1. «Έξοδος ΗΒ από ΕΕ; Το επικείμενο δημοψήφισμα»
της Αλεξίας-Νεφέλης Δούμα
Ο λόγος του Βρετανού πρωθυπουργού, David Cameron, στις 23 Ιανουαρίου του
τρέχοντος έτους αναφορικά με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή της
χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναζωπυρώσει το φαινόμενο του «ευρωπαϊκού
ευρωσκεπτικισμού». Κατά την προεκλογική περίοδο των επερχόμενων εκλογών
(2015), ο Cameron δεσμεύεται την επαναδιαπραγμάτευση του ζητήματος της
παραμονής της Μ. Βρετανίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Αν τα λόγια του Βρετανού
αξιωματούχου επαληθευθούν, το εν λόγω δημοψήφισμα θα αποτελέσει το τρίτο κατά
σειρά στην ιστορία του έθνους. Το πρώτο διεξήχθη το 1975 σχετικά με την
επικείμενη είσοδο της Αγγλίας στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).
Ομιλία για αυτό το δημοψήφισμα είχε εξαγγείλει την ίδια ημερομηνία πριν από
ακριβώς 38 χρόνια στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ο τότε πρωθυπουργός Harold Wilson,
σε μια περίοδο μεγάλης οικονομικής ύφεσης εξαιτίας της πετρελαϊκής και
χρηματοπιστωτικής κρίσης και του ραγδαία αυξανόμενου πληθωρισμού. Ίσως κατά
πολλούς η ευκαιρία καθορισμού της θέσης της Μ. Βρετανίας να χρησιμοποιήθηκε
από τον Wilson ως μέσο «εξαναγκασμού» των ψηφοφόρων του, με απώτερο στόχο
την επανεκλογή του.
Την ίδια ακριβώς τακτική θεωρείται πως ακολούθησε περίτεχνα ο εκπρόσωπος του
Συντηρητικού Κόμματος, D. Cameron. Είναι κοινός τόπος το κλίμα του «ευρω-
σκεπτικισμού» και καχυποψίας απέναντι σε μια κεντρικά διοικούμενη Ευρώπη.
Ένθερμη θιασώτης του ρεύματος αυτού δεν ήταν άλλη παρά η τέως Βρετανίδα
πρωθυπουργός, Margaret Thatcher, η οποία ξεκάθαρα τασσόταν κατά της εισόδου της
Αγγλίας στην τότε ΕΟΚ. Το ζήτημα αυτό εμφανίζεται περισσότερο ακανθώδες παρά
ποτέ, καθώς σύμφωνα με έρευνες που πρόσφατα διεξήχθησαν στη χώρα, η ΕΕ
ιεραρχείται πολύ χαμηλά σε σχέση με ζητήματα της εθνικής οικονομίας, όπως η
ανεργία, ο πληθωρισμός και η ανέχεια. Σημειωτέον ότι σε τακτικές δημοσκοπήσεις
από το 2010 ως σήμερα δεν έχει καταγραφεί ποσοστό του πληθυσμού άνω του 13%
που να θέτει ως ύψιστη προτεραιότητα την ΕΕ.

2. Αναντίλεκτα, ένα δημοψήφισμα με τη μορφή “In/Out” αποτελεί ένα ισχυρό
διαπραγματευτικό όπλο στα χέρια του Cameron, ενόψει των επερχόμενων εκλογών.
Αφενός, αυτό ενισχύει την επιθυμία μιας μεγάλης μερίδας των πολιτών για
αναθεώρηση της σχέσης της Μ. Βρετανίας με την ευρύτερη ΕΕ, καθώς η ευρωπαϊκή
οικονομική κρίση είχε ως αποτέλεσμα τον κλονισμό της αγγλικής οικονομίας, της
έκτης μεγαλύτερης στον κόσμο. Όπως υποστηρίζεται, το δημοψήφισμα αυτό
χρησιμοποιείται ως μέσο για την ενίσχυση της δημοφιλίας του Συντηρητικού
Κόμματος, που τελευταία εμφανίζεται αποδυναμωμένο στις εθνικές σφυγμομετρήσεις
λόγω των αποφάσεων του ηγέτη του στο ζήτημα της μείωσης του ελλείμματος και
της ελάφρυνσης του εθνικού προϋπολογισμού. Αφετέρου, μια τέτοια δέσμευση
αποσκοπεί στον κατευνασμό των πνευμάτων και την ομοφωνία σε εσωκομματικό
επίπεδο, ενώ αντίθετα δεν αναμένεται να αποσπάσει την εύνοια του εταίρου του
συνασπισμού, των ευρωπαϊστών Φιλελεύθερων Δημοκρατών.
Βέβαια, από την άλλη, δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι αρκετά συχνά τα
αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων δεν αντικατοπτρίζουν τον πραγματικό παλμό της
κοινωνίας, καθώς στις πλείστες των περιπτώσεων οι ερωτήσεις τίθενται με τέτοιο
τρόπο ούτως ώστε να κατευθύνουν τη βούληση των ερωτώμενων. Κάτι παρόμοιο
συνέβη στο δεύτερο κατά σειρά εθνικό δημοψήφισμα στην ιστορία της Αγγλίας, αυτό
της «Εναλλακτικής Ψήφου» (“Alternative Vote” (“AV”)) το 2011, σχετικά με τον
τρόπο εκλογής των αντιπροσώπων στο Κοινοβούλιο. Η δημοσκόπηση, που διεξήχθη
σε δείγμα 10.000 πολιτών , κατέδειξε μεγάλο προβάδισμα υπέρ της Εναλλακτικής
Ψήφου.
Μολαταύτα, όπως απεδείχθη στη συνέχεια, το αποτέλεσμα κατευθύνθηκε σε
καταλυτικό βαθμό από το Συντηρητικό Κόμμα, το οποίο είχε αναλάβει την πίστωση
για το εν λόγω εγχείρημα. Οι πολίτες απέρριψαν την πρόταση για αντικατάσταση της
μεθόδου εκλογής πολιτικών διά απλής πλειοψηφίας με το σύστημα της
«εναλλακτικής ψήφου» στο οποίο θα μπορούσαν να ψηφίσουν υποψήφιους με βάση
τη σειρά προτίμησης. Η συμμετοχή στο δημοψήφισμα ανήλθε σε ποσοστό 42,2 %,
ενώ το 68 % καταψήφισε την πρόταση για αλλαγή του εκλογικού νόμου έναντι 32%
που ψήφισαν «Υπέρ». Η δημοκρατική συναίνεση για την ΕΕ στη Βρετανία
παρουσιάζεται οριακή, όπως αντανακλάται σε πολυάριθμες δημοσκοπήσεις, που
καταδεικνύουν αφενός ότι μία μικρή πλειοψηφία θα τασσόταν υπέρ της εξόδου από
την ΕΕ, αφετέρου την παράλληλη άνοδο της δημοτικότητας του «ευρω-
σκεπτικιστικού» κόμματος της Ανεξαρτησίας (UKIP), με δόγμα την πλήρη έξοδο.
Μια πρόβλεψη για το αν όντως θα διεξαχθεί δημοψήφισμα, και πόσο μάλλον με ποια
έκβαση θα ήταν αυθαίρετη και πλήρως αβάσιμη σε πραγματικά στοιχεία. Αυτό που
πρέπει ωστόσο να σημειωθεί είναι ότι το εγχείρημα αυτό αντιτίθεται στην πολιτική
ισχυρών κρατών της ΕΕ, όπως της Γερμανίας και της Γαλλίας, που με δηλώσεις τους
αποδοκιμάζουν σθεναρά τις εξαγγελίες του Βρετανού πρωθυπουργού, τονίζοντας πως
ο ίδιος δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζει την ΕΕ ως "ένα μενού à la carte" από το οποίο
θα επιλέγει τους συμφερότερους όρους.
Ανησυχία έχει προκαλέσει η ανακοίνωσή του και στις Ηνωμένες Πολιτείες -στενό
σύμμαχο της χώρας- που υποστηρίζουν την παραμονή της Μ. Βρετανίας στην
«ενωσιακή» σκακιέρα , στην οποία θα ενδυναμωθεί ο ρόλος που διαδραματίζει ως
παγκόσμια οικονομική δύναμη.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Γερμανού Υπουργού Εξωτερικών, G.
Westerwelle, στην οποία σημειώνει ότι οι ανησυχίες του Cameron περί υποβάθμισης

3. της ΕΕ σε εσωτερική αγορά είναι απαρχαιωμένες. Επιπροσθέτως, ο Γερμανός
αξιωματούχος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για απομάκρυνση επενδυτών από τη
Μ. Βρετανία μπροστά στο ενδεχόμενο εξόδου της από την ΕΕ. Ο ίδιος προτιμά μια
ποιοτικά –και όχι απαραίτητα ποσοτικά- αναβαθμισμένη Ευρώπη, απευθύνοντας
έκκληση στον Βρετανό πρωθυπουργό για αναθεώρηση των θέσεών του σε κλίμα
ευρωπαϊκής σύμπνοιας και συνεργασίας. Σήμερα, για το εργατικό κόμμα δεν υπάρχει
πειστικό επιχείρημα για να επιστεγάσει το αίτημα του Cameron σχετικά με τη
διεξαγωγή δημοψηφίσματος, ένα θέμα που διχάζει τόσο άρχοντες όσο και
αρχομένους. Στο σημείο αυτό δεν θα πρέπει να λησμονούμε το European Union Act
του 2011 , γνωστό και ως “Referendum Lock” , το οποίο υποχρεώνει την κυβέρνηση
σε διεξαγωγή δημοψηφίσματος όταν σημαντικές εξουσίες μεταβιβάζονται από το
κράτος στην ΕΕ. Με την πράξη αυτή το Βρετανικό Κοινοβούλιο εξέφρασε τη
βούλησή του για αναθεώρηση διατάξεων στα δύο θεμελιώδη νομικά κείμενα της ΕΕ,
τη Συνθήκη για την ΕΕ και τη Συνθήκη για τη Λειτουργία της ΕΕ, προκειμένου να
επανακαθοριστεί ο τρόπος δράσης της. Ένα μελλοντικό δημοψήφισμα είναι συνεπώς
μιας υπαρκτή πιθανότητα. Οι «ευρω-σκεπτικιστές» θα κληθούν να υπερκεράσουν την
αντίπαλη μερίδα προσελκύοντας επενδυτές και κεφάλαιο, ώστε να δικαιολογήσουν
την έξοδο από την ΕΕ. Επιτακτικό είναι περαιτέρω να προσελκύσουν συμμάχους από
τα κεντρώα πολιτικά σχήματα, καθώς, όπως απεδείχθη το 1975, η συμμαχία
ακροαριστερών με ακροδεξιά στελέχη παρουσίασε έντονες αστάθειες. Συνεπώς,
στόχος των αντι-ευρωπαϊστών, προκειμένου να συγκροτήσουν μια σεβαστή ομάδα
υποστηρικτών είναι να επιτύχουν τη σύμπραξη κεντρώων στελεχών, που δύνανται να
λειτουργήσουν ως μέσο σταθεροποίησης και απορρόφησης «κραδασμών» ανάμεσα
στα δύο αντιτιθέμενα άκρα.