1. Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ , Ο ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ
ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT AY1)
ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2015-16
2ο
ΕΠΑ.Λ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ
3. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Ιστορία κρητικής λογοτεχνίας.
2. Κρητική ποίηση( Βιτσέντζος Κορνάρος)
3. Ερωτόκριτος.
4. Τα τραγούδια της Κρήτης(παρελθόν και παρόν).
5. Είδη κρητικών τραγουδιών(Μαντινάδες,
Μοιρολόγια, ριζίτικα, ταμπαχανιώτικα).
6. Κουρήτες και πυρρίχιος χορός.
7. Το Κρητικό μαχαίρι.
8. Κρητικές φορεσιές.
9. Κρητικά όργανα.
10. Κρήτες καλλιτέχνες.
11. Κρητικοί χοροί.
12. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ.
4. ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Η άνθιση της κρητικής λογοτεχνίας
Η κρητική λογοτεχνία άνθισε στην Κρήτη από το
15ο
έως 17ο
αιώνα ιδιαίτερα ανάμεσα στο 1600 και 1669. Το
διάστημα από 1211 έως 1669 σημειώθηκαν επαναστάσεις αλλά και
ειρηνικές συνυπάρξεις οι οποίες δημιούργησαν πρόσφορο έδαφος
για την πολιτιστική ανάπτυξη που ακλούθησε. Σε περίοδο περίπου
2 αιώνων (1453-1669) η φοίτηση μεγάλου μέρους νέων
κρητών σε Ιταλικές σχόλες μεταφέρει το πνεύμα της
Αναγέννησης στο νησί. Έτσι, ο συνδυασμός της
πολιτισμικής και ανθρωπιστικής παράδοσης έδωσε καρπούς
νέων σημαντικών έργων στην Ευρώπη. Ο κρητικός λαός
σηματοδότησε αυτό το γεγονός με την εμφάνιση των
ριζίτικων.
Προϋποθέσεις για την άνθιση της κρητικής
λογοτεχνίας
i. Το προϋπάρχον καλλιεργημένο ποιητικό έδαφος στην
Κρήτη
ii. Η δημιουργική αφομοίωση των ξένων επιρροών (Η Κρήτη
διατηρούσε στενή επαφή στην Δύση)
iii. Η εμφάνιση καινούριων στοιχείων , όπως είναι η εξιδανίκευση
της γυναικάς, η προβολή του έρωτα στην κοινωνική ζωή, το
ιπποτικό πνεύμα κ.α.
iv. Η ανώτερη παιδεία της Κρήτης
Χαρακτηριστικά κρητικής λογοτεχνίας
a.Ηρωική αντίληψη της ζωής Το συναίσθημα του χρέους προς την
πατρίδα και την οικογένεια.
b.Αγάπη για ελευθερία
c.Η εξιδανίκευση του έρωτα και της γυναίκας
d.Το ιπποτικό πνεύμα που μπορεί να οριστεί γενικά ως χρέος
ανθρώπου προς τον εαυτό του
Το θέατρο και οι εκπρόσωποι του
5. o Κύριο λογοτεχνικό είδος της μεγαλονήσου Κρήτης είναι το
θέατρο στο οποίο ηγετική θέση κατέχει ο Γεώργιος
Χορτάτσης εισηγητής του και κορυφαία ποιητική μορφή. Οι
ρίζες του κρητικού θεάτρου βρίσκονται στην Ιταλική
τραγωδία της αναγέννησης αλλά και στην Ιταλική ‘’comedia
erudita’’ . Δυο ακόμα από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς
διασήμων έργων είναι ο Μάρκος Αντωνίου Φώσκολος και ο
Βιτσέντζος Κορνάρος.
ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ ΚΟΡΝΑΡΟΣ
1.Ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές όλων των εποχών ο ποιητής
του ‘’Ερωτοκριτου’’ δηλώνει στον επίλογο του ποιήματος του ότι
γεννήθηκε και έγραψε στην Σητεία. Ο Βιτσέντζος ήταν μικρότερος
γιος του Ιάκωβου Κορνάρου. Γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1553
στο χωριό Τραπεζούντα Σητείας. Έζησε στο ίδιο μέρος και στο
Πισκοκεφαλο ως το 1587-1590, λίγο πριν το 1590 εγκαταστάθηκε
στο Χάνδακα κοντά στον αδελφό του Ανδρέα. Εκεί παντρεύεται
την Μαριέττα Zeno και συμμετέχει ενεργά στη δημόσια ζωή του
Χάνδακα. Κατά την διάρκεια της φοβερής πανούκλας των ετών
1591-1593 ανέλαβε καθήκοντα υγειονομικού επόπτη στην πόλη
και το διαμέρισμα του Χάνδακα. Έγγραφα οικονομικού χαρακτήρα
και διαθήκες που δημοσίευσε ο καθηγητής Γιάννης Μαυρομάτης,
δείχνουν ότι οι Κορναροι αυτοί ήταν γλωσσικά εξελισσόμενοι. Ο
Βιτσέντζος μετά τη μόνιμη εγκατάσταση του στον Χάνδακα
επισκέπτεται τακτικά και ως τον θάνατο του την ιδιαίτερη πατρίδα
6. του, τη Σητεία. Μάλιστα, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα από το
τέλος του 1598 ως το τέλος του 1600, βρίσκεται κυρίως στην
περιοχή της Σητείας όπου εξακολούθησε να διατηρεί σημαντική
περιουσία. Πέθανε στον Χάνδακα μετά τις 12 Αύγουστου 1613 και
πριν από τις 24 Απριλίου 1614 και θάφτηκε στο μοναστήρι του
Άγιου Φραγκίσκου.
ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ
1. Ο Ερωτόκριτος ένα από τα αριστουργήματα της
παγκόσμιας λογοτεχνίας είχε και έχει ευρύτατη
απήχηση στους Κρητικούς και όλους τους Έλληνες και
άσκησε καταλυτική επίδραση στην Κρητική
μαντινάδα. Γράφτηκε περί το τέλος του 16ου
αι. από
τον Ενετοκρητικο ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο που
γεννήθηκε στη Σητεία το 1553 και πέθανε στο
Ηράκλειο το 1613. Είναι μια ιστορία αγάπης ανάμεσα
στη νεαρή πριγκηπέσα Αρετούσα και τον ενάρετο νέο
‘’κοινό θνητό’’ Ερωτοκριτο. Το ποίημα –έμμετρο
μυθιστόρημα – αποτελείται από δέκα χιλιάδες
δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους. Είναι
υπόδειγμα τεχνικής και αισθητικής και κατατάσσεται στα
κλασικά έργα της Ελληνικής και παγκόσμιας ποίησης, δίπλα
στην Ιλιαδα και την Οδύσσεια του Ομήρου. Μόλις γράφτηκε
άρχισε να διαδίδεται στην Κρήτη και παντού όπου υπήρχαν
Έλληνες. Έχει μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες και
εξακολουθεί να μεταφράζεται μέχρι σήμερα. Αξίζει να
σημειωθει ότι από τότε που γράφτηκε μέχρι σήμερα
υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που έχουν
αποστηθίσει και απαγγέλουν ολόκληρο το έργο του ποιητή ή
μεγάλα αποσπάσματα του.
7. ΠΗΓΗ: http://3gym-
thess.thess.sch.gr/autosch/joomla15/index.php/2011-12-21-11-56-
22/logotexnia/344-erotokritos
Τα τραγούδια της Κρήτης.
1. Η Κρητική μουσική παράδοση θεωρείται η πιο ζωντανή
στον ελλαδικό χώρο γιατί όχι μόνο συνεχίζει να εξελίσσεται
και να ενσωματώνει δημιουργικά σύγχρονα μουσικά
στοιχειά αλλά παράλληλα καταφέρνει να εκφράζει και να
σχολιάζει με ζωντανό τρόπο την σημερινή πραγματικότητα.
Οι ρίζες της Κρητικής μουσικής παράδοσης φτάνουν στην
αρχαιότητα όπως καταμαρτυρεί ο μύθος με τον όποιο η
γέννηση του Δια συνοδευόταν από χορούς των Κουρητών.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως οι Κρήτες είχαν
ανακαλύψει τον ιδιαίτερο τρόπο επικοινωνίας με τους
Θεούς μέσα από τη μουσική και το χορό τους.
8. Κρητική παραδοσιακή μουσική.
1. Η μουσική και ο χορός είναι άμεσα συνδεδεμένοι με την
ψυχοσύνθεση και την κοινωνική ζωή των Κρητικών από
την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Παραδοσιακές μουσικές
και τοπικοί χοροί που έχουν ρίζες τους στην αρχαιότητα
κατέχουν κυρίαρχη θέση όχι μόνο σε γιορτές και
κοινωνικές εκδηλώσεις αλλά και στην
2. Καθημερινή ζωή των ντόπιων. Χαρακτηριστικό γνώρισμα
των μουσικών του νησιού είναι ο αυτοσχεδιασμός και η
σημιουργία μαντινάδων, ιδιαίτερο στοιχειό της Κρητικής
παράδοσης.
3. Η ευκολία με την όποια οι κρητικοί συνθέτουν μαντινάδες
για κάθε περίσταση είναι παρομοιώδης. Αλλά και στην
διάρκεια των διαφόρων εορτών και πανηγυριών οι μουσικοί
δεν περιορίζονται μόνο στην τυπική επανάληψη των
βασικών μουσικών μελωδίων αλλά εμπλουτίζουν το παίξιμο
τους με αυτοσχεδιασμούς που συνοδεύουν τους χορευτές
σε αντίστοιχους χορευτικούς αυτοσχεδιασμούς.
4.
9. Παρελθόν και παρόν :
1.Οι ρίζες της Κρητικής μουσικής παράδοσης φτάνουν στην
αρχαιότητα όπως καταμαρτυρεί ο μύθος συμφώνα με τον
οποίο η γέννηση του Δια συνοδευόταν από χορούς των
Κουρητών, που χτυπούσαν τις ασπίδες τους για να
καλύψουν το κλάμα του νεογέννητου Θεού,
προστατεύοντας τον από τον Κρόνο. Η Κρητική μουσική
παράδοση δέχτηκε επιρροές από τη Βυζαντινή μουσική
από τους Ενετούς αλλά και από τη μουσική παράδοση της
ανατολικής Μεσογείου και σήμερα παραμένει ζωντανή
αξιοποιώντας δημιουργικά σύγχρονα μουσικά στοιχειά.
ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΕΙΝΑΙ: οι Μαντινάδες,
τα μοιρολόγια τα ριζίτικα και τα ταμπαχανιώτικα .
ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ
Η μαντινάδα ή πατινάδα ή κοτσάκι είναι ποίημα που
αποτελείται από δυο στίχους που συνήθως είναι δεκαπεντασύλλαβοι
σε ομοιοκαταληξία ή και τέσσερα ημιστίχια που δεν
ομοιοκαταληκτούν απαραίτητα. Αποτελεί μέσο αυθόρμητης λαϊκής
έκφρασης σε αρκετά μέρη της Ελλάδας, κυρίως όμως ως κατηγορία
του νησιώτικου ελληνικού τραγουδιού στην Κρήτη, που είναι
ξακουστή για τις μαντινάδες της.
Αυτό το είδος της έμετρης λαϊκής έκφρασης στις Κυκλάδες και ιδιαίτερα
στην Απείρανθο της Νάξου λέγεται "κοτσάκι" (π.χ. "Με κοτσάκια φανερώνω,
/ της αγάπης μου τον πόνο"!) Αντίστοιχα ονόματα αυτού του είδους είναι
επίσης τα λιανοτράγουδα, οι ρίμες, οι παρόλες τα "στιχάκια" ή τα "δίστιχα"
άλλων περιοχών της Ελλάδας.
Ειδικότερα, η κρητική μαντινάδα διακρίνεται για την ιδιάζουσα έκφραση, το
μεστό της φράσης και αντανακλά τα αισθήματα, τη σκέψη και τη ζωή του
κρητικού λαού. Αντλεί τη θεματολογία της από ποικίλους τομείς και ανάλογα
διακρίνονται σε σκωπτικές μαντινάδες, ερωτικές, ευκαιριακές και
φιλοσοφικές. Είτε ως φιλοσοφία, είτε εκφράζοντας παράπονο , η
10. μαντινάδα επί αιώνες συνοδεύει τους Κρητικούς σε όλες τους τις
στιγμές και στις εκδηλώσεις, στο σημείο που όσοι δεν είναι από την
Κρήτη την θεωρούν αποκλειστικά κρητική ποιητική δημιουργία. Οι
μαντινάδες εμφανίστηκαν στην Κρήτη, σύμφωνα με τους ιστορικούς, κατά
τον 15ο αιώνα, την περίοδο της Ενετοκρατίας. Οι Κρητικοί επηρεάστηκαν
από τους Ενετούς ποιητές και την ευρωπαϊκή ποίηση και άρχισαν να
χρησιμοποιούν την ομοιοκαταληξία, κάτι που δεν συνέβαινε μέχρι τότε.
Καθοριστική φαίνεται να ήταν η επίδραση του Ερωτόκριτου στην επινόηση
και την εξέλιξη της μαντινάδας. Πως άλλωστε να μην επηρεάσει τους
ανθρώπους της Κρήτης, το ερωτικό ποίημα του Βιτσέντζου Κορνάρου με
τους 10.000 στίχους του, που από τη στιγμή της δημιουργίας του (1590 μ.Χ)
απαγγέλλονται και τραγουδιούνται διαρκώς αποσπάσματα του;Οσο για τον
ποιητικό λόγο γενικότερα, υπάρχουν ιστορικές πληροφορίες ότι
χρησιμοποιούνταν στην Κρήτη από τους αρχαίους χρόνους. Για
παράδειγμα ο Κρητικός μάντης και προφήτης Επιμενίδης (6ος αι.
π.Χ.) έγραφε τους χρησμούς σε ποιητική μορφή. Επίσης αναφέρεται
ο Ιοφών από την Κνωσό, ο οποίος έλεγε τους χρησμούς με στίχους
στο μαντείο του Αμφιάραου στον Ωρωπό.
΄΄Κρητη μου ομορφο νησι ,Κρητη μου δοξασμενη,
Κρητη μου ολη μου η ζωη σε σενα είναι δωσμενη΄΄
ΜΑΝΤΙΝΑΔΟΛΟΓΟΣ
Εκείνος που βγάζει ή εκείνος που ξέρει πάρα πολλές μαντινάδες ,
λέγεται μαντιναδολόγος (Όπως λέμε καρδιολόγος ,μηχανολόγος
κλπ…). Άριστος μαντιναδολόγος είναι εκείνος που βγάζει
μαντινάδες σε κάθε περίσταση , και μάλιστα έχει τέτοιο χάρισμα ,
ώστε εκείνη την ώρα που θέλει να πει κάτι , μπορεί να το λέει με
μαντινάδα. Συχνά συμβαίνει σε παρέες να συναντιούνται δύο
μαντιναδολόγοι και να κονταροκτυπιούνται με μαντινάδες ,
προκαλώντας μεγάλο ενδιαφέρον και δημιουργώντας πολύ ωραία
ατμόσφαιρα. Πολύ καλός μαντιναδολόγος είναι αυτός που γνωρίζει
πολλές μαντινάδες , ανασύρει από την μνήμη του και λέει την πιο
κατάλληλη για κάθε περίσταση.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Μαντινάδες Αγάπης :
Αγάπησα τονε θεέ μα ούτε που τον νοιάζει
άλλη γυναίκα έχει δα και τον σφυχταγκαλιάζει
Πόσο πολύ σε σκέφτομαι, ενα μυαλό δεν βάνει
τι μέρα είναι... τι βραδυά, το ίδιο που μου κάνει.
Βρέχει ακόμη στην καρδιά μα όνειρο θα κάνω
να σε 'χω εσένα αγκαλιά ...τίποτα παραπάνω
11. Οπου σταθώ κι όπου βρεθώ μυρίζω τ'άρωμα σου
κι'ευελπιστώ κάθε στιγμή να μπω στην αγκαλιά σου.
Μαντινάδες Ερωτικές:
Την μέρα που σ'αντάμωσα ορκίστηκα ψυχή μου,
πως όσο ζω θα σ'αγαπώ πιότερο απ'την ζωή μου
Τη νύχτα που σε γνώρισα συνωμοτήσαν τ'αστρα
και μου την πήραν την καρδιά την έκλεισαν σε κάστρα
Θα'θελα να'μουνα χαρτί και εσύ να ήσουν πένα
να στάζεις το μελάνι σου και να γινόμαστε ένα!
Θα ξεριζώσω την καρδιά να πάψει να πονάει,
γιατί μακριά σου σαν βρεθεί σαν τρελαμένη κάνει!
Μετρώ τες και ξαναμετρώ, τσι χάρες που 'χει η πλάση,
μα ουτ' η πλάση δε μπορεί, τσι χάρες σου να φτάσει.
Μαντινάδες Χωρισμού:
Όντε θα σπάσει το γυαλί λένε πως δεν κολλάει
μα άνε κολλήσει μια φορά εύκολα ξανασπάει
Θώριε που εκατάντησα για σένα να μιλάω
κι εδά απου με άφησες δεν ξέρω που να πάω
Η πρώτη λέξη που θα λές δεν θα'ναι ο χωρισμός μας
μα θα'ναι η αντιμετώπιση -η- του προβλήματος μας
Δεν εμποδίζω χωρισμο σαν θες εσυ να γινει
συνηθισα ο,τι αγαπω να φευγει, να μ'αφηνει
Γυρνας και λες πως φταιω εγω που σ'εχω εγκαταλειψει
για κατσε ομως να τους πεις τι εχω εγω τραβηξει
o
Μαντινάδες Πόνου:
Τη μέρα που γεννήθηκα εγώ δεν τη γιορτάζω
του πόνου μου και των καημών αρχή την ονομάζω
Οσα σου είπα σ' αγαπώ φως μου να σε φυλάνε,
από του πόνου το σεβντά μακριά να σε κρατάνε.
12. Σα πυρετός κυκλοφορείς σ' όλες μου τσ' αρτηρίες
και δεν εκάτεχα και γω του πόνου μου τσ' αιτίες.
Πεψε μου δακρυα χαρας και ολο του πονου βγανω
και ασε μου την επιλογη μοιρα μου τι θα κανω
Στις μέρες μας οι μαντινάδες είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς στους
Κρητικούς και όχι μόνο λόγω της φαινομενικής του να γράψει κανείς
μία μαντινάδα υπάρχουν πολλοί που αρέσκονται στο να βγάζουν και
να διαδίδουν τις δικές τους. Πολύ λίγες όμως διαθέτουν τις ποιητικές
αρετές όπως αναφέρει και ο σημαντικότερος κρητικός ποιητής του
περασμένου αιώνα Κωστής Φραγκούλης-Αίτιος.
Οι μαντινάδες οι καλές θέλουνε για να βγούνε
μάτια να κλαίνε και καρδιές για αγάπη να πονούνε.
Τα ταμπαχανιωτικα
Είναι αστικά νταλκαδιαρικα τραγούδια της Κρήτης στα
οποία συνδυάζονται αρμονικά η κρητική λαϊκή μουσική με
τη μικρασιάτικη και τη ρεμπέτικη. Αποδίδονται με
μπουγλαρι ή λαούτο. Ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή την περίοδο του
Μεσοπολέμου στα Χανιά, το Ρέθυμνο, και το Ηράκλειο. Τα
παλαιοτέρα ταμπαχανιωτικα εντοπίζονται στα Χανιά. Η ετυμολογία
του όρου ταμπαχανιωτικα συνδέεται με τους ταμπάκηδες δηλαδή
τους βυρσοδέψες και τα ταμπαχανα.
Τα μοιρολόγια
Είναι τα λυπητερά τραγούδια που αναφέρονται στο θάνατο.
Άλλοτε απευθύνονται στο εκλιπόν συγγενικό πρόσωπο (μάνα,
πατέρα, αδερφό-ή, σύζυγο, γιο, κόρη) κι άλλοτε στον ίδιο το Χάρο
ή το Νάδη. Χωρίζονται σε δυο γενικές κατηγορίες. Στα γνωστά,
κοινά μοιρολόγια και στα πρωτότυπα ή αυθόρμητα δημιουργήματα
της στιγμής. Τα πρώτα συναντά κανείς σε διάφορες συλλογές
παραδοσιακών τραγουδιών της Κρήτης. Τα αυθόρμητα μοιρολόγια
δεν υπάρχουν γενικά στις συλλογές, καθώς ή περισυλλογή τέτοιων
τραγουδιών ήταν σχεδόν αδύνατη, γιατί ήταν απαγορευμένο σε
άσχετους να βρίσκονται σε χώρο όπου οι συγγενείς έκλαιγαν το
νεκρό τους. Συνέβη όμως κάποιος να διατηρήσει στη μνήμη του,
ολόκληρο ή αποσπασματικά, ένα γνήσιο αυθόρμητο μοιρολόι που
ειπώθηκε σε ένα συγκεκριμένο νεκρό. Με αυτόν τον τρόπο
13. διασώθηκαν ελάχιστα δείγματα από πρωτότυπα μοιρολόγια. Λίγα
δείγματα αυτού του είδους δημοσιεύθηκαν από το Νίκο Αγγελή τη
δεκαετία του 60’. Τα μοιρολόγια συγκροτούνται από
δεκαπεντασύλλαβους, άλλοτε ομοιοκατάληκτους και άλλοτε
ανομοιοκατάληκτους στίχους, ενώ ένας άλλος, ακόμα, τύπος
μοιρολογιού είναι τα ενδεκασύλλαβα ή δωδεκασύλλαβα με
ομοιοκατάληκτο στίχο.
ΡΙΖΙΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ
1. Το ριζιτικο τραγουδι εκφραζει τον χαρακτηρα και την διαθεση
του κάθε Κρητικου. Σκοπος του κάθε Κρητικου είναι να
διατηρηθει ο σκοπος του ριζιτικου τραγουδιου αλλα και να γινει
γνωστο σε ολη την Κρητη.
2. Το ριζιτικο τραγουδι γεννηθηκε σε μια μικρη περιοχη του
νομου Χανιων στους πρποδες των Λευκων Ορεων. Τα
ριζιτικα τραγουδια αποτελουν ισως μοναδικο φαινομενο
αυτοσυντηρησης, αντοχης και καταστασεως εναντια στη φθορα
και στο ξεθωριασμα που επιφερει ο χρονος. Σε κανενα μερος του
κοσμου δεν διατηρηθηκε η παραδοση με τοσο σεβασμο και
στοργη. Τιποτα δεν αλλαξε στην ουσια του διατηρησε ατοφια
χιλιαδες χρονια τωρα τα ηθη, τα εθιμα, την γλωσσα, το φρονιμο
και την εθνικη του συνειδηση. Τα ριζιτικα τραγουδια δεν είναι
τραγουδια του καιρου με συγχρονα ποιητικα και μουσικα μετρα,
αλλα κοινοι και γενικοτεροι κανονες που αναδεικνύουν ολοκληρη
την ψυχικη οντοτητα της Δωρικης ρατσας. Πολυαριθμες πηγες
παλιες και νεες αναφερονται στη διαπιστωση της δωρικης
παρουσιας που ενωνει τα παλια και τα καινουρια σε μια αιωνια
χαρακτηριστικη εκφραση, ο δωρικος ρυθμος εχει επηρεασει τοσο
που ολοκληρος ο κρητικος πολιτισμος εκφραζεται με τις
14. ρωμαλεες μορφες της δωρικης λεβεντιας μεσα στο βαθυ και
αινιγματικο φοντο ενός παναρχαιου πολιτισμου. Το ριζιτικο
τραγουδι λεγεται πως είναι ο ηχος της βαριας και πολυπαθης
ιστοριας μας.
3. Η ονομασια των τραγουδιων προερχεται από τις ριζες, χωρια που
βρισκονται στους προποδες των Λευκων Ορεων. Σε αυτά τα
χωρια αρχισε να τραγουδιεται το ριζιτικο τραγουδι και η αξια του
εχει διαδωθει σε ολοκληρη την Κρητη.
4. Οσον αφορα τον χαρακτηρα και την τεχνικη του ριζιτικου
τραγουδιου, πολλα στοιχεια μας κανουν να πιστεψουμε ότι το
ριζιτικο τραγουδι διατηρησε το αρχαιο χαρακτηρα του και
κρατησε τη φυσιολογικη του συνοχη στο περασμα των αιωνων.
Τα ριζιτικα τραγουδια από τα αρχαια χρονια μεχρι σημερα εχουν
πολεμικο χαρακτηρα, τραγουδιουνται μονο από αντρες και
δειχνουν τιμη και σεβασμο στους γεροντες. Η παραδοση και το
εθιμο επιβαλλουν να τραγουδιουνται τρεις στροφες από το
ριζιτικο και να ακολουθουν μαντιναδες, ετσι αποφευγεται η
μονοτονια. Τα ριζιτικα πρεπει να είναι ταιριαστα με την
περισταση ειτε είναι γαμος ειτε βαφτιση ειτε οτιδηποτε άλλο. Η
εκτελεση του ριζιτικου τραγουδιου μοιαζει με ιεροτελεστια που
παραμενει αθανατη στο περασμα του χρονου. Οπου κυριαρχει το
ριζιτικο, οι γλεντοκοποι βρισκονται σε τετοια εξαρση που δεν
επιδεχονται καμια άλλη διαταραξη και ομιλια που ξεφευγει από
το κλιμα του κοινου αρχαικου ενθουσιασμου. Πολλες φορες ο
κορυφαιος του χορου, που είναι συνηθως ο πιο καλος
τραγουδιστης πανω στην ενθουσιαστικη του εξαψη που
φουντωνει περισσοτερο από το δυναμωμα των χορων και το
ανεβασμα των φωνων, οδηγει το τραγουδι στους πιο οξυτερους
τονους. Τοτε γινεται κατι που διαφερει από κάθε ειδους μουσικη
συναισθηση και συνιθισμενη διαθεση, ολοι οι γλεντοκοποι το
βαρυ και διατονο τουτο μουσικο σκιρτημα, ανατεντωνονται
αγερωχοι και ορμητικοι μεσα σε μια ανεκφραστη αναταση
λεβεντιας και αρχαικης μανιας. Παλαιοτερα οι γιγαντοσωμοι
βρακοφοροι ξεφαντωνουν πανοπλοι μ’ασημωτα μαχαιρια, που
ηταν για αυτους τιμημενα οπλα.
1. Για να καταλαβουμε την ιστορικη συνεχεια του τραγουδιου
καλυτερα, πρεπει να μελετησουμε τη μουσικη και το χαρακτηρα
της και να δουμε τις αναλογιες και τις συγγενειες της καινουριας
και της παλιας ποιησης, στις εσωτερικες και εξωτερικες ενδειξεις
που παρουσιαζει. Η ιστορικη ερμηνεια της μουσικης του
ριζιτικου θα μας δειξει τον δρομο για να φτασουμε στις
παναρχαιες ριζες τους. Δεν χωραει αμφιβολια ότι το τραγουδι
15. αυτό εκφραζει σε ιστορικη συνεχεια τα συναισθηματα του κάθε
κρητικου.
2. Γενικα η πορει της μουσικης εκφρασης πρεπει να ακολουθησε
περιπου τον εξης δρομο: Στην αρχη δημιουργηθηκε ο
μονοτονος ρυθμος σε μια ακανονιστη και ατομικη μουσικη,
στην συνεχεια το μελος πηρε έναν διθυραμβικο χαρακτηρα,
υστερα κυριαρχησε η διατονη μελωδια που ετεινε σε μια
μουσικη ταση λογικης εκφρασης. Στη μουσικη αυτή τωρα
κυριαρχει η μελωδια και ακολουθει η ποιηση. Η λυρικη ποιηση
συνταιριασε πιο στενα την ποιηση και την μουσικη σε σημειο
που κάθε στοιχειο από αυτά να εχει τις απαιτησεις του
συμφωνα με την προσωπικη διαθεση του δημιουργου. Τα
τραγουδια της δυτικης Κρητης ακοολουθουν την παναρχαια
μουσικη και η ποιηση αρμοζεται σε μελωδια που εχει σοβαρο
και αρκετα προσφορο ,σε ένα διδακτικο περιεχομενο,
χαρακτηρα. Καποιος μπορει να παρατηρησει στις συλλογες των
ριζιτικων τραγουδιων, τα πιο αρχαια από αυτά είναι
συμβουλευτικα, διδακτικα, με διαφορες ιδεες γενικου
περιεχομενου ή και προτρεπτικα όπως αλλωστε τα ηθελε και η
δωρικη νοοτροπια, που εχουν τονιστει στην δωρια και
υποδωρια κλιμακα.
3. Τοσο ο Π. Βλαστος οσο και ο Γ. Χατζιδακης μπορεσαν να
διακρινουν τα παναρχαια απηχηματα, μεσα στο περιεργο αυτό
υφος και την ακατανοητη αρρυθμια που ξεκινουν από τα χρονια
της Μινωικης εποχης. Φαινεται λοιπον πως η αρχαικη κρητικη
μουσικη διαμορφωθηκε με τον καιρο, συμφωνα με τον
χαρακτηρα των λαων που αποτελεσαν τις πρωτες φυλετικες
βασεις του νησιου.
i. Τα παρακατω συμπερασματα προκυπτουν υστερα από
ιστορικη και μουσικη ερευνα του Ν. Καβρουλακη στο βιβλιο
του ΄΄Οι ριζες του ριζιτικου τραγουδιου’’.
2. Η κρητικη μουσικη εκφραζεται με ένα αναμεικτο ΄΄ηθος΄΄ που
κυριαρχει στα τραγουδια και τις κοντυλιες της Ανατολικης
κυριως Κρητης σ’ένα μεταγενεστερο επικαθισμα που διακρινεται
για το μεγαλοπρεπο και πολεμικο, αγεροχο χαρακτηρα του και
περιοριζεται κυριως μονο στα ριζιτικα τραγουδια της Δυτικης
Κρητης.
3. Τα ριζιτικα τραγουδια εχουν καποια επιδραση από την αρχαϊκή
βαση της πρωτης μελωδικης γραμμης και πολεμικο υφος.
4. Τα τραγουδια της Δυτικης Κρητης τηρουν την αρχαια μουσικη
παραδοση και τον διατονικο και μονοδιακο χαρακτηρα τους.
5. Σε πολλες περιπτωσεις τα ριζιτικα τραγουδια κρατησαν την
προσωδιακη ρυθμικη εκφραση διατηρωντα την εκταση του
16. χρονου στα μακρα φωνηεντα κατά το προτυπο περιπου της
Βυζαντινης μουσικης.
6. Το γενικο συμπερασμα είναι πως η σωστη διαγνωση της
μουσικης των ριζιτικων τραγουδιων προσφερει ένα μεγαλο
τεκμηριο για την λαογραφικη σταθμιση των στοιχειων τους και
την ιστορικη αξιολογιση και αναδειξη των παραγνωρισμενων
αυτων θυσαυρων της λαϊκής μας παραδοσης.
a.Τα ριζιτικα τραγουδια αναλογα με τον τροπο της αποδοσης τους και
την τυπικη ταξη που οριζουν οι συνηθειες χωριζονται σε δυο
κατηγοριες: εκεινα της ταβλας και της στρατας.
7. Της ταβλας ονομαζονται ετσι γιατι τραγουδιουνται γυρω
από την ταβλα του γλεντιου το μεγαλο δηλαδη τραπεζι
που στρωνεται πανω σε ταβλες για να μπορεσουν να
καθησουν ολογυρα ολοι οι καλεσμενοι. Οι κανονες
στατραγουδια της ταβλας είναι να μη λεγεται το τραγουδι
ολοκληρο μεχρι τελους αλλα μονο τα τρεια πρωτα δυστιχα για
να μπορεσουν να πουν και οι αλλοι το δικο τους και να υπαρχει
και μια ποικιλια και για αυτόν τον λογο δεν εφτασαν ακέραια
στις μερες μας.
8.Τα ριζιτικα της στρατας, βγηκαν από την μεγαλη αναγκη
της ομαδικης πεζοποριας στα χρονια της σκλαβιαςγια
λόγους ασφάλειας. Οι χωρικοι ενός χωριου σχηματιζαν
καραβανια για να μετακινουνται ασφαλεστερα από την
μια περιοχη στην άλλη ή όταν ηθελαν να κατεβουν στην
πολη ή στους γαμους όταν ο γαμπρος πηγαινε στο χωριο
της νυφης ή το αντιθετο που σε αυτή τη περιπτωση
εκτος από ασφαλεια ειχαν και σκοπο αλλα και επειδηξη
λεβεντιας και δυναμης.
i. Τελος, δεν μπορει να παραλειφθει οτι δεν χωραει αμφιβολια
πως για να υπαρχει και να αναζωντανευει τοσους αιωνες η
οργανικη μορφη και η ουσια των τραγουδιων αυτων, καποια
αθανατη δυναμη τα συγκρατει και τα ανανεωνει στην
ασταματητη πορεια του χρονου. Η δυναμη αυτή δεν είναι άλλη
από την ιδια την ζοωγονα πνοη που εθρεφε χιλιαδες χρονια την
ψυχη και το κορμι ολοκληρου του εθνους στα πλαισια ολων
εκεινων των εκδηλωσεων που αναγκρατουν και ανυψωνουν
την ιστορικη μας ζωη.
Του ανδρειωμενου μην του κλαις παλι και αν αστοχησει
μα αν αστοχησει μια και δυο παλι ανδρειωμενος θα ‘ναι
παντα ειν’ οι πορτες του ανοιχτες κι ταβλες του στρωμενες
17. <<Μανα σαν ερθουν φιλοι μας σαν ερθουν οι εδικοι μας
μην τωνε πεις και αποθανα και τσοι βαροκαρδισεις
Στρωσε τους ταβλα να γευτουν κλινη να κοιμηθουνε
στρωσε και παραπεζουλα να θεσουν τ’αρματα
τους
και το πρωι σα σηκωθουν και σ’αποχαιρετουνε
πες τους το πώς εποθανα>>
Πετε το γι’αντρες πετε το τση ταβλας το τραγουδι,
Γιατι κι η ταβλα θελει το κι η συντρογια αγαπα το
Κι ο νοικοκυρης του σπιτιου χαρα μεγαλη το χει
Να πουν τραγουδι του σκαμνιου την ταβλα να πρεπισουν
ΠΗΓΗ: ΤΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟ
ΤΡΑΓΟΥΔΙ, διπλωματική εργασία ΔέσποιναςΜπούρα, Ολυμπιακό Ωδείο
Αθηνών, 1986-87.
ΚΟΥΡΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΥΡΡΙΧΙΟΣ ΧΟΡΟΣ
Οι Κουρήτες ήταν πέντε αδέλφια : ο Ηρακλης,ο Ιδας,ο
Παιωναιος, ο Ιασιος και ο Επιμίδης. Ο μύθος λέει ότι δεν
γεννήθηκαν αλλά φύτρωσαν από την γη όταν την έβρεξαν τα πρώτα
δάκρυα του μωρού Δια. Η παράδοση μιλαει για τους Κουρήτες ως τους
πρώτους κάτοικους της Κρήτης και δημιούργησαν τον πρώτο πολιτισμό
στο νησί. Οι Κουρήτες σύμφωνα με τους μύθους ήταν υπεύθυνοι για
κάθε είδους ανακάλυψη της εποχής εκείνης και βοηθούσαν στην
οργάνωση της κοινωνικής ζωής στην Κρήτη.
18. Οι Κουρήτες ήταν ημίθεοι, οπλισμένοι με όπλα που η Ρέα τους είχε
δώσει για να προστατεύσουν το νεογέννητο παιδί της ,τον Δια, από τον
Κρόνο ο οποίος έτρωγε τα παιδιά του για να μην του πάρουν την
εξουσία , και τους Τιτάνες που ήθελαν να τον εξοντώσουν.
Λεγεται,μαλιστα ότι οι Κουρήτες χόρευαν χτυπώντας τα δόρατα
τους στις ασπιδες,ώστε ο ήχος να καλύψει το κλάμα του
βρέφους που βρισκόταν στο Ιδαίο Άντρον στην Κρήτη για αυτό
και λέγεται πως διάφοροι παραδοσιακοί χοροί της Κρήτης όπως
ο πεντοζάλης και ο πηδηχτός μαλεβιζιοτης έχουν τις ρίζες τους
στον πυρρίχιο χορό των Κουρητών.Πιο συγκεκριμενα ο
πυρριχιος χορος λεγεται ότι ηταν πολεμικος χορος των αρχαιων
Ελληνων και ο χορος των Κουρητων σε συνδυασμο με τον
δυνατο θορυβο που εκαναν με σκοπο να καλυψουν το κλαμα
ΠΗΓΗ: explorecrete.com/mythology/GR-kourites-daktyloi.html
ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΜΑΧΑΙΡΙ
Το Κρητικό μαχαίρι, αχώριστος σύντροφος κάθε Κρητικού
παλιότερα, το πήραν μαζί τους οι Κρητικοί παντού όπου και αν
πήγαν είτε ως ταξιδιώτες, είτε ως μετανάστες, όταν σε δύσκολες
εποχές ορισμένοι απ' αυτούς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το
όμορφο νησί τους.
Μπορεί να το συναντήσει κανείς εκτός από την Κρήτη και την
υπόλοιπη Ελλάδα στα πέρατα του κόσμου. είτε σε σπίτια
Κρητικών περήφανο οικογενειακό κειμήλιο, είτε σε καταστήματα
μεταχειρισμένων ειδών και παλαιοπωλεία σκονισμένο και χωρίς
ταυτότητα, ανάμεσα σ' ένα σωρό ετερόκλητα αντικείμενα να
περιμένει τον άνθρωπο που θα τ' αναγνωρίσει και θα τ'
αποκτήσει, καταβάλλοντας ως αντίτιμο κάποιο χρηματικό ποσό.
19. «Είμαι μαχαίρι κρητικό, όπλο τιμής και ανδρείας, μα είμαι και
ενθύμιο ειλικρινούς φιλίας»
Καθένα απ' αυτά κρύβει μία μικρή ή μεγάλη ιστορία, μία ιστορία δεμένη με
το νησί της Κρήτης και με την Κρητική παλικαροσύνη.
«Απάνω στο λεπίδι του το κρητικό μαχαίρι γράφει τις ιστορίες τους
απ' που μας λεν οι γέροι».
Η συναισθηματική αλλά και πρακτική πολεμική αξία του Κρητικού
μαχαιριού συνεχίστηκε και στον αιώνα μας, αφού το Κρητικό μαχαίρι υπήρξε
απαραίτητο συμπλήρωμα της πολεμικής εξάρτησης του Κρητικού παλικαριού
στο Μακεδονικό αγώνα, στους Βαλκανικούς πολέμους, στη Μικρασιατική
εκστρατεία, ακόμα και κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου όπου οι
Κρητικοί αντάρτες ήταν οπλισμένοι και με το παραδοσιακό τους Κρητικό
μαχαίρι, σύμβολο της Κρητικής αντρειοσύνης και του πνεύματος αντίστασης
της Κρήτης εναντίον κάθε κατακτητή.
ΚΡΗΤΙΚΙΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ
ΑΝΔΡΙΚΗ ΦΟΡΕΣΙΑ
Η ανδρική παραδοσιακή φορεσιά με τη βράκα, το γελέκι, το
«μεϊτάνι» και τα «στιβάνια» κάνει την εμφάνισή της στις αρχές
του 16ου
αιώνα. Η προέλευση της βράκας απασχόλησε πολλούς.
Η άποψη ότι η βράκα ήταν άγνωστη στην Κρήτη πριν από την
τουρκική κατάκτησή της δεν είναι εξακριβωμένη. Το πιο πιθανό
είναι να παρέλαβαν οι Κρητικοί μια μορφή βράκας από τους πειρατές της
Αλγερίας ή της Τύνιδας, καθώς είχαν έλθει σε κάποια σχέση. Και αυτοί όμως
την είχαν πάρει από τους Καβίλους της ορεινής περιοχής Τζουρτζούρα της
Αλγερίας, και συγκεκριμένα από την φυλή τωνΖουάβα, η οποία αποτελεί
κλάδο της μεγάλης Βερβερικής φυλής, η οποία παραδοσιακά προμήθευε
πολεμιστές στο Αλγέρι και στην Τύνιδα. Αξιοπρόσεκτη είναι η καταπληκτική
ομοιότητα της παραδοσιακής ανδρικής κρητικής φορεσιάς με την
παραδοσιακή φορεσιά των ανδρών της φυλής των Ζουάβα.
Την ανδρική παραδοσιακή γιορτινή ενδυμασία της Κρήτης ράβουν και
κεντούν ειδικοί ραφτάδες, που ονομάζονται «τερζήδες». Το διακοσμητικό
κέντημα γίνεται με βαθυκύανα ή μαύρα μεταξωτά στριφτά κορδονέτα (ποτέ
με χρυσά), που λέγονται «χάρτζα». Τα «χάρτζα φτιάχνονταν και πουλιόνταν
20. από ειδικούς τεχνίτες, τους «καζάζηδες» ή τα έφερναν έμποροι και
«τερζήδες» από την Αίγυπτο.
Η σκολινή ανδρική φορεσιά περιλαμβάνειτα εξής τεμάχια:
βράκα, κάλτσες,γελέκι (κλειστόή ανοιχτό - βλ. φωτ. αριστερά),
«μεϊτάνι»,«καπότο», πουκάμισο, ζώνη, σπαστό φεσάκι,ή
«σαρίκι», ασημομάχαιρο,«καδένα» και «στιβάνια»
Το χαρακτηριστικό στοιχείοτης φορεσιάς είναι η βράκα. ΣτηΔυτικήΚρήτη την
ονομάζουν «κάρτσα», ενώ στην ανατολική «σχιαλβάρι». Επικράτησε, όμως,
σε ολόκληρη την Κρήτη να λέγεται, χρησιμοποιώντας τον πληθυντικό των
όρων, βράκες ή «σαλβάρια» και να εννοείται με αυτό, το σύνολο της
φορεσιάς.
Το παραδοσιακό γιορτινό πουκάμισο του Κρητικού, υφαντό, μεταξωτό ή
βαμβακερό, έχει χρώμα κυρίως άσπρο. Βέβαια, φορέθηκαν πουκάμισα και
σε άλλους χρωματισμούς,όπως φορέθηκαν και πουκάμισα ριγέ ή καρό. Ποτέ,
όμως, δεν φορούσαν οι Κρητικοίμαύρο πουκάμισοστους γάμους, στους
αρραβώνες, στα βαπτίσια, στις χαρές, στις γιορτές καιστα πανηγύρια,γιατίήταν
δείγμα πένθους,«θλιπτικό». Νασημειωθείότι, η σύγχρονησυνήθεια να φορούνοι
Κρητικοί αδιακρίτως μαύρο πουκάμισο επικρατεί εδώ και μερικές μόλις δεκαετίες
Το παραδοσιακό κεφαλοκάλυμματης φορεσιάς είναι το κόκκινοσπαστόφεσάκι
με τη μαύρη φούντα ή το «σαρίκι»με την μορφή της μεγάληςμαντήλας. Μέχριτην
εποχήτου Μεσοπολέμουοι Κρητικοίφορούσανκυρίως το σπαστόκόκκινοφεσάκι με
τη μακριά φούντα, το οποίο,να τονίσουμεότι, δεν έχεικαμιά σχέσημε το κωνοειδές
φέσιτων Τούρκων. Παράλληλαφορούσανκαι το μεγάλομαντήλι,που πρινπάρειτο
τούρκικο όνομα«σαρίκι» λεγόταν«πέτσα». Είδος«πέτσας»φορούσανοι Κρητικοί
από τα τέλη του 15ου
αιώνα. Την τύλιγαν στο κεφάλιτους και άφηναν τις άκρες να
πέφτουνστους ώμους, εμπρόςκαι πίσω. Πιο παλιά την «πέτσα»τύλιγανστο λαιμό,
είχε φαρδύτερες άκρες, που έπεφτανστους ώμους και την έλεγαν«στόλα». Η
«πέτσα»ονομαζότανκαι «τζεβρές», όταν οι Τούρκοικατέλαβαντην Κρήτη.
Το σαρίκι(μαντήλα),παλαιότερα, ήταν ένα μακρόστενομεταξωτόπολύχρωμομαντήλι,
το περίφημο»«λαχουρί»μετο οποίοαρκετοίΚρήτες τύλιγαν το σπαστόκόκκινο
φεσάκιτους. Παραθέτουμεμερικέςφωτογραφίεςτων σημαντικότερωναγωνιστών
των Κρητικών Επαναστάσεων,απόόλη την Κρήτη, οι οποίοιφορούν το σπαστό
φεσάκιμε τη μακριά φούντα. Καιείναι σίγουρο ότι αυτοί δεν θα έβαζαν στο κεφάλι
τους κάτι τούρκικο,κάτι που δεν θα ήταν σύμφωνομε τη μακραίωνηπαράδοσητου
τόπου μας.
21. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι το σύγχρονο πλεχτό μεταξωτό μαύρο
σαρίκι, που θεωρείται στις μέρες μας το παραδοσιακό κεφαλοκάλυμμα του
Κρητικού, με τα πυκνά κρόσσια που μοιάζουν με δάκρυα, έκανε την εμφάνισή
του το δεύτερο τέταρτο του 20ου
αιώνα στην κεντρική Κρήτη. Λέγεται πως
έχει πολλά κρόσσια για να δείξει τα πολλά χρόνια της Τουρκοκρατίας στην
Κρήτη και συμβολίζουν, με το σχήμα τους, τη θλίψη και το θρήνο που
προκάλεσε το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου στα 1866.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της φορεσιάς είναι το ασημομάχαιρο. Στα χρόνια
της Βενετοκρατίας λεγόταν «μπουνιάλο» ή «πουνιάλο». Επί Τουρκοκρατίας
λεγόταν «πασαλής». Το τυπικό μαχαίρι με τη μορφή που διατηρήθηκε μέχρι
σήμερα παρουσιάστηκε στα τέλη του 18ου
αιώνα. Η λαβή ονομάζεται «μανίκα»
και εμφανίζεται σε ποικιλία σχημάτων. Η πιο διαδεδομένη μορφή είναι αυτή
που το τελείωμα της λαβής έχει σχήμα ουράς ψαριού ή αλλιώς σχήμα V. Τα
μαχαίρια με τις σκουρόχρωμες κεράτινες λαβές ονομάζονται «μαυρομάνικα».
Το «μαυρομάνικο» μαχαίρι παλαιότερα λεγόταν και «σκουρομαχαίρα».
Η θήκη του μαχαιριού στην επίσημη φορεσιά ονομάζεται «φουκάρι». Είναι
ασημένια καλαμιστή, δηλαδή σκαλισμένη με το καλέμι. Το ασημένιο
φουκάρι είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό και παρουσιάζει μεγάλη αισθητική αξία
με πλουσιότατη διακόσμηση. Αποτελεί το βασικό ανδρικό κόσμημα και
δηλώνει την κοινωνική θέση και την οικονομική κατάσταση του Κρητικού
που το φοράει. Χαρακτηρίζει τους «καλόσειρους», δηλαδή τα ξεχωριστά
πρόσωπα. Τα ασημένια μαχαίρια αποτελούσαν ιερό και αναπόσπαστο μέρος
του οπλισμού και της εξάρτησης των πολεμιστών. Μεγάλη ήταν και η
συμβολική αξία του μαχαιριού στην κοινωνική ζωή των
Κρητικών. https://www.youtube.com/watch?v=e6lNBzKHEmY
ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΦΟΡΕΣΙΑ
Παρ΄ ότι από το 1204 η Κρήτη ενετοκρατείται, η Κρητικιά αρχόντισσα
διατηρεί το βυζαντινό φόρεμα για δυόμισι αιώνες μετά, έως τη πτώση της
Κωνσταντινούπολης (1453), και μάλιστα ένα φόρεμα παλαιό, όπως αυτό του
10ου αιώνα. Από την κατάλυση, όμως, της βυζαντινής αυτοκρατορίας και
έπειτα, η κρητική γυναικεία φορεσιά αλλάζει, καθώς εξελίσσεται σύμφωνα με
τις βενετσιάνικες επιδράσεις. Οι Κρητικές ντύνονται, λοιπόν, ποικιλόμορφα
και δεν τηρούν συγκεκριμένη μόδα και έτσι βλέπουμε στην Κρήτη, την ίδια
περίοδο, να φοριούνται ποικίλα ενδύματα.
Η είσοδος της βράκας στην Κρήτη έφερε μια αλλαγή στο φόρεμα της
Κρητικοπούλας, το τελευταίο τέταρτο του 16ου
αιώνα, προς το ανδρικότερο.
Έτσι, οι νέες κοπέλες πήραν από τα ρούχα των ανδρών το «μεϊτάνι», που
τότε το έλεγαν«ζιπόνι». Παράλληλα , αυτήν την εποχή παρουσιάζεται και το
22. αχειρίδωτο (χωρίς μανίκια) περιστήθιο, που ονομάζεται «κορπέτο». Λίγο
μετά, στα τέλη του 16ου
αιώνα, στις ανατολικές επαρχίες εμφανίζεται
η «σαλταμάργκα», μια ευρύχωρη αχειρίδωτη ζακέτα, τελείως ανοιχτή
μπροστά, μακριά , που φθάνει μέχρι τους γοφούς. Όταν αργότερα η
«σαλταμάργκα» έκλεισε πάνω στο στομάχι με πόρπη , που την έκανε να
μοιάζει με ένα μακρύ «κορπέτο», ονομάστηκε «φέρμελη». Να σημειωθεί
ότι, το «ζιπόνι» με τα χρόνια το είπαν και «κοντόχι». Στα Ανώγεια το λένε
και «μπόλκα», ενώ στη κεντρική και ανατολική Κρήτη ονομάζεται
αλλού«μπαχριέ», αλλού «σάκο». Από τη στιγμή που το «ζιπόνι» άρχισε να
κεντιέται με χρυσοκλωστές και να γεμίζει από χρυσά κεντήματα το
είπαν «χρυσοζίπονο».
Αναπόσπαστο στοιχείο της φορεσιάς για την αρραβωνιασμένη κόρη ή
την παντρεμένη γυναίκα της δυτικής και κεντρικής Κρήτης είναι
το «μπασαλάκι» ή «πασαλάκι». Λέγεται και «αργυρομπουνιαλάκι». Είναι
αργυροποίκιλτο μαχαιράκι με ασημένιο «φουκάρι» (θήκη), μικρογραφία του
ανδρικού μαχαιριού. Αποτελεί παραδοσιακό δώρο του μνηστήρα στην
αρραβωνιασμένη, με πολλούς συμβολισμούς, η οποία έκτοτε το φορεί στη
ζώνη της.
Κεφαλοκάλυμμα της Κρητικιάς, σε όλη την Κρήτη, ήταν το μεταξοΰφαντο
μαντήλι. Όταν αυτό ήταν ένας διάφανος χρυσοστόλιστος λευκός πέπλος, με
πάνω του επιρραμένα διάσπαρτα χρυσά νομίσματα, το
έλεγαν«χρυσόπλεκτο». Σε όλη τη δυτική Κρήτη, εκτός από το
μεταξοΰφαντο μαντήλι, φορούσαν και ένα κόκκινο φεσάκι με μικρή φούντα
σκεπασμένο με μαύρο τούλι, που το έλεγαν «παπάζι». Κατά το δεύτερο
τέταρτο του 19ου
αιώνα στις δυτικές επαρχίες έκανε την εμφάνισή του και
το «βελιό», που το έλεγαν και «φακιόλι» ή «φατσόλι». Είναι μια βελούδινη
μικρή σκούφια σε βυσσινί χρώμα με μαύρη δαντέλα στις παρυφές. Το
«βελιό» ήταν δείγμα οικονομικής άνεσης του γαμπρού, ο οποίος το
πρόσφερε στη νύφη μαζί με άλλα γαμήλια δώρα. Στην ανατολική Κρήτη στο
κεφάλι φοριέται η «σάλπα», που είναι ένα μακρόστενο λευκό βαμβακερό
μαντήλι. Θυμίζει την «πέτσα» των ανδρών. Στην Κριτσά η «σάλπα»
23. ονομάζεται «βέλο», λεγόταν, όμως, και «φατσολέτο» ή «φατσόλι», το οποίο
δεν πρέπει να συγχέεται με το «φατσόλι» της δυτικής Κρήτης.
ΠΗΓΗ:TSOUCHLARAKIS.COM
24. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
Σε σύνολο 7 τμημάτων από το 2ο ΕΠΑΛ Ηρακλείου πραγματοποιήσαμε ερευνητική εργασία με έτοιμο ερωτηματολόγιο πάνω στο θέμα: «Ιστορία
Κρητικής μουσικής, χοροί και τραγούδια της Κρήτης στο πέρασμα του χρόνου».Το ερωτηματολόγιο δόθηκε σε σύνολο περίπου 109 μαθητών και τα
αποτελέσματα είναι τα ακόλουθα:
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ-ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Ποιός είναι ο αγαπημένος σας Κρητικός καλλιτέχνης? Πηγαίνετε σε συναυλίες των καλλιτεχνών που σας αρέσουν? Ξέρετε να παίζετε μουσικά
όργανα? Αν ναι, ποιά? Πόσες ώρες ακούτε μουσική? Σε ποιές καταστάσεις της καθημερινής σας ζωής ακούτε μουσική? Για ποιούς λόγους ακούτε
μουσική? Τι συναισθήματα παράγονται με την μουσική που ακούτε? Από ποιούς παράγοντες επηρεάστηκε η επιθυμία σας να ακολουθείτε την
κρητική μουσική? Ποιά είναι η γνώμη σας για την εξέλιξη της κρητικής μουσικής? Τι πιστεύετε ότι θα μπορούσε να αλλάξει στην Κρητική μουσική?
Τι θα θέλατε να πείτε στους ερχόμενους κρητικούς καλλιτέχνες?
Για την 1η ερώτηση με θέμα αν ακούτε κρητική μουσική 86 μαθητές απάντησαν “ΝΑΙ” και 23 μαθητές απάντησαν “ΟΧΙ”.
Για την 2η ερώτηση πολλαπλής επιλογής με θέμα “ποιο είδος μουσικής ακούτε” 8 μαθητές απάντησαν α.metal-rock, 9 μαθητές απάντησαν β.λαϊκή
μουσική, 21 μαθητές απάντησαν γ.έντεχνο, 20 μαθητές απάντησαν δ.hip-hop και 72 μαθητές απάντησαν ε.κρητική μουσική.
Για την 3η ερώτηση πολλαπλής επιλογής με θέμα “τι νιώθετε όταν ακούτε κρητικά” 29 μαθητές απάντησαν α.ευχαρίστηση, 50 μαθητές απάντησαν
β.κέφι, 26 μαθητές απάντησαν γ.υπερηφάνεια και 14 μαθητές απάντησαν δ.πάθος.
Για την 4η ερώτηση πολλαπλής επιλογής με θέμα “πως προέκυψε η επιθυμία σας να ακούτε κρητική μουσική” 29 μαθητές απάντησαν
α.οικογενειακό περιβάλλον, 19 μαθητές απάντησαν β.κοινωνικό περιβάλλον και 45 μαθητές απάντησαν γ.δραστηριότητες-παρέες.
Για την 5η ερώτηση με θέμα “ποιος είναι ο αγαπημένος σας κρητικός καλλιτέχνης” 33 μαθητές απάντησαν τον Κουνάλη, 9 μαθητές απάντησαν τον
Σταυρακάκη Βασίλη, 8 μαθητές απάντησαν τον Σκουλά Μύρο, 7 μαθητές απάντησαν τον Αεράκη, 6 μαθητές απάντησαν Νίκο Στρατάκη, 6 μαθητές
απάντησαν τον Γιώργο Στρατάκη, 3 μαθητές απάντησαν τον Καλλέργη, 3 μαθητές απάντησαν τον Δραμουντάνη, 3 μαθητές απάντησαν τον
Φασουλά, 2 μαθητές απάντησαν τον Νίκο Ξυλούρη, 2 μαθητές απάντησαν τον Βρέτζο, 1 μαθητής απάντησε τον Βεϊδάκη, 1 μαθητής απάντησε τον
Αλεξάκη, 1 μαθητής απάντησε τον Τζουγανάκη, 1 μαθητής απάντησε τον Θανάση Μαυρόκωστα και 1 μαθητής απάντησε το Ψαρογιώργη.
Για την 6η ερώτηση με θέμα “ποιο είναι το αγαπημένο σας κρητικό τραγούδι” 14 μαθητές απάντησαν «το χρυσό φτερό», 3 μαθητές απάντησαν «ο
ακροβάτης», 3 μαθητές απάντησαν «όφου το γιασεμί μου», 3 μαθητές απάντησαν «το μανταρίνι», 3 μαθητές απάντησαν «μόνο εκείνος π’αγαπά»,
3 μαθητές απάντησαν «τα χρόνια που δεν σε ‘ξερα», 2 μαθητές απάντησαν «πετροπέρδικα», 2 μαθητές απάντησαν «κοντυλιές», 2 μαθητές
απάντησαν «άραγες μ’ονειρεύεσαι», 1 μαθητής απάντησε «τα άρματα», 1 μαθητής απάντησε «τσ’αγάπης και του έρωτα», 1 μαθητής απάντησε «τα
λόγια του βοσκού», 1 μαθητής απάντησε «βάλε σταυρό στο μπέτη σου», 1 μαθητής απάντησε «οι πλάτανοι», 1 μαθητής απάντησε «επήραν πάλι το
Μαριώ», 1 μαθητής απάντησε «πάρε με νύχτα», 1 μαθητής απάντησε « η άνοιξη»,1 μαθητής απάντησε «με του Βάσαρμου το νερό», 1 μαθητής
απάντησε «στην ευχή στο καλό», 1 μαθητής απάντησε «καλά είναι όλα»,1 μαθητής απάντησε «το αϊδόνι», 1 μαθητής απάντησε «μικρή μου
λεμονιά», 1 μαθητής απάντησε «μαύρα ρούχα», 1 μαθητής απάντησε «μόνος εκείνος», 1 μαθητής απάντησε «αγαπημένη», 1 μαθητής απάντησε
«εμέθυσα χωρίς να πιω» και 1 μαθητής απάντησαν «όνειρο εκατό χρόνων».
Για την 7η ερώτηση με θέμα αν ξέρετε να παίζεται μουσικά όργανα 34 μαθητές απάντησαν “ΝΑΙ” και 62 μαθητές απάντησαν “ΟΧΙ”.
Για την 8η ερώτηση πολλαπλής επιλογής με θέμα “ποια από τα παρακάτω” 23 μαθητές απάντησαν α.μαντολίνο, 9 μαθητές απάντησαν β.λύρα, 9
μαθητές απάντησαν γ.ασκομαντούρα, 7 μαθητές απάντησαν δ.λαούτο, 3 μαθητές απάντησαν ε.βιολί, 2 μαθητές απάντησαν στ.κιθάρα και 1
μαθητής απάντησε ζ.πιάνο.
Για την 9η ερώτηση με θέμα αν πηγαίνετε σε συναυλίες των καλλιτεχνών σας 78 μαθητές απάντησαν “ΝΑΙ” και 24 μαθητές
απάντησαν “ΟΧΙ”.
Για την 10η ερώτηση με θέμα “τι θα θέλατε να αλλάξουν στον τρόπο που εργάζονται” 103 μαθητές απάντησαν «τίποτα», 1 μαθητής
απάντησε «να ανεβαίνουν πιο νωρίς το πάλκο», 1 μαθητής απάντησε «να μην παίζουν συνέχεια τα ίδια τραγούδια», 1 μαθητής
απάντησε «να μην παίρνουν λεφτά» και 1 μαθητής απάντησε «τα πάντα».
Για την 11η ερώτηση πολλαπλής επιλογής με θέμα “ποιος είναι ο αγαπημένος σας κρητικός χορός” 21 μαθητές απάντησαν
α.πεντοζάλης, 12 μαθητές απάντησαν β.σιγανός, 35 μαθητές απάντησαν γ.χανιώτης, 29 μαθητές απάντησαν δ.μαλεβιζιώτης, 9
μαθητές απάντησαν ε.σούστα, 2 μαθητές απάντησαν στ.λαζώτης, 6 μαθητές απάντησαν ζ.ανωγειανός πηδηχτός και 1 μαθητής
απάντησε η.λιβαδιώτικος.
Για την 12η ερώτηση με θέμα “γράψτε την αγαπημένη σας μαντινάδα” 36 μαθητές έγραψαν ρομαντικές, 5 μαθητές έγραψαν
αστείες,2 μαθητές έγραψαν πατριωτικές,2 μαθητές έγραψαν πίστης, 1 μαθητής έγραψε για την υπερηφάνεια και 1 μαθητής έγραψε
για την ζωή.
Το ερωτηματολόγιο φτιάχτηκε από την 4η ομάδα (Βασιλάκη Γιωργία, Βασιλάκη Ιωάννα, Αθανασοπούλου Κωνσταντίνα, Δαγκωνάκη
Αντωνία, Καραμίκη Αγάπη και Μιχαλιού Ευτυχία).
25. ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Η Λύρα
Συναντάται σε τρεις τύπους, δηλαδή το λυράκι, την κοινή λύρα και τη βροντόλυρα. Έχουν
τρεις χορδές, σήμερα μεταλλικές, παλιότερα εντέρινες, Διαφέρουν μόνο ως προς το μέγεθος, τον ήχο που παράγουν και
τη χρήση. Η βιολόλυρα είναι ένας άλλος τύπος λύρας, που δημιουργείται γύρω στο 1925, με εμφανείς επιδράσεις από
το βιολί. https://www.youtube.com/watch?v=hmS03CS8ijU
https://www.youtube.com/watch?v=bBP_crFXNOs
Πρόκειται για το γνωστό δυτικό βιολί, του οποίου η χρήση ως λαϊκού οργάνου στον ευρύτερο ελληνικό χώρο είναι γνωστή
από πολύ παλιά. Στην Κρήτη παίζεται, παράλληλα με τη λύρα, κυρίως στις δυτικές και στις ανατολικές επαρχιες.
Το λαούτο
https://www.youtube.com/watch?v=rX6C34hKWIE
Συνοδεύει ρυθμικά και αρμονικά τη λύρα ή το βιολί, άλλοτε παίζοντας τους βασικούς φθόγγους της
μελωδίας, άλλοτε προσφέροντας ένα απλό ή διπλό ισοκράτημα και άλλοτε παίρνοντας, για σύντομο διάστημα, τη
μελωδία προκειμένου να ξεκουραστεί ο λυράρης ή ο βιολιστής. Πολλές φορές το λαούτο χρησιμοποιείται και ως
σολιστικό όργανο.
Το μαντολίνο και η κιθάρα
https://www.youtube.com/watch?v=zcRewfWAdTI&index=4&list=RDXw1G1RsLa1g
https://www.youtube.com/watch?v=BiBLTaOHFFw
Είναι τα γνωστά όργανα, από τα οποία το πρώτο χρησιμοποιείται στην
26. Κρήτη ως όργανο μελωδίας ή και συνοδεία της λύρας και του βιολιού, ενώ το δεύτερο χρησιμοποιείται ως καθαρά
συνοδευτικό όργανο.
Το μπουλγαρί
https://www.youtube.com/watch?v=CxkpL9TCQWg
Ανήκει στην οικογένεια των ταμπουράδων. Η χρήση του σήμερα είναι πολύ
περιορισμένη στην Κρήτη. Παλιότερα όμως ήταν πολύ διαδεμένο ως όργανο μελωδίας ή ακόμη και συνοδείας της
λύρας.
Το θιαμπόλι ή φθιαμπόλι, φτιαμπόλι, φιαμπόλι, παμπιόλι, μπαμπιόλι, χαμπιόλι, σφυροχάμπιολο,
σφυροχάμπουλο, πειροχάμπιολο, και γλωσσοχάμπιολο.
Είναι ένα είδος καλαμένιου ή ξύλινου φλάουτου με λοξοκομμένο το μέρος όπου φυσάει ο παίκτης και κλεισμένο με
τον "πείρο ή σούρο", ένα είδος τάπας με λεπτή σχισμή για να περνά ο αέρας. Πάνω στον κύλινδρο και εκεί που
τελειώνει ο πείρος ανοίγεται μια τετράγωνη συνήθως τρύπα και στη συνέχεια πιο κάτω έξι τρύπες μπροστά και μία
πίσω που χρησιμεύουν για τη μελωδία. Το θιαμπόλι, κατεξοχήν ποιμενικό όργανο, παίζεται συνήθως μόνο του.
Πολλές φορές όμως, όταν ο παίκτης είναι επιδέξιος, μπορεί να παίξει μαζί με τη λύρα.
Η μαντούρα
Είδος
κλαρινέτου με μονό επικρουστικό γλωσσίδι στο πάνω άκρο της που είναι
κλειστό από τον κόμπο του καλαμιού. Έχει 4 - 6 τρύπες και φτιάχνεται σε
διάφορα μεγέθη. Παραλλαγή της μαντούρας είναι η διπλομαντούρα ή
τζομπραγιά μαντούρα, που στην πραγματικότητα είναι δύο μαντούρες ίδιες
οξύτητας δεμένες και παιζόμενες.
https://www.youtube.com/watch?v=jFjPEbyb6dM
Η ασκομαντούρα
https://www.youtube.com/watch?v=O0FimIMoqRs
27. Αποτελείται από δερμάτινο ασκί που χρησιμεύει ως αποθήκη αέρος, το ξύλινο
ή καλαμένιο ή κοκαλένιο επιστόμιο με βαλβίδα, μέσα από το οποίο φυσά ο
οργανοπαίκτης τον αέρα, και τη συσκευή παραγωγής του ήχου, η οποία
περιλαμβάνει μια αυλακωτή σκάφη που καταλήγει σε χοάνη και δύο αυλούς,
τύπου κλαρινέτου με μονό επικρουστικό γλωσσίδι και 5 συνήθως τρύπες. Το
όργανο αυτό, πολύ διαδεδομένο παλιότερα στην Κρήτη, τείνει δυστυχώς
σήμερα να εκλείψει.
Το νταουλάκι
https://www.youtube.com/watch?v=ANWld7Ut9g4
Πρόκειται για ένα μικρό νταούλι που παίζεται με δύο ραβδάκια, τα
νταουλόξυλα, και συνοδεύει ρυθμικά τη λύρα ή το βιολί . Παλιότερα ήταν
ευρύτατα γνωστό, ιδίως στην ανατολική Κρήτη.
ΠΗΓΗ: tsouchlarakis.com
28. ΚΡΗΤΙΚΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ
Γεννήθηκε το 1936, στο ορεινό
χωριό Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνου της Κρήτης από οικογένεια με μουσική
παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Στα πέντε του χρόνια, όταν οι Γερμανοί έκαψαν
το χωριό του, ξεριζώθηκε από τον τόπο του μαζί με τους υπόλοιπους κατοίκους, οι
οποίοι μεταφέρθηκαν σε χωριό της επαρχίας Μυλοποτάμου όπου παρέμειναν μέχρι
και την απελευθέρωση της Κρήτης. Αδέλφια του είναι οι επίσης γνωστοί μουσικοί της
κρητικής μουσικής ο Αντώνης Ξυλούρης (Ψαραντώνης) και ο Γιάννης
Ξυλούρης (Ψαρογιάννης).
Σε νεαρή ακόμα ηλικία, με τη βοήθεια του δασκάλου του, κατάφερε να πείσει τον
πατέρα του να του αγοράσει την πρώτη του λύρα και πολύ γρήγορα άρχισε να παίζει
σε γάμους και πανηγύρια. Στα 17 του αποφάσισε να μετακομίσει στο Ηράκλειο και
έπιασε δουλειά στο νυχτερινό κέντρο "Κάστρο". Τα πράγματα όμως δεν ήταν όπως
τα περίμενε γιατί βρέθηκε αντιμέτωπος με τη "μόδα" της Ευρωπαϊκής μουσικής, κάτι
τελείως ξένο για αυτόν. Τα έσοδά του μόλις και μετά βίας έφταναν να τον
συντηρήσουν και πέρασε δύσκολες εποχές
Γνώρισε την Ουρανία Μελαμπιανάκη, στις 21 Μαΐου του 1958 παντρεύτηκαν και τον
ίδιο Σεπτέμβρη μετακόμισαν στο Ηράκλειο Κρήτης.
Σιγά σιγά οι Κρητικοί άρχισαν να τον στηρίζουν και να οργανώνουν γλέντια για να τον
ακούν να παίζει. Έτσι άρχισε να γίνεται γνωστός και το Νοέμβριο του 1958
ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο με τίτλο "Μια μαυροφόρα που περνά". Ο δίσκος
αγαπήθηκε από το κοινό κι έτσι ο Νίκος ηχογράφησε κι άλλα τραγούδια σε δίσκους
των 45 στροφών. Το 1960 γεννήθηκε ο γιος του Γιώργος (ο οποίος σκοτώθηκε σε
αυτοκινητικό το 2015)[2]
και το 1966 η κόρη του Ρηνιώ. Την χρονιά της γέννησης της
κόρης του κέρδισε και το πρώτο βραβείο σε ένα φεστιβάλ μουσικής στο Σαν-Ρέμο
παίζοντας με τη λύρα του ένα συρτάκι. Την επόμενη χρονιά άνοιξε στο Ηράκλειο το
μουσικό κέντρο "Ερωτόκριτος" και πλέον δεν ανησυχεί για την επιβίωση του.
Το 1969 ηχογράφησε με μεγάλη επιτυχία το δίσκο "Ανυφαντού" και λίγους μήνες
αργότερα εμφανίστηκε και πάλι σε Αθηναϊκό μουσικό κέντρο. Οι καταστάσεις όμως
πλέον είχαν ωριμάσει και ο κόσμος τον υποστήριζε περισσότερο. Έτσι μετακόμισε
και πάλι στην Αθήνα. Γνώρισε τον ποιητή και σκηνοθέτη Ερρίκο Θαλασσινό ο οποίος
αποφάσισε να τον συστήσει στο Γιάννη Μαρκόπουλο και έτσι ξεκίνησε μια λαμπρή
συνεργασία με το δίσκο "Χρονικό" και τα "Ριζίτικα". Παράλληλα γνωρίστηκε με τον
διευθυντή της δισκογραφικής εταιρίας COLUMBIA και έγιναν κουμπάροι.
Για το ποιος «ανακάλυψε» το Νίκο Ξυλούρη, τα λεγόμενα της συζύγου του κ.
Ουρανίας Ξυλούρη – όπως δημοσιεύτηκαν σε σχετικά αφιερώματα των
29. περιοδικών«Δίφωνο» και «Μονογραφίες» – διαφέρουν από την ιστορία που
συνήθως επικρατεί σε αρκετές βιογραφίες του Νίκου Ξυλούρη: ότι δηλαδή τον
ανακάλυψε ο Ερρίκος Θαλασσινός και τον ανέδειξε ο Γιάννης Μαρκόπουλος. Η
ανάδειξη του Ξυλούρη οφείλεται στο τραγούδι του «Ανυφαντού» και το πρόσωπο
που τον ανακάλυψε και τον ανέδειξε ήταν ο διευθυντής της δισκογραφικής εταιρείας
«Κολούμπια» Τάκης Λαμπρόπουλος, ο οποίος τον ηχογράφησε σε ένα γαμήλιο
γλέντι στα Ανώγεια κι έστειλε την κασέτα στον συνθέτη Σταύρο Ξαρχάκο ο οποίος
ήταν τότε στο Παρίσι, προκειμένου να ακούσει τη φωνή του Ανωγειανού Λυράρη. Οι
εφημερίδες της εποχής έγραψαν ότι ο Λαμπρόπουλος πήγε στην Κρήτη όπου
ανακάλυψε μια σπουδαία και σημαντική φωνή. Από εκεί πληροφορήθηκε ο Γιάννης
Μαρκόπουλος για το Νίκο Ξυλούρη και του πρότεινε τα τραγούδια του
«Χρονικού». [3]
Προηγουμένως ο Μαρκόπουλος είχε δοκιμάσει τις φωνές του
Γρηγόρη Μπιθικώτση και της Μαρίας Φαρανούρη που όπως φαίνεται δεν τον
ικανοποίησαν, μέχρι που γνώρισε τον Ξυλούρη και του εμπιστεύτηκε μερικά από τα
τραγούδια του "Χρονικού".
Το 1971 ξεκίνησε κοινές εμφανίσεις με το Γιάννη Μαρκόπουλο στη μπουάτ "Λήδρα"
και η φωνή του έγινε σύμβολο της αντίστασης. Εκείνα τα χρόνια συνεργάστηκε στενά
με τον Θρακιώτη τραγουδοποιό Θανάση Γκαϊφύλλια στις μπουάτ της Πλάκας και σε
συναυλίες σε όλη την Ελλάδα.
Το καλοκαίρι του 1973 τραγούδησε στο θεατρικό έργο «Το μεγάλο μας τσίρκο» με
πρωταγωνιστές τον Κώστα Καζάκο και τη Τζένη Καρέζη στο θέατρο "Αθήναιον
Στην ακμή της καριέρας του, ο Νίκος Ξυλούρης αντιλήφθηκε ότι έχει καρκίνο και πιο
συγκεκριμένα όγκο στους πνεύμονες με μετάσταση στον εγκέφαλο. Μετά από
μεγάλο αγώνα, πολλαπλές εγχειρήσεις και αρκετή ταλαιπωρία έχασε τη μάχη στο
Αντικαρκινικό Πειραιώς στις 8 Φεβρουαρίου 1980, σε ηλικία μόλις 43 χρονών. Με τη
φωνή και το ήθος του σημάδεψε τα χρόνια της χούντας, την αντίσταση σε αυτήν,
αλλά και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης. Όπως ο ίδιος έλεγε μετά τη
μεταπολίτευση, αναφερόμενος στους ανθρώπους της μουσικής βιομηχανίας "εγώ
τους ίδιους ανθρώπους έβλεπα να κανονίζουν επί χούντας, τους ίδιους βλέπω και
τώρα".[4]
Είναι ενταφιασμένος στο πρώτο νεκροταφείο Αθηνών
ΧΑΡΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
Ο Γιάννης Χαρούλης (Λασίθι Κρήτης, 13 Ιανουαρίου 1981) είναι Έλληνας μουσικός
και ερμηνευτής που ασχολείται με την έντεχνη, την ροκ και την Κρητική
παραδοσιακή μουσική.
Έχει ηχογραφήσει τρεις προσωπικούς δίσκους, ένας εκ των οποίον έγινε χρυσός και
έναν ζωντανό δίσκο, ο οποίος ανέβηκε στο νούμερο 1 των Ελληνικών μουσικών
chart.
Έχει συνεργαστεί με πολλούς μουσικοσυνθέτες και τραγουδιστές είτε δισκογραφικά
είτε σε μουσικές σκηνές και συναυλίες: Θανάση Παπακωνσταντίνου, Σταύρο
Ξαρχάκο, Μάνο Ελευθερίου, Νίκο Μαμαγκάκη, Χρήστο Τσιαμούλη,Χρήστο
ΘηβαίοΧρήστο Θηβαίοει μαντολίνο. Λίγο αργότερα απέκτησε το πρώτο
30. του λαούτο και ξεκίνησε τη μελέτη της Κρητικής παραδοσιακής μουσικής. Από την
ηλικία των 15 ετών ξεκίνησε να εργάζεται ως οργανοπαίκτης σε τοπικά πανηγύρια.
Στην Αθήνα εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 2002, ως προσκεκλημένος του Χρήστου
Θηβαίου σε μια συναυλία αφιέρωμα στον Νίκο Ξυλούρη, στο Θέατρο του
Λυκαβηττού. Η συναυλία ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε με τον τίτλο«Σαν έρθουν
μάνα οι φίλοι μου» (2003).[1]
Το 2003 κυκλοφόρησε ο πρώτος προσωπικός δίσκος του Γιάννη Χαρούλη με
τίτλο «Γύρω μου και εντός» με συνθέτη τον Μιχάλη Νικολούδη και παραγωγό τον
Μιχάλη Κουμπιό. Ο δεύτερος προσωπικός του δίσκος με τίτλο «Χειμωνανθός»,
κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2006 σε παραγωγή του Μάνου Ξυδούς.
Το 2010 ηχογράφησε δύο τραγούδια σε μουσική του Μίνωα Μάτσα τα οποία
συμπεριλήφθησαν στο soundtrack της τηλεοπτικής σειράς «Το Νησί».
Τον Μάιοτου 2012 κυκλοφόρησε το τρίτο του άλμπουμ «Μαγγανείες», σε τραγούδια
του Θανάση Παπακωνσταντίνου, στο οποίο απονεμήθηκε το βραβείο του χρυσού
δίσκου.[2][3]
Το 2013 έδωσε 2 sold out συναυλίες στο Θέατρο του Λυκαβηττού, οι οποίες
ηχογραφήθηκαν και κυκλοφόρησαν σε διπλό άλμπουμ με τον τίτλο «Χίλια καλώς
εσμίξαμε - Live» τον Φεβρουάριο του 2015. O ζωντανός δίσκος ανέβηκε στο νούμερο
1 των Ελληνικών μουσικών chart (IFPI).[4][5]
Ο Γιάννης Χαρούλης έχει τραγουδήσει σαν ειδικός καλεσμένος σε πολλούς δίσκους
άλλων καλλιτεχνών, κάποιοι από τους οποίους είναι οι «Ο γητευτής και το
δρακοδόντι» των Χαΐνηδων, «Έχουν περάσει χρόνοι δέκα...» του Μίλτου
Πασχαλίδη, «Δάκρυ στο γυαλί» της Εστουδιαντίνα, «Δωδεκάορτο» του Χρήστου
Τσιαμούλη,«Τ’ αστέρια θα ‘ναι πάντα μακριά» του Μάνου Ξυδούς, «Στου χρόνου τις
καταπακτές» του Νότη Μαυρουδή και το «Ίσως» του Νίκου Πορτοκάλογλου.
Παράλληλα έχει συμμετάσχει στις συλλογές «Της Κρήτης τα πολύτιμα» και στη
βραβευμένη με Αρίων «Δώδεκα και μία ματιές στα Δωδεκάνησα».[1]
Ο Γιάννης Χαρούλης έχει εμφανιστεί ζωντανά σε μουσικές σκηνές και συναυλίες στην
Αθήνα, την Θεσσαλονίκη, την ελληνική επαρχία και την Κύπρο.
Τον Μάρτιο του2015 αναχώρησε για την πρώτη του Ευρωπαϊκή περιοδεία
σε Βέλγιο, Γερμανία, Ελβετία και Ολλανδία.[6]
Έχει συνεργαστεί με τους καλλιτέχνες: Σταύρο Ξαρχάκο, Μάνο Ελευθερίου, Διονύση
Σαββόπουλο, Νίκο Μαμαγκάκη, Μελίνα Κανά, Νατάσσα Μποφίλιου, Άλκηστις
Πρωτοψάλτη, Θέμη Καραμουρατίδη, Διονύση Τσακνή, Θανάση Παπακωνσταντίνου,
Χρήστο Τσιαμούλη, Χρήστο Θηβαίο, Μίλτο Πασχαλίδη, Μάνο Ξυδούς,
Εστουδιαντίνα, Χαΐνηδες και με πολλούς άλλους
ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΚΟΥΛΑΣ
Βασίλης Σκουλάς (3 Φεβρουαρίου 1946) είναι Έλληνας τραγουδιστής και λυράρης.
Γεννήθηκε στα Ανώγεια Μυλοποτάμου Ρεθύμνου Κρήτης στις 3
Φεβρουαρίου του 1946.[1]
Η οικογένεια του έχει μεγάλη παράδοση στη μουσική και
γενικότερα στις τέχνες. Ο παππούς του, ο Μιχάλης Σκουλάς, ήταν σπουδαίος
31. λυράρης της εποχής του και ο πατέρας του Αλκιβιάδης Σκουλάς ή Γρυλιός γνωστός
λαϊκός ζωγράφος των Ανωγείων.
Άρχισε να μαθαίνει λύρα σε ηλικία 7 ετών και στα 16 του χρόνια, κατάφερε να
καθιερωθεί, ανάμεσα στους πρώτους λυράρηδες και τραγουδιστές της Κρήτης. Έχει
παίξει και τραγουδήσει σε μια μεγάλη σειρά, από επιτυχημένες καλλιτεχνικές,
κοινωνικές και πολιτιστικές εμφανίσεις, στην Αμερική, στον Καναδά,
στην Αυστραλία και στην Γερμανία, όπου υπάρχουν Έλληνες και ιδίως Κρητικοί.
Τον πρώτο του δίσκο ηχογράφησε το 1965,ο οποίος περιείχε κοντυλιές με
τον Θανάση Σταυρακάκη και τον Νίκο Ξυλούρη, ακολούθησε ο πρώτος προσωπικός
δίσκος 33 στροφών το 1969.
Ο Βασίλης Σκουλάς όμως έκανε τη σημαντικότερη δισκογραφική του δουλειά και
άρχισε να συνεργάζεται με έντεχνους Έλληνες συνθέτες από το 1980, με το
δίσκο "Σεργιάνισμα στην Κρήτη". Ακολούθησαν η "Κρητική ανθολογία", "Τα τραγούδια
του σίδερου και του νερού" σε μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, και πολλοί άλλοι.
Την περίοδο 1981-85 είχε πραγματοποιήσει μια σειρά, από εμφανίσεις στην Αθήνα
στο θέατρο Παρκ, στο έργο"Καφενείον η Ελλάς" και στο θίασο του Γιάννη Βόγλη, στη
θεατρική παράσταση του έργου του Νίκου Καζαντζάκη"Καπετάν Μιχάλης", στην
Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Η πορεία του Βασίλη Σκουλά θα αλλάξει όταν το 1995 συμμετείχε σε δύο τραγούδια
στο μουσικό έργο "Αιολία" του Μιχάλη Νικολούδη, ερμηνείες οι οποίες τον έκαναν να
στραφεί και στο έντεχνο Ελληνικό τραγούδι.
Το 2002 κυκλοφόρησε διπλός δίσκος με μερικές από τις πιο γνωστές επιτυχίες του
και διασκευές σε διάφορα κλασσικά Κρητικά τραγούδια και χορούς.
Στις 23 Σεπτεμβρίου 2012 ο Βασίλης Σκουλάς έκανε μια επιτυχημένη εμφάνιση στο
Ωδείο Ηρώδου Αττικού που λόγω της μεγάλης απήχησης του κόσμου επαναλήφθηκε
στις 29 Σεπτεμβρίου 2012.
Ο Βασίλης Σκουλάς διατηρεί μέχρι σήμερα, το ίδιο πάθος και μεράκι, να δημιουργεί
και να διατηρεί το δικό του στέκι εμφανσεων, την πασίγνωστη ταβέρνα "Ντελίνα", στο
χωριό του, τα Ανώγεια.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΝΟΥΝΑΛΗΣ
32. Ο Δημήτρης Κουνάλης κατάγεται από τ 'Ανώγεια Ρεθύμνης άλλα γεννήθηκε στο
Χαράκι Ηρακλείου τον Φλεβάρη του 1955. Έζησε τα παιδικά του χρόνια σε μια
δωδεκαμελή οικογένεια. Οι δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν εκείνον τον
καιρό τον οδήγησαν παιδί ακόμη στα 12 του χρόνια κι αφού είχε τελειώσει το
δημοτικό σχολείο, να ταξιδέψει στην Αθήνα και να εγκατασταθεί εκεί για να
δουλέψει!!
Το 1970 αγοράζει την πρώτη του λύρα στο Ηράκλειο και δειλά δειλά αρχίζει μόνος
του να εξασκείται και να έρχεται σ' επαφή με την κρητική μουσική την οποία
αγαπούσε και αργότερα τίμησε ως γνήσιος κρητικός καλλιτέχνης!!!!
Ο Μιχάλης Κουνάλης 26 χρονών πια νέος ο όποιος συνοδεύει τον πατέρα του με το
μαντολίνο του και την φωνή του είναι ένας πολύ ταλαντούχος και εξαιρετικός νέος
που δεν ξεφεύγει από τον κύκλο της κρητικής παράδοσης, αγαπάει αυτό που κάνει
και το κάνει με πάθος και ζήλο!!!αν και νέος ξέρει πολλά πάνω στην κρητική
μουσική και παρουσιάζει περήφανα την δουλειά του στο κοινό!!!γεννήθηκε πριν 26
χρόνια στην Αθήνα, άλλα ποτέ του δεν αγνόησε τις ρίζες του και την παράδοση της
ιδιαίτερης πατρίδας του!!
ΜΑΝΩΛΑΡΑΚΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ
Αν δεν έχεις δει την εικόνα του και ακούσεις για πρώτη φορά τη μουσική και το
τραγούδι του, υποθέτεις πως πρόκειται για έναν καλλιτέχνη ταλαντούχο και
καλλιτεχνικά ώριμο. Σίγουρα δεν σκέφτεσαι πως πρόκειται για ένα πολύ νέο παιδί.
Όταν γνωρίζεις την εικόνα του, όταν τον συναντάς από κοντά, όταν τον
παρακολουθήσεις στο πάλκο και πλέον καταλάβεις ότι πρόκειται για έναν 25χρονο
λυράρη και τραγουδιστή, χαίρεσαι που είναι εκπρόσωπος της νέας γενιάς και
συνάμα χαίρεσαι που η παράδοσή μας βρίσκεται στα χέρια τέτοιων νεαρών: που
την σέβονται, που πατούν στα χνάρια των γνήσιων καλλιτεχνών της κρητικής
μουσικής, που αποτελούν τη συνέχεια και το μέλλον της πραγματικής παράδοσής
μας.
