлон хангаж, харин зэвсэг, архины
томоохон гэж хэлж болохоор
үйлдвэрийн газрууд бий болжээ. Гар
урчуудийг цэргийн зохион
багйуулалттай анги хороо болгон,
Хархорумд авчирч, орд харш бариулах,
бөс даавуу нэхүүлэх ажилд зүтгүүлж
байв.
Гар

37. өргөжин хөгжжээ. Хубилай
хаан далайгаар гадаад орнуудтай
худалдаа хйихийн тулд Шанхай,
ханьчжоу, Гуанчжоузэрэг 6 том боомт
нээсэн байна. Нийслэл Ханбалиг болон
нанжин, чэндү зэрэг худалдааны
томоохон төвүүд бий болов. Ханбалигт
өдөр бүр торго дурдан ачсан 1000 гаруй
тэрэг орж, гардаг тухай мэдээ буй.
Худалдаа

38. мөнгө, санхүүгийн хэргийг цэгцтэй
болгожээ. 1260 онд цаасан мөнгө
гаргасан. Ийнхүү цаасан мөнгө гаргахын
тулд Юань улс цогц арга хэмжээ авсан.
Бүх нутагт цаасан мөнгөөр алт солих
бөгөөд бүх газар мөнгө нь ижил үнэ
ханштай n Аливаа зардал төлбөрт
цаасан мөнгө гаргахын хуулиар
баталсан.
Хаан

39. Мөн
худалдааны ховор цухал барааны
10/1 хувийг ,өнгөн хэрэглээний
бараанаас 15/1 хувийг татварт авч
байв. Юань улсын зөвхөн далайн дагуу
97улс оронтой худалдаа хийж байв.
Худалдааны онгоц Японд 7-8 хоногт
хүрдэг байв. Засгийн газраас худалдааг
өргөтгөх зорилгоор хувь хүнд мөнгө өгч
худалдаа хийлгэдэг бөгөөд олсон
ашгийн 70 хувийг улс хөлс болгон авдаг
байжээ.

40. татвар Албан таварын дүрмийг
1236 онд Өгөдэй хаан авч хэрэгжүүлжээ.
Энэ систем нь үндсэндээ газрын албан
татвар, хүн амын татвар байсан
байна.Хүн амын татвар нь хүн бүрээс
жилд хоёр таар будаа авна, Урчууд, Лам
санаваартан, алдартай бичгийн
хүмүүсийг хүн амын албан татвараас
чөлөөлдөг байжээ. Татварын хүнд хэцүү
нь өмнөд хэсэгт ноогдож байсан байна.
Худалдааны нийт 32 төрлийн татвар
авдаг байлаа.
Албан

41. улсын оргил үед далайн тээврийн
онгоц 1800 давж байсан бөгөөд түүгэр
жилд 330 гаруй түмэн таар будаа зөөдөг
байв.
Юань

42. Юан улсын гадаад харилцаа
гүрэн өрнө, дорнын олон улстай өргөн
харилцаатай байв. Голдуу худалдаа,
шашны гинжтэй байсан юм. Юан гүрний
хаад Дундад Ази, Франц, Герман зэрэг
Европын орнуудын худалдаачдад наймаа
арилжааны аль болох аятай нөхцөл бий
болгохыг эрмэлзэж байв. Мөн тэд
Христосын шашинтай европын улсууд,
ялангуяаРомын паптай олон удаа элч зарж
байв.
Юан

43. дүү хоёр Поло, залуу марко Поло
нарМонголын их хаанд Папын өргөн
барих жуух бичиг, тусгай захидлыг
гардуулсан юм. Түүнчлэн 1342 онд
Ромын папын тусгай элч Джон тэргүүтэй
32 хүн хүрэлцэн ирж, Тогоонтөмөр хаанд
бараалхаж байв. Дорно дахины
улсуудтай харилцаагаа идэвхжүүлэв.
Вьетнам, Бирм, Явын арал, Индонез
зэрэг орныг өөрийн хараат улс болгосон
байна.
Ах

44. Хубилай
хаан Японы эзэн хаанд хэд
хэдэн удаа элч илгээсэн боловч,
хариуөгөхөөс цаарагласан байна. Түүний
Японыг дипломатаргаар эрхшээлдээ
оруулах бодлого бүтэлгүй болмогц 1274,
1275, 1281 онд Японыг гурван удаа
довтолжээ. Гэвч амжилт олоогүй.

45. Монголын
хаад Солонгосын дотоод
хэрэгт нэг их оролцохгүйгээр хараа
хаяналтандаа байлгах бодлого явуулж
байв.
Юан гүрний үед монголын зах зээл
энэтхэг, Малайзынхантай нягт
холбогдож, тус улсын худалдааны
онгоцууд Ява, Цейлон, өмнөд
Энэтхэгийн боомтууд хүрч байжээ.

46. онд Монголын сүүлчийн хаан
Тогоонтөмөр Бээжингээс шахагдан
гарснаас хойш Монголчууд Дэлхийн улс
орнуудтай харилцаа холбоогүй болж улс
төр эдийн засаг соёлын харилцаа улам
бүр суларч монгол нутагт ирэх
худалдаачдын зам бүдгэрч элч
төлөөлөгчдийн хөл тасарчээ.
1368

47. Захирч байсан хаадууд
Хааны
нэр:Хубилай
Цол:Сэцэн хаан
Амьдарсан
жилүү д:1215-1294
Хаанчилсан
жилүү д:1271-1294

48. Ө лзийтө мө р Буяншири хаан
Хааны нэр: Төмөр
Цол: Өлзийт хаан
Амьдарсан
жилүү д:12651307
Хаанчилсан
жилүү д:12941307

49. Хайсан ᠬᠬᠬᠬᠬᠬᠬ
Хааны нэр:
Хайсан
Цол: Хүлэг хаан
Амьдарсан
жилүү д:12811311
Хаанчилсан
жилүү д:13071311

50. Аюурбарбад Буянт хаан
Юань гү рний эзэн хаан Рэньзун
Хааны нэр:
Аюурбарбад
Цол: Буянт хаан
Амьдарсан
жилүү д:12851320
Хаанчилсан
жилүү д:13111320

51. Шадбал Гэгээн хаан
Хааны нэр:
Шадбал
Цол: Гэгээн хаан
Амьдарсан
жилүү д:13031323
Хаанчилсан
жилүү д: 13201323

52. Есө нтө мө р хаан
Хааны нэр:
Есөнтөмөр
Цол:
Амьдарсан
жилүү д:12761328
Хаанчилсан
жилүү д:13231328

53. Ашидхэв хаан ᠬᠬᠬᠬᠬᠬᠬ
ᠬᠬᠬᠬᠬ
Хааны нэр:
Ашидхэв
Цол:
Амьдарсан
жилүү д:12301328
Хаанчилсан
жилүү д: 1328

54. Хү слэн хаан
Хааны нэр:
Хүслэн
Цол: Хутагт хаан
Амьдарсан
жилүү д:13001329
Хаанчилсан
жилүү д: 1329

55. Заяат хаан Тө гстө мө р
Хааны нэр:
Төвтөмөр
Цол: Заяат хаан
Амьдарсан
жилүү д:13041332
Хаанчилсан
жилүү д: 13281329,1329-1332

56. Ринчинбал ᠬᠬᠬᠬᠬᠬᠬᠬᠬ
Хааны нэр:
Ринчинбал
Цол: Эрдэнэцогт
хаан
Амьдарсан
жилүү д:
Хаанчилсан
жилүү д: 13261332

57. Тогоонтө мө р
Хааны нэр:
Тогоонтөмөр
хаан
Цол: Ухаант
хаан
Амьдарсан
жилүү д:13201370
Хаанчилсан
жилүү д:
1333-1368

58. Тогоонтө мө р хаан

59. Юан улстай холбоотой зураг
Юань гүрний үед хашаар хийгдсэн луун дүрст сийлбэртэй
бүслүүр

60. Юань улсын мөнгөн зооснууд
Дөрвөлжин бичиг
Юань гүрний мөнгөн тэмдэгт болон
тавган тамга.

61. Юан улсын ү ед Монголын түү хийн хэд хэдэн б ү тээл хэвлэгдсэн мэдээ
байдаг. 1368 онд Тогоонтө мө рийг Бээжингээс зугтаан гарсаны дараа Мин
улсын хаан зарлиг гаргаж Сү н Лян, Ван Вэй тэрг үү тэй хэсэг т үү хчдээр
Чингисээс Тогоонтө мө р хү ртэлх 14 хааны цадиг түү хийг бич үү лсэн байна.

69. Самү рай Сү энага Монголчуудын сум, бө мбө гтэй
тулгарч байгаа нь. Мооко Шүү рай Экотоба ( 蒙古 襲 来 絵
詞 ), 1293 оны орчим.

71. Юан улс мө хсө н нь
Юань улсын сүүлийн
хаан Тогоонтөмөрийн үед бослого
хөдөлгөөн жил алгасалгүй гарч, ихэс
ноёдын зөрчил дээд цэгтээ тулж, улс
орон самуурч байсаар 1368 онд Юань
улс мөхөж, Монголчууд умард газартаа
буцан ирсэн.
Харин

72. Ашигласан ном товхимолууд
Эх сурвалж
Дэлхий дахины түүх.,Iботьв(Нэн эртнээс XVIII зууны
дунд үе), Улаанбаатар-2002
 БҮгд Найрамдах Монгол Ард Улсын түүх.,Тэрг үүн
боть,Нэн эртнээс XVII зуун,Улсын хэвлэлийн хэрэг
эрхлэх хороо,улаанбаатар 1966
 Монголын юан улс.,Ж.ганболд.200. он,.
 http://babu-baysaa.blogspot.com/2013/01/blogpost_1011.html
 http://travelnews.mn/index.php?
songolt=content&task=content_item&id=3103
 http://www.slideshare.net/school14/ss-7812759
 http://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B0%D0%BD
%D1%8C_%D1%83%D0%BB%D1%81
 http://travelnews.mn/index.php?
songolt=content&task=content_item&id=3103


73. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа